Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22.08.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił B. R. ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 114 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.), wskazując, że zgodnie z ww. przepisem wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4.06.2024 r. SK 140/20 nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji.

/decyzja w pliku (...) akt emerytalnych /

Odwołanie od ww. decyzji złożyła ubezpieczona, wnosząc o jej zmianę poprzez ponowne przeliczenie jej emerytury w związku z wyrokiem TK z 4.06.2024 r. SK 140/20 z pominięciem przy obliczeniu jej emerytury z wieku powszechnego przepisu art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej uznanego za niezgodny z Konstytucją RP. Powódka podniosła, że prawo do wcześniejszej emerytury uzyskała przed 2012 r., a emeryturę z wieku powszechnego po ukończeniu 60 lat uzyskała po dniu 1.01.2013 r. Podniosła też, że brak publikacji ww. wyroku TK Z 4.06.2024 r. w Dzienniku Ustaw nie może wpływać na brak możliwości jego zastosowania, dodając, że przedmiotowy wyrok został opublikowany na stronie internetowej Trybunału.

/odwołanie k. 3-5/

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie. Pozwany wskazał, że ubezpieczona uzyskała prawo do emerytury od 8.12.2005 r. na mocy decyzji z 29.12.2005 r. Organ rentowy stwierdził, że wyrok TK z 4.06.2024 r. SK 140/20 nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji zgodnie z art. 114 ustawy emerytalnej.

/odpowiedź na odwołanie k. 6/

W piśmie procesowym z dnia 27.09.2024 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie, wnosząc o przeliczenie jej emerytury w najkorzystniejszym wariancie i ewentualne przyznanie podwyższenia jej świadczenia oraz stosownego wyrównania wypłaty emerytury z uwzględnieniem waloryzacji.

/pismo k. 14-16/

Na rozprawie z 3.12.2024 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie – wnioskodawczyni poparła odwołanie, oświadczając, że prawo do powszechnej emerytury uzyskała w 2009 r., a powołując się na wyrok TK z 4.06.2024 r. SK 140/20, argumentowała, że jej zdaniem ma zaniżoną emeryturę. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/e-prot. z 3.12.204 r.: 00:00:48, 00:01:17, 00:02:26, 00:03:01/

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni - B. R. urodziła się (...) /niesporne/

Ubezpieczona na mocy decyzji z 29.12.2005 r. nabyła prawo do emerytury w wieku obniżonym od 8.12.2005 r. /decyzja k. 27 plik I w aktach emerytalnych/

Ubezpieczonej, w wyniku rozpoznania jej wniosku z 18.03.2009 r., na mocy decyzji z dnia 19.06.2009 r. przyznano na podstawie art. 24 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury w związku z ukończeniem przez B. R. powszechnego wieku emerytalnego, tj. ukończeniem 60 roku życia. Obliczając dla wnioskodawczyni wysokości emerytury z wieku powszechnego na zasadzie art. 26 ZUS nie dokonał żadnych potrąceń wypłaconych wcześniej świadczeń emerytalnych. Zakład zawiesił wypłatę emerytury z wieku powszechnego z uwagi na to, że okazała się ona mniej korzystna niż wcześniejsza emerytura. /decyzja k. 19 plik (...) akt emerytalnych/

Kolejnymi decyzjami emerytura powszechna wnioskodawczyni była przeliczana przez ZUS na mocy art. 108 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, przy czym wypłata emerytury z wieku powszechnego była nadal zawieszona ponieważ była świadczeniem mniej korzystnym /decyzje w pliku (...) akt emerytalnych/

Decyzją z dnia 17.05.2014 r. ZUS odmówił wnioskodawczyni ponownego przeliczenia kapitału początkowego przy zastosowaniu przepisów ustawy z dnia 21.06.2013 r. o zmianie ustawy emerytalnej, ponieważ do ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonej przyjęto wynagrodzenie z lat 1984-1993, w których odwołująca pozostawała w ubezpieczeniu przez całe lata kalendarzowe. /decyzja w pliki (...) akt emerytalnych/

