Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Ostrołęce III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: sędzia Monika Obrębska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Przemysław Dudziński

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2025 r. w O.

sprawy z odwołania J. P.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników i składki

na skutekodwołania J. P.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 16 lipca 2024 r. znak (...)

orzeka:

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala brak podstaw do stwierdzenia ustania ubezpieczenia społecznego rolników J. P. w okresach od 15.11.1995 r. do 15.12.1995 r., od 2.01.1996 r. do 30.03.1996 r. i od 2.01.1997 r. do 6.03.1997 r. oraz ustala brak podstaw do stwierdzenia ustania obowiązku opłacania składek należnych za powyższe okresy;

2.  w pozostałym zakresie odwołanie oddala.

Sygn. akt III U 470/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16.07.2024 r. Prezes KRUS stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno - rentowego wobec J. P. w okresach od: 15.11.1995 r. do 15.12.1995 r., od 2.01.1996 r. do 30.03.1996 r., od 2.01.1997 r. do 6.03.1997 r., od 24.04.1999 r. do 10.10.2000 r. i od 30.09.2005 r. do 28.10.2020 r. Jednocześnie zawiadomieniem z dnia 30.07.2024 r., J. P. został poinformowany o stwierdzeniu nadpłaty z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 1.485 zł.

J. P. wniósł odwołanie od powyższej decyzji, podnosząc, że skoro opłacał składki na ubezpieczenie rolnicze nie powinien być wyłączony z ubezpieczenia. Utrzymywał, że za okres 16 lat i 8 miesięcy wpłacił do KRUS 21.400 zł, stąd nie zgadza się z wysokością naliczonej nadpłaty. Nadmienił również, że nigdy nie otrzymał informacji od KRUS, że nie może opłacać składek przebywając za granicą.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. P. jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 12,3640 ha fizycznych (1,3791 ha przeliczeniowych). Podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 1.01.1992 r. z mocy ustawy.

W okresach od 15.11.1995 r. do 15.12.1995 r., od 2.01.1996 r. do 30.03.1996 r. i od 2.01.1997 r. do 6.03.1997 r. J. P. przebywał w Niemczech, gdzie pracował zawodowo. Wyjazdy miały charakter krótkotrwały, a we wskazanych okresach centrum życiowe ubezpieczonego cały czas znajdowało się w Polsce. W Polsce mieszkała jego żona oraz dzieci. Pomimo krótkotrwałych wyjazdów do Niemiec J. P. nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej w Polsce. Podczas pobytów w Polsce w prowadzeniu działalności rolniczej uczestniczył osobiście, natomiast przebywając w Niemczech w sposób pośredni, zlecając wykonywanie czynności w gospodarstwie swojemu szwagrowi M. C., który mieszkał po sąsiedzku. J. P. pozostawał wówczas w stałym kontakcie ze swoim szwagrem i telefonicznie podejmował kluczowe decyzje w istotnych sprawach dotyczących gospodarstwa rolnego.

W okresach od 24.04.1999 r. do 10.10.2000 r. i od 30.09.2005 r. do 28.10.2020 r. J. P. przebywał w USA, gdzie pracował zawodowo. W tych okresach faktycznie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej w Polsce. Prowadzenie gospodarstwa przejęła żona odwołującego, a następnie jego syn, który podejmował kluczowe decyzje dotyczące tego gospodarstwa.

J. P. nie informował KRUS, że przebywa i pracuje poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. O powyższym fakcie odwołujący poinformował dopiero w czasie, kiedy składał wniosek o emeryturę rolniczą. Wówczas pracownik w KRUS poinstruował go, żeby napisał oświadczenie o wyłączenie z ubezpieczenia rolniczego za okresy, kiedy przebywał i pracował za granicą. J. P. złożył takie oświadczenia w PT KRUS w M. w dniach 27.06.2024 r. i 4.07.2024 r.

Decyzją z dnia 16.07.2024 r. Prezes KRUS stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno - rentowego wobec J. P. w okresach od: 15.11.1995 r. do 15.12.1995 r., od 2.01.1996 r. do 30.03.1996 r., od 2.01.1997 r. do 6.03.1997 r., od 24.04.1999 r. do 10.10.2000 r., od 30.09.2005 r. do 28.10.2020 r. Jednocześnie zawiadomieniem z dnia 30.07.2024 r., J. P. został poinformowany o stwierdzeniu nadpłaty tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 1.485 zł. Odwołujący został poinformowany, że należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne, stąd należność w kwocie 19.924 zł. została przedawniona, natomiast należność w kwocie 1 485,00 zł. będzie mogła zostać zwrócona na wniosek bądź zaliczona na poczet przyszłych zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty z akt rentowych, zeznania J. P. w charakterze strony oraz zeznania świadków G. C. i M. P..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

J. P. kwestionował w niniejszym postępowaniu decyzję o wyłączeniu go z ubezpieczenia społecznego rolników w okresach, kiedy przebywał i pracował w Niemczech oraz w USA. Utrzymywał, że skoro cały czas opłacał składki na ubezpieczenie rolnicze, winien podlegać w tych okresach ubezpieczeniu rolniczemu. Dodał, że oświadczenie o wyłączenie go z ubezpieczenia złożył tylko dlatego, gdyż tak został poinstruowany przez pracownika P. KRUS w M.. Nie zgadzał się z również z przedawnieniem należności z tytułu składek, które uiszczał na ubezpieczenie rolnicze.

