Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 kwietnia 2025r.

Sąd Rejonowy w Kętrzynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Sławomir Szubstarski
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Edyta Wołowiec

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 marca 2025 r. w K.

sprawy z powództwa M. S. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Zakładu Karnego w D.

o zapłatę

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Powód M. S. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, na jego rzecz, kwoty 40 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty jako zadośćuczynienia za doznane krzywdy oraz o zasądzenie na cel społeczny - na rzecz Fundacji (...) - kwoty 5 000 zł. Nadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu żądania wskazał, iż podczas odbywania kary pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w D., w którym przebywa od 7 lipca 2021 roku, naruszono jego dobro osobiste poprzez niezapewnienie mu należytej opieki medycznej wyrażające się w nieprzeprowadzeniu rehabilitacji, a także poprzez niezapewnienie właściwych warunków bytowych w celach poprzez ich przeludnienie. Wielokrotnie spotykał się z lekceważącym stosunkiem personelu więziennego. Nieprofesjonalna opieka medyczna doprowadziła do trwałego uszczerbku na zdrowiu powoda w postaci utraty ruchomości stawu kolanowego. W Zakładzie Karnym w D. kąciki sanitarne nie posiadały należnego odseparowania, co krępowało i utrudniało korzystanie z nich w sposób swobodny. Cele były brudne, panowała wilgoć, wszechobecne zagrzybienie, co było szkodliwe dla powoda cierpiącego na astmę. Nadto cele były niedoświetlone, a dostęp do sztucznego światła był ograniczony, przez co powód nie mógł swobodnie czytać. Z kolei wyposażenie cel nie było regularnie naprawiane oraz wymieniane. Możliwość kąpieli była reglamentowana do dwóch razy w tygodniu, przy czym po godzinie 18.00 nie było zimnej wody. Z tego względu powód miał trudność utrzymania czystości, nie miał swobody prania i suszenia odzieży.

Powód wskazał, że podstawą jego żądania są przepisy art. 24 kc w związku z art. 448 kc, art. 30, 40, 41 ust. 4 Konstytucji RP oraz art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z R. z 4 listopada 1950 r. oraz art. 7 i 10 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z N. Y. z 19 grudnia 1966 r.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej wniósł o zwolnienie go od obowiązku reprezentacyjnego i wezwanie do tego obowiązku Dyrektora Zakładu Karnego w D..

Postanowieniem z 27 czerwca 2022 roku Sąd Rejonowy dlaW. M.w W. ustalił reprezentację pozwanego Skarbu Państwa przez Dyrektora Zakładu Karnego w D..

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa jako pozbawionego podstaw oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany zaprzeczył naruszeniu dóbr osobistych powoda w sposób zarzucony w uzasadnieniu pozwu.

Sąd ustalił , co następuje :

M. S. (1) w dniu 30 kwietnia 2021 roku, w wieku (...) lat, przebywając w N., doznał urazu w postaci złamania kłykcia bocznego kości piszczelowej lewej o charakterze rozszczepiennym. Zoperowany w szpitalu w L. oraz w K., poprzez ustabilizowanie odłamów złamania dwiema śrubami z podkładkami. W zaleceniach zawartych w wypisie szpitalnym stwierdzono kontynuacje leczenia przy wsparciu fizjoterapii i drenażu limfatycznego z ograniczeniem polegającym na częściowym obciążeniu lewej nogi z kontaktem podeszwowym przez 6 tygodni, a od 7 tygodnia pooperacyjne obciążenie dostosowane do bólu przez kolejne 6 tygodni. Pełne obciążenie lewej nogi uzależnione od prawidłowego zrostu kostnego, od którego po upływie 6 tygodni możliwe jest ugięcie kolana maksymalnie w stopniu 90 stopni.

Doznane złamanie pozostawiło deformację powierzchni stawowej kłykcia bocznego kości piszczelowej, deformację wyniosłości międzykłykciowej, powodujące ograniczenia ruchomości kolana.

( bezsporne; dowód: 1. Dokumentacja medyczna k. 32-35, 39-57; 2. Opinia biegłego M. S. k. 243-248, 277; 3. Opinia biegłej S. W. k. 316-317)

W dniu 20 czerwca 2020 roku powód został zatrzymany i osadzony w Areszcie Śledczym w S. celem odbycia kary pozbawienia wolności w wymiarze 7 miesięcy orzeczonej Wyrokiem Sądu Rejonowego w E. - sygn. (...) za przestępstwo z art. 209 §1a k.k. Od 9 lipca 2021 roku odbywał karę pozbawienia wolności w Zakładzie Karnym w D., skąd został zwolniony 16 stycznia 2022 roku.

