Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2025 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia SO Dorota Krawczyk
Protokolant:	St. Sekr. Anna Frankowska

po rozpoznaniu w dniu 07 stycznia 2025 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z powództwa Z. A. (1), M. A. (1)

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

o ustalenie i zapłatę

1.  ustala, że umowa kredytu Nr (...) sporządzona dnia 21 sierpnia 2008 roku, a podpisana 22 sierpnia 2008 roku, zawarta pomiędzy powodami Z. A. (1) i M. A. (1), a G. M. Bankiem – poprzednikiem prawnym pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. łącznie na rzecz powodów Z. A. (1) i M. A. (1) kwotę 53.889,20 CHF (pięćdziesiąt trzy tysiące osiemset osiemdziesiąt dziewięć 20/100 franków szwajcarskich) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 04.07.2023 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 217.288,82zł (dwieście siedemnaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt osiem 82/100złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 04.07.2023 roku do dnia zapłaty;

3.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w G. łącznie na rzecz powodów Z. A. (1) i M. A. (1) kwotę 11.834,00zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1298/23

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 13 lipca 2023 r. powodowie Z. A. (1) i M. A. (1), reprezentowani przez pełnomocnika, wnieśli przeciwko pozwanemu Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G. o:

1. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie:

a. kwoty 53.889,20 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 04.07.2023 r. do dnia zapłaty (wpłaty dokonane przez powodów bezpośrednio we frankach szwajcarskich) lub zamiast kwoty wskazanej w pkt la

b. kwoty 217.288,82 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 04.07.2023 r. do dnia zapłaty (kwota wynikająca z przeliczenia wpłat dokonanych przez powodów bezpośrednio we frankach szwajcarskich na złote polskie przy zastosowaniu kursu średniego NBP) wobec nieważności umowy kredytu Nr (...) z dnia 21.08.2008 r., zawartej przez ;

2. ustalenie na podstawie art. 189 KPC, że Umowa kredytu Nr (...) z dnia 21.08.2008 r., jest nieważna, wobec zawarcia w treści tej Umowy przez Pozwanego klauzul abuzywnych, których usunięcie prowadzi do nieważności całości Umowy (stwierdzenie nieważności umowy kredytowej - 412.149,50 zł - wysokość umowy kredytowej),

ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd, że w przedmiotowej sprawie nie zachodzą podstawy do wydania wyroku zgodnego z pkt 1 i 2 petitum pozwu, powodowie wnieśli o:

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 109.030,82 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 04.07.2023 r. do dnia zapłaty, tytułem różnicy (nadpłaty) powstałej na skutek stosowania przez pozwanego klauzul niedozwolonych dotyczących waloryzacji, tj. pomiędzy kwotą zapłaconych przez powodów rat kredytu hipotecznego wynikających z umowy kredytu Nr (...) z dnia 21.08.2008 r., a kwotą, która byłaby należna pozwanemu z tytułu spłat rat wynikających z zawartej umowy przy wskazaniu, że zawarte w umowie postanowienia o waloryzacji kwoty kredytu oraz zapłaty rat w oparciu o bliżej nieokreśloną „tabelę kursową” są nieważne, jako że stanowią niedozwolone klauzule umowne, a co za tym idzie winny być pominięte przy ustalaniu wysokości zobowiązania powodów oraz, że postanowienia przewidujące waloryzację kwoty kredytu pozostają w sprzeczności z istotą umowy kredytu hipotecznego, jak również naruszają dobre obyczaje poprzez ukrycie w ten sposób w umowach ryzykownego instrumentu finansowego bez dopełnienia obowiązków informacyjnych, za okres od dnia zawarcia Umowy do 30.03.2023 r. włącznie. Dodatkowo powodowie domagali się w każdym z w/w przypadków wnoszę o:

zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 150 %, wraz z należnymi odsetkami procesu ustawowymi za opóźnienie.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 21 sierpnia 2008 r. zawarł z pozwanym umowę kredytu nr (...). Powód zakwestionował umowę, wskazując, że jest sprzeczna z prawem, zasadą walutowości oraz zasadami swobody umów, skutkujących jej nieważnością. Ponadto umowa zawiera klauzule niedozwolone w zakresie przeliczania kwoty kredytu na walutę (...) oraz rat kapitałowo – odsetkowych na złote w oparciu o kursy z tabeli kursów pozwanego banku, tj. § 1 ust. 1, § 7 ust. 2 zd. 4, § 10 ust. 6 umowy. Wyeliminowanie klauzul powoduje, że umowa nie może być wykonywana. Powód wskazał, że zawarł umowę jako konsument, kwestionowane postanowienia nie były z nim indywidualnie uzgadniane, są niejednoznaczne oraz kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wyeliminuje niepewność prawną co do dalszej realizacji umowy, co stanowi o interesie prawnym powoda. W okresie od zawarcia umowy do 1 grudnia 2022 r. powód spłacił pozwanemu kwotę 261.551,60 zł.

W pozwie powodowie zawarli wniosek w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia roszczenia powodów wynikającego z powództwa poprzez unormowanie praw i obowiązków stron niniejszego postępowania na czas jego trwania w ten sposób, że:

a) powodowie nie będą zobowiązani do płatności rat kapitałowo-odsetkowych wynikających z umowy kredytu Nr (...) z dnia 21.08.2008 r. w czasie trwania postępowania w niniejszej sprawie do czasu jego prawomocnego zakończenia,

b) udzielając zabezpieczenia Sąd zakażę pozwanemu: wzywania powodów do zapłaty rat kredytu wynikających z umowy kredytu Nr (...) z dnia 21.08.2008 r., złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu powodom umowy kredytu Nr (...) z dnia 21.08.2008 r., przekazywania informacji o braku płatności rat kredytu do rejestru prowadzonego przez Biuro (...) S.A., rejestru dłużników (...) prowadzonego przez (...) Banków (...), a także jakichkolwiek innych rejestrów dłużników.(k. 3-27)

Postanowieniem z dnia 10 października 2023 roku Sąd udzielił zabezpieczenia roszczeń powodów o ustalanie poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas jego trwania poprzez:

a) wstrzymanie obowiązku dokonywania spłaty rat kapitałowo - odsetkowych wynikających z zawartej przez powodów z pozwanym umowy kredytu Nr (...) sporządzonej dnia 21 sierpnia 2008 roku a podpisanej 22 sierpnia 2008 roku przez powodów w wysokości i terminach określonych umową, w okresie od dnia udzielenia zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia w niniejszej sprawie;

b) zakazanie pozwanemu Bankowi (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. złożenia powodom oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu Nr (...) sporządzonej dnia 21 sierpnia 2008 roku a podpisanej 22 sierpnia 2008 roku, zawartej pomiędzy powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. - w okresie od dnia udzielenia zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia w niniejszej sprawie,

c) zakazanie pozwanemu Bankowi (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. dokonywania wpisów w rejestrach prowadzonych przez Biuro (...) S.A. oraz przez biura informacji gospodarczej o zadłużeniu lub zaległościach z tytułu spłat ww. umowy kredytu w okresie od dnia udzielenia zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia w niniejszej sprawie; 

2. odstąpić od uzasadnienia postanowienia z uwagi na uwzględnienie wniosku powodów o udzielenie zabezpieczania zawartego w piśmie z dnia 28.03.2023 roku, którego braki formalne uzupełnione zostały 28 czerwca 2023 roku i podzielenie argumentów pełnomocnika powodów przytoczonych na jego poparcie.(k. 78)

W odpowiedzi na pozew pozwany reprezentowany przez pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od Z. A. (2) oraz M. A. (2) na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W odniesieniu do wniosku powodów o zabezpieczenie powództwa pozwany wniósł o jego oddalenie wskazując , że strona powodowa nie uprawdopodobniła swojego roszczenia.

