Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 grudnia 2022 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sygn. akt X U 487/22 po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2020 roku w Łodzi na rozprawie sprawy S. J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł. o odsetki w związku z odwołaniem od decyzji z dnia 26 kwietnia 2022 roku nr sprawy (...) w pkt 1 zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że z tytułu dokonanej w dniu 25 marca 2022 roku wypłaty zasiłku chorobowego za okres od 6 marca 2010 roku do 10 października 2010 roku i zasiłku macierzyńskiego za okres od 11 października 2010 roku do 13 marca 2011 roku przyznał S. J. prawo do wypłaty odsetek naliczonych za okres od 5 lipca 2018 roku do 25 marca 2022 roku, w pkt 2 roszczenie S. J. o wypłatę odsetek od odsetek z tytułu dokonanej w dniu 25 marca 2022 roku wypłaty zasiłku chorobowego za okres od 6 marca 2010 roku do 10 października 2010 roku i zasiłku macierzyńskiego za okres od 11 października 2010 roku do 13 marca 2011 roku przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł. celem rozpoznania, w pkt 3, oddalił odwołanie, w pozostałym zakresie.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Wnioskodawczyni S. J. została zatrudniona w O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii, od 1 maja 2007 roku na podstawie umowy o pracę. Pracę na rzecz O' (...) LTD wnioskodawczyni wykonywała na terenie Polski. Umowa o pracodawcę została rozwiązana przez pracodawcę z dniem 5 marca 2010 roku.

Pracę w spółce O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii, wnioskodawczyni świadczyła do 3 marca 2010 roku. Od dnia 4 marca 2010 roku przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z ciążą do dnia porodu tj. 11 października 2010 roku.

W dniu 9 sierpnia 2010 roku w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych I Oddziale w Ł. wnioskodawczyni przedłożyła druki zwolnień lekarskich i wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego w związku z zatrudnieniem w O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii.

Pismami z 11 czerwca 2010 roku i ponownie pismem z 15 stycznia 2012 roku wnioskodawczyni powiadomiła Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., że pracę na rzecz O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii wykonywała w Polsce.

W dniu 30 listopada 2010 roku w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych I Oddziale w Ł. wnioskodawczyni złożyła wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w związku z zatrudnieniem w O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii, załączając do niego akt urodzenia dziecka.

We wrześniu 2010 roku , Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. dokonał wobec S. J. poświadczenia dokumentu E 101 na podstawie art. 14.2 b rozporządzenia Rady (EWG) 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 roku na okres od dnia 1 maja 2007 roku do 5 marca 2010 roku. Wskazany artykuł dotyczy wykonywania pracy na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich Unii Europejskiej. Według dokumentu E 101 S. J. miała wykonywać pracę w Polsce na rzecz O’ (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł., a w Irlandii na rzecz O’ (...) Ltd. z siedzibą w Irlandii.

Poświadczenia dokumentu E 101, ZUS I Oddział w Ł. dokonał po uprzedniej wstępnej analizie, że S. J. była zatrudniona przez dwóch różnych pracodawców mających siedzibę w Polsce i w Irlandii, a praca na rzecz tych dwóch pracodawców była wykonywana na terenie Polski.

W dniu 10 października 2011 roku, ojciec wnioskodawczyni, ustanowiony jej pełnomocnikiem, powiadomił Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W., że S. J. nie wykonywała pracy w Irlandii i w Polsce, ale tylko w Polsce.

W marcu 2012 roku ZUS I Oddział w Ł. powiadomił ZUS I Oddział w W., że niezasadnie wydał zaświadczenie E 101 na podstawie art. 14.2 b rozporządzenia Rady (EWG) 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 roku, nadto poinformował, że S. J. pracę na rzecz O’ (...) Ltd. z siedzibą w Irlandii wykonywała w Polsce, dlatego podlegała ona ustawodawstwu polskiemu na podstawie art. 13.2a rozporządzenia 1408/71. W maju 2012 roku do irlandzkiej instytucji zostało skierowane pismo z prośbą o pomoc administracyjną w sprawie wyegzekwowania obowiązków spoczywających na irlandzkim pracodawcy, ewentualnie jego następcy prawnym.

Wyrokiem z dnia 10 maja 2016 roku w sprawie VIII U 1553/12 Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił, zaskarżoną przez wnioskodawczynię, decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 22 lutego 2012 roku i ustalił, że S. J. podlega od 1 maja 2010 roku do 30 czerwca 2011 roku obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, z tytułu zatrudnienia w O` (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł..

Apelacja, od powyższego wyroku, została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi wyrokiem z dnia 20 czerwca 2017 roku w sprawie III AUa 983/16.

W dniu 9 kwietnia 2018 roku do ZUS I Oddział w W. wpłynęły dokumenty potwierdzające wynagrodzenie netto otrzymywane przez S. J. od firmy O’ (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. w okresie od września 2002 roku do kwietnia 2010 roku (ostatnie wynagrodzenie dotyczyło marca 2010 roku) oraz dokumenty potwierdzające wynagrodzenie otrzymywane od O’ (...) Ltd. od czerwca 2007 roku do września 2008 roku, od maja 2009 roku do lipca 2009 roku i od września 2009 roku do grudnia 2009 roku. Brak było informacji czy wykazane zarobki są zarobkami netto czy brutto.

Z odpowiedzi, udzielonych w kwietniu i czerwcu 2018 roku, przez Urzędy Skarbowe, wynikało, że w zeznaniach podatkowych S. J. wykazywano przychód ze stosunku pracy za lata 2007 – 2010, jednocześnie poinformowano o braku informacji o dochodach uzyskanych za granicą.

