Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSA Marta Sawińska
Sędziowie:	SSA Jolanta Cierpiał (spr.) del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans
Protokolant:	st.sekr.sądowy Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2014 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku Z. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o spłatę emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 10 czerwca 2013 r. sygn. akt VII U 1270/13

1.  oddala apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku poprzez ograniczenie prawa do odsetek do dnia 19 lutego 2014r.;

2.  w pozostałym zakresie postępowanie apelacyjne umarza.

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Marta Sawińska

SSA Jolanta Cierpiał (spr.)

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 marca 2013r. (znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. odmówił Z. R. uchylenia decyzji z dnia 12 października 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawieszała odwołującej prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011 r. do 31 maja 2012 r. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010r., nr 257, poz. 1726 ze zm.) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.), które to przepisy stanowiły podstawę decyzji z dnia 12 października 2011 r., utraciły moc obowiązującą w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. (sygn. akt K 2/2012) dopiero z dniem jego ogłoszenia, tj. z dniem 22 listopada 2012r. Wyrok Trybunału nie ma zastosowania do przypadającego przed dniem 22 listopada 2012r. okresu zawieszenia emerytury na podstawie w/w przepisów. Jako podstawę prawną decyzji organ rentowy wskazał art. 151 § 1 pkt. 1 k.p.a.

Z. R. w przepisanym trybie i terminie wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się wypłaty zawieszonej emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 31 maja 2012 r. wraz z odsetkami. Odwołująca wskazała, iż czuje się pokrzywdzona zaskarżoną decyzją, a ZUS zawiesił jej świadczenie na podstawie niekonstytucyjnych przepisów.

Wyrokiem z dnia 10 czerwca 2013r., sygn. VII U 1270/13, Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję z dnia 12 października 2011r. i zobowiązał organ rentowy do podjęcia wypłaty na rzecz odwołującej Z. R. świadczenia emerytalnego od 1 października 2011r. do dnia 31 maja 2012r. przyznając ustawowe odsetki od dnia 26 grudnia 2012r. do dnia zapłaty.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Z. R. ma obecnie (...) lat (ur. (...)). W okresie od 1 marca 1995 r. do 31 maja 2012 r. odwołująca była zatrudniona w ramach stosunku pracy w (...) Urzędzie (...)w N..

W dniu 9 czerwca 2009 r. odwołująca złożyła wniosek o emeryturę. W chwili składania wniosku pozostawała w stosunku pracy z w/w pracodawcą. Decyzją z dnia 24 czerwca 2009 r. ZUS przyznał odwołującej emeryturę od 1 czerwca 2009 r. W decyzji wskazano, że emerytura będzie wypłacana 25 dnia każdego miesiąca.

Do 30 września 2011r. odwołująca, kontynuując zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy, pobierała wynagrodzenie za pracę i emeryturę, a organ rentowy kolejnymi decyzjami przeliczał jej wysokość emerytury z uwagi na zmianę stażu pracy.

Decyzją z dnia 12 października 2011 r. organ rentowy wstrzymał odwołującej wypłatę emerytury od 1 października 2011r. z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia.

W dniu 31 maja 2012 r. odwołująca rozwiązała stosunek pracy, w związku z czym decyzją z dnia 8 czerwca 2012 r. ZUS wznowił jej wypłatę emerytury od dnia 1 czerwca 2012 r.

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2012r., w sprawie K 2/12, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepis art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 ze zm.) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok został ogłoszony w dniu 22 listopada 2012 r.

W związku z wyrokiem Trybunału, pismem z dnia 11 grudnia 2012 r. odwołująca wniosła o wypłatę emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 31 maja 2012 r.

W dniu 28 marca 2013 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach ZUS I O/P. oraz dokumentów przedłużonych do akt sprawy.

Sąd Okręgowy po rozpoznaniu odwołania Z. R. uznał je za częściowo zasadne. Sąd zaznaczył, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2012r. sygn. akt K 2/12, ogłoszonym w dniu 22 listopada 2012r. w Dzienniku Ustaw pod poz. 1285, orzekł, że art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 roku Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku Nr 153, poz. 1227 ze zm.), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej.