Decyzją z dnia 23.07.2015 r. ZUS przeliczył ubezpieczonej emeryturę z wieku powszechnego w związku z ustawą z 20.05.2015 r. o zmianie ustawy emerytalnej i jednocześnie zawiesił jej wypłatę, ponieważ nadal pozostała świadczeniem mniej korzystnym. /decyzja w pliki (...) akt emerytalnych/

Na mocy decyzji z dnia 1.03.2024 r. przyznano ubezpieczonej dodatek pielęgnacyjny od dnia 1.04.2024r. w związku z ukończeniem 75 roku życia, który jest wypłacany wraz z emeryturą/ /decyzja w pliku (...) akt emerytalnych/

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 4 czerwca 2024 r., w sprawie o sygn. akt SK 140/20, orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach

z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji. (bezsporne, a nadto informacja na stronie TK pod adresem https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art (...)-obliczenie-naleznego-swiadczenia-emerytalnego-poprzez-pomniejszenie-emerytury-z-wieku-powszechnego-o-kwote-pobranych-wczesniej-emerytur [dostęp:10 grudnia 2024r.])

W dniu 14.08.2024 r. ubezpieczona złożyła wniosek o wznowienie postępowania w przedmiocie ponownego obliczenia wysokości jej emerytury z wieku powszechnego w związku z wyrokiem TK z dnia 4.06.2024 r. w sprawie SK 140/20 na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej, a także o wypłatę wyrównania. /wniosek w pliku (...) akt emerytalnych/

Zaskarżoną decyzją z dnia 22.08.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w Ł. odmówił B. R. ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 114 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.), wskazując, że zgodnie z ww. przepisem wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4.06.2024 r. SK 140/20 nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji. /decyzja w pliku (...) akt emerytalnych/

Powyższy stan faktyczny został odtworzony w całości na podstawie powołanych dokumentów zalegających w aktach emerytalnych ubezpieczonej, których wartości dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała. W istocie spór dotyczy wyłącznie oceny prawnej zasadności odwołania, w którym roszczenie ubezpieczonej oparte było w całości na treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4.06.2024 SK 120/40.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Należy przypomnieć, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności jak i merytorycznej zasadności. (tak SA w Lublinie w wyroku z 18.03.2015 r, III AUa 15/15, Lex nr 1661234). Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Nie ulega więc wątpliwości, że w toku postępowania zgodnie z art. 321 k.p.c., sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (por. wyroki Sądu Najwyższego z 13.05.1999 r., (...) UZ 52/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 601 oraz z 25.05.1999 r. (...) UKN 622/99, OSNAPiUS 2000 Nr 15, poz. 591).

Należy też podnieść, że ubezpieczonej przysługiwało prawo do emerytury w obniżonym wieku od 2005 roku a od 2009 roku prawo do emerytury powszechnej.

Ustawą z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2012 poz. 637 z dnia

6 czerwca 2012 r.), dokonano m.in. nowelizacji przepisu art. 25 ustawy emerytalno-rentowej poprzez dodanie w art. 25 ustępu 1b w brzmieniu: Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Organ rentowy obliczając wysokość emerytury ubezpieczonej w wieku powszechnym nie zastosował tego przepisu, bo jeszcze nie wszedł w życie i nie pomniejszył podstawy obliczenia jej emerytury o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranej dotychczas emerytury w wieku obniżonym.

Trybunał Konstytucyjny w cytowanym powyżej wyroku z dnia 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20), podtrzymał wcześniejszą linię orzecznictwa wyrażoną w wyroku z dnia

6 marca 2019 r. (sygn. akt P 20/16), przyjmując, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły do dnia ogłoszenia ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach

z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.

Ubezpieczona wniosła, w oparciu o powyższy wyrok o przeliczenie świadczenia na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej, a organ rentowy odmówił wnioskodawczyni na tej podstawie uwzględnienia wniosku. Wobec tego przedmiotem rozważań była możliwość zastosowania tego przepisu w sytuacji wnioskodawczyni.