ZUS I Oddział w W. skierował do irlandzkiej instytucji ubezpieczeniowej , zapytanie, w sprawie weryfikacji czy S. J. została zgłoszona do ubezpieczeń, w systemie irlandzkim, z tytułu umowy o pracę zawartej z O' (...) LTD.

W odpowiedzi pismem z 21 maja 2018 roku irlandzka instytucja (...) of E. A. and S. P., C. R., W. poinformowała I Oddział ZUS w W., że S. J. jest zgłoszona przez firmę O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii w okresie od 1 maja 2007 roku do 5 marca 2010 roku do irlandzkiego systemu ubezpieczeń społecznych.

Pismo irlandzkiej instytucji z 21 maja 2018 roku, do ZUS I Oddziału w W. wpłynęło 4 czerwca 2018 roku.

Pismem z 7 czerwca 2018 roku ZUS I Oddział w W. poinformował o tym fakcie S. J., jednocześnie przekazując jej informację, że zgodnie z art. 11.1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku nie może podlegać ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych w dwóch państwach jednocześnie, ale tylko ustawodawstwu jednego kraju.

Decyzją z dnia 17 sierpnia 2018 roku nr (...)-UE Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W., na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 105 § 1 k.p.a., umorzył postępowanie administracyjne wszczęte w związku z postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi X Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 grudnia 2017 roku o wydanie decyzji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracy wykonywanej w Polsce w okresie od 1 maja 2007 roku do 5 marca 2010 roku przez S. J. na rzecz firmy O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii.

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2020 roku w sprawie VIII U 1737/18 Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił, zaskarżoną przez S. J., decyzję z dnia 17 sierpnia 2018 roku i ustalił, że S. J. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, z tytułu zatrudnienia O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii w okresie od 1 maja 2007 roku do 5 marca 2010 roku.

W uzasadnieniu, Sąd Okręgowy wskazał, że sprawie miało zastosowanie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 roku w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego ( DZ.U. UE. L. 2004, Nr 166, poz. 1) oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku dotyczące wykonywania rozporządzenia Nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (DZ.U. UE.L. 2009, Nr 284, poz. 1). Rozporządzenia te regulują kwestie związane z ustaleniem i stosowaniem właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego w stosunku do osób podejmujących zatrudnienie w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej.

S. J. świadczyła pracę na rzecz podmiotu O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii, natomiast miejscem świadczenia przez nią pracy była Polska, zatem zastosowanie w zakresie podlegania ubezpieczeniu społecznemu miały przepisy polskie.

Sąd Okręgowy zauważył, że skarżoną decyzją z dnia 17 sierpnia 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że S. J. nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zawartej z podmiotem zagranicznym umowy o pracę, a to dlatego, że pracodawca opłacał należne składki na ubezpieczenie społeczne w Irlandii. Jednocześnie organ rentowy nie kwestionował, że odwołująca świadczyła pracę na terenie Polski. Odwołująca się wykazała, za pomocą przedłożonych dokumentów, że jej wynagrodzenie, z tytułu zatrudnienia w O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii, przelewane było na konto w banku polskim , w kwocie wyrażonej w złotówkach, a odwołująca się uiszczała należny od ww. dochodu podatek - w Polsce. Sąd wskazał, iż organ rentowy trafnie powołał przepisy UE, z których wynika, że składki na ubezpieczenie społeczne należy opłacać w państwie członkowskim, w którym pracownik świadczy pracę, nie prawidłowo je, jednak, zastosował. Skoro odwołująca się świadczyła pracę na terenie Polski, w ocenie Sądu, nie ma wątpliwości, że winna zostać objęta obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym, rentowym, wypadkowym i chorobowym z tytułu zawartej z O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii umowy o pracę wg polskich przepisów. Sąd przyznał rację pełnomocnikowi odwołującej się, że fakt opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez pracodawcę w błędnie określonym państwie członkowskim, nie ma znaczenia dla istnienia tytułu ubezpieczenia, który uprawnia odwołującą się do świadczeń w Polsce. Z tych względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł, że odwołująca się jako pracownik z tytułu zatrudnienia u płatnika składek O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od dnia 1 maja 2007 roku do dnia 5 marca 2010 roku.

Wyrokiem z 11 stycznia 2021 roku w sprawie III AUa 1262/20 Sąd Apelacyjnego w Łodzi oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 26 lutego 2020 roku.

Decyzją z dnia 17 marca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. w związku z zatrudnieniem w O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii:

- odmówił S. J. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 4 do 5 marca 2010 roku;

- przyznał prawo do zasiłku chorobowego za okres od 6 marca 2010 roku do 10 października 2010 roku;

- odmówił prawa do zasiłku chorobowego za okres od 11 do 13 października 2010 roku;

- przyznał prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od 11 października 2010 roku do 13 marca 2011 roku.

W dniu 25 marca 2022 roku ZUS I Oddział w Ł. wypłacił S. J. zasiłek chorobowy za okres od 6 marca 2010 roku do 10 października 2010 roku i zasiłek macierzyński za okres od 11 października 2010 roku do 13 marca 2011 roku w wysokości 100% ustalonej z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę pod odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia.

Stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie przywołanych dowodów z dokumentów.

Sąd Rejonowy zważył, , że odwołanie podlega uwzględnieniu w części.

