Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

wyroku w całości

Decyzją z dnia 18.12.2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił dla Z. R. wartość kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r. Do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych, tj. od 1.01.1982 r. do 31.12.1991 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 49,69%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 49,69% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną ww. ustawie (49,69%. x 1 220,89 zł = 606,66 zł). Do obliczenia kapitału początkowego organ rentowy przyjął łącznie: 17 lat, 4 miesiące, 9 dni, tj. 208 miesięcy okresów składkowych, a także 1 rok, 8 miesięcy, 5 dni, tj. 20 miesięcy okresów nieskładkowych. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r. wyniósł 67 448,48 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresu od 26.01.1976 r. do 14.05.1976 r. ponieważ podpis osoby upoważnionej do wystawienia dokumentu jest nieczytelny.

( decyzja w aktach kapitałowych k. 7-8)

Decyzją z dnia 8.01.2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał Z. R. prawo do emerytury od 17.12.2023 r., tj. do dnia osiągnięcia wieku emerytalnego. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami z art. 26 ustawy emerytalnej ( (...),63 + (...),75 + (...),51) : 210,00 = 2533,38 zł.

Zakład wyjaśnił, że nie uwzględniono do stażu pracy okresu od 26.01.1976 r. do 14.05.1976 r. ponieważ świadectwo pracy nie spełnia wymogów formalnych, podpis w zastępstwie jest nieczytelny. ZUS poinformował ubezpieczonego, że aby został zaliczony staż zatrudnienia w Zakładach (...) wnioskodawca powinien przedłożyć legitymację ubezpieczeniową z wpisem potwierdzającym zatrudnienie lub nowe zaświadczenie z zakładu pracy. Organ rentowy poinformował też, że za okres zatrudnienia od 3.12.1977 r. do 4.02.1978 r., od 13.12.1979 r. do 31.12.1979 r., za które nie zostały przedłożone dochody zastosowano minimalne kwoty wynagrodzeń obowiązujące w jednostkach gospodarki uspołecznionej. Dodano, że w przypadku posiadania dokumentów potwierdzających wysokość wynagrodzenia ubezpieczony powinien je przedłożyć w terminie 1 miesiąca celem ewentualnego przeliczenia świadczenia, a dostarczenia ich po upływie ww. terminu będzie skutkowało rozpatrywaniem uprawnień od miesiąca, w którym został zgłoszony ponowny wniosek.

(decyzja k. 13 akt emerytalnych)

Odwołanie od obu ww. decyzji wnioskodawca złożył w dniu 29.04.2024 r., podając, że kwestionowaną decyzję kapitałową z 18.12.2023 r. otrzymał w dniu 23.03.2024 r. i wnosząc o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania. Skarżący żądał zmiany zaskarżonych decyzji poprzez zaliczenie do stażu pracy okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) od 26.01.1976 r. do 14.05.1976 r., okresu prowadzenia własnej działalności gospodarczej od 10.11.1999 r. do 31.08.2002 r., okresu zatrudnienia w (...) od 1.01.1995 r. do 4.04.1995 r., okresu zatrudnienia w M. – (...) od 16.08.1999 r. do 31.12.2000 r., okresu zatrudnienia w C. od 3.02.1997 r. do 4.02.1978 r.

(odwołanie k. 3, k. 3 akt VIII U 1256/24)

W odpowiedziach na odwołania ZUS I Oddział w Ł. wniósł o ich oddalenie, o łączne rozpoznanie z uwagi na tożsamość stron i przedmiotu sporu, a nadto o odrzucenie odwołania w razie nie nieuwzględnienia wniosku o oddalenie. Pozwany podał, że obie zaskarżone decyzje zostały wysłane zwykłym listem 12.01.2024 r., zaś odwołanie wpłynęło 29.04.2024 r., zaznaczając, że ubezpieczony wniósł o przywrócenie terminu do złożenia odwołania, ale nie podał z jakich przyczyn uchybił terminowi. Zakład wyjaśnił, że okresy zatrudnienia wskazane w odwołaniu w (...) sp. z o.o. od 3.02.1977 r. do 4.02.1978 r. został uznany za udowodniony. Pozwany podał, że dodatkowo wskazany okres zatrudnienia w A. od 1.02.1995 r. do 30.04.1995 r. na podstawie potwierdzenia ubezpieczenia pracowników, organ rentowy uwzględnił do ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego decyzją z 20.05.2024 r. a następnie emerytury decyzję z 22.05.2024 r., a także przyjął kwoty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru. ZUS wyjaśnił, że nie uwzględnił okresu zatrudnienia w Zakładach (...) od 26.01.1976 r. do 14.05.1976 r. z uwagi na nieczytelny podpis osoby sporządzającej i podpisującej świadectwo pracy. Pozwany wskazał też, że kapitał początkowy dla osoby urodzonej po 31.12.1948 r., która przed 1.01.1999 r. opłacała składki na ubezpieczenie społeczne lub za którą składki opłacał płatnik składek wyliczany jest na dzień 1.01.1999 r., co oznacza, że do jego obliczenia uwzględnia się staż pracy udowodniony przed 1.01.1999 r., wobec czego nie ma podstaw do uwzględnienia okresów ubezpieczenia po 31.12.1998 r., które są uwzględnione w wysokości emerytury w postaci zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, które zostały zapisane na indywidualnym koncie w ZUS.