Sąd I instancji ustalił, że brak rozwiązania stosunku pracy przez wnioskodawczynię nie może mieć wpływu na wypłatę świadczenia emerytalnego. Wprawdzie od dnia 1 stycznia 2011r. do ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. dodany został przepis art. 103 a, to jednak powyższy przepis znajduje zastosowanie tylko do tych ubezpieczonych, którzy nabyli prawo do emerytury po dniu wejścia w życie tego przepisu, natomiast w chwili kiedy wnioskodawczyni nabywała prawo do emerytury takiego warunku w obowiązujących przepisach nie było.

Nadto Sąd podniósł, że w stanie faktycznym poza sporem pozostaje, że wnioskodawczyni należy do kręgu osób objętych wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., albowiem prawo do emerytury nabyła przed dniem 1 stycznia 2011r. – od dnia 1 czerwca 2009r., a więc w okresie, kiedy realizacja prawa do tego świadczenia nie wymagała rozwiązania stosunku pracy.

W swych rozważaniach Sąd I instancji stwierdził, powołując się na orzeczenia Sądu Najwyższego, że przedmiotowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego jest skuteczny ex tunc.

Odnosząc się natomiast do żądania przyznania odsetek, Sąd I instancji uznał, że brzmienie art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, prowadzi do wniosku, że do daty publikacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, która nastąpiła w Dzienniku Ustaw w dniu 22 listopada 2012r., organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w realizacji prawa wnioskodawczyni do wypłaty emerytury od 1 października 2011r. Dopiero orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego uznające daną normę za sprzeczną z ustawą zasadniczą winno wywołać odpowiednie działania ze strony ZUS.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że wypłata emerytury za sporny okres stała się możliwa od dnia ogłoszenia wyroku TK. Tym samym termin 30 dniowy rozpoczął swój bieg od dnia 22 listopada 2012r., a co za tym idzie, uwzględniając termin wypłaty świadczenia odwołującej, organ rentowy pozostaje w zwłoce od dnia 26 grudnia 2012r..

Wskazując na powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w sentencji wydanego wyroku. Na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd oddalił dalsze żądania odwołującej w zakresie odsetek.

Powyższy wyrok, w całości, apelacją z dnia 9 lipca 2013r., zaskarżył organ rentowy. Apelujący ZUS zarzucił Sądowi I instancji naruszenie prawa materialnego poprzez nie zastosowanie obowiązujących przepisów art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, poz. 1726 ze zm.) w związku z art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) co do okresu od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012r., to jest okresu przed utratą mocy obowiązującej tych przepisów, w zakresie, w jakim znajdują zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011r. bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy, gdyż na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., sygn. akt K 2/2012, ogłoszonego w Dzienniku Ustaw z 2012r., poz. 1285, przepisy te straciły moc obowiązującą dopiero od dnia 22 listopada 2012r.

Wskazując na powyższe apelujący ZUS wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Pismem z dnia 28 marca 2014r. organ rentowy cofnął apelację w części, w zakresie w jakim Sąd zmienił zaskarżoną decyzję ZUS z dnia 28 marca 2013r. znak: (...) i przyznał odwołującej prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r.

Natomiast w pozostałym zakresie, tj. co do przyznanych odwołującej odsetek ZUS podtrzymał apelację i wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w tym zakresie i przyznanie odsetek od dnia 26 grudnia 2012r. do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Sąd Apelacyjny stwierdza, że zarzuty apelacji nie mogą prowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku.

Podkreślić należy, że pismem z dnia 28 marca 2014r. organ rentowy skutecznie cofnął apelację w części, a zatem na etapie postępowania apelacyjnego sporna była wyłącznie kwestia wysokości odsetek ustawowych i to w zakresie daty końcowej okresu za jaki przyznał odsetki odwołującej Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny podziela dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę materialnoprawną roszczenia.

Apelujący ZUS nie kwestionował podstaw do wypłaty wnioskodawczyni świadczenia emerytalnego przed 22 listopada 2012r., tj. przed dniem ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., skutkiem którego jest utrata mocy art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010r. z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Istota sporu sprowadza się zatem do rozstrzygnięcia, czy zasadnie Sąd I instancji przyznał wnioskodawczyni prawo do odsetek od wyrównania emerytury zawieszonej od 1 października 2011r., do dnia zapłaty.

Zdaniem apelującego organu rentowego odsetki powinny zostać przyznane za okres do 19 lutego 2014r., tj. do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r. ( Dz. U. z 2014 roku poz. 169).