Nie budziło wątpliwości Sądu I instancji, że zobowiązania pieniężne, na rzecz osób uprawnionych, powinny być wykonywane w stosunkach ubezpieczenia społecznego zgodnie z zasadą terminowego spełniania świadczeń. Sankcją nieprzyznania w terminie lub niewypłacenia w terminie świadczenia jest obowiązek zapłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości ustawowej, określonej przepisami prawa cywilnego. Zgodnie bowiem z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz. U. z 2022 roku, poz. 1009, z późn zm.) jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Sąd Rejonowy podkreślił, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do zapłaty odsetek za opóźnienie (w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia) będącego następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. Oznacza to, że odsetki należą się według prawa ubezpieczeń społecznych w istocie za zwłokę, przez którą rozumie się w prawie cywilnym opóźnienie w wykonaniu zobowiązania wskutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Prawo ubezpieczeń społecznych nie przewiduje bowiem rozróżnienia terminologicznego między opóźnieniem „zwykłym” a „zwłoką”, ograniczając się do ustanowienia obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w ustalaniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego lub w wypłacaniu świadczeń za, które organ ponosi odpowiedzialność (a contrario z art. 85 ust 1 zdanie 2 powołanej ustawy).

Sąd I instancji stwierdził, że, w stosunkach ubezpieczeniowych, nie może być, więc, stosowana zasada wynikająca art. 481 § 1 k.c. zgodnie z którą, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Sąd I instancji, podzielił, tym samym, pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 marca 1999 roku sygn. II UKN 544/98( opubl OSNAP 2000/11/434) zgodnie, z którym przepisy kodeksu cywilnego ani wprost ani odpowiednio nie mają zastosowania do stosunków prawa ubezpieczenia społecznego. Prawo ubezpieczenia społecznego jest samodzielną dyscypliną prawa z właściwą sobie, publicznoprawną metodą regulacji stosunków prawnych składających się na jego przedmiot. Jest prawem ścisłym, a stosunki prawne kształtowane są nie wolą jego podmiotów (np. niedopuszczalność ugody), lecz ustawą (przymus ubezpieczenia, zamknięty katalog ryzyk i świadczeń, jednolitość statusu ubezpieczonych). Nadto, Sąd I instancji, zaakcentował fakt, że w prawie ubezpieczenia społecznego, nie ma generalnego odesłania w sprawach jego przepisami nie unormowanych do przepisów Kodeksu cywilnego. Odsetki od opóźnionego świadczenia, są uregulowane w przepisach prawnych z ubezpieczeń społecznych wyczerpująco - nie stosuje się więc przepisów prawa cywilnego w zakresie tymi przepisami unormowanymi. Sąd I Instancji, także podkreślił, iż charakter akcesoryjny świadczenia z tytułu odsetek nie pozwala na oderwanie go od świadczenia głównego. Tak więc należność ta nie jest należnością cywilno-prawną, gdyż w tym przypadku nie przysługuje na podstawie art. 481 k.c., a tylko na mocy przepisów szczególnych w stosunku do kodeksu cywilnego. Jedynie, co do wysokości odsetek, przepisy te odsyłają do przepisów prawa cywilnego.

W aspekcie interpretacji rozumienia pojęcia „okoliczności za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności” w orzecznictwie podnosi się, że określenie to jest bardziej zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach prawa określenia: "przyczyn niezależnych od organu", co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od Zakładu. Przesłanki egzoneracyjne były przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W judykaturze przyjmowano jej możliwość, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń było skutkiem przyczyn niezależnych od organu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 147 i z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005 nr 19, poz. 308).

Sąd Najwyższy w wyroku z 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04 (OSNP Nr 19/2005, poz. 308) przyjął, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podniósł, że wówczas, gdy organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia, nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu. Podobnie orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 14 września 2007 r., III UK 37/07 (OSNP Nr 21-22/2008, poz. 328).

Sąd I instancji zaakcentował, że w orzecznictwie utrwalony został przy tym pogląd, że zawarte w art. 85 ust. 1 określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok SN z 12.8.1998 r., II UKN 171/98, OSNP Nr 16/1999, poz. 521; z 9.3.2001 r., II UKN 402/00, OSNAPiUS Nr 20/2002, poz. 501), a zatem w tym ostatnim wypadku chodzi o sytuacje, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia (por. wyrok SN z 25.1.2005 r., I UK 159/04, OSNP Nr 19/2005, poz. 308; z 7.4.2010 r., I UK 345/09).

Powyższe oznacza to, że jeżeli organ rentowy wydaje bezprawną decyzję o odmowie wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy możliwe było wydanie decyzji zgodnej z prawem, a w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, to opóźnienie nie jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności w rozumieniu art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Jeżeli chodzi o terminy wypłaty zasiłku chorobowego, to kwestie te regulują przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tj. Dz. U. z 2022, poz. 1732, ze zm.)

Zgodnie z art. 64 ust. 1 ustawy płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. Zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku. Stosownie zaś do brzmienia art. 64 ust. 2 ustawy jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd I instancji wskazał, że organ rentowy, w przedmiotowej sprawie, przyjął pogląd, iż dokumentem niezbędnym do stwierdzenia uprawnień wnioskodawczyni do zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 stycznia 2021 oddalający apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 26 lutego 2020 roku, zmieniający decyzję i ustalający podleganie S. J. obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia w O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii w okresie od 1 maja 2007 roku do 5 marca 2010 roku. Pogląd zaprezentowany, w tym przedmiocie, przez organ rentowy, należy uznać za błędny.

