Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 sierpnia 2024 roku

Sąd Rejonowy w Grudziądzu IV Wydział Pracy

w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Lucyna Gurbin
Protokolant:	sekretarz sądowy Dominika Janta-Lipińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 sierpnia 2024 roku

sprawy z powództwa A. D.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy

o wynagrodzenie

O R Z E K Ł:

1.  Zasądzić od pozwanego na rzecz powódki następujące kwoty :

a.  539,87 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc styczeń 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.02.2021 r. do dnia zapłaty.

b.  539,87 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc luty 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.03.2021 r. do dnia zapłaty.

c.  539,87 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc marzec 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.04.2021 r. do dnia zapłaty.

d.  539,87 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc kwiecień 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2.05.2021 r. do dnia zapłaty.

e.  539,87 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc maj 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.06.2021 r. do dnia zapłaty.

f.  539,87 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc czerwiec 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.07.2021 r. do dnia zapłaty.

g.  539,87 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc lipiec 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.08.2021 r. do dnia zapłaty.

h.  539,87 zł (pięćset trzydzieści dziewięć złotych osiemdziesiąt siedem groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc sierpień 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.09.2021 r. do dnia zapłaty.

i.  557,39 zł (pięćset pięćdziesiąt siedem złotych trzydzieści dziewięć groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc wrzesień 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.10.2021 r. do dnia zapłaty.

j.  563,96 zł (pięćset sześćdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt sześć groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc październik 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2.11.2021 r. do dnia zapłaty.

k.  563,96 zł (pięćset sześćdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt sześć groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc listopad 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.12.2021 r. do dnia zapłaty.

l.  563,96 zł (pięćset sześćdziesiąt trzy złote dziewięćdziesiąt sześć groszy) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc grudzień 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.01.2022 r. do dnia zapłaty.

m.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc styczeń 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.02.2022 r. do dnia zapłaty.

n.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc luty 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.03.2022 r. do dnia zapłaty.

o.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc marzec 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.04.2022 r. do dnia zapłaty.

p.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc kwiecień 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2.05.2022 r. do dnia zapłaty.

q.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc maj 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.06.2022 r. do dnia zapłaty.

r.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc czerwiec 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.07.2022 r. do dnia zapłaty.

s.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc lipiec 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.08.2022 r. do dnia zapłaty.

t.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc sierpień 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.09.2022 r. do dnia zapłaty.

u.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc wrzesień 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.10.2022 r. do dnia zapłaty.

v.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc październik 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 2.11.2022 r. do dnia zapłaty.

w.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc listopad 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.12.2022 r. do dnia zapłaty.

x.  1.382,62 zł (tysiąc trzysta osiemdziesiąt dwa złote sześćdziesiąt dwa grosze) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiąc grudzień 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.01.2023 r. do dnia zapłaty.

y.  477,95 zł (czterysta siedemdziesiąt siedem złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2021 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.04.2022 r. do dnia zapłaty.

z.  1.294,48 zł (tysiąc dwieście dziewięćdziesiąt cztery złote czterdzieści osiem groszy) tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego za rok 2022 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.04.2023 r. do dnia zapłaty.

2.  Opłatą od pozwu od uiszczenia której powód był zwolniony, obciążyć Skarb Państwa.

3.  Zasądzić od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

4.  Wyrokowi w pkt. 1. nadać rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 14.736,22zł.

Sygn. akt IVP 143/24

UZASADNIENIE

Powódka A. D. wniosła pozew przeciwko Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy o zasądzenie od kwoty 24.932,14 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od:

kwoty złotych od dnia 1 lutego 2021 do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 marca 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 kwietnia 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 2 maja 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 czerwca 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 lipca 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 sierpnia 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 września 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 października 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 2 listopada 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych od dnia 1 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 lutego 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 2 maja 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 lipca 2022 roku do dnia zapłat,

kwoty złotych - od dnia 1 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 września 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 października 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 2 listopada 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty,

kwoty złotych - od dnia 1 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty, (trzynastka w 2021 r.)

kwoty złotych - od dnia 1 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty, (trzynastka w 2022 r.)

oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego począwszy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powódka wskazywała, że jest zatrudniona w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy na stanowisku referendarza sądowego i zgodnie z Art. 151 b. ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych jej wynagrodzenie kształtuje się w oparciu o wynagrodzenie sędziego sądu rejonowego; powyższego wynika, iż wysokość wynagrodzenia pozostaje w ścisłym związku z zasadami określonymi dla ustalania wysokości wynagrodzenia sędziego.

W związku z powyższym niniejsze uzasadnienie w znacznej mierze odnosić się będzie do konstytucyjnych i ustawowych gwarancji ustalania zasad wynagradzania sędziów jako podstawy do ustalenia wynagrodzenia referendarzy.

Z kolei wysokość wynagrodzenia sędziego w latach 2021 - 2023 została określona przy zastosowaniu mnożnika wynikającego z art. 91 § 6 i 8 ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych w zw. z przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 marca 2018r. w sprawie funkcji oraz sposobu ustalania dodatków funkcyjnych przysługujących sędziom; podobnie jak wysokość ustalonego dodatku za długoletnią pracę.

Okoliczności dotyczące faktu zatrudnienia są powinny być niesporne pomiędzy stronami, zaś gdyby Pozwany je kwestionował, wnoszę o zobowiązanie pozwanego do ich przedstawienia tj. akt osobowych powódki.

Powódka domagała się wyrównania wynagrodzenia za okres od miesiąca stycznia 2021 r. do miesiąca grudnia 2022 r.; ponadto Powódka domagała się zapłaty kwot stanowiących wyrównanie dodatkowych wynagrodzeń rocznych, tzw. „trzynastek” za rok 2021 oraz za rok 2022 (wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie).

Wobec powyższego na łączną kwotę 24 932,14 złotych dochodzoną niniejszym pozwem składała się:

- kwota 23 159,70 złotych (wraz z odsetkami za opóźnienie) tytułem wyrównania wynagrodzenia za miesiące od stycznia 2021 roku do grudnia 2022 roku, tj. łącznie za okres 24 miesięcy;

- kwota 1.772,44 złotych (wraz z odsetkami za opóźnienie) z tytułu wyrównania dodatkowych wynagrodzeń rocznych (trzynastek) za rok 2021 oraz za 2022 rok,

Przywołany wcześniej przepis Art. 151b. w zw. art. 91 § 1c PrUSP określa w sposób przejrzysty i bezsporny korelację pomiędzy wynagrodzeniem Sędziego i referendarza.

Zgodnie z dyspozycją tego przepisu „podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego (referendarza sądowego) w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20pkt2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 53, 252, 568, 1222 i 1578), z zastrzeżeniem § 1d".