W pierwszej kolejności pozwany zarzucił, że strona powodowa nie posiada statusu konsumenta, co oznacza to, że strona powodowa nie uprawdopodobniła roszczenia opartego na ewentualnej abuzywności postanowień umowy kredytu. Nadto pozwany twierdził, że strona powodowa nie uprawdopodobniła, że przysługuje jej interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy kredytu lub ustalenia, że nie wiążą jej wskazane przez nią postanowienia umowne.

W ocenie pozwanego brak jest podstaw do przyjęcia, że strona powodowa nie uprawdopodobniła, aby kwestionowane postanowienia były postanowieniami niedozwolonymi, albowiem w jego ocenie umowa kredytu określa szczegółowe zasady określania wysokości zobowiązania strony powodowej, w tym ustalania kursu waluty obcej, a norma prawna zawarta w § 17 umowy kredytu świadczy o tym, że po stronie pozwanego w ustalaniu kursów walut mających zastosowanie do przedmiotowej umowy kredytu brak było dowolności, a cały mechanizm został szczegółowo opisany i zaakceptowany przez stronę powodową. Dodatkowo pozwany wskazał, że nawet gdyby przyjąć (co pozwany kwestionuje), że w umowie kredytu jest klauzula abuzywna, to za taką może zostać uznana jedynie część normatywna dotycząca niedookreślenia w jaki sposób pozwany będzie ustalał marżę i wówczas pozostałe w ten sposób sformułowanie, tj. odwołanie do kursów średnich NBP zachowa sens bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek zmian. Natomiast strony będą związane umową w pozostałym zakresie. Brak jest także podstaw do przyjęcia, że umowa kredytu indeksowanego kursem waluty obcej stoi w sprzeczności z naturą stosunku i jako taka jest bezwzględnie nieważna, w sytuacji gdy ustawodawca sam dopuścił możliwość zaciągnięcia zobowiązań w walutach obcych, w tym kredytów denominowanych i indeksowanych. Trudno zakładać, że racjonalny ustawodawca reguluje w drodze ustawy umowy, które sprzeczne miałyby być z naturą stosunku prawnego (k.80-128).

Postanowieniem z dnia 13 lutego 2024 roku - Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie I ACz 2093/23 oddalił zaskarżone przez pozwanego orzeczenie w przedmiocie zabezpieczenie (k. 267).

Sąd ustalił, co następuje:

Zawarcie spornej umowy kredytu zostało poprzedzone złożeniem przez kredytobiorców wniosku o udzielenie kredytu. We wniosku powodowie wnosili o kredyt w kwocie 360.000 zł i spośród innych dostępnych walut jako walutę kredytu wskazali frank szwajcarski ( (...)).

/dowód: wniosek kredytowy k.142 i verte/

W dniu 21 sierpnia 2008 r. pomiędzy powodami M. A. (1) i A. A., a (...) Bank S.A. w G. została zawarta umowa kredytu hipotecznego nr (...).

Na podstawie umowy Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 412.149.49 zł indeksowanego kursem (...), na warunkach określonych w umowie, a kredytobiorcy zobowiązali się do wykorzystania kredytu zgodnie z postanowieniami umowy , zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami , w terminach oznaczonych w umowie oraz zapłaty bankowi prowizji, opłat i innych należności wynikających z umowy.

Na kwotę Kredytu składały się:

a)  kwota pozostawiona do dyspozycji Kredytobiorcy w wysokości 400 000,00 złotych polskich, przeznaczona no realizację celu określonego w ust.2 tj. na pokrycie części kosztów budowy domu mieszkalnego, w kwocie 370 000,00 złotych polskich oraz na spłatę zobowiązań Kredytobiorcy( § 1 ust. 2 )

b)  koszty z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty pracy, opisanego w § 13, w wysokości 8. 811,75 złotych polskich,

c)  koszty z tytułu ubezpieczenia na życie oraz na wypadek trwałej i całkowitej niezdolności do pracy, opisanego w § 13. w wysokości 2.803,74 złotych polskich,

d)  opłata z tytułu wyceny (...) w wysokości 300,00 złotych polskich,

e) koszty związane z ustanowieniem przez Bank (...) opisanej w § 3 ust 2 lit a oraz § 12 ust 1 (tj. opłata sądowo, opłata skarbowa za pełnomocnictwa pracowników B. składane przy wniosku o wpis Hipoteki) w wysokości 234,00 złotych polskich.

Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy W dniu wypłaty saldo zostało wyrażane w walucie do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty, do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany był Kredyt podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) SA. opisanej szczegółowo w § 17 (§ 1 ust. 1).

Zgodnie z § 7 ust. 2 zdanie 4 Każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich zostanie przeliczona na walutę, do której indeksowany jest kredyt, wg kursu kupna waluty kredytu podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A., obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez bank.

Zgodnie z § 10 ust. 6 Umowy Rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez Kredytobiorcę, będzie następować z datą wpływu środków do Banku, według kursu sprzedaży waluty, do której był indeksowany Kredyt podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) SA., obowiązującego w dniu wpływu środków do Banku. W przypadku dokonania nadpłaty, o ile Kredytobiorca nie złoży wniosku o dokonanie zmiany wysokości Raty, okres kredytowania ulegał odpowiedniemu skróceniu, z zastrzeżeniem, że w przypadku zmiany oprocentowania został przywrócony pierwotny okres kredytowania określony w § 1.

Zgodnie z § 17 ust. 1-5 Umowy Do rozliczania transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. walut zawartych w ofercie Banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłaszane w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży. Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez G. M. Bank stosuje się kursy złotego do danych walut ogłaszane w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże (...) Bank S.A.

Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży walut dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A. zawartych w ofercie Banku określane są przez Bank po godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w siedzibie Banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) Banku S.A (www. (...).pl).

Stosownie do § 11 ust. 3 kredytobiorcy oświadczyli, że postanowienia umowy zostały z nimi indywidulanie uzgodnione.

/dowód: umowa kredytu Nr (...) z dnia 21.08.2008 r. k.41-47, aneks do umowy kredytu Nr (...) z dnia 17.06.2014 r. k. 48-49 oraz umowa kredytu z dokumentacją k. 134-170 /

Zgodnie z regulaminem ustalania kursu kupna i sprzedaży stanowiący załącznik nr 1 do uchwały Zarządu (...) Banku (...) S.A. nr (...):

1. o rozliczania transakcji wypłat i spłat Kredytów oraz P. stosowane będą odpowiednio, kursy kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. walut zawartych w ofercie Banku.

2. kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna.

3. Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.

4. do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w ostatnim dniu roboczym, poprzedzającym ogłoszenie kursów kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. przez Bank.

5. marże kupna/sprzedaży ustalane są raz na miesiąc w oparciu o średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych z pięciu banków na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż. Ww. banki to: (...) S.A., (...) S.A., Bank (...) S.A., (...) Bank S.A. i (...) S.A. Kursy kupna/sprzedaży ww. banków są pobierane ze stron internetowych tych banków i dokonywane na nich obliczenia skutkujące wyznaczeniem kursów kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. są liczone do czwartego miejsca po przecinku. W przypadku, gdyby którykolwiek z ww. banków zaprzestał ogłaszania kursów kupna/sprzedaży walut, (...) Banku (...) SA podejmie decyzję o dołączeniu do listy banków referencyjnych innego banku. Zmiana w tym zakresie nie będzie wymagała pisemnego aneksu do Umowy.

