Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 22 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Radomska-Stęplewska

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2024 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku U. G. i R. G.

przy udziale (...) Sp. z o. o. w P.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Złotowie

z dnia 29 maja 2023 r.

sygn. akt I Ns 1296/15

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawców na rzecz uczestniczki postępowania tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym kwotę 240 zł.

Małgorzata Radomska - Stęplewska

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 29 maja 2023 r. Sąd Rejonowy w Złotowie w sprawie z wniosku U. G. i R. G. przy uczestnictwie (...) Sp. z o.o. w P. o ustanowienie służebności przesyłu postanowił:

1.  oddalić wniosek,

2.  zasądzić od wnioskodawców na rzecz uczestnika całość poniesionych przez niego kosztów postępowania, przy czym szczegółowe rozliczenie kosztów pozostawić referendarzowi sądowemu,

3.  kosztami postępowania tymczasowo poniesionymi przez Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Złotowie obciążyć wnioskodawców, przy czym szczegółowe rozliczenie kosztów pozostawić referendarzowi sądowemu.

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację złożyli wnioskodawcy, zaskarżając je w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucili naruszenie:

1. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez sprzeczności poczynionych ustaleń faktycznych w postanowieniu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego w szczególności poprzez:

a. ustalenie, że nastąpiło przeniesienie posiadania służebności lub prawa służebności z ówczesnego państwowego przedsiębiorstwa energetycznego lub Skarbu Państwa na poprzednika prawnego uczestnika, przeniesienie posiadania służebności lub prawa służebności między kolejnymi poprzednikami prawnymi uczestnika oraz przeniesienie posiadania służebności lub prawa służebności z poprzednika prawnego uczestnika na uczestnika, podczas gdy z treści zebranego materiału dowodowego nie wynika, kiedy linie energetyczne niskiego, średniego i wysokiego objęte postępowaniem zostały podłączone do sieci, czy i kiedy nastąpiło przeniesienie posiadania służebności lub prawa służebności z przedsiębiorstwa energetycznego lub Skarbu Państwa na poprzednika prawnego uczestnika, przeniesienie posiadania służebności lub prawa służebności między kolejnymi poprzednikami prawnymi uczestnika oraz przeniesienie posiadania służebności lub prawa służebności z poprzednika prawnego uczestnika na uczestnika, a także nie wynika, że minął termin 30 lat posiadania linii w złej wierze;

b. ustalenie, że Skarb Państwa, poprzednicy prawni uczestnika postępowania i uczestnik postępowania posiadali służebność gruntową na działkach stanowiących własność wnioskodawców oraz że nabyli posiadanie służebności w dobrej wierze i posiadali służebność w dobrej wierze, chociaż Skarb Państwa, poprzednicy prawni uczestnika postępowania i uczestnik postępowania nie mieli tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości stanowiących własność wnioskodawców, podczas gdy z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci dokumentów załączonych do pism procesowych oraz dokumentów zawartych w aktach wieczystoksięgowych wynika, że Skarb Państwa, poprzednicy uczestnika postępowania i uczestnik postępowania, nie uzyskali żadnej decyzji ani nie uzyskali żadnej umowy uprawniającej do korzystania w dłuższym okresie czasu z nieruchomości wnioskodawców w zakresie posiadania służebności przesyłu lub w zakresie posiadania służebności gruntowej na prawach służebności przesyłu co do działek wnioskodawców w zakresie utrzymywania urządzeń przesyłowych na działkach wnioskodawców, brak jest tytułu prawnego do korzystania w dłuższym okresie czasu z działek wnioskodawców, podczas gdy z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, aby posiadanie służebności i linii energetycznych przez Skarb Państwa oraz przez uczestnika postępowania oraz jego poprzedników prawnych oparte było na akcie notarialnym;

c. nieuwzględnienie faktu, że Skarb Państwa w czasie obowiązywania zasady jednolitości własności państwowej (wynikającej z art. 128 k.c. i obowiązującej do dnia 31.01.1989 r.), w chwili budowy urządzeń energetycznych był zarówno właścicielem nieruchomości, na której były budowane urządzenia energetyczne, jak i Skarb Państwa sam budował widoczne urządzenia energetyczne jako właściciel nieruchomości i ustalenie, że w powyższej sytuacji możliwe jest zasiedzenie służebności, podczas gdy powyższa sytuacja, w której nieruchomość stanowiła własność Skarbu Państwa w czasie, gdy Skarb Państwa rozpoczął budowę urządzeń wyklucza zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu lub zasiadywanie służebności przesyłu, bowiem zasiadywanie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu lub zasiadywanie służebności przesyłu jest możliwe tylko wtedy gdy urządzenia energetyczne budowała osoba trzecia w stosunku do właściciela nieruchomości;

d. ustalenie, że doszło do zasiedzenia służebności, podczas gdy nie zostały spełnione przesłanki nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu lub służebności przesyłu;