W odniesieniu do roku 2021 r. wskazać należy, że ustawodawca ustalił wysokość wynagrodzenia sędziów (referendarzy sądowych) sądów powszechnych obowiązującą w 2021 roku w oparciu o art. 12 ust. 1 ustawy o koło budżetowej z 2021 r., zgodnie z którym „w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego (referendarza sądowego), o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020r. poz. 2072), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”.

Z komunikatu Prezesa GUS z dnia 9 sierpnia 2019 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. wyniosło 4839,24 zł.

Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2020 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5024,48 zł. Jest to właściwa podstawa naliczenia wynagrodzenia.

Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2019 r. wynosi 185,24 zł.

Również w odniesieniu do roku 2022 Ustawodawca zdecydował się po raz kolejny odstąpić od zastosowania unormowań zawartych w PrUSP i ustalić wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych (referendarzy sądowych) w 2022 roku w oparciu o art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. (sic! ustawa około budżetowa nie przewiduje wyłączenia bądź niestosowania art. 91 § 1c PrUSP), zgodnie z którym „w roku 2022 podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072 oraz z 2021 r. poz, 1080 i (...)), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. \N ustępie 2 analizowanego przepisu wskazano, że ,,podstawę, o której mowa w ust. 1, zwiększa się o kwotę 26 zł”.

Jest to nie znajdująca uzasadnienia różnica w stosunku do wskazanej wyżej, wynikającej z art. 91 § 1c PrUSP, (ustawy ustrojowej), zasady ustalania wynagrodzeń polegająca na tym, że w 2022 roku sędziowie będą mieli ustalone wynagrodzenie w oparciu o ustawę okołobudżetową z 2022 r., w której przyjęto jako podstawę drugi kwartał 2020 r. W oparciu o niezmiennie obowiązujący art. 91 § 1 c PrUSP, podstawą taką konsekwentnie powinno być przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, tj. 2021 r.

Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego (dalej: (...)) z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. wynika, że wyniosło ono 5024,48 zł i zostało powiększone o 26 złotych, tj. łącznie 5050,48 zł.

Prezes GUS w komunikacie z dnia 10 sierpnia 2021 r. ogłosił natomiast, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5504,52 zł.

Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r. wynosi zatem 454,04 zł.

Z powyższego wynika, że zastosowanie do obliczania wynagrodzenia sędziego art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r., zamiast zasady wyrażonej w art. 91 § 1c PrUSP, powoduje, iż wynagrodzenie wypłacane od stycznia 2022 r. jest niższe, aniżeli w przypadku gdyby wynagrodzenie było ustalane w oparciu o przepisy PrUSP.

Wynagrodzenie, które było wypłacane od stycznia 2022 r. nie stanowi wynagrodzenia ustalonego zgodnie z prawem, w tym Konstytucją RP, jako godziwe. Nie jest to też wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu Referendarza, czy zakresowi powierzonych R. obowiązków.

Wymienione artykuły ustaw okołobudżetowych uchybiają licznym przepisom Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (dalej jako „Konstytucja RP" lub (...)), w tym w szczególności art. 2, art. 32 oraz 178 ust. 2 Konstytucji RP, a ponadto są niezgodne z prawem unijnym (o czym szerzej w dalszej części pozwu).

W konsekwencji powyższego Sąd przy rozpoznawaniu przedmiotowej sprawy winien odmówić zastosowania ustaw okołobudżetowych w odniesieniu do całości okresu objętego pozwem tj. roku 2021, 2022 (wskutek ich niekonstytucyjności oraz niezgodności z prawem UE) i ustalić wynagrodzenie w oparciu o dotychczasowe zasady, tj. na podstawie art. 91 § 1c PrUSP, a następnie zasądzić od Pozwanego na rzecz Powoda żądaną pozwem kwotę zaległego wynagrodzenia za okres od stycznia 2021 r. do grudnia 2022 r., tj. zasądzić różnicę pomiędzy wynagrodzeniem wypłacanym od stycznia 2021 r. na podstawie kolidującej ustawy okołobudżetowej, a wynagrodzeniem należnym, ustalonym na podstawie wiążących przepisów PrUSP.

W efekcie wydania Wyroku przez Trybunał Konstytucyjny w dniu 08 listopada 2023r., w sprawie K 1/23, który stwierdził, że art. 8 i 9 ustawy z dnia 01 grudnia 2022r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a Pozwany wyrównał wynagrodzenie należne powodowi za rok 2023.

Według powódki nie może umknąć z pola widzenia, iż utrwalenie się praktyki legislatora oraz rządzących polegającej na formalnym wprowadzaniu w kolejnych latach równoległych rozwiązań ustawowych regulujących te same kwestie prawne, sprzecznych z przepisami faktycznie obowiązującymi i wiążącymi zgodnie z zasadami interpretacji prawa oraz hierarchią aktów prawnych, czyni stan konsekwentnego bezprawnego obniżania wynagrodzeń sędziów praktyką stałą, w miejsce dopuszczalnych jedynie ewentualnie rozwiązań incydentalnych, których warunki w odniesieniu do roszczeń Powoda nie zaistniały. Jest tak niezależnie już od faktu, iż z informacji rozpowszechnianych przez byłego już Premiera R. Polskiego i jego Ministrów oraz Prezesa NBP jednoznacznie wynika, iż stan finansów i gospodarki Państwa był w latach 2021-2023 wręcz doskonały, co z kolei pozwala na ocenę powyższej praktyki, jako dyskryminacyjnej.

Powódka podkreślała również, że prawidłowo wyliczone wynagrodzenie brutto sędziego jest tym bardziej konieczne, jeśli uwzględnić, iż w związku z nowymi przepisami podatkowymi, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2022 r. składka zdrowotna dla sędziów (tak jak i w przypadku innych osób pozostających w stosunku służbowym i stosunku pracy) wynosi 9% wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne i jest w całości finansowana przez sędziego, a więc w istocie, bezzwrotnie odprowadza się ją z wynagrodzenia brutto sędziego. Jest to dodatkowe realne, obciążenie finansowe w wysokości 9 % wynagrodzenia, które nie podlega odliczeniu od podatku tak jak w latach poprzednich. Oprócz tego wynagrodzenie pomniejsza oczywiście podatek liczony według skali podatkowej. Reasumując prawidłowa waloryzacja wynagrodzenia pozwoli zrekompensować przynajmniej w części nowe obciążenie fiskalne, jaką jest kwota składki zdrowotnej, potrącanej z wynagrodzenia brutto (wynagrodzenie zasadnicze plus dodatek stażowy), co przecież znacząco wpływa na sytuację finansową każdego sędziego z uwagi na rosnącą inflację i brak jakichkolwiek działań osłonowych (tzw „tarcz”) ze strony państwa w przypadku sędziów.