Sąd I instancji podkreślił, że słusznie przedstawiono, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 roku sygn. akt I UK 191/05, iż pogląd ten ma zastosowanie do świadczeń przyznawanych na podstawie ustawy o emeryturach i rentach. Prezentowany przez organ ubezpieczeń społecznych pogląd, że prawo do odsetek za zwłokę powstaje po uprawomocnieniu się wyroku ustalającego prawo do należności głównej, a wyrok traktowany jest jako ostatnia z okoliczności koniecznych do ustalenia prawa utrwalił się w judykaturze Sądu Najwyższego na gruncie art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1991 r., II PZP 1/91, OSP 1992 nr 11-12, poz. 256 z glosą A. Szpunara). Zgodnie z tym przepisem, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie ustalenia prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W myśl ust. 1a art. 118 w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również z mocy prawa dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego.

Przywołany przepis nie może być uwzględniony w zakresie świadczeń wypłacanych na podstawie ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, gdyż ustawa nie zawiera podobnej regulacji ani nie odsyła w omawianym zakresie do postanowień ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W tym przedmiocie uregulowanie znajduje się w art. 64 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Przepis art. 64 ust. 1 ustawy nie różnicuje zasad ustalania momentu, od którego biegnie termin na wypłatę zasiłków ze względu na typ płatnika zasiłków, lecz posługuje się jednym kryterium – zwrotem nieostrym: „30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku”. Zmiana jaka nastąpiła w tym zakresie uwzględniać fakt, że stosownie do art. 61a ust. 2, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w celu ustalenia prawa do zasiłku i jego wypłaty, może pozyskiwać dane i informacje w zakresie niezbędnym do ustalenia prawa do zasiłków, ich wysokości, podstawy wymiaru oraz do ich wypłat od ubezpieczonych oraz płatników składek, którzy są obowiązani bezpłatnie je udostępnić.

W pierwszej kolejności, interpretując przepis art. 64 ust. 1, należy zwrócić uwagę na znaczenie słowa „wyjaśnienie”. Biorąc pod uwagę kontekst słowny użycia powyższego zwrotu, w tym sens towarzyszącego mu słowa „okoliczności”, przyjąć trzeba, że określenie „wyjaśnienie” ma szerszy zakres znaczeniowy niż np. zwrot „ustalenie”. Termin „wyjaśnienie” oznacza tutaj sytuację dokonania czynności mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę. Przedmiotem wyjaśnienia są okoliczności, czyli pewne fakty pozwalające na przyjęcie, że spełniono lub nie spełniono warunków nabycia prawa do świadczenia. Okoliczności te wynikają z dowodów zebranych w postępowaniu przed organem rentowym. Termin „wyjaśnienie okoliczności” obejmuje zatem zachowania płatnika, ZUS oraz zainteresowanego. Okoliczność jest wyjaśniona, gdy np. płatnik lub zainteresowany dostarczył dowody na daną okoliczność, a organ ich nie uwzględnił i w związku z tym wynikającej z nich okoliczności nie ustalił. Niemniej, w świetle przepisu art. 64 ust. 1 okoliczność ta była już wyjaśniona i od tego momentu zaczął biec termin do wydania decyzji ustalającej nabycie prawa i podjęcia wypłaty świadczenia. Podobnie, wyjaśnienie okoliczności zaistnieje wtedy, gdy zebrano cały materiał dowodowy, wskazujący na wystąpienie wymaganych okoliczności, ale organ, naruszając prawo materialne, nie ustalił ich spełnienia (np. przez błąd w wykładni lub np. w subsumcji). Wyjaśnienie okoliczności ma miejsce także wtedy, gdy organ sam uzupełniając przedstawione dowody, ustalił daną okoliczność. Poza tym także zwrot nieostry, występujący w przepisie art. 64 ust. 1, tj. „niezbędna okoliczność”, należy interpretować jako „rozstrzygnięcie ostatniej kwestii koniecznej dla ustalenia uprawnień (braku uprawnień) wnioskodawcy” z wykorzystaniem wykładni systemowej i funkcjonalnej – poprzez odwołanie się m. in. do treści art. 61a ustawy zasiłkowej oraz słusznego interesu ubezpieczonego, którego treść wyznacza m. in. szybkie i skuteczne nabycie prawa. Niezależnie od tego, zgodnie z art. 61b ust. 5 oraz art. 64 ust. 2 ustawy zasiłkowej w zw. z art. 85 ust. 1 i 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, z punktu widzenia konsekwencji ewentualnego niedochowania przez płatnika zasiłków terminu oznaczonego w art. 64 ust. 1 ustawy zasiłkowej, znaczenie powinien mieć moment przekazania wniosku, wydruków zaświadczenia lekarskiego czy zaświadczenia lekarskiego wystawionego na formularzu oraz innych wymaganych dokumentów płatnikowi składek będącemu płatnikiem zasiłku lub ZUS będącemu płatnikiem zasiłków. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, stosownie do art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 64 ustawy zasiłkowej, nie powinien ponosić odpowiedzialności za okoliczności od niego niezależne, spowodowane opóźnieniem w przekazaniu mu wymaganych dokumentów przez płatnika składek (art. 61b ust. 5 ustawy zasiłkowej). W razie, gdy płatnik zasiłku, dysponując wymaganymi, niezbędnymi dokumentami, nie uznał np. danego dokumentu, jako stanowiącego podstawę ustalenia okoliczności nabycia prawa do zasiłku i jego wypłaty, to pozostaje on w zwłoce w wypłacie tego zasiłku, nawet jeśli okoliczność ta zostałaby ustalona później – po wydaniu decyzji przez ZUS, w trybie art. 63 ustawy zasiłkowej, albo w postępowaniu odwoławczym przed sądem (por. „Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz” por red. dr hab. K. W., rok 2022, wyd. 1).