Należy wskazać, że zgodnie z art. 114 ustawy z dnia 17.12.1998 o emeryturach i rentach z FUS w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:

1)po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;

2)decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3)dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4)decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

5)decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6)przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Wniosek o ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub ich wysokości jest jednym z elementów - uprawnień zainteresowanego - postępowania w sprawach emerytalno-rentowych (wyrok SA w Katowicach z dnia 19 marca 1996 r., III AUr 1346/95, OSA 1998, z. 3, poz. 10). Ponowne ustalanie prawa do emerytur i rent nie jest wznowieniem postępowania sądowego (według k.p.c.), nie posiada też charakteru wznowienia postępowania przewidzianego w art. 145 § 1 k.p.a., a wniesienie wniosku nie jest ograniczone czasowo; instytucja ta dotyczy postępowania przed organem rentowym (zob. uzasadnienie uchwały SN z dnia 3 października 1996 r., (...) UZP 18/96, OSNAPiUS 1997, nr 7, poz. 117). Instytucję przewidzianą w art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach należy traktować jako "swoiste wznowienie postępowania" (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r., III UZP 5/03, OSNP 2003 Nr 18, poz. 442

W orzecznictwie dominuje pogląd, że decyzja rentowa nie ma przymiotu powagi rzeczy osądzonej (zob. wyroki SN: z dnia 16 września 2009 r., I UK 121/09, LEX nr 537030; z dnia z dnia 12 stycznia 2001 r., (...) UKN 182/00, OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 419/, co oznacza, że organ rentowy może podważyć swoją błędną decyzję przyznającą świadczenie "nabyte", pomimo niespełnienia ustawowych warunków powstania uprawnień do emerytury lub renty, a zainteresowany ponownie wystąpić z wnioskiem o to samo świadczenie, którego poprzednio mu odmówiono, jeżeli powołano się na nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji mające wpływ na ustalenie uprawnień ubezpieczeniowych. W zasadzie więc nie wchodzi tu w grę stwierdzenie nieważności decyzji rentowej wydanej w sprawie już dawniej ostatecznie rozstrzygniętej inną decyzją (art. 156 § 1 pkt 3 k.p.a.). W wyniku zastosowania instytucji ponownego ustalania prawa do emerytur/rent następuje nadzwyczajna kontynuacja postępowania w tej samej sprawie (zob. wyroki SN: z dnia 15 listopada 2000 r., (...) UKN 41/00, Prok. i Pr. 2001, nr 6, poz. 39; z dnia 21 września 2010 r., III UK 94/09, LEX nr 621346; z dnia 24 marca 2011 r., I UK 317/10, LEX nr 811823, i z dnia 27 marca 2014 r., III UK 115/13, LEX nr 1554419 oraz postanowienie SN z dnia 20 września 2011 r., I BU 4/11, LEX nr 1101321), w którym organ rentowy ma możliwość zniwelowania własnego uchybienia powstałego przy ustalaniu prawa do świadczenia, natomiast zainteresowany uprawniony jest do ubiegania się o świadczenie, którego mu nie przyznano, jeżeli wcześniej nie powołał się na okoliczności uzasadniające powstanie takich uprawnień. W rezultacie uchylane są zarówno korzystne, jak i niekorzystne rozstrzygnięcia dla zainteresowanego, a działania w tym obszarze zmierzają do tego, aby w obrocie prawnym nie pozostawała decyzja, na podstawie której wypłacane jest świadczenie, choć nie istnieje do niego prawo (art. 134 ust. 1 pkt 4).

Ubezpieczona, jako podstawy ponownego przeliczenia świadczenia upatrywała w wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Powyższa kwestia była przedmiotem rozważań Sądu Apelacyjnego w Łodzi.

