Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2024 roku

Sąd Rejonowy w Rybniku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sonia Lasota-Zawisza

Protokolant: osobiście

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2024 roku w Rybniku

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Prokuraturze Okręgowej w G. oraz Prokuraturze Rejonowej w R.

o wynagrodzenie

1.  zasądza od pozwanej Prokuratury Rejonowej w R. na rzecz powoda M. K. kwotę 23.443,97 zł brutto (dwadzieścia trzy tysiące czterysta czterdzieści trzy złote 97/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot i dat:

a)  563,69 zł brutto od dnia 1 lutego 2021 roku,

b)  567,91 zł brutto od dnia 1 marca 2021 roku,

c)  567,91 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2021 roku,

d)  482,55 zł brutto od dnia 1 maja 2021 roku,

e)  541,59 zł brutto od dnia 1 czerwca 2021 roku,

f)  567,91 zł brutto od dnia 1 lipca 2021 roku,

g)  567,91 zł brutto od dnia 1 sierpnia 2021 roku,

h)  567,91 zł brutto od dnia 1 września 2021 roku,

i)  567,91 zł brutto od dnia 1 października 2021 roku,

j)  567,91 zł brutto od dnia 1 listopada 2021 roku,

k)  569,71 zł brutto od dnia 1 grudnia 2021 roku,

l)  569,71 zł brutto od dnia 1 stycznia 2022 roku,

m)  1.391,86 zł brutto od dnia 1 lutego 2022 roku,

n)  1.333,30 zł brutto od dnia 1 marca 2022 roku,

o)  1.402,20 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2022 roku,

p)  1.402,20 zł brutto od dnia 1 maja 2022 roku,

q)  1.426,49 zł brutto od dnia 1 czerwca 2022 roku,

r)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 lipca 2022 roku,

s)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 sierpnia 2022 roku,

t)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 września 2022 roku,

u)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 października 2022 roku,

v)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 listopada 2022 roku,

w)  1.311,70 zł brutto od dnia 1 grudnia 2022 roku,

x)  1.253,70 zł brutto od dnia 1 stycznia 2023 roku,

2.  umarza postępowanie przeciwko pozwanej Prokuraturze Okręgowej w G.;

3.  wyrokowi w pkt 1 do kwoty 15.581,83 zł brutto (piętnaście tysięcy pięćset osiemdziesiąt jeden złotych 83/100) nadaje rygor natychmiastowej wykonalności;

4.  odstępuje od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego w sprawie przeciwko pozwanej Prokuraturze Okręgowej w G..

Sędzia Sonia Lasota-Zawisza

Sygn. akt V P 118/24

UZASADNIENIE

Powód M. K. 31 stycznia 2024 roku wniósł pozew przeciwko Prokuraturze Okręgowej w G. i Prokuraturze Rejonowej w R. o zapłatę 23.515,41 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot i dat wskazanych w pozwie, nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazał, że dochodzi różnic pomiędzy wypłaconym wynagrodzeniem za okres od stycznia 2021 roku do grudnia 2022 roku, a wynagrodzeniem należnym wyliczonym zgodnie z zasadami określonymi w art. 123 § 1 ustawy Prawo o prokuraturze (t.j. Dz. U. Z 2022 r. poz. 1247 ze zm.) - dalej jako „ustawa o prokuraturze”.

vide: k. 3-22v

W odpowiedzi na pozew pozwana Prokuratura Okręgowa w G. i pozwana Prokuratura Rejonowa w R. wniosły o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Nadto Prokuratura Okręgowa w G. podniosła zarzut braku legitymacji biernej pozwanej. W uzasadnieniu wskazały, że w związku z istniejącą trudną sytuacją międzynarodową (pandemia Covid-19; wojna w Ukrainie, kryzys energetyczny i kryzys uchodźczy itd.) istniał stan poważnego zagrożenia dla równowagi finansów publicznych, zachodziła więc potrzeba ochrony konstytucyjnej wartości wynikającej z treści art. 216 Konstytucji RP, a zatem przy ustalaniu wysokości wynagrodzeń prokuratorów słusznie zastosowano przepisy ustaw okołobudżetowych na rok 2021 i 2022. Przepisy te jako przepisy szczególne i uchwalone później miały pierwszeństwo stosowania w stosunku do art. 123 ust 1 ustawy o prokuraturze.