6. kursy kupna/sprzedaży (...) Banku (...) S.A. będą podawane codziennie poprzez wywieszenie ich w siedzibie Banku oraz publikację na stronie internetowej (...) Banku (...) S.A. (www.(...).pl).

/dowód: uchwała nr 18/2003 k.179, załącznik nr 1 - regulamin ustalania kursu k.179 verte/

Decyzją Nr (...) Banku (...) S.A. z dnia 11 grudnia 2009 r. wprowadzono zasady ustalania Tabeli Walutowej Produktów (...) oraz Tabeli Transferowej (...), stosowanych dla portfela produktów w. (...) M. Banku istniejącego na dzień fuzji prawnej Banku, zgodnie z którymi:

1. Ustala się jedną obowiązującą w danym dniu roboczym Tabelę Kursów Walutowych dla istniejącego na dzień prawnego połączenia Banku portfela produktów i związanych z nimi transakcji walutowych G. M. Banku (nazywana dalej Tabelą Walutową Produktów (...)).

2. Ww. Tabela Walutowa Produktów (...) jest ustalana w oparciu o kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w poprzednim dniu roboczym i doliczane do nich marze kupna/sprzedaży ustalone przez Bank.

3. Do wyliczenia ww. marż kupna/sprzedaży stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w przedostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc obowiązywania wyliczonych marż.

4. Ww. marże kupna/sprzedaży ustalane są przez Bank raz na miesiąc w oparciu o średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych przez pięć banków referencyjnych na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego miesiąc obowiązywania wyliczonych marż.

5. Wysokość ww. marż kupna/sprzedaży Tabeli Walutowej Produktów (...) wyliczana jest jako różnica pomiędzy średnią arytmetyczną określoną w ust. 4 i kursem średnim NBP określonym w ust. 3,

6. Ww. banki referencyjne to: Bank (...) S.A., Bank (...) S.A., Bank (...) S.A., Bank (...) S.A. (...) Bank (...) S.A. Kursy kupna/sprzedaży ww. banków są pobierane ze stron internetowych tych banków i dokonywane na nich obliczenia skutkują wyznaczeniem kursów kupna/sprzedaży do czwartego miejsca po przecinku. W przypadku, gdyby którykolwiek z ww. banków zaprzestał ogłaszania kursów kupna/sprzedaży walut, (...) Banku (...) S.A. podejmie decyzję o dołączeniu do listy banków referencyjnych innego banku.

7. Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży Tabeli Walutowej Produktów (...) określane są przez Bank do godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane są w placówkach Banku oraz publikowane na strome internetowej Banku (...) S.A. (www.bph.pl).

Ponadto ustala się jedną obowiązującą w danym dniu roboczym Tabelę Transferową dla istniejącego na dzień prawnego połączenia Banku portfela produktów i związanych z nimi transakcji walutowych G. M. Banku (nazywana dalej Tabelą Transferową (...)).

/dowód: decyzja nr (...) Banku (...) S.A. k.182/

Pozwany wypłacił powodom kredyt walucie polskiej w transzach. Łączna kwota wypłaconego powodom kredytu wynosiła 412.149,50 zł.

/dowód: umowa kredytu Nr (...) z dnia 21.08.2008 r. k.41-47, zaświadczenie pozwanego z dnia 27.04.2023 r. dot. spłaconych rat kredytu k. 50-53, wykaz operacji bankowych na rachunku powodów k. 160-165/

Do dnia 30.03.2023 r. powodowie spłacili na rzecz pozwanego kwotę 115.345,74 zł oraz 53.889,20 CHF (co w przeliczeniu po kursie średnim NBP stanowi kwotę 217 288,82 zł), czyli łącznie suma wpłat wyniosła 332.634,56 zł.

/dowód: zaświadczenie pozwanego z dnia 27.04.2023 r. dot. spłaconych rat kredytu k. 50-53, wykaz operacji bankowych na rachunku powodów k. 160-165/

Powódka M. A. (1) jest mgr inż. budownictwa. Z. A. (1) jest inż. I..

Powodowie potrzebowali środków finansowych na budowę domu jednorodzinnego. Po wizytach w 3 bankach, tylko pozwany bank (...) bank przedstawił powodom ofertę, pozostałe banki odmówiły im kredytu. Nie mieli żadnych predyspozycji co do tego jaki to ma być kredyt. Powodom obojętna była zarówno waluta w jakiej kredyt miał być udzielony jak i rodzaj udzielonego kredytu. Powodom chodziło o pozyskanie odpowiedniej kwoty , potrzebnej do realizacji inwestycji mieszkaniowej. Bank przedstawił powodom wyłącznie ofertę kredytu frankowego, która zgodnie z zapewnieniami obsługującego ich przedstawiciela banku była dla nich ofertą najkorzystniejszą i najbardziej opłacalną. Nie zastanawiali się, jakie są konsekwencje takiego kredytu.

Powódka zapoznała się pobieżnie z umową. Zostały przedstawione warunki: oprocentowanie, wysokość raty, okres spłaty. Sprawdzili dane i podpisali umowę. W momencie podpisywania umowy nie przedstawiono wszystkich aspektów umowy. Rozmawiali o harmonogramie spłat, że wysokość raty może się zmienić, ale w sposób nieznaczny. Nie dopytywali po co jest frank w umowie. Jedyne ryzyko jakie powodom przedstawiono to wahania kursów waluty, określane jako ryzyko minimalne. Harmonogram spłat był we frankach. Wiedzieli, że kiedy kurs franka się zmieni to rata też się zmieni. O tym, że kapitał się zmieni nie mieli świadomości. Nie wiedziała jaki ma wpływ zmiana kursu franka na kapitał. Nie byli świadomi, że można coś w umowie zmienić. Nie pytali to. Nie pytali o możliwość zabrania projektu umowy do domu.

Nie mówiono o tym, że jest specjalna tabela kursowa do spłaty kredytów, która jest inna niż średni kurs NBP. Kiedy dokonali pierwszej wpłaty wynikło nieporozumienie, że rata wyszła inna niż po średnim kursie. Tego nie wyjaśniono, że to 2 rozbieżne kursy. Wzór umowy był dostępny w banku.

Początkowo spłaty kredytu powodowie dokonywali w złotówkach poprzez zapewnienie środków na koncie, a od czasu podpisania w dniu 17 czerwca 2014 aneksu do umowy z dnia 21 sierpnia 2008 roku tj. po uzyskaniu prawa do spłaty w (...) , we franku.

Powódka w dacie zawierania umowy kredytu prowadziła działalność gospodarczą – biuro projektowe, pod które wynajmowała w mieście osobny lokal. Powód rozpoczął działalność gospodarczą po utracie pracy tj. od grudnia 2012 roku. Były to usługi informatyczne świadczone u klientów. Rozpoczynając budowę domu powód zarówno nie planował jak i nie przewidywał , że rozpocznie prowadzenie własnej działalności gospodarczej. Nie rozliczał kredytu ani kosztów lokalu.w kosztach działalności gospodarczej.

Dom został oddany do użytku pod koniec 2009 roku, a od 1 stycznia 2010 roku powodowie w nim zamieszkali. Powodowie pozostają we wspólnocie majątkowej małżeńskiej.