Sąd Apelacyjny przypomniał, że za przepis, na podstawie którego może dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy uznać art. 145a k.p.a., w myśl którego można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja (§ 1), a w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2014 r., sygn. akt: III UZP 3/13, Legalis nr 750495). Ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie zawiera bowiem regulacji w przedmiocie wznowienia postępowania z powodu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Brak jest przesłanki wzruszalności decyzji, której podstawę prawną stanowił przepis uznany za niezgodny z Konstytucją, w ramach regulacji art. 114 ustawy emerytalno-rentowej. W art. 114 ust. 1 pkt 1 przewiduje się jedynie możliwość weryfikacji prawomocnej decyzji wskutek ujawnienia nowych okoliczności, istniejących przed wydaniem decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Na tle przywołanej normy utrwalone są zapatrywania, że pojęcie "nowych okoliczności" obejmuje swym zakresem zarówno "okoliczności faktyczne", jak i "okoliczności sprawy". Okoliczności faktyczne to fakty ustalone na podstawie dowodów, a okoliczności sprawy mogą dotyczyć uchybień organu rentowego, zarówno procesowych, jak i w aspekcie stosowania prawa materialnego. Ujawnione okoliczności nie muszą być okolicznościami, na które osoba ubiegająca się o świadczenia nie mogła powołać się w poprzednim postępowaniu. Mogą to być takie okoliczności, które powinny być znane przy dołożeniu minimum staranności, jednak na skutek błędu lub przeoczenia nie zostały uwzględnione w poprzednim postępowaniu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 stycznia 2004 r., sygn. akt: (...) UK 228/03, OSNP 2004 Nr 19, poz. 341; z dnia 27 kwietnia 2004 r., sygn. ak: (...) UK 298/03, LEX nr 970137; z dnia 13 maja 2004 r., sygn. akt III UK 16/04, Legalis nr 279610; z dnia 26 maja 2012 r., sygn. akt: (...) UK 354/09, LEX nr 604227).

Dodatkowo Sąd Apelacyjny wskazał, że na gruncie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej można jeszcze rozważać wznowienie postępowania i wzruszenie prawomocnej decyzji z mocy przesłanki określonej w punkcie 6. Za błąd organu uznaje się każdą obiektywną wadliwość decyzji niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, czy też np. wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów, jak również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (por. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1995 r., sygn. akt: (...) UZP 28/94, OSNP 1995 Nr 19, poz. 242; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 października 2018 r., sygn. akt: III UK 153/17, LEX nr 2563524; z dnia 25 lutego 2008 r., sygn. akt: I UK 249/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 152). W świetle przyjętej teorii tzw. obiektywnej błędności decyzji, a zatem błędu rozumianego szeroko jako każda wadliwość decyzji, wydana decyzja ustalająca wysokość emerytury ubezpieczonego z odliczeniem kwot pobranych emerytur nie była dotknięta błędem organu rentowego. Błąd organu nie obejmuje bowiem takich sytuacji, w których organ rentowy działa na podstawie niebudzących jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych przepisów ustawy, które to korzystają z domniemania konstytucyjności aż do chwili uznania ich przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją. Decyzja wydana w takich warunkach nie może też być uznana za bezprawną, gdyż podstawa prawna do jej wydania odpadła dopiero po ogłoszeniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 20 października 2015 r., sygn. akt: III AUa 758/15, LEX nr 1820421). Nadto Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma kompetencji do oceny zgodności z Konstytucją obowiązujących przepisów prawa. Nie jest zatem błędem organu rentowego wydanie decyzji na podstawie przepisu, który okazał się niekonstytucyjny, gdyż jest to sytuacja prawidłowego zastosowania obowiązującego wówczas prawa. Nie można także postawić organowi rentowemu zarzutu niedopełnienia obowiązku działania na korzyść osób uprawnionych do świadczeń, skoro organ rentowy przy wydawaniu decyzji nie naruszył obowiązującego prawa. Istotne jest również, że błąd organu rentowego nie stanowi alternatywy dla weryfikacji decyzji, gdy ostateczna decyzja nie podlega wzruszeniu w trybie art. 145a k.p.a. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, błąd organu rentowego nie konkuruje z trybem wznowienia postępowania po wyroku Trybunału Konstytucyjnego i uznaniu niekonstytucyjności określonego przepisu prawa. Nie można przyjmować hybrydalnej konstrukcji uprawień strony, a więc, że w pierwszej kolejności aktywuje się mechanizm opisany w art. 145a k.p.a., uchybienie zaś wskazanemu tam terminowi uprawnia do wypłaty świadczenia na podstawie błędu organu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2017 r., sygn. akt: I UK 190/16, Legalis nr 1640720).Reasumując zatem za przepis, na podstawie którego może dojść do wzruszenia prawomocnej decyzji organu rentowego, wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, uznać należy art. 145a k.p.a, a nie art. 114 ustawy emerytalnej ./tak SA w Łodzi w wyroku z dnia 29.06.2020 r, III AUa 1141/19 wraz z uzasadnieniem, lex nr 3113140, w wyroku SA w Łodzi z dnia 20.06.2020, III AUa 397/20, wyrok SA w Łodzi z dnia 17.06.2020 III AUa 1616/19, wyrok SA w Łodzi z dnia 26.05.2020 r III AUa 385/20 z uzasadnieniami , które zapadły w związku z wyrokiem TK z dnia 6 marca 2019 r wydanym w sprawie P 20/16, na mocy którego Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 oraz 2019 r. poz. 39) w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) roku kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej)