vide: k. 70-79v

Podczas rozprawy 18 czerwca 2024 roku, powód cofnął pozew ze zrzeczeniem się roszczenia wobec pozwanej Prokuratury Okręgowej w G. oraz podtrzymał żądanie wobec Prokuratury Rejonowej w R..

vide: k. 93-93v

Pismem z 21 czerwca 2024 roku sprecyzował swoje roszczenie wnosząc o zasądzenie łącznie kwoty 23.443,97 zł zgodnie z wyliczeniami dokonanymi przez Prokuraturę Okręgową w G..

vide: k. 94

Sąd ustalił co następuje:

Powód M. K. jest prokuratorem Prokuratury Rejonowej w R..

Ustawodawca wysokość wynagrodzeń prokuratorów na rok 2021 ustalił w oparciu o art. 14 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r. poz. 2400; dalej jako „ustawa okołobudżetowa na rok 2021”), tj. przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. ogłoszonego w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, które opiewało na kwotę 4.839,24 zł. Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2020 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2019 r. wynosiła 185,24 zł. Ustawodawca wysokość wynagrodzeń prokuratorów na rok 2022 ustalił w oparciu o art. 10 ust. 1 ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.; dalej jako „ustawa okołobudżetowa na rok 2022”), tj. w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa GUS z dnia 11 sierpnia 2020 r. |(5024,48 zł (podstawa wynagrodzenia plus 26 złotych, razem 5050,48 zł)). Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2021 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5504,52 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r. wynosi 454,04 zł.

W roku 2021 różnica w wynagrodzeniu powoda wyniosła łącznie 6.699,02 zł brutto.

W roku 2022 różnica w wynagrodzeniu powoda wyniosła łącznie 16.744,95 zł brutto.

Średnie miesięczne wynagrodzenia powoda w 2022 roku wyniosło 15.581,83 zł brutto.

Zgodnie z regulaminem pracy obowiązującym u pozwanej wynagrodzenie powoda powinno być wypłacane co miesiąc w dniu 27 danego miesiąca.

Dowód: akta osobowe powoda, nadto w aktach sprawy: regulamin pracy k. 33-50v, niekwestionowane wyliczenie pozwanego k. 65-65v

Sąd na podstawie art. 235 ² §1 pkt 2, 3 i 5 k.p.c. pominął dowód z przesłuchania pozwanej uznając, że w sprawie brak było sporu co do okoliczności faktycznych, spór sprowadzał się do kwestii prawnej. Ponadto, okoliczność braku pokrycia środków na wypłatę wynagrodzenia w wysokości wynikającej z ustawy o prokuraturze w planach finansowych na 2021 i 2022 rok jest faktem notoryjnym i wynika z konstrukcji organizacyjnej prokuratury będącej jednostką Skarbu Państwa. Przeprowadzenie wnioskowanego dowodu prowadziłoby zatem jedynie do przewlekłości postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Okoliczności stanu faktycznego nie były sporne. Strony nie zgadzały się jedynie co do oceny prawnej czy przysługujące powodowi wynagrodzenie powinno być ustalono na podstawie art. 123 § 1 w zw. z art. 124 § 1 ustawy o prokuraturze, czy też dopuszczalne było jego ustalenie według reguł określonych w art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r.