( dowód : 1. Zaświadczenie k. 30; 2. Informacja o pobytach i orzeczeniach k. 87-89)

Zakład Karny w D. jest zakładem typu półotwartego , skazani mogą przemieszczać się na terenie zakładu karnego.

( bezsporne)

W okresie pobytu w Zakładzie Karnym w D. M. S. (1) przebywał w celach :

- (...) (izba chorych) o powierzchni 34,46 m ² , w okresie od 9 lipca 2021 r. do 10 grudnia 2021 r., w której przebywało maksymalnie przebywało osiem osób;

- (...) o powierzchni 36,06 m ², w okresie od 10 grudnia 2021 r. do 16 stycznia 2022 r., w której przebywało maksymalnie 7 osób.

W okresie pobytu powoda w celach nie dochodziło do przeludnienia. Cela mieszkalna nr (...), jest wyposażona w kącik sanitarny, stanowiący odrębne od przestrzeni mieszkalnej pomieszczenie zamykane na drzwi. Cele mieszkalne są wyposażone zgodnie z normami przepisanymi w łóżko z szufladą, taboret, stół, półka na rzeczy osobiste. Pomieszczenia mają wystarczające oświetlenie naturalne, dodatkowo posiadają trzypunktowe oświetlenie sztuczne. Nie występuje w nich zawilgocenie. Ciepła woda uruchamiana jest trzy razy dziennie po posiłkach – śniadanie, obiad, kolacja – na czas od 20 do 50 minut. Cele są monitorowane pod względem zużycia czy wystąpienia usterki wyposażenia. W okresach półrocznych wykonywane są przeglądy techniczne, natomiast na bieżąco przez oddziałowego. Również osadzeni mają możliwość zgłoszenia zaistniałych usterek lub potrzeby wymiany wyposażenia, które na bieżąco naprawia i wymienia konserwator zatrudniony w Zakładzie Karnym. Powód nie zgłaszał żadnych uwag dotyczących stanu technicznego, czy wyposażenia cel, w których przebywał. Cele mieszkalne są również kontrolowane pod względem sanitarnym.

(dowód : 1. Notatka służbowa kierownika działu ewidencji k. 186; 2. rejestr historii rozmieszczenia k. 270-272; 3. Notatka służbowa starszego wychowawcy k.126; 4. Zeznania świadków B. M., M. W. i K. K. k. 232v-233v; 5. Protokoły z kontroli sanitarnej k.127-133)

Powód był w Zakładzie Karnym w D. obserwowany z powodu posiadanego urazu w izbie chorych. Był opiniowany pod kątem stanu zdrowia w dniu 29 lipca 2022 r. oraz 18 października 2022 roku. Powód zgłaszał się do lekarza ortopedy z bólem i trudnościami przy chodzeniu. Wykonano zdjęcia rtg oraz badania, w wyniku których stwierdzono brak pełnego zrostu kości. Wobec utrzymującego się niezrośnięcia pełnego kości powodowi zalecono ćwiczenia wzmacniające w pozycji siedzącej. Bez pełnego zrostu kości nie było możliwości wdrożenia pełnej rehabilitacji funkcji ruchowej lewej nogi powoda. W wyniku prowadzonego leczenia uzyskano ruchomość nogi na poziomie o 20 stopni mniejszą od nogi prawej, co stanowi dobry wynik leczenia. Opieka medyczna Zakładu Karnego w D. nie pogorszyła stanu zdrowia powoda, ani rokowań co do stanu jego zdrowia.

( dowód: 1. opinie o stanie zdrowia k. 18-19; 2. Notatka służbowa lek. M. R. k. 182; 3. zeznania świadka M. R. k. 231v-232; 4. Notatka służbowa k.123; 5. Opinia biegłego M. S. k. 243-248, 277; 6. Opinia biegłej S. W. k. 316-317)

W trakcie pobytu w Zakładzie Karnym w D. powód wykazywał roszczeniową postawę narzucając lekarzowi ocenę stanu zdrowia. W dniu 2 września 2021 r. skierował skargę do (...) Izby Lekarskiej w O., w wyniku której Naczelna Lekarz Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej nie zgłosiła zastrzeżeń w zakresie sposobu postępowania służby zdrowia Zakładu Karnego w D. względem powoda. Powód w trakcie swojego pobytu w Zakładzie Karnym w D. był dwukrotnie karany dyscyplinarnie.