2. art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c., art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c., art. 321 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c., które miały wpływ na treść rozstrzygnięcia poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie ww. przepisów, w szczególności poprzez uwzględnienie zarzutu zasiedzenia służebności, podczas gdy zarzutu zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu lub służebności przesyłu nie został w sposób właściwy sprecyzowany i nie powinien być w ogóle badany z uwagi na brak przytoczenia przez uczestnika okoliczności uzasadniających zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, niewykazanie przez uczestnika okoliczności uzasadniających zarzut zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu lub służebności przesyłu, niewykazanie przez uczestnika daty dziennej (dzień, miesiąc, rok) przyłączenia spornych linii energetycznych do sieci energetycznej przedsiębiorstwa, niewykazanie przez uczestnika daty dziennej załączenia pod napięcie spornych linii energetycznych, poprzez nieprzytoczenie przez uczestnika wszystkich okoliczności uzasadniających zarzut zasiedzenia służebności, poprzez niewskazanie przez uczestnika daty dziennej początkowej (dzień, miesiąc, rok) rozpoczęcia posiadania służebności gruntowej lub niewskazanie daty początkowej (dzień, miesiąc, rok) rozpoczęcia posiadania służebności przesyłu, poprzez nieprzytoczenie przez uczestnika okresu posiadania prowadzącego do zasiedzenia, poprzez niewskazanie przez uczestnika od jakiej daty dziennej (dzień, miesiąc, rok) należy liczyć zasiedzenie, poprzez niewskazanie przez uczestnika w jakiej dacie posiadacz służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia, poprzez niewskazanie przez uczestnika w jakiej dacie dziennej (dzień, miesiąc, rok) przyłączono sporne linie energetyczne objęte wnioskiem do sieci przedsiębiorstwa uczestnika, poprzez niewskazanie przez uczestnika w jakich datach dziennych (dzień, miesiąc, rok), na rzecz jakich podmiotów nastąpiło przeniesienie posiadania urządzeń przesyłowych na poszczególnych poprzedników prawnych uczestnika, poprzez brak określenia przez uczestnika pasa służebności podlegającego zasiedzeniu, poprzez brak określenia przez uczestnika co do jakiego numeru linii energetycznych ma nastąpić zasiedzenie służebności, poprzez brak określenia przez uczestnika na jakich działkach ma nastąpić zasiedzenie służebności;

3. obrazę i naruszenie art. 2 Konstytucji, art. 21 ust. 1 Konstytucji, art. 21 ust. 2 Konstytucji, zgodnie z którymi Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, co wyraża m. in. zasadę pewności prawa oraz zasadę niedziałania prawa wstecz oraz zasadę zaufania obywateli do działań Państwa w zakresie stanowienia i stosowania prawa poprzez ich błędną wykładnię, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w związku z tym, że Sąd I instancji stwierdził w drodze wykładni, że art. 292 k.c., art. 285 k.c. pozwala na zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu,

4. obrazę i naruszenie art. 64 ust 2. Konstytucji, art. 64 ust. 3 Konstytucji, art. 31 ust. 1 Konstytucji, art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zgodnie z którymi własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności przy uwzględnieniu zasadę równej dla wszystkich ochrony własności i innych praw majątkowych poprzez ich błędną wykładnię, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia w związku z tym, że Sąd I instancji stwierdził w drodze wykładni, że art. 292 k.c. w związku z art. 285 k.c. pozwala na zasiedzenie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia niniejszej sprawy;

5. obrazę i naruszenie art. 1 Protokołu numer (...) do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie ww. przepisu, w szczególności poprzez błędne przyjęcie, że może nastąpić zasiedzenie służebności na działkach wnioskodawców, podczas gdy, ograniczenie własności wnioskodawców nie jest dokonane w interesie publicznym, podczas gdy, ograniczenie własności wnioskodawców jest niezgodne z prawem polskim, ograniczenie własności wnioskodawców jest niezgodne z zasadami prawa międzynarodowego, bowiem wnioskodawcom nie zasądzono żadnego ekwiwalentnego wynagrodzenia za to ograniczenie, właściciel nieruchomości został zaskoczony niejasnymi przepisami oraz niejasną wykładnią orzecznictwa, które regulowało w sposób wsteczny jego prawa i obowiązki oraz przyznało przedsiębiorstwu przesyłowemu dopiero od 2003 roku prawo do nabywania przez zasiedzenie służebności gruntowej, podczas gdy przed 2003 rokiem żaden właściciel nieruchomości nie mógł spodziewać się, że na jego nieruchomości może nastąpić zasiedzenie służebności gruntowej lub zasiedzenie służebności przesyłu pomimo braku jasnych i precyzyjnych przepisów pozwalających na zasiedzenie służebności, ustawodawca polski nie uzasadnił w żaden sposób dlaczego przyznał priorytet interesowi społecznemu nad interesem prywatnym podczas, gdy można było zachować równowagę pomiędzy interesem prywatnym a interesem społecznym poprzez niedopuszczenie zasiedzenia służebności oraz poprzez ustanowienie służebności odpłatnie za odpowiednim wynagrodzeniem za ustanowienie służebności, przyjęcie zasiedzenia służebności jest zbyt rygorystycznym środkiem do uzyskania prawa do zaspokojenia interesu społecznego do utrzymywania urządzeń energetycznych, podczas gdy jest możliwe uzyskanie tego samego celu poprzez zastosowanie mniej uciążliwego środka w postaci odpłatnego ustanowienia służebności przesyłu;