Zgodnie z art. 124 § 1 ustawy o prokuraturze wysokość wynagrodzenia zasadniczego prokuratorów prokuratur rejonowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w tych samych jednostkach organizacyjnych sądów powszechnych. Stosownie do treści art. 123 § 1 ustawy o prokuraturze podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego prokuratura w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie z drugiego kwartału roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ustawodawca w na lata 2021 2022 zastosował podobny mechanizm prawny ustalenia wysokości wynagrodzenia prokuratorów. Zarówno w 2021 r., jak i w 2022 r. wynagrodzenia prokuratorów tylko częściowo były ustalane według reguły opisanej w art. 123 § 1ustawy o prokuraturze, której centralnym elementem jest przeciętne wynagrodzenie w II kwartale roku poprzedniego (odpowiednio 2020 i 2021 r.). Ten element został odmiennie określony w ustawach okołobudżetowych na rok 2021 i 2022 r., gdzie wskazano, że podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenia jest odpowiednio przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2019 (zamiast 2020) oraz przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2020 (zamiast 2021) powiększone o 26,00 zł. Podkreślenia wymaga, że ustawodawca wprowadzając odstępstwa od kształtowania wynagrodzeń prokuratorskich w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, nie zawiesił mocy obowiązującej przepisu 123 § 1 ustawy o prokuraturze, nie uchylił go ani nie dokonał jego zmiany. W systemie prawa obowiązywały zatem we wskazanych latach dwie normy prawne, które odmiennie kształtowały wysokość przeciętnego wynagrodzenia, stanowiącego podstawę ustalenia wynagrodzenie prokuratora.

Zauważyć należy, iż rolą tzw. ustaw okołobudżetowych jest jedynie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej a nie kształtowanie nowych praw i obowiązków. Co do zasady Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej o ile jednak obie regulacje były zgodne z Konstytucją.

Podobnie na rok 2023 ustawodawca uregulował wysokość wynagrodzenia zasadniczego prokuratorów w ustawie okołobudżetowej. Pytania prawne dotyczące wysokości ustalania wynagrodzeń sędziów i prokuratorów za rok 2023 r. zostały skierowane do rozpoznania do Trybunału Konstytucyjnego (w przypadku sędziów – sygn. K 1/23, w przypadku prokuratorów sygn. K 26/23). Wyrokiem z dnia 8 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wskazane przepisy ustanawiały podobny mechanizm waloryzacji, jak te przepisy, które są relewantne z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Trybunał Konstytucyjny ww. wyroku wskazał, iż skutki tego rozstrzygnięcia nie są ograniczone wyłącznie do wynagrodzeń sędziowskich, lecz dotyczą również innych grup zawodowych, których zarobki są ściśle powiązane z wynagrodzeniami sędziów, podnosząc w uzasadnieniu wskazanego wyroku, że ,, zgodnie z art. 124 ustawy o prokuraturze wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów prokuratur rejonowych jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w takich samych jednostkach sądów powszechnych”. Nadto Trybunał wskazał, iż ustawa okołobudżetowa nie wyłączyła mocy obowiązującej art. 124 § 1 ustawy o prokuraturze

W tej sytuacji Sąd rozpoznający niniejszą sprawę miał obowiązek zbadać samodzielnie zgodność wymienionych wcześniej przepisów ustaw okołobudżetowych (na lata 2021 i 2022) z Konstytucją. Przepis art. 8 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, że jej unormowania stosowane są bezpośrednio. Musi do tego dochodzić, kiedy sąd stwierdzi konflikt między normami (zasadami, wartościami) konstytucyjnymi, a przepisem ustawy, który ma zastosować. Poprzez taki zabieg sąd nie wyeliminuje kwestionowanego przepisu z obrotu prawnego, lecz odmówi jego zastosowania w indywidualnej sprawie. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, LEX nr 2389585). Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza więc kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Istota tego stanowiska bazuje na twierdzeniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Do bezpośredniego zastosowania Konstytucji sensu stricto doszło np. w wyroku Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego (obecnie Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) z dnia 7 grudnia 1999 r., I PKN 438/99 (OSNAPiUS 2000 Nr 12, poz. 475 z glosą L. Florka, OSP 2000 Nr 11, poz. 174), w którym odmówiono zastosowania w sprawie regulacji ustawowej zawartej w art. 240 § 3 pkt 1 k.p.

Na możliwość dokonania samodzielnej oceny sprawy przez Sąd wskazał również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 lipca 2021 r. NSA przyjął, że dopuszczalność stosowania tzw. „rozproszonej kontroli konstytucyjnej” przez sądy ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17, OSNC-ZD 2018 Nr 4, poz. 69 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 493/18 LEX nr 3226141.