W rozpoznawanej sprawie sporna była kwestia uprawnień S. J. do zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego w związku z zatrudnieniem w O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii. Nie było przedmiotem sporu to, że na etapie postępowania prowadzonego przed organem rentowym wnioskodawczyni przedstawiła zaświadczenia o niezdolności do pracy i odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, czyli dokumenty niezbędne do przyznania i wypłaty zasiłku chorobowego i macierzyńskiego zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków z dnia 8 grudnia 2015 roku (tj. Dz. U. z 2017 roku, poz. 87). Organ rentowy dysponował także umową o pracę jaką S. J. zawarła z O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii, dokumentem potwierdzającym rozwiązanie tej umowy przez pracodawcę, oświadczeniami ubezpieczonej o wykonywaniu pracy na rzecz O' (...) LTD na terenie Polski, jak również dysponował pozyskanymi w dniu 9 kwietnia 2018 roku dokumentami potwierdzającymi wynagrodzenie otrzymywane przez wnioskodawczynię od O’ (...) Ltd. Wątpliwości organu rentowego co do uprawnień odwołującej się do świadczeń przysługujących w związku z chorobą i urodzeniem dziecka wyniknęły głównie z tego, że pracodawca, to jest firma O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii, odprowadzał należne składki na ubezpieczenie społeczne w Irlandii. W konsekwencji organ rentowy wywiódł, że wnioskodawczyni nie mogła podlegać ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych w dwóch państwach. Należy w tym miejscu wskazać, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwrócił się do irlandzkiej instytucji ubezpieczeniowej z zapytaniem czy S. J. została zgłoszona do ubezpieczeń w systemie irlandzkim z tytułu umowy o pracę zawartej z O' (...) LTD i w odpowiedzi w dniu 4 czerwca 2018 roku otrzymał z irlandzkiej instytucji pismo z dnia 21 maja 2018 roku potwierdzające, że S. J. została zgłoszona przez firmę O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii w okresie od 1 maja 2007 roku do 5 marca 2010 roku do irlandzkiego systemu ubezpieczeń społecznych. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z 11 stycznia 2021 roku oddalającego apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z 26 lutego 2020 roku decyzja organu rentowego przy ustaleniach, że wnioskodawczyni świadczyła pracę na rzecz O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii wyłącznie w Polsce była błędna, gdyż podleganie w takiej sytuacji ubezpieczeniom społecznym w Polsce następowało z mocy prawa a kwestia płatności składek nie miała tu znaczenia kreującego objęciem ubezpieczeniem. W sytuacji opłacania składek na ubezpieczenie za granicą, na co wnioskodawczyni nie miała wypływu, rozliczenie co do składek powinno nastąpić pomiędzy dwoma instytucjami ubezpieczeniowymi.

W ocenie Sądu okoliczności pozwalające na ustalenie uprawnień odwołującej się do świadczeń z ubezpieczenia zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego w związku z zatrudnienie w firmie O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii mogły zostać prawidłowo ustalone i wyjaśnione w postępowaniu administracyjnym wszczętym przez organ rentowy, w którym to postępowaniu organ rentowy miał dostęp do wszystkich dokumentów związanych z nawiązaniem stosunku pracy, ale i - złożonych na żądanie organu rentowego – pisemnych wyjaśnień ubezpieczonej i irlandzkiej instytucji ubezpieczeniowej. W ocenie Sądu wszystkie okoliczności niezbędne do ustalenia prawa do spornych świadczeń organ rentowy powziął najpóźniej w dniu 4 czerwca 2018 roku, czyli w dacie wpływu do ZUS pisma irlandzkiej instytucji ubezpieczeniowej z 21 maja 2018 roku potwierdzającego zatrudnienie S. J. przez firmę O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii w okresie od 1 maja 2007 roku do 5 marca 2010 roku, jak również to, że zostały za nią opłacone składki.

Ostatecznie decyzja organu rentowego z dnia 17 sierpnia 2018 roku, który dysonując wyżej wymienionym poświadczeniem uznał wydanie decyzji w przedmiocie polegania S. J. ustawodawstwu polskiemu była błędna co ostatecznie potwierdziło rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w Łodzi, który wyrokiem z dnia 26 lutego 2020 roku zmienił zaskarżoną przez wnioskodawczynię decyzję z dnia 17 sierpnia 2018 roku i ustalił, że S. J. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia w O' (...) LTD z siedzibą w Irlandii w okresie od 1 maja 2007 roku do 5 marca 2010 roku. Sąd Okręgowy wydał swoje rozstrzygnięcie na podstawie dowodów dostępnych organowi rentowemu. Nie było przy tym przeszkód ku temu organ rentowy sam zażądał w toku prowadzonego przez siebie postępowania wyjaśniającego dodatkowej dokumentacji.

Kierując się rozważaniami dokonanymi powyżej, Sąd Rejonowy uznał, że żądanie odsetek ustawowych od należnego ubezpieczonej zasiłku chorobowego i macierzyńskiego jest co do zasady uzasadnione. Odsetki ustawowe Sąd zasądził zgodnie zasadą wynikającą z art. 64 ust. 1 ustawy, czyli przyjmując, że w opóźnieniu w zapłacie organ rentowy pozostawał po upływie 30 dni liczonych od dnia 4 czerwca 2018 roku, czyli daty wpływu do ZUS pisma irlandzkiej instytucji ubezpieczeniowej z 21 maja 2018 roku. Termin ten mijał 4 lipca 2018 roku, co oznacza, że odsetki przysługiwały wnioskodawczyni od dnia 5 lipca 2018 roku do dnia 25 marca 2022 roku, w którym nastąpiła zapłata świadczeń.