6. mające wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenie przepisów prawa materialnego art. 292 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności poprzez bezpodstawne przyjęcie, że doszło do zasiedzenia służebności przesyłu na działkach wnioskodawców także w zakresie strefy ochronnej i także w zakresie strefy technologicznego korzystania, podczas gdy prawidłowa wykładnia art. 292 k.c. powinna zakładać, że zasiedzenie służebności przesyłu może nastąpić tylko co do uprawnienia w zakresie korzystania z gruntu pod linią oraz w zakresie korzystania z gruntu wokół słupów — bo tylko taki zakres służebności polega na korzystaniu z widocznego i trwałego urządzenia — a zasiedzenie służebności przesyłu nie może dotyczyć zasiedzenia prawa służebności przesyłu w zakresie korzystania z gruntu w zakresie strefy ochronnej oraz nie może dotyczyć zasiedzenia prawa służebności przesyłu w zakresie dokonywania remontów i konserwacji oraz korzystania z ciężkiego sprzętu, bo takie działania nie polegają na korzystaniu z widocznego urządzenia i nie są działaniami nieprzerwanymi; podczas gdy zasiedzenie służebności przesyłu lub zasiedzenie służebności gruntowej może nastąpić tylko co do uprawnienia w zakresie korzystania z gruntu pod linią oraz w zakresie korzystania z gruntu wokół słupów w sytuacji, gdy wnioskodawca w okresach przeszłych nie korzystał ze sprzętów budowlanych i z maszyn budowlanych w strefie ochronnej, w strefie technicznej, w strefie technologicznego korzystania, podczas gdy z treści materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy nie wynika, czy wnioskodawca i jego poprzednicy prawni dokonywali remontów i konserwacji linii energetycznych objętych wnioskiem za pomocą maszyn budowlanych i sprzętu technicznego w strefie technicznej w okresach przeszłych oraz z treści materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy nie wynika, czy wnioskodawca i jego poprzednicy prawni korzystali z maszyn budowlanych oraz sprzętu technicznego w okresach przeszłych ze strefy technicznej i ze strefy ochronnej w okresach przeszłych;

7. mające wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenie prawa materialnego art. 5 oraz art. 7 ustawy z dnia 06.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez nieuwzględnienie okoliczności, że rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych chroni nabywcę nieruchomości - wnioskodawców, jeżeli nabycie nastąpiło odpłatnie i w dobrej wierze;

8. mające wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenie prawa materialnego, tj. art. 172 k.c., art. 176 § 1 k.c., art. 292 k.c., art. 352 § 1 i 2 k.c., art. 305 ⁴ k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności poprzez błędne przyjęcie, że uczestnik nabył przez zasiedzenie służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu względnie służebność przesyłu i uwzględnienie zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu, podczas gdy wnioskodawca, poprzednicy prawni uczestnika oraz Skarb Państwa nie spełnili przesłanek nabycia służebności przesyłu lub służebności gruntowej o treści służebności przesyłu w drodze zasiedzenia;

9. mające wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenie prawa materialnego tj. art. 292 k.c. oraz art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez błędne przyjęcie, że jest możliwe zasiadywanie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu lub że jest możliwe zasiadywanie służebności przesyłu także w wypadku, gdy to Skarb Państwa w czasie obowiązywania zasady jednolitości własności państwowej (wynikającej z art. 128 k.c. i obowiązującej do dnia 31.01.1989 r.), w chwili budowy urządzeń energetycznych był zarówno właścicielem nieruchomości, na której były budowane urządzenia energetyczne, jak i Skarb Państwa sam budował widoczne urządzenia energetyczne jako właściciel nieruchomości, podczas gdy zasiadywanie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu lub zasiadywanie służebności przesyłu jest możliwe tylko wtedy, gdy urządzenia energetyczne budowała osoba trzecia w stosunku do właściciela nieruchomości.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, apelujący wnieśli o:

1. zmianę zaskarżonego postanowienia w całości:

a. co do punktu 1 w całości poprzez:

- ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomość stanowiącą działki numer (...) opisane w prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Z. (...) księgach wieczystych o numerach (...) na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) sp. z o.o. z siedzibą w P., której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania linii energetycznej niskiego napięcia o łącznej długości 924,2 metry, której treścią jest znoszenie używania i korzystania z pasa gruntu o szerokości 4 metrów na długości 924,2 metrów dla linii niskiego napięcia, stanowiącego strefy ochronne — strefy technologicznego korzystania, której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania linii energetycznej średniego napięcia o łącznej długości 4 910,1 metrów, której treścią jest znoszenie używania i korzystania z pasa gruntu o szerokości 12 metrów na długości 4 910,1 metrów dla linii średniego napięcia, stanowiącego strefy ochronne — strefy technologicznego korzystania, której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania linii energetycznej wysokiego napięcia 110 kV o łącznej długości 1 480,8 metrów, której treścią jest znoszenie używania i korzystania z pasa gruntu o szerokości 30 metrów na długości 1 480,8 metrów dla linii wysokiego napięcia, stanowiącego strefy ochronne — strefy technologicznego korzystania, której treścią jest znoszenie prawa wstępu, posadowienia, utrzymywania 66 słupów elektroenergetycznych pojedynczych, 10 słupów elektroenergetycznych podwójnych i 5 słupów elektroenergetycznych kratowych na nieruchomości obciążonej stanowiącej działki ewidencyjne numer (...) opisane w prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Z. księgach wieczystych o numerach (...) na powierzchni i nad powierzchnią tej nieruchomości obciążonej w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji urządzeń przesyłowych w postaci linii energetycznych i słupów energetycznych;