Przywołany wcześniej przepis Art. 151 b. w zw. art. 91 § 1 c PrUSP określa w sposób przejrzysty i bezsporny korelację pomiędzy wynagrodzeniem Sędziego i referendarza.

Art. 178 ust. 1-2 Konstytucji RP stanowi, że „1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. 2. Sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków”.

Z przywołanego przepisu wynikają dwie kluczowe dla niniejszej sprawy zasady, tj. zasada niezawisłości sędziowskiej oraz zasada zapewnienia sędziemu wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi pełnionych przez sędziego obowiązków. Co szczególnie istotne, Konstytucja kreuje taką gwarancję wyłącznie w odniesieniu do sędziów.

Wskazać należy, że umiejscowienie ww. zasad w ramach jednego przepisu jest nieprzypadkowe, bowiem warunkiem niezawisłości sędziowskiej (zasada ta obowiązuje również referendarzy) jest zapewnienie sędziemu i referendarzowi wynagrodzenia, które jest adekwatne do godności piastowanego urzędu, a także odpowiadające zakresowi jego obowiązków. Celem takiego rozwiązania jest zmniejszenie ewentualnych indywidualnych skłonności do ulegania naciskom bądź propozycjom korupcyjnym. Zapewnienie sędziom i referendarzom odpowiedniego poziomu wynagrodzenia jest warunkiem właściwego działania wymiaru sprawiedliwości, a także stanowi sposób budowy autorytetu władzy sądowniczej.

Uwzględnienie powyższego prowadzi do konkluzji, że powinnością władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej jest stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów/referendarzy, który uwolniłby od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i eliminowałby jakiekolwiek manipulacje kierowane w ich stronę. Trybunał Konstytucyjny w jednym z wydanych orzeczeń stwierdził, że mechanizm wynagradzania sędziów powinien być stabilny i bez zaistnienia szczególnie ważnych, konstytucyjnie uzasadnionych przyczyn nie wolno zakłócać jego funkcjonowania.

Odpowiedni (z punktu widzenia wymogu Konstytucji) poziom wynagrodzenia stanowił przedmiot licznych rozważań Trybunału Konstytucyjnego:

,,zarazem Jednak z art. 178 ust. 2 wynika nie tylko (pozytywny) nakaz kształtowania (przez ustawodawcę) wynagrodzeń sędziowskich na poziomie korespondującym z ich godnością, ale też (negatywny) zakaz ustanawiania unormowań, które nadawałyby wynagrodzeniom sędziowskim kształt kolidujący z zasadą "godności urzędu". Mogłoby to przybierać postać np. uznaniowego ustalania wysokości wynagrodzenia poszczególnych sędziów przez władze administracyjne, mogłoby łączyć się z pozostawieniem innym władzom nadmiaru swobody w wyznaczaniu wynagrodzeń sędziów poszczególnych sądów (zwracał na to uwagę Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 14 marca 1995 r., K 13/94, OTK 1995, cz. I, s. 79-80), mogłoby być rezultatem przyjęcia unormowań nagle zmniejszających wynagrodzenia sędziowskie, a mogłoby wynikać także z unormowań, które utrzymywałyby poziom wynagrodzenia oczywiście niepołączalny z rangą i zadaniami urzędu sędziowskiego. We wszystkich tych sytuacjach możliwe byłoby postawienie zarzutu niezgodności ustaw czy rozporządzeń z art. 178 ust. 2 Konstytucji” ,,najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był opady na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako „automatycznie", bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego”

Konieczność zapewnienia sędziom odpowiedniego wynagrodzenia jest również podyktowana tym, że sędziowie mają bardzo ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania. Zgodnie bowiem z art. 86 § 1-3 PrUSP ,,§ 1. Sędzia nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia^ wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziego. § 2. Sędziemu nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu sędziego. § 3. Sędzia nie może: 1) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego, 2) być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni, 3) być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą, 4) posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego, 5) prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności".

Również zwiększone potrzeby, które stanowią wypadkową nałożonych na sędziów obowiązków uzasadniają zagwarantowanie im odpowiedniego poziomu wynagrodzenia. Obowiązkiem sędziego jest ustawiczne podnoszenie kwalifikacji, co bez wątpienia wymaga poniesienia znacznych, nierefinansowanych nakładów finansowych.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r. określił nieprzekraczalne „warunki brzegowe”, a więc granice wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, wskazując, że:

wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy;

- wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej;

- wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

- w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami;

- niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia)

- niedopuszczalne jest wybiórcze przerzucanie skutków niewydolności systemu finansów państwa na pewne grupy pracowników sfery budżetowej, zwłaszcza gdy równocześnie inne grupy zawodowe nie zostały owym „zamrożeniem” dotknięte, a nawet zagwarantowano im wzrost wynagrodzeń. W tym miejscu koniecznym jest również szczegółowe odniesienie się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego z 2012 r. który jednoznacznie wskazywał na fakt, iż zmniejszenie wynagrodzeń sędziów dopuszczalne jest jedynie w sytuacjach wyjątkowych.

W oparciu o zebrane aktualnie dane dotyczące sytuacji gospodarczej kraju i sposobu dystrybucji środków publicznych w latach 2021-2023 ustalono, iż wbrew ówczesnej narracji rządzących, tzw. „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich nie było uprawnione, również w świetle orzecznictwa poprzedniego TK z 2012r. Sytuacja w jakiej dokonano powyższej operacji nie była - jak wymagano ww. orzeczeniem - ani wyjątkowa, ani uzasadniona ówczesnym stanem gospodarki i koniecznością utrzymania dyscypliny zgodnie z obowiązującymi, zabezpieczającymi stan finansów Państwa regułami konstytucyjnymi, jak i miała charakter dyskryminacyjny, bowiem dotyczyła nie wszystkich lecz tylko wybranych grup społecznych, w tym sędziów, podczas kiedy inne grupy nie tylko otrzymywały ustawową waloryzację wynagrodzeń, ale także wymierne podwyżki.

Kiedy Trybunał Konstytucyjny w ówczesnym składzie zajmował się kwestią „zamrażania" wynagrodzeń sędziów, orzekając wyrokiem z dnia 12 grudnia 2012 r. o sygn. akt K 1/12 (OTK-A 2012/11/134), konstrukcja sporu była w istocie analogiczna, jednak odmienne były okoliczności i podstawy oraz uzasadnienie ograniczenia wzrostu wynagrodzeń.

Kwestionowaną wtedy ustawą okołobudżetową ustawodawca unormował bowiem podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego oraz sędziego Sądu Najwyższego (art. 22 ust. 1 i art. 23 ust. 1) w roku 2012, w postaci przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 roku. Odstąpił więc od ogólnej zasady ustalenia go w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedniego. W sferze faktycznej wynagrodzenia tej grupy pozostały w 2012 roku na tym samym poziomie co w 2011 roku.