( odpowiedź na odwołania k. 8-9, k. 4-7 akt VIII U 1256/24)

Obie sprawy połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia. ( k. 9 akt VIII U 1256/24)

Na rozprawie z 24.10.2024 r. wnioskodawca poparł odwołanie, wnosząc: o zaliczenie okresu pracy w E. – E. od 26.01.1976 r. do 14.05.1976 r. okazując oryginał świadectwa pracy i oświadczając, że bezskutecznie poszukiwał dokumentacji pracowniczej z ww. zakładu pracy w archiwach, ale dokumentacja do 1980 r. została zniszczona, o zaliczenie okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 10.11.1999 r. do 31.08.2002 r., wskazując, że ZUS wydał zaświadczenie o niezaleganiu ze składkami, którego oryginał okazał, o zaliczenie okresu pracy w M. – (...) od 16.08.1999 r. do 31.12.2000 r., gdy pracował jako przedstawiciel handlowy i jednocześnie prowadził w tym czasie działalność gospodarczą, okazując świadectwo pracy wystawione 31.12.2000 r. Odwołujący potwierdził, że tak jak podał w odwołaniu decyzję otrzymał dopiero 23.03.2024 r. i w związku z tym udał się ZUS, którego pracownik powiedział mu, że nie ma podstaw do składania odwołania, ale gdy następnym razem doniósł do ZUS zaświadczenie o zatrudnieniu pracownica ZUS powiedziała mu, żeby jednak złożył odwołanie pomimo przekroczenia terminu o kilka dni.

Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o odrzucenie odwołania ubezpieczonego od kwestionowanych decyzji jako złożonego po terminie, a na wypadek nie uwzględnienia tego wniosku wniósł o oddalenie odwołań. Pozwany wyjaśnił, że w przypadku spornego okresu prowadzenia własnej działalności gospodarczej zaewidencjonowane składki zostały uwzględnione przy obliczeniu emerytury wnioskodawcy, natomiast okres ten nie może być uwzględniony przy kapitale początkowym, który jest wyliczany na dzień 1.01.1999 r. Organ rentowy podtrzymał zastrzeżenia co do świadectwa pracy potwierdzającego okres zatrudnienia w E. – E. z adnotacją „wz” ponieważ nie wiadomo kto faktycznie podpisał się na tym dokumencie.

(e-prot. z 24.10.2024 r.: 00:00:47-00:19:12)

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca - Z. R. urodził się (...) /niesporne/

W dniu 27.11.2023 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę.

/wniosek k. 1 akt emerytalnych/

Do obliczenia wartości kapitału początkowego dla wnioskodawcy na dzień 1.01.1999 r. ZUS w zaskarżonej decyzji z 18.12.2023 r. uwzględnił sporny okres zatrudnienia od 3.02.1997 r. do 4.02.1978 r. w (...) sp. z o.o.

/decyzja k. 7 akt kapitałowych, wykaz wprowadzonych okresów ubezpieczeniowych k. 4 akt kapitałowych, świadectwo pracy k. 5/

ZUS uwzględnił do obliczenia wysokości emerytury wnioskodawcy zaskarżoną decyzją z 8.01.2024 r. do okresów ubezpieczenia po 31.12.1998 r. jako udowodnione sporne okresy: zatrudnienia w M. – (...) od 16.08.1999 r. do 31.12.2000 r. oraz prowadzenia własnej działalności gospodarczej od 10.11.1999 r. do 31.08.2002 r. - w postaci zwaloryzowanych składek, które zostały zapisane na indywidualnym koncie w ZUS.

