Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 stycznia 2024 r. znak (...)- (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w Ł. w związku ze skargą o wznowienie postępowania wniesioną przez E. S., odmówił jej wznowienia postępowania w sprawie.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że T. Konstytucyjny w wyroku

z dnia 15 listopada 2023 r. orzekł, że artykuł 17 ustawy zmieniającej z dnia 24 czerwca 2021 r. związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy emerytalnej z dnia 17 grudnia 1998 r., w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 r. został ogłoszony

w Dzienniku Ustaw z dnia 16 listopada 2023 r. i od tego dnia wszedł w życie.

ZUS podał, że zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a., ubezpieczona mogła wnieść do organu rentowego skargę o wznowienie postępowania w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, tj. do 16 grudnia 2023 r. Z uwagi na to, że 16 grudnia 2023 r. to sobota, a 17 grudnia 2023 r. to niedziela (dzień uznany ustawowo za wolny od pracy), zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin na zgłoszenie skargi o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, tj. 18 grudnia 2023 r.

Ponieważ skarga ubezpieczonej została wniesiona 5 stycznia 2024 r., tj. po ustawowym terminie i nie zwróciła się ona z wnioskiem o przywrócenie terminu na złożenie skargi

o wznowienie postępowania – organ rentowy odmówił wznowienia postępowania.

(decyzja k. 49-49 odwrót pliku II akt ZUS)

Odwołanie od w/w decyzji wniosła E. S. zaskarżając powyższą decyzję

w całości zarzucając:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a

w zw. z art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 149 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego w zw. z art. 83b ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, odmowę wznowienia postępowania i przeliczenia wysokości świadczenia emerytalnego,

2)  naruszenie przepisów prawa proceduralnego, mianowicie art. 58 § 1 i 2 w zw. z art. 145a § 2 k.p.a. w zw. z art. 124 ustawy emerytalnej poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, a tym samym odmowę wznowienia postępowania w związku z tym, że ubezpieczona nie wniosła skargi o wznowienie postępowania wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jej złożenia, podczas gdy skarga o wznowienie postępowania złożona po terminie per se zawierała wniosek o przywrócenie terminu do jej wniesienia, a także

3)  naruszenie przepisów prawa materialnego, w postaci art. 114 ust. 1 pkt 1 i 6 ustawy emerytalnej przez zaniechanie rozważenia możliwości przeliczenia emerytury

w trybie wznowienia postępowania uregulowanym bezpośrednio w treści ustawy emerytalnej.

Mając to na uwadze skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i orzeczenie co do istoty sprawy, mianowicie przeliczenie wysokości emerytury z uwzględnieniem art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy emerytalnej oraz zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.

(odwołanie k. 3-6)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał stanowisko zawarte

w uzasadnieniu decyzji i wniósł o oddalenie odwołania. Organ rentowy wskazał, że zgodnie

z art. 24a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ZUS z urzędu przyznał wnioskodawczyni emeryturę od 4 czerwca 2015 r., tj. od miesiąca, w którym ubezpieczona ukończyła wiek 60 lat i 8 miesięcy. W związku

z przyznaniem emerytury prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ustało z dniem

4 czerwca 2015 r.

Zakład zauważył, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. został ogłoszony w Dzienniku Ustaw z 16 listopada 2023 r. i od tego dnia wszedł w życie.

Zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. ubezpieczona mogła wnieść do organu rentowego skargę o wznowienie postępowania w terminie 1 miesiąca od dnia wejścia od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, tj. do 16 grudnia 2023 r. Natomiast z uwagi na to, że 16 grudnia 2023 r. to 16 grudnia 2023 r. to sobota, a 17 grudnia 2023 r. to niedziela (dzień uznany ustawowo za wolny od pracy) zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin na zgłoszenie skargi

o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, tj. 18 grudnia 2023 r. (poniedziałek).

Organ zauważył, że w dniu 3 stycznia 2024 r. ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego. Wnosiła o ponowne obliczenie świadczenia

z uwzględnieniem składek zapisanych na koncie po przyznaniu świadczenia oraz zakres wniosku inny sposób ponownego obliczenia świadczenia zgodnie z wyrokiem TK z dnia 15 listopada 2023 r. Zatem zostało to potraktowane m.in. jako skarga. Ponieważ wniosek/skarga została wniesiona 3 stycznia 2024 r. tj. po ustawowym terminie i ubezpieczona w treści tej skargi nie zwróciła się z wnioskiem o przywrócenie terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania – to sporną decyzją odmówiono wznowienia postępowania.

(odpowiedź na odwołanie k. 7-8)

Na rozprawie w dniu 26 sierpnia 2024 r. wnioskodawczyni poparła odwołanie,

a pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.