Projektodawcy ustawy okołobudżetowej na rok 2012 uzasadnili tzw. zamrożenie wynagrodzeń koniecznością zachowania równowagi budżetowej, jako wartości konstytucyjnie chronionej. Rada Ministrów przyjęła założenia do projektu budżetu państwa na rok 2012, przewidujące "zamrożenie" funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co było działaniem niezbędnym dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz stanowiło element przeciwdziałający przekroczeniu II progu ostrożnościowego.

Zamrożenie wynagrodzeń w odniesieniu do większości pracowników sfery budżetowej trwało już kolejny rok (od 2009 roku). Natomiast ustalenie wynagrodzenia sędziów i prokuratorów na poziomie roku 2011 uznano za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych i nie powodującą zmiany samych zasad ustalania tych wynagrodzeń. Za sprawiedliwy uznano podział kosztów działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu pomiędzy wszystkie grupy społeczne.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych oraz oświadczył, iż nie widzi możliwości ugodowego zakończenia niniejszego postępowania.

W uzasadnieniu pozwany wskazywał, że dochodzone pozwem roszczenie budzi wątpliwości co do jego zasadności, zwłaszcza w zakresie roku 2021. W szczególności w kontekście orzeczeń sądów powszechnych, które zapadają w analogicznych sprawach. Pozwany podnosił, że ma oczywiście wiedzę o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2023 r. w sprawie dotyczącej wynagrodzeń sędziów, przy czym z tezy wynika, że dotyczy ono wynagrodzeń za 2023 rok.

Pozwany jest jednostką budżetową i ewentualna wypłata dochodzonego roszczenia przez stronę pozwaną naruszałaby ustawę z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w szczególności art. 10, 11 rzeczonej ustawy.

Pozwany wskazywał, że w obecnej chwili brak jest środków na wypłatę żądanego wynagrodzenia. Tym samym zgodnie z art. 179 § la ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, brak możliwości zamiany dekretów przez prezesów sądów z uwagi na brak środków na wypłatę i sprzeciw dyrektorów sądów.

Pozwany przedstawił wyliczenia dot. wynagrodzenia powódki.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka jest referendarzem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy i Zastępcą Przewodniczącego Wydziału X Ksiąg Wieczystych (okoliczność bezsporna).

Według dekretu Prezesa Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 14 stycznia 2020r. i 9.09.2021 r. 19.01.2022 r. wynagrodzenie powódki było ustalone w stawce 2 sędziego sądu rejonowego w wysokości 85% powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. Powódka otrzymywała także dodatek za długoletnią pracę.

dowód: dekret Prezesa SR w Bydgoszczy (k. 70)

Niniejszy stan faktyczny w ocenie Sądu był wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Pozwany nie negował warunków zatrudnienia powódki i przedstawił wyliczenia dokonane przez (...) Sądu Rejonowego w Bydgoszczy.

dowód: wyliczenia pozwanego k. 68-69.

Pełnomocnik powódki na rozprawie w dniu 19 czerwca 2024r. zgodził się z wyliczeniami strony pozwanej (k. 56).

Sąd zważył co następuje :

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie dokumentów wyliczeń dokonanych przez głównego księgowego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. Sąd dał wiarę powyższym dokumentom albowiem nie budziły żadnych wątpliwości.

Przechodząc do rozważań prawnych, należy stwierdzić że wynagrodzenie powódki w spornym okresie ukształtowały ustawy okołobudżetowe.

Jest poza sporem, że ustawy okołobudżetowe na rok 2021 i 2022 już nie obowiązują oraz że nie zostały w terminie zaskarżone przez uprawnione podmioty. Z uwagi na powyższe wydanie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w przedmiocie ich zgodności z Konstytucją nie jest już możliwe. W tej sytuacji jedyną drogą na zapewnienie ochrony konstytucyjnych wolności i praw strony postępowania jest zbadania ww. ustaw przez sąd powszechny.

Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami.

Zgodnie z art. 151 b § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych wynagrodzenie zasadnicze referendarza sądowego wynosi 75% wynagrodzenia zasadniczego w stawce pierwszej sędziego sądu rejonowego, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. Po siedmiu latach pracy na stanowisku referendarza sądowego wynagrodzenie zasadnicze podwyższa się do wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce drugiej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego, a po dalszych siedmiu latach pracy - do wysokości 75% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce trzeciej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. Zgodnie z § 2 tego przepisu wynagrodzenie zasadnicze starszego referendarza sądowego wynosi 85% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce drugiej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego. Po siedmiu latach pracy na stanowisku starszego referendarza sądowego wynagrodzenie zasadnicze podwyższa się do wysokości 85% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w stawce trzeciej, powiększonego o należną składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego.

Z kolei art. 151b § 2a W przypadku nieuzyskania przez referendarza pozytywnej okresowej oceny, okresy pracy wskazane w § 1 i 2 ulegają wydłużeniu o trzy lata.

Poza wynagrodzeniem zasadniczym referendarzowi przysługuje dodatek za długoletnią pracę, o którym mowa w art. 91 § 7, oraz gratyfikacja jubileuszowa, na zasadach określonych w art. 92 § 3-6, a także jednorazowa odprawa w razie ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, na zasadach określonych w przepisach o pracownikach sądów i prokuratury (art. 151b § 2b usp).

Ponadto w związku z pełnioną funkcją referendarzowi przysługuje dodatek funkcyjny. Do ustalania wysokości dodatku funkcyjnego stosuje się przepisy o dodatkach funkcyjnych przysługujących sędzio art. 151b § 2c usp).

Podkreślić również należy, że ustawy okołobudżetowe są w systemie źródeł prawa aktami posiadającymi tożsamą moc co zwykłe ustawy. Odmienne ich usytuowane lub przypisanie im innego znaczenia wymagałoby wyraźnej podstawy konstytucyjnej. Zgodnie z generalną zasadą wykładni prawa każda ustawa późniejsza może uchylić wcześniejszą, jak i ustanowić czasowe wyjątki od jej postanowień – lex posterior derogat legi priori (por. orzeczenie TK z dnia 21 listopada 1994 r., K 4/94, OTK 1994 cz. II poz. 39). Przepisy ustaw okołobudżetowych nie zawierały jednak regulacji znoszących obowiązywanie art. 151 b USP w określonym okresie. W tej sytuacji stwierdzić należało, że w systemie prawa funkcjonowały 2 normy prawne regulujące ten sam przedmiot. Sąd zobowiązany był zatem do ustalenia, która z nich obowiązuje. W tym celu Sąd dokonał oceny zgodności zarówno odpowiednich zapisów ustaw okołobudżetowych jak i art. 151 b USP z Konstytucją, dochodząc do wniosku, że przepisy ustaw okołobudżetowych w zakresie wynagrodzeń referendarzy sądowych były z ustawa zasadniczą sprzeczne.