Powodowie znają negatywne skutki unieważnienia umowy tj. wiążą się z wzajemnym rozliczeniem z bankiem , na co wyrazili zgodę.

/dowód: zeznania powodów M. A. (1) i Z. A. (1) k. 292 -293 verte, wydruk z CI KRS dot. pozwanego k. 31-40/

Pismem z dnia 18 kwietnia 2023r. powodowie złożyli pozwanemu reklamację dotyczącą przedmiotowej umowy kredytu, którą zakwestionowali ważność umowy, wskazując na abuzywność klauzul umownych oraz wezwali pozwanego do przesłania tekstu jednolitego umowy z uwzględnieniem usunięcia klauzul niedozwolonych oraz do sporządzenia skorygowanego harmonogramu spłaty kredytu udzielonego powodom z uwzględnieniem sytuacji po usunięciu z treści umowy klauzul niedozwolonych .

Pismem z dnia 19 maja 2023 roku pozwany nie znalazł podstaw do uznania przedstawionych przez powodów w reklamacji roszczeń.

/dowód: reklamacja powoda k.54-56, pismo pozwanego k. 57-60/

Pismem z dnia 22 czerwca 2023 roku powodowie wezwali pozwanego do zapłaty w terminie 3 dni:

1.  kwoty 115 345,74 zł w terminie 3 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma oraz

2.  kwoty 53 889,20 CHF w terminie 3 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma

oraz 

3.  kwoty 50 616,53 zł w terminie 3 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma i

4.  kwoty 1 102,17 CHF w terminie 3 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma tytułem wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego z kapitału udostępnionego powodom na skutek bezpodstawnie dokonywanych płatności.

Złożyli oświadczenie, że akceptują skutki unieważnienia umowy.

Wezwanie zostało odebrane przez Bank 30.06.2023 roku.

/dowód: wezwanie do zapłaty wraz z wykazem dokonanych przez powodów wpłat k. 61-68 wraz z dowodem nadania i doręczenia k.70 i 71/

W dniu 27 października 2009 r. doszło do połączenia (...) Bank S.A. w G. i Banku (...) S.A. w K. poprzez przeniesienie całego majątku (...) Bank S.A. na Bank (...) S.A.

/okoliczność znana z urzędu/

Sąd dokonał następującej oceny materiału dowodowego:

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2, 3 i 5 kpc pominął wniosek strony pozwanej w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka, celem realizacji rygoru zarządzonego przez Sąd zarządzeniem z dnia 9 lipca 2024r. (k. 281). Świadek nie stawił się na rozprawę pomimo prawidłowego awizowania, pozwany nie doprowadził świadka na rozprawę, w konsekwencji Sąd nie doprowadzał świadka przez Policję z uwagi na koszty i ekonomikę procesową.

Ponadto Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 kpc Sąd pominął wnioski dowodowe obu stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Zasadniczy spór pomiędzy stronami w niniejszej sprawie dotyczył wyłącznie kwestii materialnoprawnych i koncentrował się na ocenie postanowień umownych stosowanych przez pozwanego przez pryzmat ich zgodności z przepisami prawa chroniącymi konsumentów, tym samym Sąd nie potrzebował wiadomości specjalnych, które mógłby przedstawić biegły. Wobec zasadności stanowiska powodów co do nieważności umowy, postępowanie dowodowe ograniczało się do ustalenia kwoty nienależnie pobranego świadczenia przez bank od powoda. Ustalając wysokość zobowiązania, Sąd ustalił kwotę wskazaną przez powodów na podstawie dokumentów wystawionych przez pozwanego, których wiarygodności pozwany nie kwestionował. Dla oceny postanowień umownych wystarczająca była ocena prawna treści umowy dokonywana na chwilę jej zawarcia, a nie w okresie wykonywania umowy.

Sąd nie był związany stanowiskami czy poglądami osób trzecich. Przedstawione przez pozwanego dokumenty w postaci opinii prawnych stanowią jedynie część argumentacji strony.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest zasadne.

Umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy stroną powodową i pozwanym była umową kredytu waloryzowanego. Umowa kredytu waloryzowanego stanowi szczególny rodzaj umowy kredytu bankowego, w której kredyt zostaje udzielony i wypłacony w walucie polskiej, a rozliczany w walucie obcej. Strony umawiają się bowiem, że kwota kapitału kredytu wyrażono początkowo w walucie polskiej zostanie – w drodze indeksacji – przeliczona na walutę obcą i oprocentowana w sposób właściwy dla tej waluty. W związku z tym w miejsce pierwotnego zobowiązania do zwrotu wskazanej w umowie kwoty wyrażonej w złotych powstaje zobowiązanie do zwrotu równowartości tej kwoty w walucie indeksacji. Zobowiązanie kredytobiorcy stanowi kwota wyrażona w walucie obcej i od tej kwoty naliczane są należne bankowi odsetki.

Strona powodowa zarzucała, że wprowadzony do umowy mechanizm indeksacji stanowi niedozwoloną klauzulę umowną, a po jej wyeliminowaniu umowa nie może być wykonywana i jest w związku z tym nieważna w całości.

W zakresie ochrony praw konsumenta przed naruszeniami słuszności kontraktowej istnieją przepisy szczególne (w tym art. 385 ¹ – 385 ³ kc) wprowadzające instrument wzmożonej względem zasad ogólnych kontroli treści postanowień narzuconych przez przedsiębiorcę pod kątem poszanowania interesów konsumentów, a także szczególną sankcję mającą niwelować niekorzystne skutki zastosowania klauzul abuzywnych. Przepisy dotyczące nieuczciwych postanowień umownych stanowią implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz.UE.L 1993 Nr 95, str. 29) należy zatem odwołać się do znacznego dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Przy stwierdzeniu abuzywności niektórych postanowień umownych umowa nadal może wiązać strony w pozostałym zakresie albo – o ile po stwierdzeniu abuzywności tych postanowień nie da się wykonać – umowa może być również uznana za nieważną.

W niniejszej sprawie strona powodowa działała jako konsument. Zgodnie bowiem z treścią art. 22 ¹ kc za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. O szeroko rozumianym pojęciu konsumenta wypowiedział się (...), w wyroku z dnia 8 czerwca 2023 roku w sprawie IC 570/21.

Przedmiotowa umowa nie miała związku z jakąkolwiek działalnością gospodarczą lub zawodową powodów.

Kredyt był przeznaczony na pokrycie części kosztów budowy domu mieszkalnego i na ten cel wykorzystany, koszty kredytu nie były wliczane do kosztów działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 385 § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Powyższe zawiera wzruszalne domniemanie prawne nieuzgodnienia indywidualnego postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ponadto ciężar dowodu, że klauzule ryzyka walutowego i klauzule przeliczeniowe zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku (art. 385 ¹ § 4 kc). Zgodnie zaś z art. 3 ust. 2 dyrektywy 93/13 warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeśli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej, a fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej.

Ciężar dowodu, że kwestionowane klauzule zostały indywidualnie uzgodnione, spoczywał na banku zgodnie z art. 385 ¹ § 4 kc. Pozwany temu ciężarowi nie sprostał.

Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że umowa została zawarta w oparciu o standardowy wzorzec umowy kredytu indeksowanego, której integralną część stanowił regulamin, stworzony przez pozwanego. Brak indywidualnego uzgodnienia spornych postanowień umownych dotyczących indeksacji wynika z samego charakteru zawartej umowy – opartych o treść stosowanego przez bank wzorca umownego. Stronie powodowej zaoferowano produkt typowy, przygotowany w całości przez bank i adresowany do klientów zainteresowanych umową kredytu hipotecznego z wykorzystaniem waluty (...). Taki sposób zawierania umowy w zasadzie wyklucza możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść powstałego stosunku prawnego, poza ustaleniem kwoty kredytu, ewentualnie wysokości oprocentowania, marży czy prowizji. Sama zaś możliwość wyboru kredytu złotowego nie jest dowodem na to, że konsument wybierający kredyt indeksowany mógł indywidualnie negocjować postanowienia wzorca kredytu indeksowanego Nie świadczy o indywidualnym uzgodnieniu to, że przedsiębiorca stworzył kilka wzorców umów, jeżeli konsument może jedynie dokonać wyboru pomiędzy takimi wzorcami, a nie doprowadzić w drodze negocjacji do modyfikacji postanowień danego wzorca. Niedozwolony charakter badanych klauzul usuwa wyłącznie indywidualne uzgodnienie tych klauzuli, nie zaś wybór przez konsumenta wzorca z kilku oferowanych przez pozwanego.

Dla zrealizowania przesłanki rzeczywistego wpływu konsumenta na treść postanowień umownych konieczne jest udowodnienie wspólnego ustalenia ostatecznego brzmienia klauzuli, w wyniku rzetelnych negocjacji, w ramach których konsument miał realny wpływ na treść określonego postanowienia umownego, chyba że zostało ono sformułowane przez konsumenta i włączone do umowy na jego żądanie. Nie miało to miejsca w niniejszej sprawie. Ponadto ostatecznie umowę zawarto na podstawie wzorca umownego przygotowywanego przez bank.

Ponieważ na podstawie umowy zawartej z powodami pozwany Bank miał swobodę w ustalaniu kursu franka szwajcarskiego dla potrzeb przeliczenia kwoty kredytu udzielonego powodom na walutę (...), niedozwolony charakter tej części klauzuli indeksacyjnej jest wystarczający do wyeliminowania z umowy całości mechanizmu indeksacji.

W związku z powyższym zakwestionowane postanowienia umowy wprowadzające mechanizm indeksacji świadczeń stron do waluty obcej mają charakter niedozwolony, a także zapisy dotyczące indeksacji zawarte w Regulaminie.

Postanowienia dotyczące indeksacji kredytu – zarówno dotyczące sposobu przeliczenia kwoty kredytu na (...) przy wypłacie kredytu, jak też zadłużenia wyrażonego w (...) na złotówki podczas spłaty poszczególnych rat – określają świadczenia główne stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc. Dotyczą bowiem one bezpośrednio sposobu określenia kwoty wykorzystanego i spłacanego kredytu, a zatem elementów należących zgodnie z treścią art. 69 ustawy prawo bankowe do essentialia negotii umowy kredytu.

Następnie należało dokonać oceny, czy kwestionowane klauzule zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 zd. 2 kc), tj. prostym i zrozumiałym językiem (art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13/EWG). Wyrażenie ich prostym i zrozumiałym językiem nie sprowadza się jednak do formalnego pouczenia o możliwości wzrostu kursu waluty, lecz wymaga przekazania niezbędnych informacji w sposób, który umożliwia konsumentowi oszacowanie – potencjalnie istotnych – konsekwencji ekonomicznych klauzuli indeksacyjnej dla jego zobowiązań finansowych.

Klauzula ryzyka walutowego nie została sformułowana w sposób jednoznaczny, ponieważ nie pozwalała kredytobiorcy na zrozumienie wszelkich konsekwencji finansowych wiążących się z zawarciem kredytu powiązanego z kursem waluty obcej.

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej, stosowanego w celu obliczenia rat kredytu, w taki sposób by miał on możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (zob. m.in. wyrok (...) z 18 listopada 2021 r., C - 212/20).

Odnosząc się do klauzul przeliczeniowych wskazać należy, iż na ich podstawie nie było możliwe precyzyjne określenie kwoty kredytu oraz kwoty spłaty bez odniesienia do tabeli kursów, tworzonej jednostronnie przez bank. W umowie nie zostały określone w jednoznaczny i weryfikowalny sposób kryteria, w oparciu o które bank ustalał kursy walut. Indeksacja kredytu odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez bank, będące jego wewnętrznym dokumentem. Ponadto w umowie nie wskazano żadnych kryteriów co do górnej granicy kursów ustalanych jednostronnie przez bank.

Umowa czy regulamin nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty, do której kredyt był indeksowany.

Tym samym klauzule przeliczeniowe nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, ponieważ ich treść nie pozwala na stwierdzenie, w jaki sposób pozwany bank ustala kurs (...) dla celu wykonania umowy kredyt.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Artykuł 3 ust. 1 Dyrektywy 93/13 stanowi natomiast, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeżeli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Przepisy dotyczące klauzul abuzywnych stanowią implementację Dyrektywy 93/13, dokonując ich wykładni uwzględnić zatem należy, dorobek orzeczniczy (...). Nie ma wątpliwości, że ścisła interpretacja przesłanki określonej w prawie polskim byłaby niezgodna z dyrektywą, dlatego konieczne jest uwzględnienie w rozszerzającej wykładni pojęcia „rażące naruszenie interesów konsumenta”, tak by objęło ono sytuację „znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta”.

Kształtowanie treści stosunku obligacyjnego wbrew dobrym obyczajom wyraża się w tworzeniu przez bank takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Z kolei kształtowanie przez te postanowienia praw i obowiązków konsumenta w sposób rażąco naruszający jego interesy, ujmuje się jako nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku obligacyjnym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18).

Sąd dokonał oceny kwestionowanych postanowień umownych według stanu z chwili zawarcia umowy (zob. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Tym samym dla oceny tej nie miały żadnego znaczenia okoliczności takie jak sposób wykonywania umowy, faktyczny sposób ustalania wysokości kursów waluty obcej przez bank i ich relacja do innych kursów występujących na rynku, kwestia możliwości zawarcia lub faktycznego zawarcia przez strony aneksu do umowy kredytu, w tym aneksu upoważniającego kredytobiorcę do spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej, wieloletnie wykonywanie umowy przez kredytobiorcę bez żadnych zastrzeżeń, a także późniejsze zmiany stanu prawnego, w tym wejście w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało również znaczenia, że wybór kredytu indeksowanego kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR 3M) charakterystycznego dla kredytów udzielanych w walucie EUR lub powiązanych z tą walutą.

Z umową kredytu wiązało się ryzyko kursowe polegające na tym, że znaczna zmiana kursu walut mogła prowadzić do istotnej zmiany wysokości zobowiązania jednej ze stron, a skala tego ryzyka była nieograniczona. W tej sytuacji bank będący profesjonalistą winien udzielić stosowanych informacji i pouczeń konsumentom, którzy byli stroną słabszą i gorzej zorientowaną w funkcjonowaniu rynku finansowego. P. obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. W konsekwencji w informacji dla kredytobiorców należało wskazywać zarówno samą obiektywnie wysoką zmienność kursu, jak też realną możliwość zwiększenia kursu o kilkadziesiąt czy kilkaset procent w stosunku do momentu zawarcia umowy.