Przywołany przez organ rentowy art. 31zd ustawa z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tj. Dz. U. z 2021 roku, poz. 2095) nie miał zastosowania, gdyż termin wypłaty świadczeń przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przypadał w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ani w okresie 30 dni następujących po ich odwołaniu.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd przyznał wnioskodawczyni prawo do wypłaty odsetek liczony od dnia 5 lipca 2018 roku do 25 marca 2022 roku. Roszczenie o przyznanie odsetek od daty wcześniej podlegało oddaleniu jako niezasadne na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W zakresie odsetek za opóźnienie od odsetek Sąd zważył, iż kwestia odsetek od opóźnionego świadczenia jest uregulowana w przepisach prawnych z ubezpieczeń społecznych - dla potrzeb tychże ubezpieczeń - wyczerpująco – wobec czego nie stosuje się przepisów prawa cywilnego w zakresie tymi przepisami nie unormowanymi. Przepisu art. 482 k.c. – zarówno w aspekcie ustanowionego w nim zakazu anatocyzmu, jak i wyjątków od niego, nie stosuje się do świadczeń pieniężnych uregulowanych w przepisach szczególnych, zawierających także unormowanie kwestii odsetek, np. do świadczenia z ubezpieczenia społecznego (wyrok SA w Katowicach z dnia 19 września 1994 r., III AUr 51/94, OSA 1995, z. 5, poz. 47; a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 11 maja 2017 r. III AUa 1247/16, L. III AUa 1247/16).

Wskazać jednak w tym miejscu należy, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie żądań, które wykraczają poza podstawę faktyczną zaskarżonej decyzji. W sprawach z odwołania od decyzji organu rentowego, jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz orzeczenia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2000 r., sygn. akt II UKN 759/99 i z dnia 13 maja 1999 r. II UZ 52/99). Jeżeli wobec tego decyzja nie zawiera w sensie pozytywnym lub negatywnym stanowiska w przedmiocie dochodzonego roszczenia, to strona nie może domagać w postępowaniu merytorycznego rozstrzygnięcia o wskazanym przez nią roszczeniu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie

z dnia 10 listopada 2004 r. III AUa 430/04, Legalis Numer 69022).

Z tego względu Sąd zgłoszone przez pełnomocnika wnioskodawczyni roszczenie o zapłatę odsetek od odsetek przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych celem rozpoznania na podstawie art. 464 § 1 k.p.c.

Apelację od w/w wyroku w części co do pkt 1 i w całości co do pkt 3 wniósł, występujący w imieniu ubezpieczonej, pełnomocnik ojciec B. J., wnosząc o jego zmianę lub uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Zdaniem Apelującego, organ rentowy w piśmie z dnia 2.08.2022 r. wskazał daty wymagalności poszczególnych zasiłków składających się na okres 6.03.2010 r. do 10.10.2010 r. (zasiłki chorobowe) i 11.10.2010 r. do 13.03.2011 r. (zasiłki macierzyńskie). Tym samym potwierdził, że należnymi są odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie od następnego dnia po wymagalności każdego z tych zasiłków. Ponadto apelujący powołując się na wyrok SN z dnia 7 lutego 2006 r. (sygn. akt: I UK 191/05) wskazał, że w przypadku zakwestionowania przez ZUS prawa do świadczeń, podczas gdy w czasie procesu sądowego nie zostaną ujawnione nieznane ZUS-owi dowody, to odsetki winny być należne od 30 dni od złożenia zwolnienia lekarskiego a nie od wyroku sądowego o stwierdzeniu podlegania ubezpieczonej ubezpieczeniu chorobowemu (co miało miejsce w opinii apelującego w analizowanej sprawie). Jak wskazał dalej, niezasadnym było więc zasądzenie odsetek 30 dni od dnia wyjaśnienia z irlandzkiej instytucji ubezpieczeniowej. Wyjaśnienia tej instytucji nie zmieniały faktów tj. że ubezpieczona podlegała polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń. Fakt że irlandzka instytucja ubezpieczeniowa poinformowała że pracodawca irlandzki płacił składki nie miała dla sprawy znaczenia bo nie miała prawa pobierać składek . A fakt błędu irlandzkiej instytucji nie wpływał na obowiązek podlegania ubezpieczeniom w Polsce o czym od początku ZUS wiedział bo ubezpieczona wykonywała pracę w Polsce. To oznacza, że za opóźnienie w zapłacie zasiłku odpowiadał ZUS. Tym samym, odsetki ustawowe za opóźnienie winny zostać zasądzone od dnia następnego po wymagalności każdego z roszczeń. Reasumując apelujący wniósł o zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia następnego od wskazanych przez ZUS dat wymagalności poszczególnych zasiłków do dnia ich wypłaty.

W odpowiedzi na apelację, organ rentowy wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Wpierw wskazać należy, że tutejszy Sąd uwzględnił zawarty w apelacji wniosek o zasądzenie ustawowych odsetek za opóźnienie. W ocenie Sądu Okręgowego, doszło do oczywistej omyłki w pkt 1 sentencji wyroku Sądu Rejonowego, w związku z czym korekta w zakresie w/w mogła nastąpić w trybie sprostowania.