Zatem brak podstaw do zastosowania art. 114 ustawy emerytalnej.

Na marginesie należy też zauważyć, iż zgodnie z art. 190 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1997 r. nr 76 poz. 483 ze zmianami), orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

Zgodnie zaś z art. 9 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych

w Dzienniku Ustaw ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Natomiast zgodnie z art. 21 powyższej ustawy z 2000 r., Dziennik Ustaw wydaje Prezes Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji, przy czym Rządowe Centrum Legislacji może zlecić wyspecjalizowanym podmiotom niektóre czynności związane

z wydawaniem tych dzienników w sposób, o którym mowa w art. 2a ust. 2

Tymczasem na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, a nawet na dzień zamknięcia rozprawy przez niniejszy Sąd, wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie został ogłoszony Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Przy czym mając na względzie powyższe przepisy ustawy z 2000 r., trzeba zaznaczyć, że publikacja wyroku TK na stronie internetowej TK czy w publikatorze „Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór (...) nie jest ogłoszeniem w rozumieniu art. 190 Konstytucji.

Sąd zdaje sobie przy tym sprawę, że nieogłoszenie przez Prezesa Rady Ministrów orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego jest wynikiem sporów politycznych toczących się wokół statusu sędziów samego Trybunału. Stan ten może mieć negatywny wpływ na sytuację prawną obywateli, którzy pozostają w stanie niepewności co do obowiązującego prawa – tak jak ma to miejsce na gruncie niniejszej sprawy. Jednakże nie zmienia to faktu, że sporne orzeczenie TK nie weszło w życie, a więc organ rentowy nie mógł go zastosować przy rozstrzyganiu w sprawie ubezpieczonej.

Należy jednocześnie zauważyć, że powyższy wyrok nie znajduje zastosowania do ubezpieczonej , ponieważ jej emerytura w wieku powszechnym nie została pomniejszona o wcześniej wypłacone emerytury.

Należy stwierdzić jednoznacznie, że ww. wyrok TK z 4.06.2024 r. w sprawie SK 140/20 nie ma zastosowania do kobiet urodzonych przed 1.01.1953 r., które osiągnęły powszechny wiek emerytalny przed 1.01.2013 r. Wynika to jednoznacznie z treści uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4.06.2024 r. w punkcie 5 – „skutki wyroku”. Trybunał podkreślił, że wyrok wpłynie wyłącznie na sytuację osób, które nie nabyły prawa do emerytury wynikającej z osiągnięcia wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 r. Tylko w ich wypadku doszło bowiem do niekonstytucyjnego zastosowania skarżonej normy prawnej, co było związane z ich nieświadomością co do skutku podjętej decyzji. W pozostałych wypadkach zaś uposażeni mieli świadomość zmian oraz możliwość uniknięcia ich konsekwencji, co słusznie zauważył Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28.11.2019 r. III UZP 5/19 , i co przekłada się na brak stosowalności wyroku w stosunku do tych osób.