(końcowe stanowiska stron – e-protokół rozprawy z 26 sierpnia 2024 r. 00:00:48-00:07:29 – płyta CD k. 26)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. S. urodziła się w dniu (...)

(bezsporne)

Decyzją z dnia 29 września 2009 r. ZUS (...) Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na stałe.

(decyzja k. 56 pliku (...) akt ZUS)

Decyzją z dnia 3 lipca 2015 r. ZUS (...) Oddział w Ł. z urzędu przyznał wnioskodawczyni emeryturę od 4 czerwca 2015 r. tj. od miesiąca, w którym wnioskodawczyni ukończyła wiek 60 lat i 8 miesięcy.

(decyzja k. 1-2 odwrót pliku II akt ZUS)

W dniu 15 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt P 7/22) po rozpoznaniu, z udziałem (...), pytania prawnego Sądu Okręgowego w Elblągu orzekł, że art. 17 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach

i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed 1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1

w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Wyrok został ogłoszony w Dzienniku Ustaw w dniu 16 listopada 2023 r. i od tego dnia wszedł w życie.

(bezsporne)

Wnioskodawczyni nie występowała z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości świadczenia na podstawie art. 17 ustawy zmieniającej z dnia 24 czerwca 2021 r. oraz nie otrzymała decyzji odmownej, w związku z takim wnioskiem.

(bezsporne)

Termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania upływał zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. w dniu 18 grudnia 2023 r.

(bezsporne)

W dniu 3 stycznia 2024 r. wnioskodawczyni złożyła do ZUS wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego zgodnie z zasadami określonymi w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 roku wydanego w sprawie o sygn. akt

P 7/22.

(wniosek k. 47-48 pliku II akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 10 stycznia 2024 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych

(...)w związku ze skargą o wznowienie postępowania wniesioną przez E. S. odmówił jej wznowienia postępowania w sprawie. Organ rentowy stał na stanowisku, że skoro skarga ubezpieczonej o wznowienie postępowania została wniesiona 10 stycznia 2024 r., tj. po ustawowym terminie i nie zwróciła się ona z wnioskiem o przywrócenie terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania, to zasadnym było odmówienie wznowienia postępowania.

(decyzja k. 49-49 odwrót pliku II akt ZUS)

Decyzją z dnia 16 stycznia 2024 r. ZUS (...) Odział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku

z 5 stycznia 2024 r. przeliczył wnioskodawczyni emeryturę od 1 stycznia 2024 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

(decyzja k. 50-52 pliku II akt ZUS)

Stan faktyczny, w niniejszej sprawie, jest bezsporny. Został ustalony na podstawie zebranego materiału dowodowego, w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego czy ZUS zasadnie odmówił wnioskodawczyni wznowienia postępowania w sprawie w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 15 listopada 2023 r., sygn. akt P 7/22.

Art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U.

z 1997 r. nr 78 poz. 483) stanowi, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności

z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. Przepis ten wprost odnosi się do możliwości wzruszania w trybach nadzwyczajnych prawomocnych orzeczeń sądowych, ostatecznych decyzji administracyjnych lub rozstrzygnięć w innych sprawach.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (k.p.a.) (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r. poz. 572), można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

Jednakże zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z art. 180 k.p.a. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy wynikające z przepisów o ubezpieczeniach społecznych, o zaopatrzeniach emerytalnych i rentowych, o funduszu alimentacyjnym, a także sprawy wynikające z przepisów o innych świadczeniach wypłacanych z funduszów przeznaczonych na ubezpieczenia społeczne.

Jak zaś stanowi art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. poz. 1251) w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.

To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2023 r., sygn. akt P 7/22 został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 16 listopada 2023 r., to miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS winien upłynąć w dniu 16 grudnia 2023 r. jednakże biorąc pod uwagę, że 16 grudnia 2023 r. przypadał w sobotę, to termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania upływał zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. w dniu 18 grudnia 2023 r., będącym pierwszym dniem roboczym po 16 grudnia 2023 r. przypadającym w sobotę. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego, że zgodnie z art. 57 § 4 k.p.a. termin do złożenia wniosku o wznowienie postępowania upływał więc 18 grudnia 2023 r. (poniedziałek). Odwołująca natomiast wniosła skargę o wznowienie postępowania dopiero w dniu 3 stycznia 2024 r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego na jej złożenie.