Zgodnie z art. 350 § 1 k.p.c. sąd może z urzędu sprostować w wyroku niedokładności, błędy pisarskie albo rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Pojęcie oczywistej omyłki w wyroku obejmuje cztery rodzaje omyłek sądu: „oczywiste niedokładności”, „oczywiste błędy pisarskie”, „oczywiste błędy rachunkowe” oraz „inne oczywiste omyłki”. Przepis dotyczy wypadków „obiektywnej” i „subiektywnej” deformacji woli sądu (K. Lubiński, w: System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom II. Część II. Postępowanie procesowe przed sądem pierwszej instancji, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2016, s. 816). Oczywistość oznacza, że błędy muszą powstać w wyniku niewłaściwego odzwierciedlenia w orzeczeniu rzeczywistej i niemogącej budzić wątpliwości woli sądu, są obiektywnie i bez wątpliwości dostrzegalne w treści orzeczenia lub wprost wynikają z zestawienia tej treści z zawartością akt, a powstały z powodu technicznej niedoskonałości ujęcia rozstrzygnięcia sądu w słowach, przedstawienia stanowiska sądu w błędnej formie lub w sposób niedokładny, a więc niepełny i nieprecyzyjny (wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2018 r., I UK 110/17 i powołane tam postanowienia Sądu Najwyższego z: 13 czerwca 2013 r., V CZ 28/13; 31 stycznia 2007 r., II CSK 314/06; z 20 sierpnia 1998 r., III CKU 35/98; z 25 listopada 1976 r., II CZ 9/76; 3 marca 1976 r., II CZ 11/76; 10 marca 1966 r., II CZ 19/66; por. też przykłady podawane w: K. Piasecki, Sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia orzeczeń sądów cywilnych, „Palestra” nr 9/1961, s. 9). Celem sprostowania jest nadanie orzeczeniu takiego brzmienia, jakie sąd chciał mu nadać, a więc odtworzenie prawidłowego brzmienia i właściwego sensu orzeczenia zgodnych z wolą sądu, który wydał orzeczenie (F. R., Sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia orzeczeń w postępowaniu cywilnym, „Nowe prawo” 1971, nr 6, s. 872-873).

Pominięcie rozstrzygnięcia w zakresie ustawowych odsetek za opóźnienie w wyroku Sądu I instancji wobec powyższego mogło zostać, w tym kontekście, uznane za oczywistą omyłkę.

W pozostałym, zaś, zakresie Sąd Okręgowy uznał, że apelacja podlegała oddaleniu.

Zgodnie z art. 64 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2022.0.1732), płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. Zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku.

Stosownie do brzmienia art. 64 ust 2 ustawy jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Obecnie zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku- w brzmieniu od 01 stycznia 2022r. Do 31.12.2021 r. przepis ten wyrażał natomiast zasadę, że zasiłki wypłaca się nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków.

Jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa powyżej, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

ZUS, będąc płatnikiem zasiłku, powinien wypłacić go, na bieżąco, po stwierdzeniu uprawnień do tego zasiłku. Przedmiotem wyjaśnienia są okoliczności, czyli pewne fakty pozwalające na przyjęcie, że spełniono lub nie spełniono warunków nabycia prawa do świadczenia. Okoliczności te wynikają z dowodów zebranych w postępowaniu przed organem rentowym. Okoliczność jest wyjaśniona, gdy np. płatnik lub zainteresowany dostarczył dowody na daną okoliczność, a organ ich nie uwzględnił i w związku z tym wynikającej z nich okoliczności (np.: stażu czy niezdolności do pracy) nie ustalił. Niemniej, w świetle przepisu art. 64 ust. 1 okoliczność ta była już wyjaśniona i od tego momentu zaczął biec termin do wydania decyzji ustalającej nabycie prawa i podjęcia wypłaty świadczenia. Podobnie, wyjaśnienie okoliczności zaistnieje wtedy, gdy zebrano cały materiał dowodowy, wskazujący na wystąpienie wymaganych okoliczności, ale organ, naruszając prawo materialne, nie ustalił ich spełnienia (np. przez błąd w wykładni lub np. w subsumcji). Wyjaśnienie okoliczności ma miejsce także wtedy, gdy organ sam uzupełniając przedstawione dowody, ustalił daną okoliczność.

Niezależnie od regulacji zawartej w art. 64 ustawy, obowiązek wypłaty odsetek spoczywa także na ZUS będącym płatnikiem zasiłku.

Wynika to z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2022.0.1009), wedle którego jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego.

Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Z kolei zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub w wypłaceniu świadczeń, do których przyznawania i wypłacania jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999r., nr 12, poz. 104). Zgodnie z treścią przepisów tego rozporządzenia odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń – do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5 (§ 2 ust. 1). Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności (§ 2 ust. 3). Odsetki należą się za czas opóźnienia, tj. poczynając od dnia wymagalności długu, a kończąc na dniu jego zapłaty. Na ten zamknięty okres składają się poszczególne dni opóźnienia, a należność z tytułu odsetek narasta sukcesywnie, podwyższa się bowiem z każdym dniem o stosowną kwotę pieniężną (por. wyr. SN z dnia 15 września 2011 r., II UK 22/11, LEX).

W zakresie regulacji z art. 64 ustawy zasiłkowej, istotny jest więc wpływ od podmiotu zewnętrznego (wnioskodawcy, płatnika składek, innego podmiotu lub instytucji zobowiązanych do sporządzania i wystawiania dokumentów dla celów ustalenia prawa i wypłaty zasiłków) ostatniego środka dowodowego niezbędnego do wydania decyzji w sprawie oraz zakończenie postępowania wyjaśniającego z ubezpieczonym, płatnikiem składek prowadzonego przez komórkę kontroli.

Prezentowany, przez organ ubezpieczeń społecznych, pogląd, że prawo do odsetek powstaje po uprawomocnieniu się wyroku ustalającego prawo do należności głównej, a wyrok traktowany jest jako ostatnia z okoliczności koniecznych do ustalenia prawa utrwalił się w judykaturze Sądu Najwyższego na gruncie art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.; por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1991 r., II_PZP_1/91, OSP 1992 nr 11-12, poz. 256 z glosą A. Szpunara).