- zasądzenie od uczestnika (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz wnioskodawców U. G. i R. G. kwoty 454 770,00 zł (czterysta pięćdziesiąt cztery tysiące siedemset siedemdziesiąt złotych 0/100) należności głównej tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 454 770,00 zł od dnia wydania postanowienia do dnia zapłaty;

b. co do punktu 2 w całości poprzez zasądzenie od uczestnika (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz wnioskodawców U. G. i R. G. zwrotu kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego pełnionego przez radcę prawnego według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zasadzającego koszty do dnia zapłaty oraz z uwzględnieniem kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa;

c. co do punktu 3 w całości poprzez obciążenie uczestnika (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. kosztami postępowania w całości;

2. zasądzenie od uczestnika (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz wnioskodawców U. G. i R. G. zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego pełnionego przez radcę prawnego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zasadzającego koszty do dnia zapłaty.

Ewentualnie w przypadku nieuwzględnienia wniosków z pkt 1-3 apelujący wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego w Złotowie(...)z 29.05.2023 r., sygn. akt I Ns 1296/15 w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Złotowie(...) wraz z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w instancji odwoławczej według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawców, uczestnik postępowania wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Odwoławczy przyjął ustalenia faktyczne i poglądy prawne Sądu I instancji, zawarte w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, jako własne. Sąd Rejonowy prawidłowo i wyczerpująco ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie, jak również wszechstronnie rozważył zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy, a dokonana jego ocena jest zgodna z zasadami logiki, doświadczenia życiowego i korzysta z ochrony przewidzianej w art. 233 §1 k.p.c.

Sąd Okręgowy podzielił rozważania prawne Sądu I instancji w zakresie dotyczącym wniosku o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu obciążającej nieruchomości wnioskodawców stanowiące działki (...), dla których Sąd Rejonowy w Złotowie prowadzi księgi wieczyste o nr KW: (...), (...), (...), (...) i (...) na rzecz przedsiębiorcy przesyłowego (...) sp. z o.o. z siedzibą w P., których zarzuty apelacji w żaden sposób nie podważają. W szczególności na aprobatę zasługiwały wywody Sądu Rejonowego dotyczące istnienia dobrej wiary po stronie poprzedników prawnych uczestnika w momencie obejmowania w posiadanie urządzeń przesyłowych.

Artykuł 7 k.c. wprowadza domniemanie prawne dobrej wiary w tych przypadkach, gdy ustawa uzależnia skutki prawne od złej lub dobrej wiary posiadacza. Strona, na rzecz której domniemanie wywiera skutki prawne, nie musi wykazywać istnienia dobrej wiary, bo wprowadza ono wyjątek od zasady rozkładu ciężaru dowodu wyrażonej w art. 6 k.c. i obowiązek udowodnienia stanu przeciwnego niż wynika to z domniemania ciąży na stronie mu zaprzeczającej. Do czasu udowodnienia przez tę stronę twierdzeń o faktach przeciwnych twierdzeniom wynikającym z domniemania dobrej wiary, wiąże ono sąd orzekający (art. 234 k.p.c.). Obalenie domniemania może nastąpić tylko w przypadku udowodnienia przeciwieństwa, a więc istnienia złej wiary i nie jest wystarczające wykazanie, że dobra wiara może budzić wątpliwości. W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawcy temu obowiązkowi nie sprostali.

Przypomnieć należy, że dobra wiara polega na błędnym, lecz usprawiedliwionym okolicznościami przekonaniu o przysługiwaniu posiadaczowi określonego prawa. Przyjęte w orzecznictwie rozumienie dobrej wiary w związku z wykonywaniem posiadania prowadzącego do zasiedzenia, w tym służebności o treści służebności przesyłu, oznacza, że za osobę zasiadującą tę służebność w dobrej wierze można uznać jedynie tego, kto korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie treści służebności o treści służebności przesyłu, a w danych okolicznościach jego błędne przekonanie o przysługiwaniu mu uprawnień mieszczących się w zakresie tej służebności jest usprawiedliwione (por. uchwała Sadu Najwyższego z z dnia 16 maja 2019 r., III CZP 110/18). Zgodnie z aktualnymi poglądami odnośnie do posiadania nieruchomości w zakresie służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu lub służebności przesyłu, ocena, czy wejście w posiadanie nastąpiło w dobrej lub złej wierze wymaga analizy całokształtu okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania. Posiadacz jest w dobrej wierze, jeżeli objęcie cudzej nieruchomości w posiadanie nastąpiło w takich okolicznościach, które usprawiedliwiają jego przekonanie, że nie narusza cudzego prawa, albo gdy posiadacz przypuszcza, że prawo mu przysługuje, a przekonanie to jest usprawiedliwione okolicznościami faktycznymi. Posiadaczowi trzeba przypisać złą wiarę wtedy, kiedy wie, że prawo mu nie przysługuje albo nie wie wskutek braku należytej staranności (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2018 r., IV CSK 23/17 i orzeczenia tam powołane). Ponieważ jednak dobra lub zła wiara posiadacza jest faktem ustalającym charakter stanu jego świadomości, a na stan świadomości mają wpływ nie tylko okoliczności istniejące w chwili obejmowania nieruchomości w posiadanie samoistne, lecz również okoliczności istniejące wcześniej, w okresie, gdy nie był jeszcze posiadaczem, lecz w innym charakterze władał nieruchomością, także te okoliczności powinny być brane pod uwagę przy ocenie świadomości posiadacza (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2015 r., IV CSK 132/15).