Zaznaczyć należy, że zgodnie z powołanym wyżej art. 151 b ustawy wynagrodzenia referendarzy stanowiły odpowiedni ułamek wynagrodzenia sędziów. W latach 2021-2023 wynagrodzenia sędziów również były „zamrożone” na analogicznych zasadach.

Zasady kształtowania wynagrodzeń sędziów były wielokrotnie analizowane przez Trybunał Konstytucyjny. Sędziowie są bowiem jedyną w Polsce grupą zawodową, której wynagrodzenie reguluje bezpośrednio ustawa zasadnicza, tj. art. 178 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Trybunał Konstytucyjny wskazywał w swoich orzeczeniach, że poziom wynagrodzenia sędziego powinien znacząco przekraczać poziom przeciętnej płacy w sferze budżetowej; po drugie, wynagrodzenia sędziów powinny wykazywać tendencję wzrostową, niemniejszą niż pozostałe wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej; po trzecie, wynagrodzenia sędziowskie powinny być szczególnie chronione oraz po czwarte, wynagrodzenia sędziów nie powinny być obniżane w drodze regulacji normatywnych (zob. wyroki TK z dnia: 4 października 2000 r., P 8/00, OTK 2000, Nr 6, poz. 189; 18 lutego 2004 r., K 12/03, OTK-A 2004, Nr 2, poz. 8).

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12 norma art. 178 ust. 2 Konstytucji „wyznacza, chociaż w sposób mało precyzyjny, pewien konieczny standard, który musi być respektowany przez ustawodawcę przy ustalaniu ustawowych zasad wynagradzania sędziów (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 189). Norma ta stanowi szczególną gwarancję ochrony wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, co ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Art. 178 ust. 2 Konstytucji jest przy tym nie tyle gwarancją wynagrodzenia sędziego, jako sui generis pracownika, ile elementem ustroju sądownictwa - istotną materialną gwarancją niezawisłości sędziego. Nie jest bowiem przypadkiem, że unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego zasadę niezawisłości sędziów (art. 178 ust. 1 Konstytucji)”

We wskazanym wyżej wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r. (K 1/12, OTK-A 2012 Nr 11 poz. 134) Trybunał Konstytucyjny określił ponadto nieprzekraczalne „warunki brzegowe”, a więc granice wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, wskazując, że:

1. wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość – zarówno wobec całej tej grupy zawodowej – ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy;

2. wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej;

3. wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

4. w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej – niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej – chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami;

5. niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił ponadto, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazano w szczególności, że zamrożenie wynagrodzeń może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Z uwagi na brak możliwości wykreowania sztywnych reguł, ocena ewentualnych kolejnych regulacji musi uwzględniać uwarunkowania społeczno-gospodarcze i cały kontekst normatywny.

Należy podkreślić, że ustawodawca w uzasadnieniu żadnej z ustaw okołobudżetowych z lat 2020-2023 nie powołał argumentów przemawiających za koniecznością odstępstwa od ustrojowej zasady regulacji wynagrodzeń sędziów zawartej w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz prokuratorów określonej w art. 123 Prawa o prokuraturze. W każdej z trzech dotychczasowych ustaw okołobudżetowych łamiących mechanizm wskazany w ww. artykułach ustawodawca ograniczył się do kilku lakonicznych zdań, odnoszących się w sposób ogólny do stanu budżetu państwa oraz ogólnej sytuacji geopolitycznej i ekonomicznej w Polsce oraz na świecie (np. pandemia, wojna, inflacja, płace pozostałych pracowników sfery budżetowej). W żadnym wypadku nie zawarto wyliczeń wskazujących na to, że sytuacja budżetowa jest tak zła, że ustawodawca nie miał innego wyjścia niż zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, referendarskich i prokuratorskich. W ustawach okołobudżetowych nie ma zatem ani jednego argumentu za tym, że zaistniały obiektywne, sprawdzalne okoliczności na tyle ważkie dla stanu budżetu, że konieczne stało się podjęcie kroków stanowiących naruszenie gwarancji niezawisłości sędziowskiej oraz niezależności prokuratorów i referendarzy. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego w tym zakresie było ustawodawcy znane, waga trójpodziału władz również. Brak podstaw do zachwiania regułami wynagradzania sędziów wskazywało Ministerstwo Sprawiedliwości i Krajowa Rada Sądownictwa.