Odnośnie żądania odsetek, Sąd Apelacyjny wskazuje, że obowiązek zapłaty odsetek od świadczeń z ubezpieczeń społecznych reguluje przepis art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku poz. 1442 ze zm.) stanowiący, że jeżeli ZUS - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Należy stanowczo podkreślić, że odsetki nie są odrębnym świadczeniem z ubezpieczenia społecznego, lecz świadczeniem akcesoryjnym, które w wypadku zaistnienia określonych w ustawie warunków powinno być przyznane i wypłacone przez organ rentowy bez wniosku ubezpieczonego ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 grudnia 2012 r., III AUa 1008/12, LEX nr 1239955 ). Okoliczność ta jednoznacznie wynika z wydanego na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104), które w § 4 stanowi, że odsetki wypłaca się z urzędu, łącznie z wypłatą opóźnionego świadczenia.

W świetle § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. W świetle ust. 2 § 2 powołanego rozporządzenia, okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Stosownie zaś do dyspozycji art. 118 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 roku poz. 1440 ze zm.), przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość, ust. 1-3 stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem ust. 5, statuującego zasadę, zgodnie z którą wypłata świadczenia wynikająca z przedmiotowej decyzji następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych popada w opóźnienie, jeżeli miał możliwość ustalenia prawa do świadczenia lub wypłaty w określonej wysokości, a nie wykonał swego obowiązku wobec świadczeniobiorcy, mimo upływu 30 dni od tej chwili.

Przede wszystkim Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu I instancji, że odsetki należne są do dnia zapłaty, co jest zgodne z cytowanym § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W tym miejscu należy wskazać, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 września 2011 r., II UK 22/11, wyraził pogląd, iż „Odsetki należą się za czas opóźnienia, tj. poczynając od dnia wymagalności długu, a kończąc na dniu jego zapłaty. Na ten zamknięty okres składają się poszczególne dni opóźnienia, a należność z tytułu odsetek narasta sukcesywnie, podwyższa się bowiem z każdym dniem o stosowną kwotę pieniężną. W prawie ubezpieczeń społecznych dniem zapłaty jest dzień określony w § 2 ust. 6 rozporządzenia z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104), tj. dzień przekazania należności na pocztę lub do banku.” (LEX Nr 1109360). Sąd Apelacyjny w pełni podziela powyższy pogląd.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w sprawie nie znajdzie zastosowania ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 31 maja 2012 r., skoro kwestię sporną stanowiło prawo wnioskodawczyni do wypłaty wyrównania emerytury zawieszonej, w oparciu o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r.

Ostatecznie organ rentowy nie kwestionował prawa wnioskodawczyni do wypłaty wyrównania emerytury, co znalazło swój wyraz w cofnięciu apelacji w części dotyczącej zaskarżenia wyroku Sądu I instancji w zakresie w jakim Sąd ten zmienił decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawczyni prawo do wypłaty zawieszonej emerytury. Organ rentowy nie kwestionował również prawa wnioskodawczyni do wypłaty odsetek do 19 lutego 2014r.

Wskazać należy, że przepisy ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r., dotyczące wypłaty wyrównania, nie mają zastosowania do emerytów, których roszczenia z tytułu wypłaty zawieszonej emerytury zostały zaspokojone na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu (art. 3). Zgodnie z art. 7 ust. 1 powołanej ustawy wypłata zawieszonej emerytury następuje na wniosek emeryta. Nadto w myśl art. 8 ust. 1 emeryci, w przypadku których wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku sądu, w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, mogą złożyć wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty.

Bez wątpienia więc w niniejszej sprawie nie mogą znaleźć zastosowania przepisy ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. co do daty końcowej prawa do odsetek, skoro wnioskodawczyni nie wystąpiła do organu rentowego z żądaniem przyznania odsetek na podstawie przepisów tej ustawy.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014 r., o czym orzekł w pkt 1 sentencji wyroku. Natomiast w pozostałym zakresie, z uwagi na cofnięcie apelacji przez organ rentowy, na podstawie art. 391 § 2 k.p.c. umorzył postępowanie apelacyjne, o czym orzekł w pkt. 2 sentencji wyroku.

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Marta Sawińska

SSA Jolanta Cierpiał (spr.)