/niesporne, a nadto świadectwo pracy k. 33 akt rentowych, zaświadczenie k. 36 akt rentowych, decyzja z 8.01.2024 r. k. 13 akt emerytalnych, umowy o pracę k. 6-7/

ZUS uwzględnił wnioskodawcy sporny okres zatrudnienia w A. od 1.02.1995 r. do 30.04.1995 r. ponownie ustalając wartość kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r. decyzją z dnia 20.05.2024 r., a następnie wysokość emerytury decyzją z dnia 22.05.2024 r.

/niesporne, a nadto decyzja z 20.05.2024 r. k. 15-16 akt kapitałowych, decyzja z 22.05.2024 r. k. 22 akt emerytalnych, wykaz wprowadzonych okresów ubezpieczonego k. 11-12 akt kapitałowych, wykaz wprowadzonych dochodów ubezpieczonego k. 13-14 akt kapitałowych, potwierdzenie ubezpieczenia pracowników k. 21 akt emerytalnych/

Ubezpieczony posiada świadectwo pracy z dnia 21.05.1976 r. wystawione przez Zakłady (...) w Ł., w którym potwierdzono, że odwołujący się był zatrudniony w tym zakładzie pracy w spornym okresie od 26.01.1976 r. do 14.05.1976 r. na stanowisku junak (...) przyuczenie do zawodu frezera. Świadectwo zostało opatrzone pieczątką zakładu pracy, a w miejscu osoby je wystawiającej pieczątką „sam. I.. S.. Zawodowego H. J.” z podpisem nieczytelnym przy adnotacji „wz”.

Przedmiotowe świadectwo pracy odwołujący złożył do organu rentowego wraz z wnioskiem o rentę inwalidzką z dnia 9.03.2010 r. Rozpoznając ww. wniosek o rentę ZUS nie kwestionował ww. świadectwa pracy i uwzględnił ww. okres zatrudnienia do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy przyznając mu świadczenie rentowe.

/niesporne, wniosek o rentę inwalidzką k. 1 akt rentowych, świadectwo pracy k. 4 akt rentowych, świadectwo pracy k. 5/

Zaskarżoną decyzję kapitałową z 18.12.2023 r. i zaskarżoną decyzję emerytalną z 8.01.2024 r. ZUS wysłał do ubezpieczonego listem zwykłym w dniu 12.01.2024 r.

/okoliczność niesporna, a nadto przyznana przez ZUS w odpowiedzi na odwołania k. /

Odwołujący otrzymał sporną decyzję kapitałową w dniu 23.03.2024 r. Po jej otrzymaniu wnioskodawca udał się do oddziału ZUS-u, gdzie pracownica Zakładu poinformowała go, że nie ma po co składać odwołania od tej decyzji. Dopiero gdy ubezpieczony po raz kolejny przyszedł do oddziału ZUS-u z zaświadczeniem o zatrudnieniu, pracownica Zakładu poradziła mu, aby złożył odwołanie mimo przekroczenia terminu do odwołania o kilka dni. Ubezpieczony złożył odwołanie w dniu 29.04.2024 r.

/okoliczności przyznane przez wnioskodawcę w odwołaniu k. 3 i na rozprawie z 24.10.2024 r.: 00:13:52/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Oba odwołania są zasadne w zakresie, w jakim ubezpieczony żądał uwzględnienia do wyliczenia wartości jego kapitału początkowego a w efekcie także wysokości jego emerytury okresu zatrudnienia od 6.01.1976 r. do 14.05.1976 r. w E. – E. na podstawie świadectwa pracy z dnia 21.05.1976 r., skutkując zmianą obu zaskarżonych decyzji.

Wstępnie należy wskazać, że Sąd uznał, iż nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku pozwanego o odrzucenie odwołania ubezpieczonego złożonego w dniu 29.04.2024 r. od decyzji z dnia 18.12.2023 r., w którym to odwołaniu wnioskodawca zakwestionował zarówno wysokość kapitału początkowego, jak i wysokość jego emerytury, wnosząc o zaliczenie spornych okresów zatrudnienia i prowadzenia działalności gospodarczej przy wyliczeniu jego kapitału początkowego i emerytury.

Zgodnie z art. 477 [9] § 1 k.p.c. odwołania od decyzji organów rentowych lub orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności lub decyzji wydanych przez ten zespół, wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ lub zespół, w terminie miesiąca od dnia doręczenia decyzji lub orzeczenia.