Taka sytuacja w przedmiotowej sprawie wystąpiła. W sprawie doraźnego modyfikowania mechanizmu kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziów ustawami okołobudżetowymi wypowiadał się już Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 października 2000 r. (sygn. P 8/00) i z dnia 12 grudnia 2012. (sygn. K 1/12). W orzeczeniach nie zakwestionowano możliwości stosowania tego typu mechanizmu przez ustawodawcę, jednakże określono kryteria, w oparciu o które należy badać zgodność z Konstytucją zastosowanych doraźnych rozwiązań prawnych. Zauważyć należy że art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 i art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 utraciły moc w tym znaczeniu, że jego przedmiot regulacji został skonsumowany. Ustawy miały charakter epizodyczny i ich cel został zrealizowany. Dotyczyły one tylko roku 2021 i 2022 r. Wraz z ich upływem utraciły moc, bo nie ma już przedmiotu regulacji, do którego się one odnosiły. W tym właśnie sensie art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 i art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 utraciły moc w rozumieniu art. 59 ust. 1 pkt 4 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym ( zob. np. postanowienie TK z 1.12.2021 r., U 1/21, OTK-A 2021, nr 70) - brak zatem podstaw do kierowania pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego odnośnie prawidłowości ustalania wynagrodzeń prokuratorów w latach 2021 i 2022.

Sąd Najwyższy w wyroku z 8.02.2023 r. ( II PSKP 25/22, LEX nr 3518317) wskazał, że w przypadku, gdy ukształtowany system ochrony prawnej, pozbawia jednostkę prawa do ochrony jej praw i wolności konstytucyjnych w ramach toczącego się postępowania sądowego, w szczególności braku możliwości zgłoszenia przez sąd pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 193 Konstytucji RP, to sąd rozpoznający sprawę w sytuacji, gdy zachodzi sprzeczność pomiędzy przepisem konstytucyjnym i ustawowym nieusuwalna w drodze dopuszczalnych metod wykładni, zobowiązany jest do pominięcia przepisu ustawy, gdy uzna, że jest on niezgodny z Konstytucją RP. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela ten pogląd.

Nie sposób uznać za godziwe, wynagrodzenie, które nie pozostaje w adekwatnej relacji ze zmieniającymi się uwarunkowaniami rynku, spadku siły nabywczej pieniądza i realnego wzrostu wynagrodzeń w gospodarce narodowej. Wynagrodzenie otrzymywane od stycznia 2021 r. nie jest ponadto adekwatne do posiadanych przez prokuratorów kwalifikacji (i konieczności ich stałego podnoszenia), zakresu obowiązków i odpowiedzialności, ilości pracy (nienormowany czas pracy, który jest określony wymiarem przydzielonych prokuratorowi zadań), a także nie rekompensuje rygorystycznych ograniczeń w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz nie sprzyja budowaniu prestiżu urzędu prokuratora.

Należy również dodać, że prokuratorzy od stycznia 2021 r. ponoszą negatywne skutki postępującej inflacji. Owe negatywne skutki nie zostały prokuratorom w żaden sposób zrekompensowane, dlatego biorąc pod uwagę wskazane wyżej okoliczności, a także fakt, że zarobki prokuratorów wzrastają wolniej aniżeli w przypadku innych grup zawodowych, zamrożenie wynagrodzeń prokuratorów stanowi przejaw oczywistej szykany wobec tej grupy zawodowej.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 grudnia 2012. sygn. K 1/12 wskazał, iż w ustawie okołobudżetowej znalazło się uzasadnienie, że zamrożenie wynagrodzeń podyktowane jest koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. W założeniach do projektu budżetu państwa na rok 2012, zostało przewidziane „zamrożenie” funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co zostało umotywowane jako działania niezbędne dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz przeciwdziałania przekroczeniu II progu ostrożnościowego. „Zamrożenie” wynagrodzeń sędziów uznano przy tym za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych. Koszty działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu rozdzielono przy tym pomiędzy wszystkie grupy społeczne. Co ważne, prezentowano wówczas także inne działania oszczędnościowe, mające zapewnić stabilność finansów publicznych.