( dowód: 1. Zeznania świadka M. R. k. 232-232v; 2. Skarga k.21-22; 3. Pismo Dyrektora Okręgowego SW w O. k. 20; 4. Zeznania świadka M. W. k. 233)

W dniach 3 i 4 sierpnia 2021 roku wobec zgłaszanych bólów brzucha powód był diagnozowany i zaopatrywany przez zespół ratownictwa medycznego. W dniu 15 listopada 2021 r. powód wystąpił o zaopatrzenie w ortezę stabilizującą staw kolanowy, który to wniosek został wsparty przez lekarza ortopedę i uzyskał aprobatę dyrektora Zakładu Karnego.

( dowód: 1. Karty medycznych czynności ratunkowych k. 103-104; 2. Prośba i wniosek o ortezę k.120-121; 3. Zeznania świadka M. R. k.232-232v)

Powód był ośmiokrotnie osadzany celem odbycia kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami Sądów Rejonowych w Ełku i A.

( dowód: informacja o pobytach i orzeczeniach k.87-89)

Sąd zważył co następuje :

Stan faktyczny sąd ustalił przede wszystkim na podstawie przedłożonych przez pozwanego dokumentów, co do wiarygodności których nie miał wątpliwości, również powód w toku procesu nie kwestionował ich treści, ale po wielokroć się na nie powoływał. Dokumenty urzędowe zawarte w aktach sprawy zostały sporządzone w odpowiedniej formie przez uprawnione do tego organy i w ramach ich kompetencji odpowiadając tym samym dyspozycji art. 244 § 1 k.p.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.

Sąd podzielił także wnioski dopuszczonych w sprawie opinii biegłych M. S. (3) oraz S. W. (2). Opinie biegłych zostały sporządzone w zakresie kompetencji posiadanych przez biegłych. W ocenie Sądu w sposób rzetelny, z należytym wykorzystaniem wiedzy teoretycznej i doświadczenia zawodowego. Obie opinie są jasne i pełne, znajdują również potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym, w szczególności w zgromadzonej w aktach sprawy dokumentacji medycznej oraz wiarygodnych co do zasady zeznaniach świadka M. R.. Wnioski biegłych są spójne, logiczne i przekonywające.

Nie zasługiwały na uwzględnienie zastrzeżenia pełnomocnika powoda kierowane w zakresie opinii biegłego ortopedy. W ocenie Sądu stanowiły one wyłącznie gołosłowną polemikę z ustaleniami biegłego niepopartą jakimikolwiek uprawdopodobnieniem własnych tez. Pełnomocnik powoda nieprawdziwie zarzuca biegłemu negowanie celowości i potrzeby rehabilitacji, przy czym faktycznie została ona uzależniona od uprzedniego uzyskania pełnego zrostu kostnego, który w okresie odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności nie nastąpił. Do opinii biegłego ortopedy przychyliła się biegła z zakresu rehabilitacji. Takie wnioski płyną również z niekwestionowanej przez powoda dokumentacji medycznej szpitala w K.. Stąd w ocenie Sądu opinia biegłego pomimo zgłoszonych zastrzeżeń mogła stanowić podstawę ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie w pełnym zakresie.

Sąd swoje ustalenia oparł również na zeznaniach wszystkich przesłuchanych świadków, albowiem były one spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniały. Zyskały one potwierdzenie w złożonym materiale dokumentarnym sprawy. Sąd dał wiarę w pełni zeznaniom świadków lekarza M. R. (2) (k. 231v- 232) udzielającego porad lekarskich w Zakładzie Karnym, pielęgniarki S. J. (1) (k.232-232v), B. M. (2) (k. 232v- 233) pełniącego w Zakładzie Karnym w D. funkcję kierownika ewidencji, M. W. (3) (k. 233) pełniącego w Zakładzie Karnym w D. funkcję kierownika działu penitencjarnego oraz K. K. (2) (k. 233-233v) pełniącego w Zakładzie Karnym w D. funkcję kierownika działu kwatermistrzowskiego. Świadkowie w swoich zeznaniach w sposób szczegółowy przedstawili obowiązujące w zakładzie Karnym w D. zasady dotyczące odbywania kary w Zakładzie Karnym typu półotwartego, jakim jest ten Zakład. Przedstawili też okoliczności pobytu powoda w Zakładzie Karnym. Zeznania świadka są spójne , logiczne , konsekwentne. Nie były kwestionowane przez powoda, również Sąd nie znalazł przyczyn odmowy zeznaniom świadków waloru wiarygodności.