Zgodnie zaś z § 3 art. 477 [9] k.p.c. Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się.

Ww. przesłanki do przywrócenia terminu do złożenia odwołania muszą być spełnione kumulatywnie, co oznacza, że nawet w przypadku stwierdzenia, że przekroczenie ustawowego terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się - w przypadku gdy przekroczenie ustawowego terminu jest nadmierne - sąd obowiązany jest odrzucić odwołanie (por. postanowienie SN z 12.12.2023 r., (...) 6/23, LEX nr 3649747).

Sąd Okręgowy zważył, że w zakresie nadmiernego przekroczenia terminu w orzecznictwie przyjmuje się, że nadmierne jest opóźnienie, gdy wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego nastąpiło po upływie osiemnastu miesięcy od dnia doręczenia jej odpisu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 29.09.1999 r., II UKN 490/99, OSNAPiUS 2001 Nr 2, poz. 57) albo po upływie trzynastu miesięcy od dnia wydania decyzji (zob. postanowienie SN z 18.12.1998 r., II UKN 561/98, OSNAPiUS 2000 Nr 5, poz. 199) albo po upływie sześciu miesięcy od dnia doręczenia decyzji organu rentowego (zob. postanowienie SN z 22.04.1997 r., II UKN 61/97, OSNAPiUS 1998 Nr 3, poz. 104).

Ponadto Sąd Okręgowy uwzględnił, że w orzecznictwie wyjaśniono, iż w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie stosuje się instytucji przywrócenia terminu, o której mowa w art. 168 k.p.c. (zob. postanowienie SN z 1.06.2010 r., II UK 404/09, LEX nr 611422). Z tego względu wniesienie odwołania po terminie aktywuje dyskrecjonalną możliwość potraktowania jego tak, jakby było wniesione w terminie. Użyte do tego instrumentarium ("przekroczenie terminu nie jest nadmierne") nacechowane jest sporą dawką uznaniowości i powinno mieć na uwadze całokształt okoliczności sprawy (zob. wyrok SN z 8.02.2022 r., I (...) 74/21, LEX nr 3305681, postanowienia SN z 8.01.2014 r., I UK 231/13, LEX nr 1620440, z 20.09.2023 r., I (...) 9/23, LEX nr 3605104).

Sąd uwzględnił, iż w świetle stanowiska judykatury, pojęcie "przekroczenie terminu nie jest nadmierne" nie zostało przez ustawodawcę zdefiniowane, a zatem chodzi o to, by nie było przesadne, gdyż o treści pojęć niedookreślonych decydować powinien sąd powszechny rozpoznający sprawę, mając na względzie, że rygorystyczna wykładnia i stosowanie regulacji z art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. stałaby w sprzeczności z zasadą prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) RP, a to zmusza do rozsądnego kompromisu interpretacyjnego między prawem procesowym i materialnym. (patrz bliżej - SN postanowienie z 8.01.2014 r. I UK 231/13, L.). W aspekcie czego, za nienadmierne może być uznanie nawet wniesienie odwołania kilka czy nawet kilkanaście miesięcy po upływie ustawowego terminu - istotne w ocenie bowiem będzie to, aby wystąpiły przyczyny niezależne od strony, co w realiach badanej sprawy zdaniem sądu miało miejsce. Wystąpienie tej niezależnej od strony odwołującej przyczyny w efekcie doprowadziło od uchybienia terminowi, co dostatecznie uzasadnia pominięcie opóźnienia w złożeniu odwołania i merytoryczne rozpoznanie odwołania (tak samo: Sąd Apelacyjny w Łodzi w postanowieniu z 29.06.2023 r., III AUz 62/22). Sąd zważył bowiem, że pozwany przyznał, że obie sporne decyzje z dnia 18.12.2023 r. i z dnia 8.01.2024 r. wysłał do ubezpieczonego listem zwykłym, wobec czego nie ma potwierdzenia odbioru korespondencji przez skarżącego. Wnioskodawca stwierdził natomiast, że decyzję kapitałową otrzymał 23.03.2024 r., a także wyjaśnił, że po otrzymaniu tej decyzji udał się do oddziału ZUS, gdzie pracownica Zakładu powiedziała mu, że nie ma podstaw do złożenia odwołania i dopiero, gdy po raz kolejny stawił się w oddziale ZUS-u z zaświadczeniem o zatrudnieniu – pracownica organu rentowego poradziła mu, aby składał odwołanie mimo przekroczenia terminu o kilka dni. W tych okolicznościach Sąd uznał, że składając odwołanie w dniu 29.04.2024 r. ubezpieczony nie przekroczył terminu do jego złożenia nadmiernie, tym bardziej, że nie ma możliwości ustalenia konkretnej daty kiedy rzeczywiście badane decyzje otrzymał, ale z całą pewnością było to po 12.01.2024 r., bo wtedy ZUS dopiero wysłał je do odwołującego. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy przywrócił wnioskodawcy termin do złożenia odwołania od obu decyzji na mocy art. 477 ⁹ § 3 k.p.c. uznając, że zostały spełnione kumulatywnie obie konieczne do tego przesłanki, tzn. przekroczenie ustawowego terminu nie jest nadmierne i że nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego, który działał w zaufaniu do informacji uzyskanych od pracownicy ZUS-u.