Uwzględniając dotychczasowe rozważania Sąd II instancji wyjaśnia, że w rozpoznawanej sprawie badając istnienie dobrej wiary po stronie uczestnika, należało uwzględnić świadomość jego poprzednika prawnego, tj. przedsiębiorstwa, które w chwili objęcia nieruchomości w posiadanie prowadzące do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu było przedsiębiorstwem państwowym i wiedziało, że urządzenia przesyłowe, z których cały czas korzysta, bez sprzeciwu kogokolwiek, zostały zbudowane, w ramach realizacji zadań państwowych, na nieruchomości Skarbu Państwa, za jego zgodą, a zatem ich budowa i korzystanie z nich były legalne i nie wymagały żadnych dodatkowych czynności prawnych czy administracyjnych, poza pozwoleniami budowlanymi.

Jak wynika z niekwestionowanych ustaleń Sądu Rejonowego istotne dla sprawy linie elektroenergetyczne zostały posadowione na nieruchomościach wnioskodawców w postaci linii niskiego napięcia 0,4 kV - pobudowana i oddana do użytku w 1975 r. Linia niskiego napięcia zaczęła być eksploatowana najpóźniej na przełomie lat 1975/1976 r., kiedy to dokonano odbioru ww. urządzeń i podłączone je pod napięcie (protokół odbioru – k.98 ). Okoliczność ta wynika również z opinii biegłego inż. Z. M. z 29 lipca 2016 r. (k. 226). Powyższe urządzenia przesyłowe zostały rozbudowane w latach 80. XX wieku na gruncie stanowiącym wówczas własność Skarbu Państwa. Linie wysokiego napięcia 110 kV i znaczną część linii 15 kV rozpoczęto budować w 1985 r. (wskazania lokalizacyjne z dnia 03.03.1987 r. – k. 86-87; wskazania lokalizacyjne z dnia 29.08.1985 r. – k.88-89; wskazania lokalizacyjne z dnia 18.04.1986 r. – k. 85; plan trasy – k.90-97, k.102-103). Budowa została zakończona w 1991 r., kiedy to ww. urządzenia oddano do eksploatacji (zgoda z dnia 12.02.1990 r. – k.81-82; zgoda z dnia 06.12.1989 r. – k.83-84; protokół odbioru k. 99-101; decyzja z dnia 17.08.1990 r. – k.108). Bezspornym jest, że do chwili obecnej linie są eksploatowane, konserwowane i przeglądane przez uczestnika (uprzednio jego poprzedników prawnych). Linie od chwili wzniesienia do chwili obecnej nie zmieniły lokalizacji.

Do 2010 r. właścicielem nieruchomości, przez które przebiegają ww. linie był Skarb Państwa, natomiast urządzenia przesyłowe zostały pobudowane do 1991 r. (odpis zwykły z księgi wieczystej – k. 20-46; wypis z rejestru gruntów – k.50-55; mapa zasadnicza – k.64; zeznania wnioskodawców – k.191-191v).

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy istotne znaczenie ma również to, że z dniem 7 stycznia 1991 r., na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 1991 r. Nr 2, poz. 6), doszło do wyodrębnienia własności urządzeń przesyłowych oraz ich przekazania przedsiębiorstwom przesyłowym.

W tej sytuacji przedsiębiorstwa przesyłowe, w tym również poprzednik prawny uczestnika, stały się odrębnymi od Skarbu Państwa właścicielami urządzeń przesyłowych, a korzystanie z nich, wykraczając poza dzierżenie (art. 338 k.c.), stanowiło od tego momentu przejaw posiadania w zakresie służebności gruntowej. W konsekwencji nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, że w przypadku przesyłowych przedsiębiorstw państwowych, w okresie przed uwłaszczeniem urządzeń przesyłowych z dniem 7 stycznia 1991 r., przedsiębiorstwo wykonywało posiadanie gruntu niezbędnego do korzystania z tych urządzeń w zakresie właścicielskiego posiadania Skarbu Państwa. Sąd odwoławczy w składzie niniejszym podziela pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z 26 lipca 2018 r.(IV CSK 23/17), że mimo iż przed dniem 7 stycznia 1991 r. posiadanie nieruchomości było wykonywane przez przedsiębiorstwo w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa w zakresie posiadania właścicielskiego, a po tej dacie na rzecz przedsiębiorstwa w zakresie służebności, to trzeba je traktować jako kontynuację w zakresie poprzedniego posiadania. Przedsiębiorstwo mogło w sposób usprawiedliwiony przypuszczać, że z datą nabycia urządzeń przesyłowych nabywa prawo do korzystania z nieruchomości Skarbu Państwa w dotychczasowym zakresie i wykonuje je za zgodą właściciela nieruchomości nie naruszając jego prawa. Zarząd urządzeniami przesyłowymi pozostawał bowiem w funkcjonalnym związku z korzystaniem z nieruchomości w zakresie koniecznym do prawidłowego funkcjonowania tych urządzeń. Nie ma podstaw, by przypisywać złą wiarę przedsiębiorstwu przesyłowemu, które nie miało zarządu nieruchomością i nie uzyskało prawa wieczystego użytkowania, ale zakres posiadania tą nieruchomością w związku z posadowieniem na niej urządzeń przesyłowych pozostał tożsamy z poprzednio wykonywanym i Skarb Państwa akceptował taką sytuację. Zasady współżycia społecznego sprzeciwiają się nierównemu traktowaniu przedsiębiorstw przesyłowych i mimo wykonywania przez nie takich samych zadań istotnych z punktu widzenia społecznego, akceptowaniu zdecydowanie korzystniejszej sytuacji prawnej tych, które z uwagi na wykonywany zarząd nieruchomością uzyskały prawo użytkowania wieczystego i trudniejszej tych, które z uwagi na zaniechanie stosownych rozwiązań ustawowych, nie uzyskały prawa do gruntu, bo nie wykonywały zarządu nieruchomością państwową.