Obowiązkiem banku oferującego kredyt indeksowany do waluty obcej było określanie nie tylko bieżących parametrów finansowych, ale i możliwego, niekorzystnego rozwoju sytuacji na globalnym rynku walut. Niepełna informacja o ryzyku kursowym, wynikająca np. z przyjęcia zaniżonego maksymalnego wzrostu kursu, z pominięciem informacji wynikających z historii zmiany kursu danej waluty, w oczywisty sposób wpływała na decyzję zawarcia umowy przez kredytobiorcę. Nawet rozważny klient banku nie jest, co do zasady, profesjonalistą, nie posiada on dostatecznej wiedzy dla samodzielnej oceny ryzyka kursowego i musi opierać się na informacjach banku. Dlatego też, ma i zawsze miał prawo do rzetelnej informacji, która nie będzie wprowadzać go w błąd (por. wyrok SA w Warszawie z 10.02.2015 r. V ACa 567/14). Kredytujący bank jako profesjonalny uczestnik rynku finansowego musiał mieć tego pełną świadomość, w przeciwieństwie do przeciętnego obywatela.

Przy zawieraniu ocenianej umowy powodom zabrakło, zdaniem sądu, pouczenia o realnych skutkach znacznego zmiany kursu waluty obcej, w szczególności o tym, że skala ryzyka kursowego jest nieograniczona, a kredytobiorca w praktyce nie ma żadnej możliwości zabezpieczenia się przed tym ryzykiem. Powyższe zaniechania informacyjne są szczególnie istotne, jeśli wziąć pod uwagę indywidualną sytuację strony powodowej, w tym wykształcenie powodów oraz fakt, że powodowie nie posiadali dochodów euro.

W kwestionowanej umowie występuje zróżnicowanie pomiędzy kursem kupna i sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu oraz wysokości rat spłaty. Strony umowy kredytu nie umawiały się na prowadzenie przez bank działalności kantorowej – dokonywania wymiany walut, a postanowiły jedynie wprowadzić do umowy mechanizm o charakterze indeksacyjnym, pozwalający na zastosowanie stóp procentowych przewidzianych dla waluty obcej. Równocześnie nie może budzić wątpliwości, że konstrukcja, w której w chwili wypłaty kredytu wysokość wyrażonego w złotych polskich zobowiązania konsumenta jest, w wyniku zastosowania dla jej ustalenia kursu sprzedaży, wyższa niż wysokość udzielonego mu kredytu, stanowi naruszenie interesów konsumenta. Bank wykorzystał swoją przewagę kontraktową dla wprowadzenia do umowy rozwiązań korzystnych wyłącznie dla kredytodawcy, w nieuzasadniony sposób zwiększających wysokość świadczeń, do których zobowiązany jest kredytobiorca. Kwestionowane klauzule poprzez odniesienie do tabel banku dawały mu w istocie całkowitą swobodę w sposobie kształtowania wysokości kursu waluty obcej, ponieważ postanowienia umowy w żaden sposób nie precyzowały, w oparciu o jakie zasady kurs waluty obcej miał być ustalany przez bank. Bank nie zaproponował przy tym żadnych mechanizmów, które ograniczałyby ryzyko walutowe, tym samym mógł ustalić kurs na dowolnym poziomie, nawet oderwanym od jakiegokolwiek kursu występującego na rynku, ze szkodą dla kredytobiorcy. Jednocześnie kredytobiorca był zmuszony zastosować się do tego kursu, gdyż nie miał możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Ponadto w oparciu o kwestionowane postanowienia kredytobiorca został obciążony koniecznością pokrywania kosztów spreadu tj. różnicy pomiędzy kursem kupna i sprzedaży waluty obcej, pomimo że koszty te nie odpowiadały żadnej usłudze świadczonej przez bank na rzecz klienta, a służyły jedynie pokryciu kosztów udzielenia przez bank kredytu i zabezpieczenia banku przed ryzykiem kursowym. W umowie przy tym brak jest jednoznacznej informacji o tym, że konsument ponosi takie koszty oraz jaka jest ich wysokość i z czego one wynikają.

Jednocześnie mechanizmy, które mają służyć uzasadnieniu stosowania takiej konstrukcji pozostają bez znaczenia w niniejszej sprawie, skoro oceny zgodności postanowienia umownego z dobrymi obyczajami dokonuje się w oparciu o treść umowy i okoliczności jej zawarcia, nie zaś w oparciu o przyjęty przez przedsiębiorcę sposób wykonywania umowy, w tym finansowania przez niego działalności swojego przedsiębiorstwa, w zakresie pozwalającym na wykonanie umowy. Nie ma również znaczenia, czy bank rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód, aby z takich uprawnień, mogących naruszać interesy konsumenta, mógł skorzystać. Postanowienie umowne ma niedozwolony charakter nie dlatego, że jest w niewłaściwy sposób wykorzystywane przez przedsiębiorcę – tym bardziej, że jest to okoliczność, która w toku wykonywania umowy może się zmieniać. To samo postanowienie nie może być abuzywne bądź tracić taki charakter jedynie w wyniku przyjęcia przez jedną ze stron umowy określonego sposobu jej wykonania, korzystania bądź niekorzystania z wynikających z niej uprawnień. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli daje kontrahentowi możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Dla oceny abuzywności klauzul przeliczeniowych nie miało znaczenia, że wybór kredytu powiązanego z kursem waluty obcej pozwalał kredytobiorcy na skorzystanie z niższego oprocentowania (LIBOR 3M).

Tym samym klauzule przeliczeniowe należało uznać za postanowienia kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający jego interesy (art. 385 ¹ § 1 kc).

Konsekwencją stwierdzenia, że dane postanowienie umowne ma charakter niedozwolony w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ¹ § 2 kc zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (zob. m.in uchwałę Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07 oraz uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, a także wyroki Sądu Najwyższego: z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17).

W przypadku, gdy eliminacja niedozwolonego postanowienia umownego doprowadzi do takiej deformacji umowy, że na podstawie pozostałej jej treści nie da się odtworzyć praw i obowiązków stron, to nie można przyjąć, że strony są związane pozostałą częścią umowy (zob. m.in. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21 oraz wyroki Sądu Najwyższego z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 oraz z 24 października 2018 r., II CSK 632/17). Kluczowa jednak w tym zakresie jest wykładnia art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Przepis ten należy interpretować w ten sposób, iż warunek umowny uznany za nieuczciwy należy co do zasady uznać za nigdy nieistniejący, tak by nie wywoływał on skutków wobec konsumenta. W związku z tym sądowe stwierdzenie nieuczciwego charakteru takiego warunku powinno mieć z reguły skutek w postaci przywrócenia sytuacji prawnej i faktycznej konsumenta, w jakiej znajdowałby się on w braku tego warunku (wyrok (...) z 21 grudnia 2016 r., C-154/15, C-307/15 i C-308/15). (...) wykluczył też, aby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w umowach (wyrok (...) z 26 marca 2019 r., C-70/17 i C-179/17). Oznacza to, że nieuprawnione byłoby zastąpienie przez sąd postanowień niedozwolonych innymi. Możliwość takiej zmiany umowy przez sąd stałaby w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13, gdyż przedsiębiorcy wiedzieliby, że nawet w razie zastosowania klauzuli niedozwolonej umowa zostanie skorygowana przez sąd w sposób możliwie najpełniej odpowiadający ich woli, a jednocześnie dopuszczalny w świetle przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych.

Wyeliminowanie z umowy łączącej strony abuzywnych postanowień umownych nie pozwala na jej utrzymanie.