Z tych też względów przy braku podstaw do odrzucenia odwołania od kwestionowanych decyzji podlegało ono merytorycznemu rozpoznaniu.

W wyniku przeprowadzonego postępowania Sąd ustalił, że sporny pozostał jedynie okres zatrudnienia w E. – E. od 6.01.1976 r. do 14.05.1976 r. z uwagi na to, że ZUS nie uwzględnił tego okresu przy wyliczaniu kapitału początkowego i wysokości emerytury dla ubezpieczonego, ponieważ Zakład zakwestionował świadectwo pracy potwierdzające to zatrudnienie, gdyż dokument ten został podpisany nieczytelnie przy adnotacji „wz” przez wystawiającą go osobę. Pozostałe bowiem okresy, o których mowa w odwołaniu wnioskodawcy zostały przez ZUS uwzględnione przy ustalaniu kapitału początkowego i wysokości emerytury ubezpieczonego, o czym szerzej w dalszej części uzasadnienia.

Badając zatem odwołanie co do spornego okresu zatrudnienia w E. – E. od 6.01.1976 r. do 14.05.1976 r., Sąd zważył, że stosownie do treści art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1251 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zgodnie z dyspozycją art. 25 w/w ustawy, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Emerytura, ustalana według zreformowanych zasad dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wieko­wi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę - art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach (ust. 2). Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2 (ust. 4).

Stosownie do art. 173 ust. 1 i 3 ww. ustawy, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy na dzień wejścia w życie ustawy.

Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ust. 2).

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ww. ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przepis ust. 2 art. 174 cyt. ustawy stanowi, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, to jest w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

W myśl ust. 3 w/w przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 ww. przepisu, do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku.

Zgodnie z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Z kolei na postawie ust. 6 tego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 roku, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Zgodnie z § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412) zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku dokumenty stwierdzające: 1) datę urodzenia; 2) okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość; 3) stan zdrowia, a także wywiad zawodowy sporządzony przez płatnika składek, jeżeli ubezpieczony pozostaje w zatrudnieniu - w przypadku gdy prawo do świadczenia jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy; 4) wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu i uposażenia, przyjmowanych do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń; 5) okoliczności niezbędne do ustalenia świadczeń przysługujących z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, jeżeli umowy międzynarodowe, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, tak stanowią. W ust. 2 w/w paragrafu postanowiono, że dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2 i 4, nie są wymagane, jeżeli konto ubezpieczonego zawiera dane pozwalające na ustalenie prawa i wysokości świadczenia. Z kolei w ust. 3 tego przepisu przewidziano, że dokumenty, o których mowa w ust. 1 pkt 1, 2, 4 i 5, nie są wymagane, jeżeli zostały złożone w organie rentowym dla celów ustalenia kapitału początkowego albo prawa lub wysokości świadczeń na podstawie ustawy lub odrębnych przepisów.

Z treści § 22 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe, wynika zaś, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Podkreślić należy, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia dowodowe jakie istnieją przed organem rentowym ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 roku, II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2006 roku, I UK 115/06). Przyjąć bowiem należy, iż zgodnie z ugruntowanym już orzecznictwem w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (sporne czy też niemożliwe do udowodnienia przy pomocy dowodu z dokumentu) mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, które Sąd uzna za pożądane i celowe, co wynika także z treści art. 473 k.p.c.

