Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Beata Łapińska

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2025 r. w Piotrkowie Trybunalskim

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku E. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

w przedmiocie odmowy wznowienia postępowania

na skutek odwołania E. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia (...) r. sygn.: (...)

1. oddala odwołanie,

2. zawarty w odwołaniu wniosek E. T. o przeliczenie emerytury przekazuje organowi rentowemu celem merytorycznego rozpoznania.

Sygnatura akt VU 870/24

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia (...) roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił E. T. wznowienia postępowania w sprawie wysokości emerytury, podnosząc w uzasadnieniu decyzji, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw.

W odwołaniu z dnia(...) roku ubezpieczona, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 roku, wniosła o ponowne przeliczenie swojej emerytury oraz wypłatę wyrównania wraz z odsetkami.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o jego oddalenie. Zakład wskazał nadto, że wnioskodawczyni prawo do emerytury z powszechnego wieku przyznano decyzją z dnia (...) roku, a przy ustalaniu wysokości emerytury powszechnej w części obliczonej z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie zostały odliczone sumy kwot pobranych emerytur wcześniejszych, gdyż wnioskodawczyni nie pobierała emerytury wcześniejszej, a jedynie rentę rodzinną z MSWiA.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. T., urodzona w dniu (...), złożyła w dniu (...) wniosek o ustalenie wysokości emerytury w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego. Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy ustalił wnioskodawczyni wysokość emerytury na kwotę 838,29 zł. Decyzją Powiatowego Urzędu Pracy z dnia (...) roku przyznano wnioskodawczyni prawo do świadczenia przedemerytalnego.

(dowód: wniosek k.1, decyzja ZUS z (...) roku, decyzja Powiatowego Urzędu Pracy z (...) r. k.73 k.69- akt ZUS)

Skarżąca z dniem (...) roku nabyła uprawnienie do policyjnej renty rodzinnej. W związku z przyznaniem ww. uprawnienia, prawo do świadczenia przedemerytalnego zostało zawieszone .

(dowód: zawiadomienie k.275, informacja ZUS k.277-akt ZUS)

W dniu (...) roku E. T. złożyła wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia (...) roku organ rentowy przyznał wnioskodawczyni zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od (...) roku tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. W dniu (...) rok Zakład wydał decyzję którą przyznał wnioskodawczyni emeryturę od (...) roku. Wypłata emerytury została zawieszona z uwagi na uprawnienia do wyższego świadczenia-renty rodzinnej z MSWiA.

(dowód: wniosek k. 1-2, decyzja ZUS z dnia (...) r. k.22-23, decyzja ZUS z dnia (...) r. k.26 -akt ZUS)

Wyrokiem z 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 24 października 2024 roku E. T., powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku, wniosła o ponowne ustalenie wysokości emerytury oraz wypłatę wyrównania wraz z odsetkami.

(dowód: wniosek k.29-akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

odwołanie jest bezzasadne i jako takie podlega oddaleniu, jednakże zawarty wniosek skarżącej o przeliczenie emerytury winien zostać rozpoznany przez organ rentowy.

Rozpoznanie niniejszej sprawy nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 1481 § 1 k.p.c. który przewiduje, że Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W rozpoznawanej sprawie strony nie wnosiły o rozpoznanie sprawy na rozprawie, a złożone dotychczas pisma procesowe i brak wniosków dowodowych, po pouczeniu o możliwości ich zgłaszania dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

Na początku należy podkreślić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które inicjowane jest odwołaniem od decyzji organu rentowego, przedmiot i zakres rozpoznania sprawy oraz wyroku sądu wyznacza treść owej decyzji, a dopiero w drugiej kolejności zakres odwołania (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.). Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma bowiem charakter postępowania kontrolnego, badającego poprawność i zasadność decyzji wydanej przez organ rentowy. A skoro tak, to w postępowaniu sądowym wykluczone jest rozstrzyganie o żądaniach, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji, zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 roku, II UK 275/11).

W przedmiotowej sprawie odwołująca złożyła skargę o wznowienie postępowania w sprawie o wysokość emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. sygn. akt SK 140/20. ZUS w następstwie tej skargi zaskarżoną decyzją odmówił wznowienia postępowania w sprawie o emeryturę wskazując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw i nie wszedł w życie, a zatem brak jest podstaw do wznowienia zakończonego postępowania. Zaskarżona decyzja swoim zakresem obejmuje wyłącznie dopuszczalność wznowienia postępowania. Decyzja ta wyznacza jednocześnie zakres i przedmiot postępowania sądowego oraz wydanego w jego następstwie wyroku. Ponadto Zakład wskazał, że prawo do emerytury z powszechnego wieku przyznano wnioskodawczyni decyzją z dnia (...) roku, a przy ustalaniu wysokości emerytury powszechnej w części obliczonej z art. 26 ustawy, nie zostały odliczone sumy kwot pobranych emerytur wcześniejszych, gdyż wnioskodawczyni nie pobierała emerytury wcześniejszej, a jedynie rentę rodzinną z MSWiA.