Sąd nie miał możliwości przeprowadzenia dowodu z przesłuchania powoda w charakterze strony albowiem powód należycie wezwany na rozprawę nie stawił się na niej. Z tego względu Sąd pominął ten wniosek dowodowy.

W ocenie Sądu powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie , gdyż brak było podstaw w niniejszej sprawie do zasądzenia na rzecz powoda jakiejkolwiek kwoty tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych, które wiązałoby się z poziomem zagwarantowanej powodowi opieki medycznej czy też warunkami bytowymi w zakładzie karnym.

Odpowiedzialność pozwanego w niniejszej sprawie opiera się na przepisie art. 417 KC . Zgodnie z tym przepisem za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa.

Odpowiedzialność ta powstaje wówczas, gdy spełnione są łącznie jej trzy ustawowe przesłanki: bezprawność działania lub zaniechania sprawcy, szkoda oraz normalny związek przyczynowy między bezprawnym zachowaniem sprawcy a szkodą. W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie działania (zaniechania), z którego, jak twierdzi powód, wynikła szkoda oraz dokonanie oceny jego bezprawności, następnie ustalenie czy wystąpiła szkoda i jakiego rodzaju i dopiero po stwierdzeniu, że obie te przesłanki zachodzą, możliwe jest zbadanie istnienia między nimi normalnego związku przyczynowego.

Rozpatrując sprawę w przedmiocie ochrony dóbr osobistych w pierwszym rzędzie należy ustalić, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda w rozumieniu art. 23 i 24 KC, a zatem, czy niewłaściwe zdaniem powoda opieka medyczna czy warunki odbywania kary pozbawienia wolności naruszyły jego dobra osobiste. Zaznaczyć jednakże należy, że nie znajduje uzasadnienia żądanie zadośćuczynienia w sytuacji, w której zachowanie pozwanego nie spowodowało krzywdy. Z uwagi na powyższe, w przypadku zgłoszenia żądania zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu naruszenia dóbr osobistych, to na powodzie - stosownie do treści art. 6 KC - spoczywa obowiązek wykazania rozmiaru i intensywności doznanej krzywdy i stopnia negatywnych konsekwencji, także niewymiernych majątkowo, spowodowanych naruszeniem prawa do szeroko pojmowanego „godnego odbywania kary”. Gdyby Sąd uznał, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda, to należy rozważyć, czy działanie strony pozwanej było bezprawne.

Przepis art. 23 KC zawiera otwarty katalog dóbr osobistych, w ramach którego mieści się m.in. godność człowieka i prawo do godnych i ludzkich warunków odbywania kary pozbawienia wolności. Dobra osobiste są wartościami o charakterze niemajątkowym, wiążącymi się z osobowością człowieka, uznanymi powszechnie w społeczeństwie. Wymóg zapewnienia przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymogów nowożytnego państwa prawa.

Przechodząc do oceny zarzutów powoda, najsilniej artykułowany dotyczył niezapewnienia powodowi odpowiedniej opieki medycznej oraz rehabilitacyjnej, co miało skutkować do dziś istniejącymi dolegliwościami, ograniczoną ruchomością kolana lewej nogi, i dzisiejszy jego umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Podawane przez powoda okoliczności nie znalazły jakiegokolwiek odzwierciedlenia w materiale dowodowym. Powód doznał urazu podczas pracy w N., gdzie został uderzony ścinanym drzewem w okolice lewego kolana, skutkiem czego doznał złamania kłykcia bocznego kości piszczelowej lewej o charakterze rozszczepiennym. Ograniczenia ruchomości kolana, czy też deformacja powierzchni stawowej są wynikiem urazu przezstawowego, czyli uszkadzającego powierzchnię stawową z wyłamaniem drobnych fragmentów kostnych, przemieszczonych w znacznym stopniu. W żadnym zakresie ani opinie biegłych ortopedy oraz rehabilitanta, czy też analizowana przez nich dokumentacja medyczna powoda, nie potwierdzają tego, aby wcześniejsze odbycie rehabilitacji dawało szanse lepszych efektów leczenia, prowadziło do zachowania pełnej ruchomości kolana. Prezentowane w tym zakresie twierdzenie powoda jest wyłącznie życzeniowe, któremu trudno się może dziwić, jednakże nie zmieni ono faktu, że doznany skomplikowany uraz kolana lewego wywołał trwały uszczerbek na jego zdrowiu, i umiarkowane rokowania wynikają właśnie z tego faktu. Dostrzec przy tym należy, że pomimo otrzymanych zaleceń odciążania lewej nogi i kul ortopedycznych, powód ignorował wskazówki lekarza, i był wielokrotnie widywany przez świadka S. J. (2) jak poruszał się bez kul lub bez ich wykorzystywania.