Po wyeliminowaniu klauzul kursowych w kredycie waloryzowanym do waluty obcej, nie wiadomo, w jakiej wysokości mają być spłacane raty, skoro były one wyrażone w walucie obcej, co czyni umowę niewykonalną (por. wyroki Sądu Najwyższego z 30 września 2020 r., II CSK 556/18 i z 20 czerwca 2022 , (...) 701/22). Jednocześnie wyeliminowanie abuzywnych klauzul przeliczeniowych nie prowadzi do utrzymania w mocy umowy kredytu indeksowanego kursem EUR jako kredytu złotowego oprocentowanego według stawki LIBOR (por wyroki Sądu Najwyższego: z 17 marca 2022 r., (...) 474/22; z 13 kwietnia 2022 r., (...) 15/22; z 26 kwietnia 2022 r., (...) 550/22; z 10 maja 2022 r., (...) 694/22; z 20 maja 2022 r., (...) 796/22). Uznanie klauzul przeliczeniowych za niedozwolone postanowienia umowne skutkuje więc nieważnością całej umowy kredytu, ponieważ skoro określają one sposób wykonania umowy kredytu, to bez nich nie jest wiadomo, jak ta umowa ma być wykonywana, a zatem umowa ta po wyłączeniu z niej klauzul przeliczeniowych nie może dalej obowiązywać w rozumieniu art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.

Skutki unieważnienia umowy dla konsumenta należy ocenić w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony do celów tej oceny decydująca jest wola konsumenta wyrażona w tym względzie. Ochrona konsumenta może być pełna i zapewniona tylko, gdy zostaną uwzględnione jego rzeczywiste i bieżące interesy, a nie interesy i okoliczności mające miejsce w chwili zawarcia umowy. Art. 6 ust. 1 dyrektywy zdaniem (...) stoi na przeszkodzie unieważnienia umowy, jeżeli takie unieważnienie wywołałoby niekorzystne skutki dla konsumenta, gdyby konsument nie wyraził zgody na takie utrzymanie umowy. Decydujące znaczenie ma więc wola konsumenta, który może uznać, że zastąpienie abuzywnego postanowienia umowy nie jest dla niego korzystne i wybrać skutek, jakim jest upadek umowy, może także zgodzić się na uzupełnienie luk w umowie, aby uniknąć upadku umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11.12.2019 r., V CSK 382/18).

Powodowie, mając świadomość konsekwencji prawno-ekonomicznych ustalenia nieważności umowy kredytu, zgodzili się na nie, wnosząc o unieważnienie przedmiotowej umowy. Unieważnienie umowy nie spowoduje negatywnych skutków dla konsumentów.

Treść art. 385 ¹ § 1 kc oraz art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie wskazuje wprost na sankcję nieważności umowy zawierającej niedozwolone postanowienia umowne, dlatego jeżeli niedozwolone postanowienia umowne określają świadczenia główne umowy, sankcja nieważności całej umowy będzie mieć podstawę w art. 58 § 1 kc.

W konsekwencji przedmiotową umowę uznać należało za nieważną na podstawie art. 58 § 1 kc, o czym Sąd orzekł w punkcie pierwszym wyroku.

Jednocześnie brak jest podstaw do uznania umowy kredytu za bezwzględnie nieważną. Zawieranie umów kredytu powiązanych z walutą obcą (indeksowanych i denominowanych) jest i było dopuszczalne w świetle art. 353 ¹ kc i art. 69 ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy.

Sąd uwzględnił powództwo o ustalenie.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów w tym znaczeniu, że zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Zasada ta nie powinna jednak być pojmowana abstrakcyjnie, zwłaszcza w celu zawężającej interpretacji tej przesłanki do wytoczenia powództwa o ustalenie, lecz ze względu na konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu zawsze konieczna jest ocena istnienia interesu prawnego do wytoczenia tego powództwa na tle okoliczności faktycznych konkretnych spraw. Wprost wskazuje się, że pod rządami aktualnej Konstytucji RP (art. 8 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 241 ust. 1) oraz postanowień aktów prawa międzynarodowego (art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych - Dz.U. 1977/38/167), koniecznym jest odstąpienie od dawniej przyjmowanej ścieśniającej wykładni przesłanki „interesu prawnego", a pojęcie to należy obecnie wykładać z uwzględnieniem jak najszerzej rozumianego dostępu do sądów. Wobec tego należy także dodać, że przyjmuje się istnienie interesu prawnego zawsze, „gdy istnieje niepewność stanu prawnego" lub „gdy stronie nie stoi otworem droga procesu o świadczenie, a strona przeciwna kwestionuje jej prawo lub stosunek prawny".

Zdaniem Sądu strona powodowa posiada interes prawny w ustaleniu treści stosunku prawnego łączącego ją z pozwanym bankiem w zakresie w jakim domaga się uznania, że umowa kredytu jest nieważna.

Wprawdzie kredytobiorca jest uprawniony do wystąpienia przeciwko bankowi z roszczeniem o zapłatę kwoty z tytułu nienależnego świadczenia spełnionego w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Zauważyć należy jednak, że przedmiotowa umowa nadal jest w okresie wykonywania, a zatem niniejsze powództwo o ustalenie dotyczy okresu de facto na przyszłość. Brak ustalenia na przyszłość faktu niezwiązania kredytobiorcy sporną umową spowoduje, że w świetle stanowiska banku istnieje bardzo znaczne ryzyko, iż będzie musiał w dalszym ciągu ponosić koszt kredytu. Dopiero stwierdzenie w wyroku, iż umowa kredytu jest nieważna gwarantuje zwolnienie strony powodowej od obowiązku regulowania rat kredytu w przyszłości. Na dzień dzisiejszy nie jest możliwe ze strony konsumenta wytoczenie żadnego innego powództwa, które zwalniałoby go z obowiązku dalszego płacenia rat kredytu. Gdyby uznać, że kredytobiorca nie posiada interesu prawnego w przedmiotowym ustaleniu, to strona powodowa musiałaby płacić nienależne raty i za każdy okres wytaczać nowe, kolejne powództwo o zapłatę. Sytuacji takiej nie można zaakceptować jako zgodnej z obowiązującym porządkiem prawnym.

Tak więc po stronie powodowej występuje obecnie obiektywnie stan niepewności, co do kształtu stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, zaś wydanie rozstrzygnięcia o ustaleniu zgodnie z wnioskiem kredytobiorcy doprowadzi do usunięcia tej niepewności i zapewni mu ochronę prawnie uzasadnionych interesów.

W ocenie Sądu strona powodowa skutecznie wykazała, że wydanie rozstrzygnięcia o ustaleniu wywoła skutki, w następstwie których sytuacja prawna stron zostanie określona w sposób jednoznaczny, eliminując tym samym ryzyko naruszenia określonych praw kredytobiorcy w przyszłości. Przez interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. należy rozumieć istniejącą po stronie powoda potrzebę uzyskania określonej korzyści w sferze jego sytuacji prawnej. Przy żądaniu ustalenia niezwiązania konsumenta umową na skutej jej nieważności sąd wydaje orzeczenie deklaratoryjne, potwierdzające ten fakt ex tunc, czyli stwierdzające, że umowa nie wiązała konsumenta od momentu zawarcia umowy kredytu.

Jednocześnie Sąd nie podzielił poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15.07.21 r. (VI ACa 32/19, L.), zgodnie z którym strona nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieistnienia stosunku prawnego, jeśli o spełnienie świadczenia z tego stosunku prawnego toczy się postepowanie przed sądem. W uzasadnieniu tego poglądu wskazano, iż kwestia ważności łączącej strony umowy jest rozstrzygana jako przesłanka istnienia podstawy prawnej zgłoszonego żądania o zapłatę, a uwzględnienie tego żądania wiążąco rozstrzyga także kwestię nieważności umowy na podstawie której spełniane było świadczenie uznane za nienależne. Sąd ten przyjął, iż zgodnie z art. 366 kpc zachodzi stan związania prawomocnym wyrokiem uwzględniającym takie powództwo o zapłatę, co oznacza, że nie ma możliwości zignorowania zarówno ustaleń faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, jak i podstawy prawnej, wobec czego nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych między tymi samymi stronami, choćby przedmiot tych spraw się różnił.