Na wstępie wskazać należy, że Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 roku, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zatem Trybunał Konstytucyjny orzekł, że niezgodny z Konstytucją jest przepis, który pozwala na pomniejszenie świadczenia emerytalnego, gdy dana osoba skorzystała z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę. Ubezpieczona uprawniona jest do emerytury powszechnej od 2018 roku. Wypłata emerytury została zawieszona z uwagi na uprawnienie do pobierania wyższego świadczenia-renty rodzinnej z MSWiA. W przypadku ubezpieczonej, która otrzymuje emeryturę od roku 2018, organ rentowy obliczając wysokość jej emerytury w wieku powszechnym nie zastosował wskazanego w wyroku Trybunału Konstytucyjnego przepisu i nie pomniejszył podstawy obliczenia jej emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranej dotychczas emerytury w wieku obniżonym z uwagi na to, że wnioskodawczyni nie była uprawnione do pobierania emerytury wcześniejszej. Tym samym , wyrok TK, na który powołuje się w/w- na w ogóle jej nie dotyczy.

Jednakże odnosząc się do uzasadnienia decyzji ZUS, który odmówił wznowienia postępowania w sprawie o emeryturę wskazując, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 roku nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw i nie wszedł w życie, a zatem brak jest podstaw do wznowienia zakończonego postępowania, Sad wskazuje, że zgodnie z art. 190 ust. 4 Konstytucji, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

Stosownie do art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej ustawa w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w tej ustawie stosuje się przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Za przepis, na podstawie którego może zatem dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego, wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy uznać art. 145a k.p.a. Zgodnie z art. 145a §1 k.p.a. można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (art. 145 a § 2 k.p.a.).

Stosownie do treści art. 190 ustęp 3 Konstytucji RP orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia (w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony), jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów. Z powyższego wynika, że warunkiem koniecznym wznowienia postępowania jest publikacja wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Bez publikacji wyroku brak jest formalnej podstawy prawnej do jego zastosowania.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2024 r. sygn. akt SK 140/20 nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw, a więc nie wszedł w życie. Wymaga podkreślenia, że organ administracji publicznej (także ZUS) dopiero po urzędowym opublikowaniu orzeczenia TK, a więc po derogacji kwestionowanego przepisu (normy prawnej) z systemu prawa, nie powinien przepisu tego przyjmować za podstawę swojego rozstrzygnięcia. Natomiast przed jego uchyleniem, w następstwie promulgowania orzeczenia albo upływu terminu utraty mocy obowiązującej aktu prawnego (art. 190 ust. 3 in fine Konstytucji RP), dany organ nie może odmówić jego zastosowania. Taka możliwość – z uwagi na obalenie domniemania konstytucyjności danej regulacji prawnej – przysługuje wyłącznie sądowi powszechnemu lub administracyjnemu (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), ale nie organowi administracji publicznej (zob. J. Chlebny w: System prawa administracyjnego procesowego. Tom I. Zagadnienia ogólne, pod red. G. Łaszycy i A. Matana, LEX/el. 2017, rozdz. 6.2.3 „ Skutki orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego”). Uznanie niepublikowanego wyroku za podstawę wznowienia postępowania naruszałoby zasady równości wyrażoną w art. 37 Konstytucji i praworządności – legalizmu wynikającą z art. 7 Konstytucji (tak Sąd Okręgowy w Świdnicy w wyroku z dnia 10 grudnia 2024 roku sygn. akt VII U 922/24).

Mając powyższe na uwadze, Sąd w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie skarżącej.

Mając jednak na uwadze, iż ubezpieczona złożyła wniosek o przeliczenie emerytury, a organ rentowy potraktował wniosek wyłącznie jako żądanie wznowienie postępowania administracyjnego, to złożony przez E. T. wniosek o przeliczenie emerytury powinien być rozpoznany przez organ rentowy w trybie art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Stosownie do powołanego przepisu w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość.

Sąd Okręgowy, orzekł jak w punkcie 2 sentencji wyroku.