Zgodnie z tym przepisem, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie ustalenia prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Związany jest 30-dniowym terminem od daty dokonania tego ustalenia lub od daty końcowej wyznaczonego przez organ rentowy dodatkowego terminu do przedstawienia niezbędnych dowodów lub od daty przedstawienia tych dowodów. Od dnia 1 lipca 2004 r., w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również z mocy prawa dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego (ust. 1a dodany do art. 118 ustawą zmieniającą z dnia 20 kwietnia 2004 r., Dz.U. Nr 121, poz. 1264).

Przepisy te nie mogą być uwzględnione w okolicznościach niniejszej sprawy, gdyż ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (obecnie w jednolitym tekście: Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267) nie zawiera podobnej regulacji ani nie odsyła w omawianym zakresie do postanowień ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa zasiłkowa nie uwzględnia czasu na wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do wydania decyzji.

Przesłanki egzoneracji z art. 85 ust.1 ustawy systemowej były przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W judykaturze przyjmowano jej możliwość, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń było skutkiem przyczyn niezależnych od organu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 147 i z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005 nr 19, poz. 308).

Dla rozstrzygnięcia kwestii spornej zaistniałej w niniejszej sprawie fundamentalne znaczenie miało to, że ZUS miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie prawidłowej decyzji najpóźniej w dniu 4 czerwca 2018 roku, zatem w dacie wpływu do ZUS pisma irlandzkiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 21 maja 2018 roku, potwierdzającej jednocześnie zatrudnienie S. J. przez firmę O' (...) LTD w okresie od dnia 1 maja 2007 roku do dnia 5 marca 2010 roku.

Przesłanką powstania obowiązku organu rentowego, wypłaty odsetek jest opóźnienie tego organu w ustaleniu prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego lub wypłaty tego świadczenia. W stosunkach opartych na prawie ubezpieczeń społecznych odsetki od opóźnionego świadczenia uregulowane są na potrzeby tego prawa wyczerpująco, bez możliwości odwoływania się - poza określeniem wysokości odsetek - do przepisów prawa cywilnego i dlatego celowe jest odwoływanie się do orzecznictwa SN wydanego na gruncie cytowanego powyżej art. 85 ust. 1 (por. wyrok SN z 7.10.2004 r., II UK 485/03, OSNP Nr 10/2005, poz. 147; z 18.2.2009 r., II UK 191/08; Komentarz do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pod red. B. Gudowskiej i J. Strusińskiej-Żukowskiej, Warszawa 2011, s. 857).

Zawarte w przepisie (art. 85 ust. 1 ustawy systemowej) określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej prawa do przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania, a zatem w tym ostatnim przypadku chodzi o sytuację, kiedy organ posiadał wszelkie dane konieczne do przyznania świadczenia, ale mimo to nie wydał decyzji, bądź wydał decyzję odmawiającą przyznania świadczenia mimo, że z dowodów przedłożonych przez stronę wynikało, iż prawo to winno zostać jej przyznane (por. wyr. SN z dnia 7 października 2004r., II UK 485/03, OSNP 2005/10/147; wyr. SN z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNAP 2002/20/501, wyr. SA w Szczecinie z dnia 17 sierpnia 2017 r., III AUa 772/16, lex). Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy mając wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji, organ rentowy pozostaje w zwłoce w ustaleniu prawa do świadczeń.

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy przy prawidłowej analizie materiału dowodowego oraz przy prawidłowej wykładni przepisów prawa – powinien mieć świadomość, że będąc w posiadaniu pisma irlandzkiej instytucji z 21 maja 2018 roku władny był na etapie prowadzonego przez siebie postępowania do terminowego ustalenia uprawnień ubezpieczonej do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, tj. zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego w związku z zatrudnieniem w firmie O' (...) LTD.

Sąd Najwyższy, w wyroku z 25.1.2005 r., I UK 159/04 (OSNP Nr 19/2005, poz. 308) przyjął, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W uzasadnieniu tego wyroku SN podniósł, że wówczas, gdy organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia, nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu. Podobnie orzekł Sąd Najwyższy, w wyroku z 14.9.2007 r., III UK 37/07 (OSNP Nr 21-22/2008, poz. 328).

Organ rentowy może zakwestionować, w postępowaniu sądowym, brak przesłanek koniecznych do ustalenia prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, ale wówczas, jak uznał TK w uzasadnieniu do wyroku z 11.9.2007 r., P 11/07 (OTK-A Nr 8/2007, poz. 97), ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie świadczeń, gdy możliwe było wydanie decyzji zgodnej z prawem. Umożliwienie organowi rentowemu, odkładania w czasie przyznania świadczenia dokonuje się ze szkodą świadczeniobiorcy i z naruszeniem jego interesu. Należy, przy tym, zwrócić uwagę, że w praktyce organ rentowy jest stroną silniejszą w stosunku do ubezpieczonego.

W związku z tym odsetki za opóźnienie w wypłacie tych świadczeń należą się ubezpieczonej – w myśl art. 64 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, biorąc pod uwagę datę wpływu do ZUS pisma irlandzkiej instytucji ubezpieczeniowej z dnia 21 maja 2018 roku. ZUS pozostawał w opóźnieniu w zapłacie po upływie 30 dni liczonych od dnia 4 czerwca (daty wpływu do ZUS w/w pisma). Odsetki zasadnie przysługiwały zatem ubezpieczonej od dnia 5 lipca 2018 roku do dnia 25 marca 2022 roku.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. postanowił sprostować oczywistą omyłkę w punkcie 1 zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w miejsce słowa ,,odsetek” umieścił słowa ,,ustawowych odsetek za opóźnienie.

W pozostałym zakresie, na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja podlegała oddaleniu.