Po przeanalizowaniu całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd ustalił, że wnioskodawca zakwestionowane przez pozwanego świadectwo pracy z 21.05.1976 r. potwierdzające okres zatrudnienia skarżącego w E. – E. od 6.01.1976 r. do 14.05.1976 r. złożył do ZUS wraz z wnioskiem o rentę inwalidzką w dniu 9.03.2010 r. We wskazanym postępowaniu rentowym Zakład nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń co do wartości dowodowej tego świadectwa pracy i uwzględnił wówczas okres tego zatrudnienia do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy. Zakwestionowanie tego dokumentu przez ZUS po raz pierwszy dopiero po 48 latach od jego wystawienia jest niedopuszczalne i należy je ocenić jako naruszające zasadę pogłębiania zaufania obywateli do władzy publicznej (art. 2 Konstytucji RP oraz art. 8 § 1 k.p.a.), zasad uwzględnienia w postępowaniu i przy załatwianiu sprawy słusznego interesu jednostki (art. 7 k.p.a.) oraz zasady informowania (art. 9 k.p.a.). Należy przy tym zauważyć, że na zakwestionowanym świadectwie pracy widnieje oryginalna pieczątka zakładu pracy, a także pieczątka zawierająca imię, nazwisko i stanowisko osoby wystawiającej. Dokument ten niewątpliwie jest oryginalny. Samo świadectwo zawiera wszelkie niezbędne informacje. Dokument nie nosi cech podrobienia, czy przerobienia, czego nie kwestionował również ZUS. Nie można, w ocenie tutejszego Sądu, uznać tego świadectwa za nieprawidłowe jedynie z uwagi na nieczytelny podpis osoby wystawiającej ten dokument przy adnotacji „wz”. Takie stanowisko przerzucałoby w całkowicie nieuprawniony sposób na wnioskodawcę odpowiedzialność za, według ZUS, błąd pracodawcy. Tym bardziej jest to niedopuszczalne, gdy ma to miejsce - jak wyżej wskazano - dopiero po ponad 40 latach od wystawienia tego dokumentu i po wcześniejszym uznaniu przez ZUS wartości dowodowej tego świadectwa pracy dla potrzeb postępowania rentowego w 2010 r.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił obie zaskarżone decyzje z dnia 18.12.2023 r. i z dnia 8.01.2024 r. poprzez zobowiązanie ZUS I Oddział w Ł. do uwzględnienia wnioskodawcy przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego i wysokości emerytury jako okresu składkowego okresu zatrudnienia w Zakładach (...) od 26.01.1976 r. do 14.05.1976 r., o czym orzekł, jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Natomiast w pozostałym zakresie postępowanie odwoławcze podlegało umorzeniu z uwagi na to, że wszystkie inne sporne okresy, których uwzględnienia wnioskodawca żądał w odwołaniu - zostały uwzględnione przez pozwanego przy wyliczeniu wartości kapitału początkowego i wysokości emerytury, a mianowicie: 1) okres zatrudnienia w (...) sp. z o.o. od 3.02.1977 r. do 4.02.1978 r. został uznany za udowodniony przez ZUS już przy wydaniu decyzji kapitałowej z 18.12.2023 r., 2) dodatkowo wskazany w odwołaniu okres zatrudnienia w A. od 1.02.1995 r. do 30.04.1995 r. został uwzględniony na podstawie potwierdzenia ubezpieczenia pracowników przy ponownym ustaleniu wartości kapitału początkowego dla ubezpieczonego decyzją z 20.05.2024 r. i przy ponownym ustaleniu wysokości emerytury decyzją z 22.05.2024 r., natomiast 3) okres zatrudnienia w M. – (...) od 16.08.1999 r. do 31.12.2000 r. oraz okres prowadzenia działalności gospodarczej przez ubezpieczonego od 10.11.1999 r. r. do 31.08.2002 r. został uwzględniony przez ZUS do obliczenia emerytury zaskarżoną decyzją z 8.01.2024 r. w postaci zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, które zostały zapisane na indywidualnym koncie ubezpieczonego. W zaistniałej sytuacji, wobec zmiany decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd poprzez uwzględnienie przez ZUS żądania co do okresu zatrudnienia w A. w decyzjach z 20.05.2024 r. i z dnia 22.05.2024 r. - Sąd na podstawie art. 477 ¹³ § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w sprawie odwołania od obu spornych decyzji, a w zakresie ww. okresów zatrudnienia w (...) sp. z o.o. i w M. – (...) oraz wskazanego okresu prowadzonej działalności gospodarczej przez skarżącego, postępowanie zostało umorzone na podstawie art. 355 k.p.c., gdyż każdy z tych okresów został uwzględniony do wysokości kapitału początkowego i emerytury skarżącego.