Należy uznać, że skoro ustawodawca nie ujawnił w uzasadnieniu ustaw okołobudżetowych argumentów za „zamrożeniem” wynagrodzeń sędziów, referendarzy i prokuratorów w latach 2021-2024, to takich argumentów nie ma. Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do uznania, że sytuacja gospodarcza kraju była zła. W 2021 r. podwyższono znacznie wynagrodzenia przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz kierowników jednostek państwowej sfery budżetowej. Podkreślić należy, że sędziów, pomimo ustrojowych gwarancji wysokości ich wynagrodzeń, potraktowano razem z prokuratorami gorzej niż osoby wymienione w art. 2 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. z 2019 r., poz. 2136), a więc niż kierowników przedsiębiorstw państwowych, państwowych jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, agencji państwowych oraz państwowych jednostek budżetowych, w stosunku do których ustalono maksymalną wysokość wynagrodzenia miesięcznego przez przyjęcie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w czwartym kwartale 2020 roku (tj. 5.655,43 PLN) - art. 12 ustawy „okołobudżetowej” na rok 2022. Tym samym okazuje się, iż kwota bazowa wynagrodzeń w przypadku kierowników przedsiębiorstw i podmiotów państwowych była wyższa nie tylko od kwoty bazowej wynagrodzeń sędziów planowanej na 2022 rok, ale wyższa nawet od kwoty bazowej wynagrodzeń sędziowskich na rok 2022 ustalonej zgodnie z prawem (5.504,52 PLN). Warto również sięgnąć do rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz.U. z 2021 r. poz. 1394), które w samym środku pandemii przywołanej w uzasadnieniu projektu ustawy „okołobudżetowej” jako argument na „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich, a mianowicie z dniem 1 sierpnia 2021 r. znacznie podwyższyło wynagrodzenia Marszałkowi i Wicemarszałkom Sejmu, Marszałkowi i Wicemarszałkom Senatu, Prezesowi i Wiceprezesom Rady Ministrów, Prezesowi i Wiceprezesom Najwyższej Izby Kontroli, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Prezydenta, wszystkim ministrom, sekretarzom stanu, podsekretarzom stanu (wiceministrom), wszystkim wojewodom i wicewojewodom, wszystkim kierownikom i zastępcom kierowników urzędów centralnych, Szefowi Służby Cywilnej, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Obywatelskich, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Sejmu, Szefowi i Zastępcom Szefa Kancelarii Senatu, Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Przewodniczącemu i wszystkim członkom Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prezesowi Instytutu Pamięci Narodowej, Kierownikowi Krajowego Biura Wyborczego, Prezesowi i Zastępcom Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Rzecznikowi i Zastępcom Rzecznika Praw Dziecka, Prezesowi i Wiceprezesom Polskiej Akademii Nauk, wszystkim członkom Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15, Głównemu Inspektorowi Pracy i jego zastępcom, zastępcom Prokuratora Generalnego, Prezesowi, Pierwszemu Zastępcy Prezesa oraz Wiceprezesom Narodowego Banku Polskiego. Dla zilustrowania sytuacji samo wynagrodzenie zasadnicze Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów wzrosło z kwoty 11.094,40 PLN (6,2 x 1.789,42) do kwoty 15.532,17 PLN (8,68 x 1.789,42) czyli dokładnie o 40%, zaś samo wynagrodzenie zasadnicze Prezesa Narodowego Banku Polskiego zwiększyło się z kwoty 7.515,56 PLN (4,2 x 1.789,42) do kwoty 15.532,17 PLN (8,68 x 1.789,42) czyli o 106,67%. Wynagrodzenie zasadnicze większości wymienionych wyżej osób, w tym ministrów, wojewodów, wicewojewodów wzrosło wówczas o 40%, zaś wiceministrów (podsekretarzy stanu) o 60%. Do tego doszedł zauważalny wzrost stawek dodatków funkcyjnych. W ślad za wynagrodzeniem zasadniczym podsekretarzy stanu (wiceministrów) z dniem 1 sierpnia 2021 r. wzrosły o 60% wynagrodzenia zasadnicze i diety parlamentarne posłów i senatorów (art. 25 ust. 2 i art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora - Dz.U. z 2022 r. poz. 1339). Ustawą z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1834) podwyższono z dniem 1 listopada 2021 r., a więc również w trakcie pandemii wynagrodzenie zasadnicze Prezydenta o 40% i dodatek funkcyjny o 40%. W latach 2021 i 2022 wypłacono 13 i 14 emeryturę, co wiązało się ze znacznymi wydatkami. Powyższe oznacza, że władza wykonawcza i ustawodawcza traktowała poszczególnych członków sfery budżetowej w nierówny sposób: osoby na stanowiskach kierowniczych otrzymały znaczne podwyżki, natomiast wielu pracownikom budżetówki odmówiono racjonalizacji wynagrodzenia zasłaniając się sytuacją budżetową. Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 listopada 2023 r., sygn. akt K 1/23. badający kwestię wynagrodzeń sędziowskich w 2023 r. podkreślił, że sytuacja budżetowa nie mogła stanowić uzasadnienia zamrożenia wynagrodzeń w latach 2021-23. Wskazał on, że „analiza sytuacji gospodarczej Polski, co zostało również podkreślone w opinii Ministra Finansów, wskazuje na to, że budżet państwa w najbliższych latach może znaleźć się w sytuacji trudnej, chociaż nie krytycznej. Skoro sytuacja gospodarcza w 2023 nie uzasadniała zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich, to tym bardziej nie było do tego podstaw w 2021 r. (kiedy nie było jeszcze problemu z inflacją), ani w 2022 r., kiedy wskazane w orzeczeniu TK parametry były korzystniejsze niż obecnie.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że zgodnie z obwieszczeniem Ministra Finansów z 25 maja 2022 roku, na koniec roku budżetowego 2021 relacja do produktu krajowego brutto kwoty państwowego długu publicznego wyniosła 43,8%, a na koniec 2022 relacja ta spadła do 39,3%. Wartości powyższe są zatem relatywnie niskie. Były one niższe od tej uwzględnianej przez TK w sprawie 1/12, a jeszcze dalej do ryzyka uruchomienia procedur naprawczych (rozpoczętych przez KE w 2009 roku, kiedy to deficyt przekraczał 3 % (...)) w wypadku przekroczenia przez dług publiczny trzech piątych wartości rocznego produktu krajowego brutto.

Według danych dostępnych na stronach internetowych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, koszt wypłaty 13 i 14 emerytury dla państwa w 2021 roku wyniósł wydatek w wysokości 22 mld a w 2022 r roku 25 mld.

Warto zaznaczyć, że Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Krajowa Rada Sądownictwa wnieśli o stwierdzenie, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. z 2022 r., poz. 2666) są niezgodne z:

a) art. 178 ust. 2 w zw. z art. 178 ust. 1 oraz art. 173 i art. 10 ust. 1 Konstytucji RP przez to, że naruszają gwarancję zapewnienia sędziom wynagrodzenia na poziomie odpowiadającym godności sprawowanego przez nich urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, a tym samym naruszają gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowiącej warunek niezależnego wykonywania funkcji władzy sądowniczej;

b) art. 2 w zw. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim naruszają zasadę ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego prawa polegającą na zastosowaniu arbitralnego sposobu wyznaczania podstawy wynagrodzeń sędziowskich w 2023r.;

c) art. 31 ust. 3 w zw. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim naruszają prawo sędziów do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków rozumiane jako podmiotowe prawo do ustalania wynagrodzenia na podstawie obiektywnych kryteriów, niezależnych od arbitralnej decyzji władzy ustawodawczej.

Stanowisko wnioskodawców poparł Rzecznik Praw Obywatelskich.