W niniejszej sprawie odwołująca nie złożyła też wniosku o przywrócenie terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania. Wobec powyższego należy uznać, że skarga

o wznowienie postępowania została złożona po terminie i już choćby z tego względu zaskarżona decyzja jest prawidłowa, a odwołanie od niej podlega oddaleniu. W ocenie Sądu Okręgowego, organ rentowy prawidłowo odmówił wznowienia postępowania, gdyż skarga

o wznowienie postępowania została złożona po terminie przewidzianym w art. 145a § 2 k.p.a.

Niezależnie jednak od powyższych okoliczności z uwagi na duże zainteresowanie społeczne problemem tzw. „emerytur czerwcowych”, należy w niniejszej sprawie poczynić uwagi natury ogólnej.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 listopada 2023 r. odnosi się do osób, które uzyskały prawo do emerytury w czerwcu przed 2021 r. Złożenie bowiem przed tą datą wniosku o emeryturę w czerwcu – w związku z obowiązującym wówczas sposobem waloryzacji kwartalnej składek na ubezpieczenie społeczne, o którym mowa w art. 25a ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – skutkowało niższą wysokością emerytury niż w przypadku, gdyby wniosek taki złożono w każdym innym

z pozostałych jedenastu miesięcy roku. W przypadku ustalania wysokości emerytury w okresie od stycznia do maja oraz od lipca do grudnia danego roku, składki zapisane na koncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, podlegały bowiem dodatkowo również waloryzacjom kwartalnym. Natomiast w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku – kwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie podlegała dodatkowym waloryzacjom kwartalnym, gdyż została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od 1 czerwca roku, w którym zgłoszono wniosek

o emeryturę. W konsekwencji, przejście na emeryturę w czerwcu mogło być mniej korzystne niż w pozostałych miesiącach drugiego kwartału danego roku.

Pierwszym krokiem podjętym przez ustawodawcę w kierunku zmiany mechanizmu waloryzacji „emerytur czerwcowych” było doraźne rozwiązanie przyjęte w ustawie z dnia

14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku

z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 875). Wprowadzono wówczas regulację jednorazową, a mianowicie w art. 53 tej ustawy postanowiono, że

w przypadku ustalania w czerwcu 2020 r. wysokości emerytury na podstawie ustawy emerytalnej, waloryzacji składek, o której mowa w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach

z FUS, dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju 2020 r., jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego.

Ten sposób waloryzacji kwartalnej w przypadku ustalania wysokości emerytury

w czerwcu został następnie wprowadzony do ustawy emerytalnej – ustawą z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621). Zmieniono bowiem wówczas art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz dodano w tym artykule (między innymi) ust. 2a. Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami – w przypadku ustalenia wysokości emerytury w drugim kwartale danego roku – ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku, z uwzględnieniem ust. 2a, który stanowi, że w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku waloryzacji składek dokonuje się w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego. Jednakże w myśl art. 17 ustawy nowelizującej z 2021 r. – nowe zasady ustalania wysokości tzw. „emerytur czerwcowych” mają zastosowanie do emerytur przyznanych na wniosek zgłoszony po 31 maja 2021 r. Tymczasem niekorzystne skutki dotknęły również „emerytów czerwcowych”, którym świadczenia przyznano w latach wcześniejszych tj. 2009-2019.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego w obrębie tzw. „emerytów czerwcowych” doszło wobec powyższego do nieuzasadnionego zróżnicowania, bowiem część osób (objęta ustawą nowelizującą z 2021 r.) uzyskała możliwość przeliczenia wcześniej przyznanej emerytury

z uwzględnieniem korzystniejszego sposobu waloryzacji kwartalnej. Natomiast osobom, które przechodziły na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019, takiej możliwości odmówiono.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 17 ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1621) w związku z art. 25a ust. 2 pkt 2 i ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.

o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251

z późn. zm.) w zakresie, w jakim pomija emerytury przyznane na wniosek zgłoszony przed

1 czerwca 2021 r., jest niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Jednocześnie w uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wyrok ten jest tzw. wyrokiem o pominięciu. Wyroki tego rodzaju nie wywierają skutku derogacyjnego

i same z siebie nie prowadzą do zmiany w systemie prawa. Takich zmian musi dokonać ustawodawca.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie stanowi podstawy do przeliczenia tzw. „emerytur czerwcowych”. Nie daje bowiem podstaw do wzruszenia prawomocnych decyzji organu rentowego i ponownego ustalenia wysokości emerytury, gdyż nie skutkuje uchyleniem niekonstytucyjnego art. 17 ustawy nowelizującej z 2021 r., lecz jedynie zobowiązuje ustawodawcę do uchwalenia odpowiedniej nowelizacji, usuwającej niekonstytucyjną lukę prawną. Zaznaczyć też należy, że kontrolowany przepis nie utracił mocy obowiązującej ani

w części ani w całości.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.