Odwołanie okazało się uzasadnione, ale jedynie częściowo.

Podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników zależy od spełnienia przesłanek określonych w przepisach ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Podkreślenia wymaga, że tytuł ubezpieczenia społecznego rolników (obowiązkowy i dobrowolny) powstaje z mocy ustawy (art. 7 oraz art. 16 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników), więc decyzje dotyczące objęcia określonym ubezpieczeniem społecznym mają charakter deklaratywny.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 i 2 oraz 16 ust. 1 pkt. 1 i 2 ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu i ubezpieczeniu emerytalno – rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, jeżeli ten rolnik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych emerytury lub renty, jak też domownik rolnika.

Zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnikiem jest pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty rolne do zalesienia. W stosunku do rolnika warunkiem jest więc zamieszkiwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przy czym należy przypomnieć, że dopiero po zmianie z dnia 2.05.2004 r. (Dz.U. z 2004, nr 91, poz. 873) definicja rolnika została uzupełniona o wymóg zamieszkiwania na terytorium RP. Wymagane jest natomiast osobiste i na własny rachunek prowadzenie produkcji zgodnej z profilem danego gospodarstwa rolnego. Oznacza to osobiste zarządzanie, czyli decydowanie o rodzaju i rozmiarze produkcji rolnej, ponoszenie nakładów i czerpanie korzyści. Wskazać jednak należy, że czynności prowadzące do wytworzenia produktów rolnych nie muszą być wykonywane osobiście przez rolnika, może on korzystać z pracy członków rodziny lub pracowników najemnych. Przebywanie rolnika w gospodarstwie rolnym jest potrzebne, z uwagi na konieczność wykonywania lub nadzorowania pracy, ponoszenia bieżących wydatków i reagowania w sprawach wymagających natychmiastowej decyzji. Potrzeba ta wynika ze specyfiki produkcji rolnej, nie jest natomiast wymaganiem ustawowym. Organizacja pracy w gospodarstwie rolnym należy do rolnika i może on tak zorganizować pracę, aby gospodarstwo rolne funkcjonowało także podczas jego nieobecności. Dlatego posiadacz gospodarstwa rolnego nie przestaje być rolnikiem w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z powodu czasowej nieobecności w tym gospodarstwie, jeżeli nie utracił jego posiadania i nie doprowadził do zaprzestania działalności rolniczej w zakresie przez niego zorganizowanym. Nie jest zatem wykluczona generalnie możliwość łączenia działalności rolniczej z czasowym pobytem za granicą, o ile zainteresowany nie przeniósł do innego kraju swego centrum życiowego, a jego pobyty za granicą mają charakter krótkotrwały (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 6 grudnia 2007 r., I UK 139/07, OSNP 2008 nr 1-2, poz. 24; 28 stycznia 2009 r., I UK 202/08, OSNP 2010 nr 15-16, poz. 200; czy 12 lutego 2015 r., I UK 222/14, LEX nr 1666015).

Wskazać też należy, że problem możliwość objęcia rolniczym ubezpieczeniem społecznym w sytuacji wykonywania pracy i objęciem ubezpieczeniem społecznym w innym kraju został jednoznacznie wyjaśniony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2015 r., III UK 21/15 (LEX nr 1918829). W wyroku tym stwierdzono, że przepisy ustawy nie zawierają żadnej regulacji, która dawałaby podstawy do wyłączenia podlegania przez rolnika ubezpieczeniu rolników z tej przyczyny, że podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia poza granicami Polski, jeżeli, równocześnie z tym zatrudnieniem prowadzi działalność rolniczą powodującą objęcie z mocy ustawy rolniczym ubezpieczeniem społecznym (por również wyrok SA z 13.12.2016 r., III UK 37/16)