Trybunał Konstytucyjny przychylił się to tego wniosku i w wyroku z dnia 8 listopada 2023 r., sygn. akt K 1/23 stwierdził, że a rt. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz.U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu Trybunał powołał się m.in. na treść opisanego wyżej swojego wyroku z 12 grudnia 2012 r., o sygn. K 1/12. Podkreślił, że we wskazanym wyroku wyjaśnił, że „najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako «automatycznie», bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego”. Trybunał uznał, że przyjęty w 2009 r. sposób ustalania wynagrodzenia sędziów odpowiada powyższym założeniom. Na tej podstawie Trybunał w wyroku o sygn. K 1/12 sformułował nieprzekraczalne „warunki brzegowe” wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków. Trybunał podkreślił, że zasady wynagradzania sędziów sformułowane w usta­wie okołobudżetowej na 2023 r. muszą spełniać wszystkie warunki brzegowe, by stwierdzić o ich konstytucyjności. Zdaniem TK wątpliwości, nasuwają się odnośnie do zgodności przedmiotu kontroli z warunkiem, zgodnie z którym „wynagrodzenia sędziowskie powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość. Już sama analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2023 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu. W ustawie okołobudżetowej na 2021 r. wzięto za podstawę ustalenia wynagrodzenia przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedzającego rok poprzedni (czyli 2019 r. zamiast 2020 r.) W ustawie okołobudżetowej na 2022 r. również zastosowano ten mechanizm, jednak zwiększono ponadto tę podstawę o 26 zł. Z kolei w 2023 r. odstąpiono od jakiegokolwiek powiązania podstawy wynagrodzeń sędziowskich z wysokością przeciętnego wynagrodzenia. Podstawę tę określono w pełni w sposób kwotowy. Minister Finansów w swojej opinii tłumaczył takie rozwiązanie chęcią dostosowania tempa wzrostu wynagrodzeń sędziowskich do tempa wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej. Tożsame rozwiązanie zaprezentowano w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. - tym razem kwota będąca podstawą ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego została ustalona na 6114,08 zł. Projekt zakłada więc wzrost podstawy o 12,3%, co z kolei przewyższa przewidywany wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej przewidziany w projekcie ustawy budżetowej na 2024 r. (6,6% z wyłączeniem osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe). Oczywiste jest, że rozwiąza­nie przyjęte w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. pozostaje poza kognicją Trybunału. Nie jest to bowiem akt prawny i nie stanowi przedmiotu kontroli w niniejszej sprawie. Przytoczenie tego rozwiązania pozwala jednak na analizę zaskarżonych przepisów ustawy okołobudżetowej na 2023 r. w szerszym kontekście i zbadanie, czy przyjęte w przedmiocie kontroli zasady wynagradzania sędziów mają charakter czysto uznaniowy ze strony ustawodawcy. Należy jeszcze raz podkreślić, że każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów p.u.s.p, SNU oraz u.s.TK. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była „tymczasowo” modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że nie został spełniony warunek brzegowy wymieniony w pkt 1. Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie. Tymczasem taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, których szczególny charakter potwierdzony jest w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji. Konstytucyjna ranga powinna gwarantować nie tylko ich nominalną wysokość. Jak zauważył Trybunał w wyroku o sygn. K 1/12, celem art. 178 ust. 2 Konstytucji ma być „stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich”. Powyższe rozważania powinny być rozpatrywane w związku z warunkiem sformułowanym w wyroku o sygn. K 1/12 wskazanym w pkt 4 - w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być „bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami”. W obliczu potencjalnie trudnej sytuacji budżetowej, zgodnie z warunkami brzegowymi zdefiniowanymi przez TK w wyroku o sygn. K 1/12, konieczne jest zapewnienie szczególnej ochrony wynagrodzeń sędziowskich. Sytuacja ta jednocześnie nie jest jednak tak poważna, aby w jakikolwiek sposób usprawiedliwiać rozwiązania nadzwyczajne. Zapewnienie mechanizmu wynagradzania sędziów w myśl art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji jest obecnie możliwe w zupełnym poszanowaniu zasady równowagi budżetowej, która również ma normatywne podłoże w Konstytucji.” Podstawowa różnica pomiędzy przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie, a przedmiotem kontroli w sprawie o sygn. K 1/12 polega właśnie na ich granicach temporalnych. O ile regulacja rozpatrywana w sprawie o sygn. K 1/12 miała charakter incydentalny, o tyle przedmiot kontroli w niniejszej sprawie, ma charakter de facto systemowego usankcjonowania rozwiązania de iure incydentalnego. Z uwagi na szczególną formę ustawy okołobudżetowej, która, tak jak ustawa budżetowa, obowiązuje jedynie przez rok budżetowy, nie należy przedmiotu kontroli rozpatrywać bez kontekstu rozwiązań w tym zakresie przyjętych w latach poprzednich. Przepisy ustaw okołobudżetowych na lata 2021-2023 (oraz rozwiązanie przyjęte w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r.) w istocie stanowią specyficzne pod kątem zakresów temporalnych nowe zasady ustalania podstawy zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich. Rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r. Oznacza to, że ustawodawca w tej materii kieruje się daleko posuniętą uznaniowością. Ta uznaniowość nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy. Wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK. Na tej podstawie należy uznać, że art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji, a art. 7 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.”

Powyższa argumentacja ma zastosowanie również do wynagrodzeń referendarzy sądowych. Tu również ustawodawca pozostawiając w mocy przepis ustrojowy tj. art. 15 b USP poprzez wprowadzanie corocznych, incydentalnych zmian doprowadził w rezultacie do – jak to trafnie ujął TK- de facto systemowego usankcjonowania rozwiązania de iure incydentalnego. Tymczasem ustawy epizodyczne, tymczasowe powinny mieć zastosowanie jedynie w sytuacjach uzasadnionych i mieć zastosowanie przez czas niezbędny do osiągnięcia zamierzonego przez nie skutku. W odniesieniu do zamrożenia wynagrodzeń referendarzy sądowych przesłanki te nie zostały spełnione. Warto podkreślić to, na co w szczególności zwracał uwagę Trybunał, że ustawodawca w latach 2021 -2023 kształtował wynagrodzenia sędziów (ale też prokuratorów i referendarzy) w sposób absolutnie uznaniowy, co roku odstępując od zasady generalnej regulującej kształtowanie wynagrodzeń wynikającej z odpowiedniej ustawie ustrojowej (Prawo o prokuraturze, Prawo o ustroju sądów powszechnych) na rzecz regulacji zmieniającej się co roku, według nieznanych sędziom, prokuratorom i referendarzom oraz zupełnie nieprzewidywalnych reguł.

Jedną z zasad ustrojowych związanych z zawodem referendarza sądowego jest ich niezależność. Jak wynika bowiem z art. 151 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie wykonywanych obowiązków referendarz jest niezależny co do treści wydawanych orzeczeń i zarządzeń określonych w ustawach. Zatem referendarz sądowy nie jest niezawisły jak sędzia, jest jedynie niezależny. Różnica polega na tym, iż niezawisłość sędziowska wyraża się w swobodzie podejmowania decyzji procesowych w granicach zakreślonych jedynie przez Konstytucję i ustawy (art. 178 ust. 1 Konstytucji), natomiast referendarze mają swobodę podejmowania decyzji tylko w zakresie wskazanym w ww. przepisie.

Wynagrodzenie referendarza sądowego jest jednym z elementów gwarantujących ową niezależność. Podobnie jak w przypadku sędziego sposób ustalania wysokości jego wynagrodzenia powinien być oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działać z mocy samej ustawy - niejako „automatycznie”, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na referendarzy. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe referendarzowi i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu referendarza (analogicznie: wyrok TK z 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12).