Odwołująca powszechny wiek emerytalny osiągnęła 13.04.2009 r. co wynika z jednoznacznej treści art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do końca 2012 r., zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184. Zresztą ustawa z dnia 11.05.2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw - wprowadzająca odmienne regulacje odnoszące się do powszechnego wieku emerytalnego od 1.01.2013 r. nie podwyższyła wieku emerytalnego kobiet urodzonych do 31.12.1952 r. – art. 24 ust. 1 a, utrzymując nadal poziom 60 lat.

Wskazać należy, że kobiety urodzone w latach 1949- 1952 (a zatem też ubezpieczona urodzona (...)), które w wieku 55 lat przeszły na wcześniejszą emeryturę i pobierały ją przez następne pięć lat, po ukończeniu 60 lat (czyli po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego) mogły złożyć wniosek o przyznanie im kolejnej emerytury z nowego systemu. ZUS liczył im wtedy świadczenie na nowych zasadach przy czym do końca 2012 r. Zakład nie miał prawa w tych wyliczeniach potrącać wypłaconych dotychczas wcześniejszych świadczeń emerytalnych.

Ubezpieczona w związku osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego w dniu 13.04.2009 r. wniosek o taką emeryturę złożyła 18.03.2009 r. Należy zatem wskazać, że w chwili nabycia przez odwołującą prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej jeszcze nie obowiązywał, bo został on wprowadzony do ustawy emerytalnej dopiero nowelizacją z dnia 11.05.2012 r. i wszedł w życie dopiero od 1.01.2013 r. A zatem przepis ten z oczywistych względów nie mógł i nie wywołał żadnego skutku prawnego wobec skarżącej przy wyliczaniu wysokości jej emerytury z wieku powszechnego w 2009 r., bo w dacie przyznania jej tej emerytury mocą decyzji z dnia 19.06.2009 r. nie był jeszcze wprowadzony do ustawy emerytalnej i nie obowiązywał, a co za tym idzie ZUS nie miał w tym czasie prawa do wyliczenia świadczenia emerytalnego z wieku powszechnego przy potrąceniu wypłaconych dotychczas wcześniejszych świadczeń emerytalnych.

Innymi słowy – odwołującej w ogóle nie objęły niekorzystne skutki nowelizacji z 11.05.2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która wprowadziła do ustawy emerytalnej przepis art. 25 ust. 1 b, bo przepis ten wszedł w życie dopiero od 1.01.2013 r., natomiast ubezpieczona już w 2009 r. zrealizowała swoje prawo do emerytury z wieku powszechnego na starych zasadach czyli bez potrąceń o jakich mowa w art. 25 ust. 1 b.

Należy też wskazać, że ustawodawca, umożliwiając kobietom z roczników 1949-52 realizację świadczenia na dotychczasowych zasadach do końca 2012 roku, uczynił zadość zasadzie lojalności, a wobec nieuzasadnionego aksjologicznie dynamicznego przyrostu emerytury powszechnej mógł ex nunc dokonać dezaktywacji owego emerytalnego "perpetuum mobile". Kobiety urodzone w latach 1949-1952 nie znalazły się "w pułapce" decyzji podjętych przed wejściem w życie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej. Miały one bowiem możliwość skorzystania z uprawień w kształcie, jaki istniał przed ww. nowelizacją. Z tej możliwości ubezpieczona skorzystała nabywając prawo do emerytury z wieku powszechnego jeszcze w 2009 r., gdy art. 25 ust. 1 b nie został jeszcze wprowadzony do ustawy emerytalnej nowelą z 11.05.2012 r. i gdy przepis ten nie obowiązywał, bo wszedł on w życie dopiero od 1.01.2013 r.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, jako bezzasadne, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.