W ocenie Sądu Okręgowego, w przedmiotowej sprawie odwołać się należy do rozważań Sądu Najwyższego przedstawionych w uzasadnieniu uchwały z dnia 15 lutego 2019 r. (III CZP 81/18). U podstaw wspomnianej uchwały legły bowiem argumenty eksponujące specyfikę sytuacji, w której uwłaszczane przedsiębiorstwa państwowe obejmowały w posiadanie grunty Skarbu Państwa w zakresie niezbędnym do korzystania z posadowionych na nich urządzeń przesyłowych, które stały się ich własnością. W tezie tej uchwały stwierdzono bowiem, że przedsiębiorstwo państwowe, które nabyło z mocy prawa na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych własność urządzeń przesyłowych, posadowionych na nieruchomości Skarbu Państwa, może być uznane za posiadacza w dobrej wierze służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Stanowisko to należy traktować jako rekapitulację dotychczasowego szerokiego orzecznictwa Sądu Najwyższego, w którym - akcentując omówione wcześniej racje, przytoczone również w motywach uchwały - uznawano, że przedsiębiorstwo państwowe, które w rozważanych warunkach uzyskało własność urządzeń przesyłowych posadowionych na gruntach Skarbu Państwa i korzystało z tych gruntów zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń, jest posiadaczem służebności w dobrej wierze (por. - niezależnie od orzeczeń powołanych w uzasadnieniu uchwały - np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 2018 r., IV CSK 136/17, z dnia 12 września 2018 r., II CSK 876/16, z dnia 13 października 2018 r., II CSK 264/18). Pogląd ten został zaaprobowany także w późniejszej judykaturze (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2019 r., IV CSK 390/18, z dnia 18 czerwca 2019 r., II CSK 671/18, z dnia 19 czerwca 2019 r., IV CSK 576/18, i z dnia 18 grudnia 2019 r., II CSK 591/18).

W kontekście powyższego nie budziło wątpliwości Sądu II instancji, który podzielił w tym zakresie rozważania przedstawione w uzasadnieniu uchwały III CZP 81/18, że logiczną konsekwencją uwłaszczenia przedsiębiorstwa na infrastrukturze przesyłowej, poprzedzonego wieloletnim zgodnym z prawem posiadaniem z uwzględnieniem regulacji art. 7 k.c., jest przyjęcie dobrej wiary tego przedsiębiorstwa w dacie wejścia w posiadanie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Przedsiębiorstwo przesyłowe w chwili objęcia służebności w posiadanie wiedziało bowiem, że urządzenia przesyłowe z których korzysta, zostały zbudowane na gruncie Skarbu Państwa, za zgodą właściciela, przez to samo przedsiębiorstwo w czasie gdy było przedsiębiorstwem państwowym, a zatem ich budowa i korzystanie z nich było legalne, nie wymagające żadnych dodatkowych czynności cywilnoprawnych czy administracyjnoprawnych. Po uwłaszczeniu na infrastrukturze przesyłowej przedsiębiorstwo państwowe, korzystając nadal w tym samym zakresie z nieruchomości Skarbu Państwa, mogło pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że nie narusza praw właściciela gruntu, mimo że nie dysponowało administracyjnoprawnym ani cywilnoprawnym prawem do korzystania z nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności zbliżonej do służebności przesyłu. Miało ono w takiej sytuacji podstawy do przyjęcia, że korzystając z gruntu Skarbu Państwa, który uwłaszczył go na urządzeniach przesyłowych nie narusza cudzego prawa.