Istotne było również to, że realna sytuacja finansów publicznych wyznaczona była przekroczeniem I progu oszczędnościowego, a relacja długu publicznego do PKB wyniosła 54,9%. Nadto, ze względu na przekroczenie wartości referencyjnej deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych - Rada Unii Europejskiej, stosownie do art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, zaleciła ograniczenie deficytu do wartości poniżej 3% (...), najpóźniej w 2012 r. i objęła Polskę tzw. procedurą nadmiernego deficytu. Sytuacja kraju była monitorowana przez instytucje Unii Europejskiej, a w razie stwierdzenia braku działań naprawczych, mogły zostać nałożone sankcje finansowe (por. uzasadnienie wyroku TK w sprawie K 1/12).

Jednocześnie, w omawianym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny określił nieprzekraczalne „warunki brzegowe, wskazując, że:

- wynagrodzenia powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość ze strony władzy wykonawczej;

- wynagrodzenia powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową, nie mniejszą, niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia powinny być bardziej, niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami.

- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił przy tym, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazał, że „zamrożenie” może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. „Zamrożenie" wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany, czy sugerowany - środkiem "dyscyplinującym", jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej.”(por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/12).

Powyższe rozważania Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego dotyczące wynagrodzeń sędziów bezpośrednio można odnieść do wynagrodzeń prokuratorów gdyż w zamyśle ustawodawcy wynagrodzenia te są powiązane.

Zauważyć należy, iż uzasadnienie założeń budżetowych na lata 2021 i 2022, nie wskazywało na realne zagrożenia równowagi finansów publicznych, które mogłyby stanowić podstawę do „zamrożenia” wynagrodzeń prokuratorskich. Jednocześnie wiele działań władzy ustawodawczej i wykonawczej świadczyło o braku ekonomicznego uzasadnienia swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń prokuratorskich. Na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r. (Dz. U. z 2021 r., poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 r. zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, czego skutkiem było znaczne zwiększenie mnożników kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Ustawą z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 r. zwiększono natomiast wartość uposażenia Prezydenta RP o około 40 %.

Przyjęto także nowe rozwiązania ustawie z dnia 21 listopada 2021 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz. U. z 2021 r. poz. 1834). Na mocy wymienionej nowelizacji znacznie zwiększono wartość uposażeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych.

Kontynuowano płatności tzw. 13 emerytur na podstawie ustawy z dnia 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów oraz zgodnie z unormowaniem ustawy z dnia 26 maja 2022 r. wprowadzono dodatkowe roczne świadczenie pieniężnym dla emerytów i rencistów -14 emeryturę.

Należy wyjaśnić, że Sąd orzekający nie neguje przywołanych rozwiązań płacowych. Powyższe wskazanie świadczyć ma natomiast o braku uzasadnionych podstaw do swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021- 2022 roku, albowiem ustawodawca nie zaplanował programów oszczędności dla wszystkich podmiotów uzyskujących świadczenia z budżetu a tylko „zamrożenie” wynagrodzeń dotknęło sędziów i prokuratorów.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Już usytuowanie tej klauzuli w normach konstytucyjnych nakazuje jej przyznać wysoki prymat i miejsce. Dostrzegając jej ogólnikowość i konieczność wykładni przez organy stosujące Konstytucję, zanegować jednak należy, aby była ona dowolna. Zakłada ona swoiste minimum i wyrażające ją formuły prawne. Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne. Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodmiennie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący (zob. np. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 r., w sprawie K 1/14, oraz wyrok z 19 listopada 2008 r. w sprawie k.p. 2/08). Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego (zob.m.in. wyrok k.p. 2/08, cz. III, pkt 5.2 oraz wyroki z: 8 grudnia 2011 r., P 31/10, cz. III, pkt 5.3; 28 lutego 2012 r., K 5/11, cz. III, pkt 4.1; 13 czerwca 2013 r., K 17/11, cz. III, pkt 7.1). Co więcej ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. Do takich zalicza TK m.in. konieczność właśnie m.in. ochrony równowagi budżetowej (zob. wyroki TK z: 20 stycznia 2010 r., k.p. 6/09; 12 grudnia 2012 r., K 1/12). W kontekście zaś poruszanego wcześniej wątku pytania prawnego do TK, wskazać trzeba, że powyższą zasadę uwzględniać musi również cały proces stosowania prawa.