W tej sytuacji Sąd nie znalazł żadnych podstaw aby stwierdzić, że powód doznał jakiegokolwiek uszczerbku na zdrowiu z powodu jakichkolwiek zaniedbań opieki medycznej Zakładu Karnego w D.. Jak wynika z opinii biegłego M. S. (3) leczenie urazu powoda prowadzone w N. nie doprowadziło do odtworzenia prawidłowego kształtu stawu kolanowego, czego nie zmieniłaby też rehabilitacja. Powód obecnie dysponuje ruchomością tej nogi o 20 stopni mniejszą niż strona przeciwna, co należy uznać za dobry wynik leczenia tego typu złamania.

Dalej przechodząc do zapewnionych powodowi warunków bytowych należy wskazać, że ustawowe ograniczenia praw i wolności osób odbywających karę pozbawienia wolności zamieszczone są m.in. w kodeksie karnym wykonawczym, regulującym zasady i sposób wykonywania orzeczonych przez sądy kar. Zgodnie z treścią art. 102 pkt 1 kkw skazany ma prawo w szczególności do odpowiedniego ze względu na zachowanie zdrowia wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny. Zgodnie z treścią art. 110 § 1 i 2 k.k.w. skazanego osadza się w celi mieszkalnej wieloosobowej lub jednoosobowej. Powierzchnia w celi mieszkalnej, przypadająca na skazanego, wynosić ma nie mniej niż 3 m ². Dyrektor zakładu karnego może umieścić skazanego na czas określony w celi mieszkalnej, w której powierzchnia przypadająca na skazanego wynosi poniżej 3 m ², nie mniej jednak niż 2 m ² tylko w ściśle określonych sytuacjach opisanych w treści art. 110 § 2a i 2b k.k.w. Osadzenie skazanego w takich warunkach wymaga wydania przez dyrektora zakładu karnego określonej decyzji.

Powód nie przedstawił jakiegokolwiek dokumentu, aby taka decyzja została wydana. Jak wynika z zeznań świadka B. M. (2) w okresie pobytu powoda w zakładzie karnym nie występowało zjawisko przeludnienia cel, chociaż bywały okresy maksymalnego obłożenia cel mieszkalnych.

Nie potwierdziły się również twierdzenia powoda o braku odseparowania kącików sanitarnych, brudzie czy wilgoci panujących w celach. Jak wynika z zeznań świadka K. K. (2) cele, w których przebywał powód mają odseparowany kącik sanitarny, ich stan jest na bieżąco monitorowany, jak również stan wyposażenia cel mieszkalnych. Potwierdzają to również złożone do akt zdjęcia wnętrz cel mieszkalnych (k. 199-202). Również osadzeni mogą zgłaszać uwagi dotyczące dostrzeżonych usterek. W Zakładzie karnym jest zatrudniony konserwator, który naprawia wszelkie usterki zgłaszane przez osadzonych. Sąd nie znalazł podstaw do zakwestionowania zeznań świadka w zakresie faktów, które podlegały prostej weryfikacji procesowej. Takiej weryfikacji nie żądał również powód, co świadczy o prawdomówności świadka.

Powód nie udowodnił także naruszenia jego dóbr osobistych poprzez wskazywane przez niego niewłaściwe zachowania personelu więziennego. Zgromadzona dokumentacja świadczy przeciwnie. Wniosek powoda o zaopatrzenie w ortezę został poparty przez lekarza i uwzględniony przez Dyrektora Zakładu. Wskazywane przez niego dolegliwości bólowe były diagnozowane i uśmierzane przez personel medyczny Szpitala (...) w K..

Trzeba pamiętać, że powód odbywał karę pozbawienia wolności, z którą w sposób naturalny wiążą się pewne niedogodności i ograniczenia. Brak przy tym jakichkolwiek dowodów potwierdzających naruszenie zasad humanitaryzmu przez pozwany Zakład Karny.

W konsekwencji powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 §1 i 3 kpc, uznając, iż powód jako strona przegrywająca jest zobowiązany zwrócić pozwanemu poniesione przez niego koszty celowej obrony, na które składają się koszty zastępstwa procesowego ustalone zgodnie z treścią §2 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Od ponoszenia kosztów sądowych powód natomiast został zwolniony postanowieniem Sądu Rejonowego dla W. M. w W. z 4 marca 2022 r.