Dodać należy, że nie budziła wątpliwości Sądu Okręgowego także ciągłość posiadania tej służebności (przy uwzględnieniu regulacji art. 340 k.c.). Nie budziło wątpliwości w sprawie, że zarządzeniem z dnia 9 lipca 1993r. dokonano na podstawie ustawy z dnia 5 lutego 1993r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą Zakład (...) w P. w spółkę akcyjną Skarbu Państwa pn. (...) S.A. (Zarządzenie nr (...) z dnia 09.07.1993 r. – k.123) . Zauważyć zresztą należy, że dopiero ustawa z 5 lutego 1993r. stanowiła podstawę prawną do przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych wytwarzania oraz przesyłu i zbytu energii elektrycznej i cieplnej (art.1 ust.1 pkt 3) i to w jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. Niewątpliwie zachodziły podstawy do przyjęcia przeniesienia przez Skarb Państwa na Spółkę posiadania służebności. Skoro bowiem Skarb Państwa był jedynym akcjonariuszem Spółki i nie prowadził równolegle samodzielnej działalności gospodarczej związanej z zaopatrywaniem odbiorców w energię elektryczną, to winno być oczywiste, że przeniósł posiadanie wszystkich urządzeń koniecznych do niezakłóconego kontynuowania tejże działalności na danym terenie na utworzoną do tego celu Spółkę Skarbu Państwa. Podkreślić należy, że dla skutecznego przeniesienia posiadania nie są konieczne czynności prawne. Przeniesienie to może nastąpić w myśl art. 348 k.c. przez wydanie rzeczy, wyrażone także przez wydanie dokumentów umożliwiających rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą. Strona może wykazać takie przeniesienie każdymi dostępnymi jej środkami dowodowymi, podlegającymi ocenie zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Z uchwały z dnia 17.12.2002r. wynika, że zmieniono firmę spółki na Grupa (...) SA. (akt połączenia spółek z dnia 17.12.2002 r. – k. 118v-119). Na podkreślenie przy tym zasługuje fakt, że jedynym akcjonariuszem wymienionej spółki był nadal Skarb Państwa. Następnie, uchwałą z dnia 23.09.2004r. nadzwyczajnego walnego zgromadzenia Grupy (...) S.A. zmieniono statut spółki m.in. wykreślając z jej nazwy wyrazy Grupa Energetyczna (uchwała z dnia 23.09.2004 r. – k. 119). Także w tej dacie jedynym akcjonariuszem Spółki był Skarb Państwa. W końcu, w dniu 30.06.2007 r. w wykonaniu wcześniej podjętych uchwał, została zawiązana przez (...) S.A. (zgodnie z obowiązkiem z art.9d ustawy z dnia 10.04.1997r. Prawo energetyczne) spółka operatora systemu dystrybucyjnego – pn. (...) sp. z o.o. na rzecz której nastąpiło zbycie przez (...) S.A. oddziału prowadzącego działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej (umowa zbycia oddziału z dnia 30.06.2007 r. – k. 117-118v). Mając na uwadze ustalenia dotyczące wybudowania i posiadania przez Skarb Państwa przedmiotowych urządzeń energetycznych, nieprzerwanego z nich korzystania wyłącznie przez państwowe zakłady energetyczne, a następnie przez utworzone na bazie ich majątku oraz posiadanych przez Skarb Państwa praw spółek akcyjnych Skarbu Państwa, wynikające z przedstawionych dokumentów ustalenia dotyczące kolejnych przekształceń własnościowych tych zakładów energetycznych i ich czynności prawnych związanych z przenoszeniem wszelkich praw, ostatecznie na uczestnika - nie sposób bez naruszenia zasad logicznego wnioskowania przyjmować, że Skarb Państwa nie przeniósł posiadania tych urządzeń na poprzedników prawnych uczestnika, ci zaś na uczestnika. O ciągłości posiadania i kolejnych przeniesieniach posiadania w sposób przewidziany w art. 348 k.c. przez Skarb Państwa na Państwowe Zakłady (...) w P. i przez te ostatnie na (...) Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa, a w końcu na uczestnika – dowodzi już fakt nieprzerwanego korzystania przez wskazane wyżej podmioty z przedmiotowych urządzeń w celu przesyłu energii elektrycznej, ich konserwacji i naprawy ( k.81-108).

Zdaniem Sądu Okręgowego, uczestnik wykazał za pomocą przedłożonych przez siebie dowodów swoje następstwo prawne po Skarbie Państwa, a następnie po kolejnych jego następcach. W przypadku przedsiębiorstwa państwowego następstwo prawne wynika z art. 5 ustawy z dnia 5 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa, a w przypadku kolejnych następców, następstwo prawne wynika z art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. i z art. 494 § 1 k.s.h. Następstwo to za każdym razem miało charakter sukcesji uniwersalnej, a więc wiązało się z przeniesieniem ogółu praw i obowiązków z poprzednika prawnego na następcę (lub było tylko zmianą nazwy).

Mając na uwadze powyższe, należało odnieść się do zarzutu apelacji wskazującego na niezasadne uwzględnienie zarzutu zasiedzenia służebności, którego w ocenie Sądu Okręgowego nie można podzielić.

Jak wskazano we wcześniejszej części uzasadnienia, część linii przesyłowych została wybudowana w 1975 r. ( linia niskiego napięcia), a następnie po dokonaniu ich rozbudowy (w postaci linii średniego i wysokiego napięcia) w kolejnych latach, ostatnie oddano do użytku w 1991 r. Wnioskodawcy dzierżawili objęte wnioskiem grunty od 1992 r. i jak wynika z ich zeznań, ww. linie przesyłowe były już wówczas posadowione (zeznania wnioskodawców – k.191-191v). Skoro zatem bezspornie ustalono w niniejszej sprawie, że linie energetyczne na pewno istniały na nieruchomości wnioskodawców już przed 1992 r., to służebność przesyłu została nabyta przez uczestnika w dobrej wierze z dniem 5 grudnia 2010 r. w zakresie urządzeń przesyłowych posadowionych w latach 70-80. ubiegłego wieku oraz z dniem 5 grudnia 2011 r. dla urządzeń wzniesionych i oddanych do użytkowania w 1991 r., przy założeniu dobrej wiary poprzedników prawnych uczestnika.