Z prezentowaną zasadą konstytucyjną związana jest zasada pewności prawa (bezpieczeństwa prawnego). Gwarantuje ona ochronę praw słusznie nabytych, interesów w toku oraz ekspektatywę maksymalnie ukształtowanych (por. wyrok TK z 21 czerwca 2005 r. w sprawie P 25/02). Obywatel ma prawo oczekiwać od Państwa, że może poruszać się i kształtować swoje uprawnienia i zobowiązania w oparciu o stabilne normy prawne, podlegające zmianom jedynie w przypadkach wyjątkowych i uzasadnionych.

W tym miejscu warto dodać, że ingerencja ustawodawcy w wysokość wynagrodzenia prokuratorów winna uwzględniać także ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania przez nich. Zgodnie bowiem z art. 103 § 1 ustawy o prokuraturze Prokurator nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków prokuratora. Prokuratorowi nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków prokuratora, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu prokuratora (§ 2). Prokurator nie może: 1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego; 2) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni; 3) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą; 4) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego; 5) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności (§3)

Mając na względzie powołane normy konstytucyjne, należało przyjąć, że zastosowane w 2021 roku i w 2022 roku odstępstwo od zasady określonej w art. 123 § 1 ustawy o prokuraturze, które wynika z art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. nie spełniało kryteriów określonych przepisami Konstytucji RP. Rozwiązanie przyjęte w ustawie okołobudżetowej wskazuje na znaczną niekonsekwencję ustawodawcy, który tylko w odniesieniu do sędziów i prokuratorów odchodzi od dotychczasowych zasad płacowych, ustawodawca nie argumentuje swojej decyzji wobec tej grupy zawodowej, nie wskazuje na spełnienie żadnego z kryteriów rozpatrywanych w orzeczeniach TK z 4 października 2000 r., P 8/00 czy z 12 grudnia 2012 r., K 1/12. Skoro Ustawodawca podjął decyzję o zamrożeniu płac sędziów w spornym okresie to owo zamrożenie winno dotknąć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (które jak już było wcześniej wspomniane stanowią wraz z władzą sądowniczą jedną konstrukcję) bądź też nie powinno ono dotyczyć żadnej z ww. władz. Przyjęcie odmiennego rozwiązania, tj. zamrożenie wynagrodzeń prokuratorskich przy jednoczesnym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (bez wyjaśnienia powyższego rozwiązania) godzi w zasadę równego traktowania podmiotów podobnych, a także narusza zakaz dyskryminacji, o którym traktuje art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.

W tym miejscu należy wyjaśniać, że sąd miał na uwadze, że istniała kryzys gospodarczy wywołany epidemią Covid- 19, a w 2022 r. rozpoczęła się wojna w Ukrainie, która przyniosła niekorzystne zmiany ekonomiczne, jednak w momencie uchwalenia ustaw okołobudżetowych gospodarka wychodziła już z kryzysu a konfliktu wojennego przy uchwaleniu ustawy okołobudżetowej na 2022 r. nikt nie mógł przewidzieć ani tym bardziej wziąć pod uwagę. To pozwala na ocenę, że nie było ekonomicznego, zagrażającemu równowadze budżetowej uzasadnienia zmiany zasad wynagradzania prokuratorów.