Z przeprowadzonych w przedmiotowej sprawie dowodów w postaci zeznań odwołującego oraz zeznań G. C. i M. P. wynika, że w czasie trzech wyjazdów J. P. do Niemiec w latach 1995 – 1997 jego centrum życiowe cały czas znajdowało się w Polsce, a jego wyjazdy miały charakter krótkotrwały. Konieczne czynności w gospodarstwie wykonywał na prośbę odwołującego jego szwagier M. C. - mąż siostry G. C., mieszkający po sąsiedzku, z którym cały czas pozostawał w telefonicznym kontakcie. J. P. instruował szwagra co ma robić, dzwonił, interesował się i wszystko nadzorował. W takim stanie rzeczy nie można stwierdzić, ażeby z uwagi na trzy krótkotrwałe pobyty w Niemczech zaprzestał on prowadzenia działalności rolniczej, warunkującej podleganie przez niego ubezpieczeniu rolniczemu z mocy ustawy. Na marginesie wskazać też należy, że niemiecka instytucja ubezpieczeniowa (...) B.-B. nie potwierdziła żadnych okresów ubezpieczenia odwołującego na terenie Niemiec (vide informacja z Oddziały ZUS w P. Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych z siedzibą w C. k. 32 a.s.).

Zgoła odmiennie sytuacja związana z prowadzeniem działalności rolniczej wyglądała w przypadku wyjazdów zarobkowych J. P. w okresach od 24.04.1999 r. do 10.10.2000 r. i od 30.09.2005 r. do 28.10.2020 r. J. P. przebywał wówczas w USA, gdzie pracował zawodowo. W tych okresach odwołujący faktycznie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej w Polsce. Prowadzenie gospodarstwa przejęła żona odwołującego, a następnie jego syn, który podejmował kluczowe decyzje dotyczące tego gospodarstwa. Potwierdzili to w swych zeznaniach sam odwołujący oraz świadkowie G. C. i M. P..

Zeznaniom odwołującego, jak też świadków G. C. i M. P. Sąd dał wiarę. Były one zdaniem Sądu szczere, przekonujące, wzajemnie ze sobą korespondowały.

Reasumując powyżej ustalony stan faktyczny oraz przytoczone regulacje prawne, Sąd doszedł do przekonania, że brak było podstaw do wyłączenia odwołującego z ubezpieczenia społecznego rolników w okresach od 15.11.1995 r. do 15.12.1995 r., od 2.01.1996 r. do 30.03.1996 r., od 2.01.1997 r. do 6.03.1997 r., kiedy to J. P. przebywał w Niemczech, gdzie pracował zawodowo. Pomimo krótkotrwałych wyjazdów do Niemiec odwołujący nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej w Polsce. Zarządzał prowadzeniem tej działalności w sposób pośredni, zlecając wykonywanie czynności w gospodarstwie swojemu szwagrowi M. C., który mieszkał po sąsiedzku oraz stale monitorując te prace i podejmując kluczowe decyzje w istotnych sprawach dotyczących tego gospodarstwa. Uznać należy tym samym, że prowadził on w spornych okresach działalność rolniczą dającą podstawę do objęcia go ubezpieczeniem społecznym rolników.

Z tych względów Sąd działając na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w pkt. 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił brak podstaw do stwierdzenia ustania ubezpieczenia społecznego rolników J. P. w okresach od 15.11.1995 r. do 15.12.1995 r., od 2.01.1996 r. do 30.03.1996 r. i od 2.01.1997 r. do 6.03.1997 r. oraz ustalił brak podstaw do stwierdzenia ustania obowiązku opłacania składek należnych za powyższe okresy.

W pozostałym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu.

Jak wynika z ustalonego przez Sąd stanu faktycznego odwołujący w okresach od 24.04.1999 r. do 10.10.2000 r. i od 30.09.2005 r. do 28.10.2020 r. nie prowadził działalności rolniczej w Polsce, przebywał w USA, gdzie pracował zawodowo. Biorąc pod uwagę powyższe nie może budzić wątpliwości, że odwołujący w tych okresach nie spełniał przesłanek do podlegania ubezpieczeniu rolniczemu z mocy ustawy.

Za chybione Sąd uznał zarzuty odwołującego dotyczące przedawnienia należności z tytułu składek za okresy, w których odwołujący nie spełniał przesłanek do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Przepis art. 41b ust. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników stanowi, że nadpłacone lub nienależnie opłacone składki nie podlegają zwrotowi, jeżeli od dnia ich opłacenia upłynęło 5 lat. Brzmienie tego przepisu nie pozostawia żadnych wątpliwości interpretacyjnych, co więcej, nieistotne są okoliczności, z jakich powodów doszło do powstania nadpłaty, a także powodów, dla których wnioskodawca nie wystąpiła z wnioskiem o jej zwrot przed upływem pięcioletniego okresu. Termin ten jest terminem prawa materialnego, a zatem nie podlega przywróceniu (por wyrok SA w Lublinie z dnia 31.072019 r., III AUa 675/18).

Dlatego też, mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy działając na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie w pozostałym zakresie orzekając jak w pkt. 2 wyroku.