Mimo, że do korzystania z urządzeń przesyłowych doszło wcześniej - jak wskazano w latach 70-90. ubiegłego wieku, w chwili, gdy Skarb Państwa był właścicielem zarówno nieruchomości gruntowych objętych wnioskiem, jak i urządzeń przesyłowych, to nie mógł rozpocząć się bieg terminu zasiedzenia służebności, bowiem zarówno nieruchomość jak i urządzenia przesyłowe miały jednego właściciela, który wybudował na swoim gruncie urządzenia przesyłowe, z których korzystał. Dopiero ustawa z 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczania nieruchomości (Dz.U nr 79, poz. 464 z późn. zm.) przyznała z dniem 5 grudnia 1990 r. państwowym osobom prawnym, którym przysługiwało prawo zarządu, zdolność nabywania we własnym imieniu wszelkich praw majątkowych uwłaszczając je na posiadanym mieniu będącym dotychczas majątkiem państwowym, prawem użytkowania wieczystego gruntu i prawem własności urządzeń i budynków. Dopiero zatem od tej daty mógł się rozpocząć bieg terminu zasiedzenia służebności.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił także zarzutu naruszenia prawa materialnego art. 5 oraz art. 7 ustawy z dnia 06.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez nieuwzględnienie okoliczności, że rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych chroni nabywcę nieruchomości - wnioskodawców, jeżeli nabycie nastąpiło odpłatnie i w dobrej wierze.

Jak wynika z art. 7 pkt 5 powyższej ustawy rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie działa przeciwko służebnościom przesyłu (Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1984 z późn. zm.). W art. 7 u.k.w.h. ustawodawca przewidział przypadki, w których wyłączono działanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (art. 5 u.k.w.h.). Powyższe wynika również z orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z którym wpisy w księgach wieczystych na gruncie obecnego stanu prawnego nie mają bezpośredniego znaczenia dla zasiedzenia nieruchomości, czy służebności, gdyż dopuszczalne jest zasiedzenie contra tabulans. W art. 7 u.k.w.h. ustawodawca przewidział przypadki, w których wyłączono działanie rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (art. 5 u.k.w.h.). Innymi słowy rękojmia nie działa przeciwko uprzywilejowanym prawom, które wymieniono w tym przepisie. Unormowanie to znajduje zastosowanie więc do praw uprzywilejowanych, których nie ujawniono w księdze wieczystej. Ustawodawca w art. 7 ust. 1 u.k.w.h. zdecydował się wyłączyć działanie rękojmi przeciwko prawom, które ex lege obciążają nieruchomość i jak podkreśla się w literaturze dokonał tego w interesie publicznym. Unormowanie to stosuje się do służebności gruntowej i służebności przesyłu, które zostały nabyte w drodze zasiedzenia (art. 292 k.c. w zw. z art. 305 ⁴ k.c.). Artykuł 7 u.k.w.h. wyłącza rękojmię przeciwko wymienionym w nim prawom, gdyż mają one tak doniosłe znaczenie, że poddanie ich skutkom rękojmi mogłoby doprowadzić do sytuacji bardzo szkodliwych, których porządek prawny nie powinien akceptować. Z tego względu jest legislacyjnym zamierzeniem ustawodawcy ochrona służebności miedzy innymi przesyłu na podstawie art. 7 pkt 1 jak i art. 7 pkt 5 u.k.w.h. Dodać należy że ochrona praw uprzywilejowanych na podstawie art. 7 u.k.w.h. następuje bez względu na dobrą wiarę nabywcy. Innymi słowy następuje ona w opozycji do stosowania rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych (Postanowienie SN z 28.03.2017 r., II CSK 462/16, LEX nr 2297386).

Mając na uwadze całokształt okoliczności niniejszej sprawy, Sąd Odwoławczy uznał, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił, że doszło do zasiedzenia służebności przesyłu obciążającej nieruchomości wnioskodawców objęte wnioskiem. Uczestnik postępowania w toku tego postępowania wykazał bowiem, iż jego poprzednicy prawni byli posiadaczami takiej służebności, a także wykazał zachodzące pomiędzy nimi następstwo prawne. Na tej podstawie należało stwierdzić, iż zgłoszony przez uczestnika postępowania – w odpowiedzi na przedmiotowy wniosek - zarzut zasiedzenia zasługiwał na uwzględnienie. Wnioskodawcy za pomocą podniesionych zarzutów apelacyjnych nie zdołali podważyć tego stanowiska.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., obciążając nimi wnioskodawców. Zasądzeniu na rzecz uczestnika tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego podlegała kwota 240 zł, odpowiadająca wynagrodzeniu pełnomocnika w wysokości stawki minimalnej zgodnej z § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Małgorzata Radomska- Stęplewska