Zgodnie z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Z nakazu równego traktowania wynika zakaz wprowadzania zróżnicowań o nieuzasadnionym charakterze. Skoro ustawodawca zdecydował się na modyfikacje wynagrodzeń płac sędziów, prokuratorów i referendarzy sądowych, to analogiczne rozwiązania powinny dotyczyć także przedstawicieli władzy ustawodawczej i wykonawczej, w przeciwnym wypadku dochodzi do dyskryminacji i naruszenia zasady równego traktowania podmiotów podobnych. Każde odstępstwo od zasady równego traktowania powinno znajdować swoje uzasadnienie w odpowiedniej argumentacji natury konstytucyjnej. Z kolei dyskryminacja oznacza nienadające się do zaakceptowania tworzenie różnych norm prawnych dla podmiotów prawa, które powinny być zaliczone do tej samej klasy (kategorii), albo nierówne traktowanie podobnych podmiotów prawa w indywidualnych przypadkach, gdy zróżnicowanie nie znajduje podstaw w normach prawnych. Co więcej, ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. Co prawda zdaniem TK taką wartością może być konieczność ochrony równowagi budżetowej (wyroki TK z 20 stycznia 2010 r., sygn. akt K 6/09 i z 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12), jednakże jak wyżej wykazano powołanie się na stan budżetu jedynie pozornie usprawiedliwiało zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, prokuratorskich i referendarskich. W rzeczywistości bowiem sytuacja budżetu Państwa w latach 2021-2023 nie była na tyle krytyczna, by takie działania były usprawiedliwione, co wprost wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 listopada 2023 r. w sprawie K 1/23. Było to zatem pozorne, a nie faktyczne uzasadnienie dokonanych zmian w zakresie wynagrodzeń prokuratorskich, referendarskich i sędziowskich. Jakie rzeczywiście przyczyny spowodowały takie działania ustawodawcy, nie wiadomo. Można domniemywać, że chodziło o osłabienie władzy sądowniczej oraz pomniejszenie roli niezależnej prokuratury.

Podnieść należy, że wprowadzone regulacje naruszają wynikającą z istoty demokratycznego państwa prawnego zasadę ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego prawa oraz zasadę ochrony praw słusznie nabytych, a więc naruszają art. 2 Konstytucji RP. Zgodnie z tym przepisem Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Według Trybunału Konstytucyjnego zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, nazywana także zasadą lojalności państwa względem obywateli, jest jedną z najważniejszych zasad pochodnych, wynikających z zasady demokratycznego państwa prawnego (np. wyrok TK z dnia 20 grudnia 1999 r., K 4/99). Wykazuje ona pewne podobieństwo do znanej z prawa prywatnego i prawa międzynarodowego zasady dotrzymywania umów, a równocześnie „w ustrojach demokratycznych stanowi wykładnik roli państwa i oparcie dla wszystkich stosunków między nim a obywatelami” (tak M. W., Uwaga do art. 1, s. 35; wyrok TK z dnia 19 listopada 2008 r., KP 2/08, OTK-A 2008, Nr 9, poz. 157). Zasada zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oznacza przede wszystkim konieczność ochrony i respektowania praw słusznie nabytych i ochrony interesów w toku (por. m.in. orzeczenie TK z dnia 2 marca 1993 r., K 9/92, OTK 1993, Nr 1, poz. 6), ale obejmuje jednocześnie zakaz tworzenia przez ustawodawcę takich konstrukcji normatywnych, które są niewykonalne, stanowią złudzenie prawa i w konsekwencji jedynie pozór ochrony tych interesów majątkowych, które są funkcjonalnie związane z treścią ustanowionego prawa podmiotowego” (wyroki TK z dnia 19 grudnia 2002 r., K 33/02, OTK-A 2002, Nr 7, poz. 97, z dnia: 25 listopada 1997 r., K 26/97, OTK 1997, Nr 5–6, poz. 64; z dnia 13 kwietnia 1999 r., K 36/98, OTK 1999, Nr 3, poz. 40). Co więcej, ingerencja ustawodawcy może nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne.

Reasumując, Sąd uznał, że art. 12 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 oraz art. 8 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 są niezgodne z Konstytucją, w tym w szczególności z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz pośrednio art. 178 ust. 2 Konstytucji RP.

Warto wskazać, że wynagrodzenia referendarzy zostały wprost powiązane z wynagrodzeniami sędziów. Zamrożenie wynagrodzeń tych ostatnich w latach 2021-2023 jest uznawane za niezgodne z Konstytucją zarówno przez doktrynę jak i orzecznictwo. Nie ma chyba ani jednego wyroku sądu oddalającego powództwa sędziów za rok 2022 r., nieliczne są judykaty uznające zasadność zamrożenia w 2021 r. Niekonstytucyjność zamrożenia wynagrodzeń sędziów w 2023 r. została przesądzona przez Trybunał Konstytucyjny w powoływanym wcześniej wyroku z dnia 8 listopada 2023 r. sygn. akt K 1/23. Skoro ustawa przewiduje powiązanie tych wynagrodzeń, to skoro przepisy dotyczące wynagrodzeń sędziów w latach 2021-2023 są niekonstytucyjne, to nie można uznać przepisów ustaw okołobudżetowych dotyczących prokuratorów i referendarzy sądowych za prawnie wiążące, zwłaszcza że ustawodawca nie uzasadnił zamrożenia wynagrodzeń referendarskich innymi względami niż sędziowskich. Referendarze są pracownikami sfery budżetowej, których wynagrodzenia nie są tak chronione jak wynagrodzenia sędziów, które są wprost wymienione w art. 178 Konstytucji. Możliwe byłoby zatem wstrzymanie podwyżek ich wynagrodzeń przy zachowaniu mechanizmu wynagrodzeń sędziów określonego w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, ale wówczas ustawodawca musiałby w uzasadnieniu ustaw okołobudżetowych wskazać sprawdzalne, obiektywne podstawy takiego postępowania. Musiałyby przede wszystkim zaistnieć przesłanki określone w art. art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia), co jak wiemy nie wystąpiło.

Powódka nie kwestionowała wyliczeń dokonanych przez głównego księgowego Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, przy czym Sąd orzekł kwoty wskazane w pozwie albowiem powódka nie rozszerzyła powództwa.

Pozwany nie kwestionował terminu płatności odsetek.

Rygor natychmiastowej wykonalności nadano do wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia strony powodowej opierając się na treści art. art. 477 2 § 1 kpc.

Sąd nie obciążył pozwanego kosztami opłaty od pozwu mając na uwadze ilość sporów w związku z roszczeniami sędziów, referendarzy, którzy domagają się wyrównania wynagrodzenia.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015r. § 9 ustęp 1 pkt 3 (Dz. U. 2023 poz. 1935).