W stanie faktycznym sprawy pod pozorem ochrony równowagi budżetowej doszło do obejścia przez ustawodawcę celów ustawy budżetowej. W systemie konstytucyjnym opartym z na zasadzie podziału władz nie każdy produkt ustawodawcy (ustawa) jest prawem. Ustawa staje się prawem pod warunkiem niekolizyjności z zasadami Konstytucji w przestrzeni formalnej jak i materialnej jej treści. Sądy sprawujące wymiar sprawiedliwości (art.177) mają prawo i obowiązek badania celów ustaw w optyce art.2 i art.7,art.10 Konstytucji.

Ponadto, należy odpowiedzieć na pytanie czy cel ustawy budżetowej zawieszającej waloryzacje wynagrodzeń prokuratorów określony jako zachowanie równowagi budżetu państwa jest uzasadniony czy pozorny? Ustawa o prokuraturze w części dotyczącej waloryzacji wynagrodzeń chroni stabilizacje statusu materialnego prokuratora jako istotnego organu ochrony prawnej państwa. Utrzymanie odpowiedniego poziomu wynagrodzeń prokuratora ma charakter gwarancyjny jego statusu a tym samym ochrony formuły jego niezależności. Uchylenie tych gwarancji w zakresie waloryzacji wynagrodzeń w roku 2021 i 2022 wymaga szczególnego uzasadnienia ustawodawcy. Nie jest zatem wystarczające odwoływanie się do ogólnikowego pojęcia równowagi budżetowej szczególności w okresie szerokiego rozdawnictwa środków finansowych z budżetu państwa. Celem ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji (wykonania) ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzenie zmian do innych ustaw (w tym przypadku do art.123 §1 ustawy Prawo o prokuraturze ) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy, z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów zmian ustaw ustrojowych. Dokonywanie zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w oparciu o doraźną ustawę okołobudżetową narusza Konstytucję. Z istoty rzeczy ustawa okołobudżetowa nie dotyczy zmian wynagrodzeń określonej grupy zawodowej, ale służy zapewnieniu wykonania budżetu. Zmiany zasad wynagradzania prokuratorów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa. Winno to nastąpić poprzez nowelizację ustawy o prokuraturze, co nie miało miejsca. Ustawa ta obowiązuje zatem nadal w dotychczasowym kształcie i jako taka winna znaleźć zastosowanie w niniejszej sprawie. Cel ustawy budżetowej zamrażającej kolejny rok prokuratorskie wynagrodzenia okazuje się zatem pozorny, narusza on formułę art.2 Konstytucji. Prawem jest ustawa która realizuje cele uzasadnione a nie jest instrumentem dominacji władzy ustawodawczej i wykonawczej nad organami ochrony prawnej.

Reasumując odmowa zastosowania w sprawie przepisu niezgodnego z Konstytucją RP jest nie tylko prawem ale i obowiązkiem Sądu. Wskazane przepisy art. 14 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. i art. 10 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. stanowiące podstawę wypłacanych powódce wynagrodzeń (w roku 2021 i 2022) są sprzeczne z omówionymi wyżej przepisami m.in. art. 32 i art. 2 Konstytucji RP, dlatego Sąd odmówił ich zastosowania w niniejszej sprawie. A zatem wynagrodzenie powoda w okresie spornym winno być ukształtowane zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 123§1 w zw. art. 124 §1 ustawy o prokuraturze a nie ustawami epizodycznymi, którymi władza ustawodawcza w sposób arbitralny określiła wynagrodzenie nie gwarantujące prokuratorom prawa do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu i zakresowi obowiązków, a tym samym naruszają one zasadę ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego prawa( por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 8 listopada 2023r. (I K 1/23)).

Odnośnie legitymacji biernej w sprawie należy odnieść się do treści art. 3 kp. Zgodnie z nim pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna jeśli zatrudniają one pracowników. Pracodawcą prokuratora jest jednostka organizacyjna prokuratury, w której pełni on czynności służbowe, co w przypadku prokuratora Prokuratury Rejonowej oznacza, że w stosunku do niego pracodawcą jest właśnie ta jednostka (zob. wyrok SN z 14.10.2004 r. I PK 543/03, wyrok SN z 17.06.2021 r. II PSKP 51/21).

Powód pełnił czynności służbowe w Prokuraturze Rejonowej w R., w związku z czym to ten podmiot był legitymowany biernie w sprawie.

W świetle powyższego Sąd uznał powództwo za zasadne i zasądził w pkt 1 wyroku na rzecz powoda M. K. łączną kwotę 23.443,97 zł brutto (mając na względzie, że powód nie kwestionował wyliczenia pozwanej i wniósł o zasądzenie wynagrodzenia w kwocie wskazanej w zestawieniu) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od następując kwot i dat:

y)  563,69 zł brutto od dnia 1 lutego 2021 roku,

z)  567,91 zł brutto od dnia 1 marca 2021 roku,

aa)  567,91 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2021 roku,

bb)  482,55 zł brutto od dnia 1 maja 2021 roku,

cc)  541,59 zł brutto od dnia 1 czerwca 2021 roku,

dd)  567,91 zł brutto od dnia 1 lipca 2021 roku,

ee)  567,91 zł brutto od dnia 1 sierpnia 2021 roku,

ff)  567,91 zł brutto od dnia 1 września 2021 roku,

gg)  567,91 zł brutto od dnia 1 października 2021 roku,

hh)  567,91 zł brutto od dnia 1 listopada 2021 roku,

ii)  569,71 zł brutto od dnia 1 grudnia 2021 roku,

jj)  569,71 zł brutto od dnia 1 stycznia 2022 roku,

kk)  1.391,86 zł brutto od dnia 1 lutego 2022 roku,

ll)  1.333,30 zł brutto od dnia 1 marca 2022 roku,

mm)  1.402,20 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2022 roku,

nn)  1.402,20 zł brutto od dnia 1 maja 2022 roku,

oo)  1.426,49 zł brutto od dnia 1 czerwca 2022 roku,

pp)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 lipca 2022 roku,

qq)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 sierpnia 2022 roku,

rr)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 września 2022 roku,

ss)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 października 2022 roku,

tt)  1.444,70 zł brutto od dnia 1 listopada 2022 roku,

uu)  1.311,70 zł brutto od dnia 1 grudnia 2022 roku,

vv)  1.253,70 zł brutto od dnia 1 stycznia 2023 roku.

Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p. mając na uwadze terminy płatności wynagrodzeń wskazane w regulaminie pracy. Jednocześnie Sąd był związany zakresem żądania powoda w myśl art. 321 kpc.

Sąd w pkt 2 wyroku, umorzył postępowanie przeciwko pozwanej Prokuraturze Okręgowej w G. wskutek cofnięcia przez powoda pozwu wobec tej pozwanej wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. Cofnięcie to uznano za dopuszczalne na podstawie przepisu art. 203 § 4 k.p.c. i w konsekwencji umorzono postepowanie w pozostałym zakresie, zgodnie z treścią przepisu art. 355 § 1 k.p.c.

Na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. nadano wyrokowi w punkcie 1 co do kwoty 15.581,83 zł brutto rygor natychmiastowej wykonalności, odpowiadającej kwocie średniego miesięcznego wynagrodzenia powoda (pkt 3 wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego w sprawie przeciwko Prokuraturze Okręgowej w G. orzeczono w pkt 4 wyroku na podstawie art. 102 k.p.c., odstępując od obciążenia nimi powoda z uwagi na szczególne okoliczności sprawy, a w szczególności powszechnie znany spór co do ustalenia pracodawcy prokuratora. Sądowi z urzędu znane są różne stanowiska stron w tym zakresie. Zauważyć należy, że dopiero w odpowiedzi na pozew powoda pozwana Prokuratura Okręgowa w G. podniosła zarzut braku legitymacji biernej. Co więcej również w regulaminie pracy jako pracodawcę wskazywano Prokuraturę Okręgową. Taka sytuacja oraz organizacja Prokuratury wynikająca z ustawy (np. wypłata wynagrodzenia przez Prokuraturę Okręgową) niewątpliwie mogła wprowadzić w błąd powoda i wpłynąć na prawidłowe ustalenie swojego pracodawcy.

Sędzia Sonia Lasota – Zawisza