W ocenie Sądu z wyżej zaprezentowanym poglądem nie można się zgodzić, albowiem nie uwzględnia on tego, iż orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych w przedmiocie zakresu przedmiotowych granic prawomocności materialnej nie jest jednolite. Prezentowana jest także wykładnia restrykcyjna zakresu mocy obowiązującej wyroków w ramach której motywy rozstrzygnięcia i poglądy interpretacyjne sądu nie są uznawane za wiążące w przyszłości (zob. wyrok SN z 26.01.2018r., II CSK 124/17, Legalis 1715898).

Dokonując analizy w tym zakresie nie można również pomijać, iż potencjalny stan związania ustaleniami faktycznymi i podstawą prawną rozstrzygnięcia mógłby zachodzić realnie tylko wówczas gdy do wyroku zostanie sporządzone pisemne uzasadnienie (lub gdy zostanie wygłoszone ustnie). Tymczasem Sąd nie ma obowiązku wygłoszenia ustnego uzasadnienia, a uzasadnienie pisemne zostaje sporządzone wyłącznie na wniosek strony procesu. W przypadku braku sporządzenia pisemnego uzasadnienia i braku wygłoszenia ustnego uzasadnienia w ogóle nie zaistnieje dokument mogący stanowić podstawę odniesień co do stanu związania ustaleniami faktycznymi i podstawą prawną rozstrzygnięcia. Sąd ogłaszając wyrok nie ma pewności, iż wniosek o pisemne uzasadnienie wyroku zostanie złożony w skuteczny sposób. W rezultacie nie można wykluczyć sytuacji, w której pisemne uzasadnienie wyroku nie powstanie. Tym samym sam wyrok zasądzający świadczenie z tytułu nienależnego świadczenia na skutek nieważności umowy bez jednoczesnego uwzględnienia roszczenia o ustalenie nieważności umowy nie zaspokoi w pełni uzasadnionego interesu prawnego strony powodowej. Jako przykład należy wskazać, iż w sytuacji opisanej w niniejszym akapicie kredytobiorcy nie będą mogli dokonać wykreślenia hipoteki związanej z umową kredytu. W tym zakresie Sąd nie podzielił poglądu, że w sytuacji braku sporządzenia uzasadnienia wyroku strona mogłaby wnosić o wykładnię wyroku (zob. orzeczenie SN z 22.10.1936 r., C.II 1255/36, postanowienie SN z 25.02.1998 r., II UKN 594/97). Pogląd taki należy uznać za oczywiście nieuzasadniony. Zgodnie z przepisem art. 352 kpc instytucja wykładni wyroku służy jedynie wyjaśnieniu wątpliwości co do treści wyroku. Nie ulega wątpliwości, iż wyrok sądu zawierający sformułowanie wskazujące na oddalenie powództwa w zakresie roszczenia o ustalenie nie budziłby jakichkolwiek wątpliwości w rozumieniu art. 352 kpc. Treść takiego byłaby jasna i wynikałoby z niej jednoznacznie, że Sąd oddalił powództwo w tym zakresie. W takim stanie rzeczy wniosek o wykładnię podlegałby oddaleniu. Należy podkreślić, iż instytucja wykładni wyroku w żadnym przypadku nie służy wyjaśnieniu przyczyn, dla których sąd oddalił powództwo. Odmienne uznanie prowadziłoby do obejścia instytucji wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Zaakceptowanie takiej sytuacji jest proceduralnie niedopuszczalne.

Powodowie żądali zwrotu świadczeń, które świadczyli na podstawie nieważnej umowy.

Dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405 – 410 kc regulujące zasady rozliczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia jest tzw. świadczenie nienależne. Przepis art. 410 § 2 kc stanowi zaś, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Dla aktualizacji roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia wystarczające jest wykazanie samego przesunięcia majątkowego pomiędzy zubożonym a wzbogaconym będącego następstwem spełnienia nienależnego świadczenia, gdyż ze swej istoty spełnienie tego świadczenia spełnia przesłankę zubożenia, zaś jego otrzymanie - kryteria wzbogacenia. Bez znaczenia w sprawie pozostawało więc to, czy pozwany faktycznie rozporządził środkami finansowymi otrzymanymi w ramach spłat rat kredytu, choćby na pokrycie własnych zobowiązań i nie zachodzi w tym wypadku potrzeba ustalenia, czy wzbogaciło ono odbiorcę. Samo bowiem spełnienie świadczenie nienależnego jest źródłem roszczenia restytucyjnego.

Brak zastrzeżenia przez kredytobiorców zwrotu spełnianego świadczenia (rat kredytu) nie niweczył skuteczności roszczenia, gdyż jak wynika z art. 411 pkt 1 kc spełnienie świadczenia w wykonaniu nieważnej czynności prawnej rodzi obowiązek zwrotu, nawet jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie jest do tego zobowiązany. W niniejszej sprawie podstawą prawną świadczenia była nieważna czynność prawna, która nie stała się ważna mimo spełnienia świadczenia, a w takim wypadku wiedza spełniającego świadczenie, że nie był do świadczenia zobowiązany, nie zwalnia odbiorcy świadczenia do jego zwrotu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2018 r., I CSK 575/17).

W sprawie nie znajduje również zastosowania wyłączenie z art. 411 pkt 2 kc (zasady współżycia społecznego), albowiem skutki stosowania przez bank niedozwolonych postanowień umownych nie mogą podlegać ochronie prawnej. Świadczenie spełnione przez stronę powodową w następstwie nieważnej umowy kredytowej nie może być kwalifikowane jako czyniące zadość zasadom współżycia społecznego, skoro to właśnie zastosowanie przez bank wzorca umownego zawierającego klauzule abuzywne należało oceniać w kontekście naruszenia dobrych obyczajów.

Kwota wpłat dokonanych przez stronę powodową wynika z zaświadczeń pozwanego Banku, a więc nie budzi wątpliwości Sądu.

W związku z powyższym Sąd uwzględnił żądanie powodów o zapłatę w całości i orzekł jak w punkcie drugim wyroku.

O odsetkach od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 kc, uznając, przy uwzględnieniu treści art. 455 kc, że w przypadku świadczenia nienależnego obowiązany do jego zwrotu pozostaje w opóźnieniu dopiero, gdy nie spełni świadczenia po wezwaniu. Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe, a zatem staje się wymagalne po wezwaniach do zapłaty.

Strona powodowa zażądała odsetek od dnia upływu terminu zakreślonego w wezwaniu do zapłaty, dlatego Sąd zasądził odsetki zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 98 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy. Powództwo zostało uwzględnione w całości, dlatego też Sąd zasądził od pozwanego na rzecz strony powodowej całość poniesionych przez nich kosztów procesu. Na zasądzoną kwotę złożyły się: opłata od pozwu – 1.000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 34 zł (2 x 17 zł), koszty zastępstwa procesowego – 10.800 zł. Zasądzone na rzecz strony powodowej kwoty tytułem zwrotu wynagrodzenia pełnomocnika zostały ustalone w wysokości jednej stawki minimalnej określonej w § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokatów.

Sędzia SO Dorota Krawczyk

Z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom.