I C 483/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Łomży z 2025-03-19
Sygn. akt I C 483/24
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 marca 2025 r.
Sąd Okręgowy w Łomży Wydział I Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: Cezary Waldziński
protokolant: Monika Chrzanowska
po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2025 r. w Łomży
na rozprawie
sprawy z powództwa E. K. i J. K.
przeciwko Bank (...) S.A. w W.
o ustalenie i zapłatę, ewentualnie ustalenie i zapłatę
I. oddala powództwo główne w całości;
II. oddala powództwo ewentualne w całości;
III. nakazuje pobrać solidarnie od powodów E. K. i J. K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łomży kwotę 1.000 (jeden tysiąc) złotych tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od powództwa ewentualnego.
IV. zasądza solidarnie od powodów E. K. i J. K. na rzecz pozwanego Banku (...) S.A. w W. kwotę 16.457 (szesnaście tysięcy czterysta pięćdziesiąt siedem) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów procesu w zakresie powództwa głównego oraz ewentualnego.
Sygn. akt I C 483/24
UZASADNIENIE
Powodowie E. K. i J. K., reprezentowani przez fachowego pełnomocnika, w pozwie skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. wnieśli o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z Umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) z dnia 30 października 2013 roku, jako nieważnego i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów następujących kwot:
1) na rzecz E. K. kwoty 64.351,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty;
2) na rzecz J. K. kwoty 64.351,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty;
ewentualnie
w wypadku uznania przez Sąd, iż nie zachodzą przestanki do ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z Umowy, powodowie wnieśli o ustalenie bezskuteczności lub nieważności postanowień Umowy stanowiących, iż:
a) „Określenia użyte w Umowie mają znaczenie nadane im w „Regulaminie kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., zwanym dalej (...) (§ 1 ust. 1 Umowy);
b) „Kredytobiorca oświadcza, że przed zawarciem Umowy otrzymał Cennik Kredyt Hipoteczny/ Pożyczka Hipoteczna, zwany dalej (...) oraz Regulamin, obowiązujące w dniu zawarcia Umowy, zapoznał się z nimi i akceptuje postanowienia w nich zawarte” (§ 1 ust. 2 Umowy);
c) „ W przypadku niewykonania któregokolwiek z zobowiązań wymienionych w § 5 ust. 1 w określonym tam terminie, Bank będzie pobierał opłatę karną w wysokości 100 PLN miesięcznie za każdy taki przypadek (...). Opłata pobierana będzie każdego miesiąca za każdy pełny miesiąc, począwszy od pobrania opłaty za następny miesiąc po miesiącu, w którym upłynął termin wykonania zobowiązania. W razie wydłużenia terminu wykonania zobowiązania Bank nie zwraca opłat już pobranych” (§ 4 ust. 2 Umowy);
d) „ W związku z udzielonym kredytem Kredytobiorca ponosi następujące koszty: (...) 3) wynikające z Regulaminu oraz Cennika” (§ 4 ust. 4 Umowy);
e) „Kredytobiorca oświadcza, iż wraz z wnioskiem kredytowym otrzymał pismo „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne w PLN oparte na zmiennej stopie procentowej” i zapoznał się z nim” (§ 5 ust. 3 Umowy);
f) „Kredyt, z zastrzeżeniem ust. 3 oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej” (§ 6 ust. 1 Umowy);
g) „W przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych co oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej, przy czym w przypadku spadku poziomu stopy referencyjnej oprocentowanie kredytu nie będzie niższe niż 3% w skali roku” (§ 6 ust. 2 Umowy);
h) „Oprocentowanie kredytu stanowi sumę marży kredytu i stopy referencyjnej WIBOR 3M i ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej zgodnie z ust. 4. W sytuacji gdy wyliczone w ten sposób oprocentowanie kredytu daje wartość niższa niż 3%, Bank zastosuje oprocentowanie w wysokości 3%, gdzie różnica pomiędzy poziomem oprocentowania w wysokości 3 p.p., a aktualną stopą referencyjną WIBOR 3M wyliczoną zgodnie z ust. 4 stanowiła będzie marżę Banku” (§ 6 ust. 3 Umowy);
i) „Stopa referencyjna zmienia się w cyklach 3-miesięcznych, w tym samym dniu miesiąca, w którym była zawarta Umowa i przyjmuje wartość z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym następuje zmiana, z zastrzeżeniem ust. 14” (§ 6 ust. 4 Umowy);
j) „Marża kredyt z zastrzeżeniem ust. 7-10 wynosi 1.69 p.p. i jest stała w całym okresie kredytowania, z zastrzeżeniem ust. 3” (§ 6 ust. 5 Umowy);
k) „Oprocentowanie kredytu w dniu sporządzenia Umowy wynosi 4.3600% w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej WIBOR 3M obowiązującej w ostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc sporządzenia Umowy oraz marży w wysokości 1.69 p.p.” (§ 6 ust. 6 Umowy);
l) „Odsetki są naliczane za każdy dzień od aktualnego salda zadłużenia” (§ 6 ust. 11 Umowy);
m) „W przypadku, gdy dzień miesiąca, w którym płatna jest rata kredytu jest późniejszy niż dzień miesiąca, w którym zawarta była Umowa, wysokość raty pobieranej w miesiącu, w którym następuje zmiana wysokości stawki referencyjnej, kalkulowana jest według nowej stopy procentowej wyliczonej w oparciu o zmienioną wysokość stawki referencyjnej” (§ 6 ust. 14 Umowy);
n) „Informacja o wysokości raty spłaty oraz o wysokości aktualnego oprocentowania przekazywana jest w wyciągu miesięcznym” (§ 7 ust. 8 Umowy);
oraz ustalenie, że zawarta pomiędzy stronami Umowa oprocentowana jest według stałej stopy procentowej w wysokości odpowiadającej wysokości marży kredytu, tj. 1,69%, przy zachowaniu pozostałych warunków Umowy oraz zasądzenie z tego tytułu od pozwanego na rzecz powodów E. K. i J. K. kwot po 19.402,78 zł na rzecz każdego z nich, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty.
Nadto powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego na rzecz każdego z nich z osobna zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki oraz zwrotu opłaty skarbowej uiszczonej od złożonego pełnomocnictwa, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. W razie oddalenia powództwa w całości lub w części powodowie wnieśli o odstąpienie od obciążania ich kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej, z uwagi na charakter sprawy i status powodów jako konsumentów (art. 102 k.p.c.).
Uzasadniając swoje żądanie powodowie powoływali się na okoliczności zawarcia Umowy, brak możliwości negocjacji postanowień Umowy, brak udzielenia przez Bank informacji o realnym ryzyku związanym z zastosowanym przez Bank modelem oprocentowania kredytu oraz czynnikami wpływającymi na zmianę oprocentowania Umowy, brak informacji o sposobie ustalania wskaźnika referencyjnego WIBOR, brak informacji o ryzyku ekonomicznym związanym z zawartą umową oraz konsekwencjach ekonomicznych, jakie niosło za sobą dla konsumentów zaciągnięcie tego rodzaju zobowiązania; brak wyjaśnienia, że ryzyko związane z zastosowaniem wskaźnika referencyjnego WIBOR z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się trudne do udźwignięcia dla konsumentów, ustanowienie przez Bank tak zwanej „klauzuli dolnego progu” oprocentowania.
W ocenie powodów brak jest definicji ustawowej pojęcia WIBOR; wskaźnik WIBOR jest sprzeczny z Rozporządzeniem (...) (zarówno sam wskaźnik, jak i metoda jego ustalania); ustalanie wskaźnika WIBOR odbywa się w sposób nieprzejrzysty, niejasny i budzący wątpliwości (samodzielnie przez banki metodą Fixingu), brak jest odzwierciedlenia przez wskaźnik WIBOR realnych kosztów pozyskania pieniądza; brak jest oparcia wskaźnika WIBOR w rzeczywiście zawartych transakcjach; wskaźnik WIBOR stanowi błędną podstawę dla szacowania ryzyka kredytowego; Bank nie miał prawa wprowadzić do Umowy kredytu powodów tak zwanej „klauzuli dolnego progu”, co uczynił w treści Umowy, zastrzegając, iż: „W przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej Kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych co oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej, przy czym w przypadku spadku poziomu stopy referencyjnej oprocentowanie kredytu nie będzie niższe niż 3% w skali roku” (§ 6 ust. 2 Umowy); „Oprocentowanie kredytu stanowi sumę marży kredytu i stopy referencyjnej WIBOR 3M i ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej zgodnie z ust. 4. W sytuacji gdy wyliczone w ten sposób oprocentowanie kredytu daje wartość niższa niż 3%, Bank zastosuje oprocentowanie w wysokości 3%, gdzie różnica pomiędzy poziomem oprocentowania w wysokości 3 p.p., a aktualną stopą referencyjną WIBOR 3M wyliczoną zgodnie z ust. 4 stanowiła będzie marżę Banku” (§ 6 ust. 3 Umowy).
W ocenie powodów Umowę należy uznać za nieistniejącą lub nieważną w szczególności z następujących powodów: naruszenie art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 76 ustawy Prawo bankowe; naruszenie zasady określoności świadczenia i nieuzgodnienie istotnych przedmiotowo elementów Umowy; naruszenie obowiązków informacyjnych; naruszenie zasad współżycia społecznego i stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych.
Z kolei wywodząc żądanie ewentualne powodowie wskazali, że opiera się ono na uznaniu wskazanych w petitum pozwu postanowień umowy za abuzywne (niedozwolone), sprzeczne z art. 385 1 k.c. Powodowie podnosili, że postanowienia abuzywne są stosowane przez przedsiębiorcę wobec konsumentów; nie zostały indywidualnie uzgodnione; kształtują prawa i obowiązki kredytobiorcy w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz naruszają w sposób rażący interesy powodów; a nadto stanowią główne świadczenia stron sformułowane w sposób niejednoznaczny (k. 4-80).
W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów solidarnie na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z uwzględnieniem uiszczonych opłat skarbowych od złożonych dokumentów pełnomocnictw.
Pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom powodów zawartym w pozwie oraz załączonych do niego dokumentach, za wyjątkiem przyznanych, kwestionując roszczenie powodów tak co do zasady, jak i co do wysokości.
W szczególności pozwany Bank zaprzeczył, że:
a) Umowa kredytu zawiera niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. lub postanowienia Umowy kredytu dotyczące klauzuli zmiennego oprocentowania lub jakiekolwiek inne są nieważne lub sprzeczne z przepisami prawa;
b) Umowa kredytu jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przepisami ustawy - Prawo bankowe, a także naturą stosunku zobowiązaniowego;
c) powodowie mają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności Umowy kredytu bądź ustalenia bezskuteczności jej postanowień dot. oprocentowania kredytu i sposobu wykonania Umowy kredytu;
d) postanowienia Umowy określające oprocentowanie kredytu są nietransparentne;
e) Umowa kredytu nie podlegała negocjacjom;
f) pozwany zarekomendował zawarcie Umowy kredytu ze zmiennym oprocentowaniem wskazując, że nie istnieje możliwość zaciągnięcia kredytu z oprocentowaniem stałym;
g) pozwanemu od chwili zawarcia Umowy przysługiwało jednostronne uprawnienie do ustalenia wysokości oprocentowania opartego o zmienną stopę oprocentowania;
h) Bank otrzymuje „możliwie najwyższy zysk z kwoty udzielonego kredytu” z oprocentowaniem zmiennym i jednocześnie ponosi „relatywnie niskie” ryzyko albo nie ponosi go wcale;
i) Bank nie przedstawił kredytobiorcy informacji o realnych ryzykach związanych z wprowadzeniem zmiennego oprocentowania do treści Umowy kredytu; S. powodowej nie podano żadnych informacji na temat czynników mogących mieć wpływ na zakres jej obowiązków i pozwalających ocenić między innymi realną wysokość oprocentowania znajdującego zastosowanie w Umowie;
j) orzeczenia sądów powszechnych wydane na tle umów o kredyty indeksowane/denominowane/walutowe mają znaczenie dla rozpoznania niniejszej sprawy;
k) Umowa kredytu jest instrumentem finansowym;
l) kredyt powoda generuje po jego stronie nieograniczone ryzyko kosztów odsetkowych;
m) WIBOR nie odzwierciedla realnych kosztów pozyskania pieniądza na rynku przez Bank;
n) „Przy zawarciu Umowy kredytu bank nie udzielił powodom szczegółowych, pełnych, precyzyjnych, wyczerpujących i jednoznacznych informacji o zasadach sposobie ustalania wysokości wskaźnika referencyjnego, w tym o stosowanej procedurze ustalania tego wskaźnika wraz z podaniem zasad ustalania tego wskaźnika oraz czynnikach/danych mogących wpłynąć na zmiany wysokości tego wskaźnika oraz zakresie i kierunku zmiany” oraz by Bank był zobowiązany do przekazania ww. informacji Kredytobiorcy;
o) Kredytobiorcom bowiem nie przekazano (lub nawet ukrywano przez nimi fakt), iż wskaźnik referencyjny WIBOR nie jest tożsamy z żadną ze stóp procentowych stosowanych przez NBP;
p) powód skutecznie skorzystał z sankcji kredytu darmowego albo by Umowa Kredytu dotknięta była wadą skutkującą sankcją kredytu darmowego;
q) Bank ma pośredni wpływ na wysokość ryzyka związanego ze zmienną wysokością oprocentowania, które to ryzyko ponosi kredytobiorca;
r) Powód w okresie objętym żądaniem pozwu uiścił na rzecz Banku jakiekolwiek nienależne świadczenie, w tym w szczególności w kwocie 128.702,88 PLN (k. 125-150).
Sąd Okręgowy ustalił co następuje.
W dniu 30 października 2013 roku powodowie J. K. i E. K. jako kredytobiorcy oraz Bank (...) S.A. z siedzibą w W. jako kredytodawca zawarli umowę o kredyt hipoteczny nr KH/ (...).
Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy - określenia użyte w Umowie mają znaczenie nadane im w „Regulaminie kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., zwanym dalej Regulaminem”. Kredytobiorcy oświadczyli, że przed zawarciem Umowy otrzymali Cennik Kredyt Hipoteczny/Pożyczka Hipoteczna, zwany dalej (...) oraz Regulamin, obowiązujące w dniu zawarcia Umowy, zapoznali się z nimi i akceptują postanowienia w nich zawarte (§1 ust. 2 Umowy). Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie, na cel i na warunkach określonych w Umowie, a kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kredytu wraz z odsetkami oraz opłatami i prowizjami wynikającymi z Umowy i aktualnego Cennika w oznaczonych terminach spłaty oraz wywiązania się z pozostałych postanowień Umowy (§ 1 ust. 3 Umowy).
Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 301.000 zł przeznaczonego na zakup działki budowlanej o pow. 800 m ( 2), położonej w Ł. ul. (...), dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Łomży prowadzona jest księga wieczysta o nr (...) (132.712 zł) oraz na budowę domu metodą gospodarczą o pow. 108,41 m ( 2 )(168.288 zł) (§ 2 ust. 1 i 2 umowy). Okres kredytowania wynosił 408 miesięcy, w tym liczba miesięcy karencji: 24 licząc od dnia wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy. Relacja kwoty kredytu do wartości zabezpieczenia (poziom (...)) na dzień podpisania Umowy wynosiła 87.26% (§ 2 ust. 5 i 6 Umowy).
Jak stanowił § 3 Umowy kredyt miał być wypłacony zgodnie z zasadami określonymi w Regulaminie, w transzach na rachunek bankowy kredytobiorcy i na rachunek bankowy zbywcy kredytowanej nieruchomości, po spełnieniu warunków określnych w § 3 ust. 1 pkt 3 umowy.
Uruchomienie kredytu lub transzy miało nastąpić w terminie wskazanym przez kredytobiorców w dyspozycji wypłaty, o ile dyspozycja wraz z dokumentami potwierdzającymi spełnienie warunków koniecznych do uruchomienia środków z kredytu, określonych w Umowie i Regulaminie, zostanie złożona na 3 dni robocze, a w przypadku konieczności zlecenia przez Bank kontroli inwestycji na 10 dni roboczych przed planowaną datą uruchomienia środków (§ 3 ust. 2 Umowy).
Termin uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy kredytu nie mógł być dłuższy niż 60 dni kalendarzowych od dnia sporządzenia umowy, a termin uruchomienia ostatniej transzy kredytu, w przypadku kredytów wypłacanych w transzach upływał wraz z zakończeniem 24 miesięcznego okresu karencji, licząc od dnia wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy (§ 3 ust. 3 i 4 Umowy). Niezłożenie dyspozycji uruchomienia środków z kredytu/części kredytu w terminie wskazanym wyżej było równoważne z rezygnacją z niewypłaconej kwoty/części kwoty kredytu, a Bank nie zwracał prowizji za udzielenie kredytu/części kredytu, z którego/której kredytobiorca zrezygnował (§ 3 ust. 5 i 6 Umowy). Umowa wygasała, jeżeli kredytobiorcy nie spełniliby warunków określonych w paragrafie 3 Umowy w terminie 60 dni od daty sporządzenia Umowy chyba, że Bank wyraziłby zgodę na przedłużenie tego terminu. Zmiana ww. terminu nie wymagała aneksu do Umowy (§ 3 ust. 7 Umowy).
Od kwoty udzielonego kredytu Bank pobierał jednorazową bezzwrotną prowizję w wysokości 6.020 PLN, płatną przed uruchomieniem kredytu lub jego pierwszej transzy. Kredytobiorcy zobowiązani byli wpłacić kwotę należnej prowizji na rachunek wskazany w Umowie jako rachunek przeznaczony do spłat Kredytu. Bank przed uruchomieniem środków miał pobrać należną mu kwotę prowizji z ww. rachunku kredytobiorców (§ 4 ust. 1 Umowy).
W przypadku niewykonania któregokolwiek z zobowiązań wymienionych w § 5 ust. 1 w określonym tam terminie, Bank miał pobierać opłatę karną w wysokości 100 PLN miesięcznie za każdy taki przypadek, z wyłączeniem przypadków niewykonania zobowiązania dotyczącego ustanowienia hipoteki, o której mowa w § 9 ust. 1 oraz gdy Bank mógł podjąć czynności zmierzające do wykonania określonego zobowiązania na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa. Opłata pobierana miała być z dołu do czasu wykonania zobowiązania, poprzez automatyczne obciążenie rachunku kredytobiorców 10-go dnia każdego miesiąca za każdy pełny miesiąc, począwszy od pobrania opłaty za następny miesiąc po miesiącu, w którym upłynął termin wykonania zobowiązania. W razie wydłużenia terminu wykonania zobowiązania Bank nie zwracał opłat już pobranych (§ 4 ust. 2 Umowy).
Z tytułu podwyższonego ryzyka Bank pobierał prowizję w wysokości 251 PLN miesięcznie na zasadach określonych w Regulaminie. Bank pobierał prowizję za podwyższone ryzyko poprzez automatyczne obciążenie rachunku w PLN kredytobiorców 8- go dnia każdego miesiąca, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym został uruchomiony kredyt lub jego pierwsza transza. Prowizja za podwyższone ryzyko była pobierana do miesiąca, w którym Bank otrzyma odpis z prawomocnym wpisem mającej najwyższe pierwszeństwo hipoteki na rzecz Banku w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości/spółdzielczego własnościowego prawa stanowiącego zabezpieczenie kredytu, pod warunkiem, że odpis o którym mowa powyżej zostanie dostarczony do Banku na 14 dni przed przypadającym terminem płatności prowizji za podwyższone ryzyko (§ 4 ust. 3 Umowy).
W związku z udzielonym kredytem kredytobiorcy ponosili inne koszty wynikające z Regulaminu oraz Cennika (§ 4 ust. 4 pkt 3 Umowy).
Strony postanowiły, iż opłaty i prowizje, należne Bankowi zgodnie z Cennikiem będą pobierane przez Bank w PLN z rachunku kredytobiorców prowadzonego w Banku (...) (§ 4 ust. 5 Umowy).
W § 5 Umowy kredytobiorcy zobowiązali się do dostarczenia do Banku dokumentów potwierdzających przystąpienie do ubezpieczenia grupowego nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu w (...) S.A. od ognia i innych zdarzeń losowych na sumę ubezpieczenia nie niższą niż 217.000 PLN - w terminie 14 dni od daty dostarczenia prawomocnej decyzji o dopuszczeniu budynku do użytkowania lub zawiadomienia o zakończeniu budowy z potwierdzeniem złożenia do właściwego organu, nie później jednak niż w terminie 25 miesięcy od daty wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy. Kredytobiorcy zostali zobowiązani do dostarczenia prawomocnej decyzji o dopuszczeniu budynku do użytkowania (jeśli jest wymagana dla danej inwestycji) lub zawiadomienia o zakończeniu budowy z potwierdzeniem złożenia do właściwego organu - w terminie nie dłuższym niż 24 miesięcy od dnia uruchomienia kredytu. Złożenie w Banku odpisu z księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu potwierdzającego dysponowanie przez kredytobiorców prawem do nieruchomości, brak niezaakceptowanych przez Bank obciążeń nieruchomości i prawomocny wpis hipoteki na rzecz Banku mającej najwyższe pierwszeństwo lub poprzedzony jedynie wpisem innej hipoteki na rzecz Banku (w przypadku, gdy księga wieczysta jest prowadzona w systemie informatycznym i znajduje się w (...) zamiast odpisu z KW Bank akceptuje przekazanie informacji o prawidłowym numerze KW nieruchomości za pośrednictwem infolinii lub placówki Banku ) - w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od dnia wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy (dotyczy hipoteki na kwotę 602.000 PLN) (§ 5 ust. 1 Umowy).
Jednocześnie kredytobiorcy oświadczyli, że:
1) wszystkie dane dotyczące sytuacji osobistej i majątkowej kredytobiorców oraz stanu prawnego i faktycznego nieruchomości podane przez nich w złożonym w Banku wniosku o udzielenie kredytu i załączonych do niego dokumentach są zgodne z prawdą i nie uległy zmianie do dnia zawarcia Umowy, oraz że w razie późniejszej zmiany którychkolwiek z tych danych kredytobiorcy niezwłocznie zawiadomią Bank o takiej zmianie,
2) wykorzystają udzielony kredyt wyłącznie na cel określony w Umowie,
3) nie zalegają z żadnymi płatnościami z tytułu zobowiązań podatkowych lub innych traktowanych jak zobowiązania podatkowe (§ 5 ust. 2 Umowy).
Kredytobiorcy oświadczyli, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymali pismo „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne w PLN, oparte na zmiennej stopie procentowej” i zapoznali się z nim (§ 5 ust. 3 Umowy).
Kredytobiorca oświadczyli również, iż przed podpisaniem Umowy otrzymali „Formularz informacyjny dotyczący kredytu zabezpieczonego hipoteką”, zgodnie z wzorcem z ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. (Dz_ U. nr 126, poz. 715) i zapoznali się z nim (§ 5 ust. 4 Umowy).
W przypadku nieustanowienia przez kredytobiorców zabezpieczenia w postaci hipoteki/-ek, o której/-ych mowa w § 9 ust. 1 w terminie określonym w ust. 1, kredytobiorcy udzielili Bankowi pełnomocnictwa, z prawem pełnej substytucji dla upoważnionych pracowników Banku, do ustanowienia ww. hipoteki/-ek. Z tytułu ustanowienia hipoteki Bank pobierał opłatę zgodną z Cennikiem (§ 5 ust. 5 Umowy).
Kredyt, z zastrzeżeniem ust. 3 oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej (§ 6 ust. 1 Umowy). W § 6 ust. 2 Umowy wskazano, że w przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej kredytobiorcy ponoszą ryzyko zmian stóp procentowych co oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo – odsetkowej, przy czym w przypadku spadku poziomu stopy referencyjnej oprocentowanie kredytu nie będzie niższe niż 3% w skali roku. Z kolei § 6 ust. 3 Umowy stanowi, że oprocentowanie kredytu stanowi sumę marży kredytu i stopy referencyjnej WIBOR 3M i ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej zgodnie z ust. 4. W sytuacji gdy wyliczone w ten sposób oprocentowanie kredytu daje wartość niższą niż 3%, Bank zastosuje oprocentowanie w wysokości 3%, gdzie różnica pomiędzy poziomem oprocentowania w wysokości 3 p.p., a aktualną stopą referencyjną WIBOR 3M wyliczoną zgodnie z ust 4 stanowiła będzie marżę Banku.
Jak wskazano w § 6 ust. 4 Umowy - stopa referencyjna zmienia się w cyklach 3-miesięcznych, w tym samym dniu miesiąca, w którym była zawarta Umowa i przyjmuje wartość z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym następuje zmiana, z zastrzeżeniem ust. 14.
Marża kredytu z zastrzeżeniem ust 7-10 wynosi 1.69 p.p. i jest stała w całym okresie kredytowania, z zastrzeżeniem ust 3 (§ 6 ust. 5 Umowy).
Oprocentowanie kredytu w dniu sporządzenia Umowy wynosiło 4.3600% w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej WIBOR 3M obowiązującej w ostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego miesiąc sporządzenia Umowy oraz marży w wysokości 1.69 p.p. (§ 6 ust. 6 Umowy).
W związku z objęciem kredytobiorców warunkami promocji dla posiadaczy konta osobistego i karty debetowej, do konta których wynagrodzenie lub dochód netto będą wpływały na konto w Banku (...) S.A., marża, o której mowa w ust. 5 została obniżona o 0.50 p.p. w porównaniu do marży z Cennika z dnia złożenia wniosku (§ 6 ust. 7 Umowy).
Marża miała pozostać na obniżonym poziomie, tj. w wysokości określonej w ust. 5, jeżeli w okresie spłaty kredytu kredytobiorcy w każdym miesiącu okresu weryfikacji, o której mowa w ust. 9 spełniliby łącznie poniższe warunki:
1) będą korzystać z konta osobistego, na które wpłynie ich wynagrodzenie lub dochód netto w wysokości co najmniej 3.387 PLN,
2) będą korzystać z karty debetowej do konta, a wartość transakcji bezgotówkowych dokonanych kartą debetową wyniesie co najmniej 500 PLN.
W przypadku negatywnego wyniku weryfikacji marża, o której mowa w ust. 5, zostanie podwyższona o 0.50 p.p. na 3-miesięczny okres tj. do momentu kolejnej weryfikacji (§ 6 ust. 8 Umowy).
Weryfikacja spełnienia przez kredytobiorców warunków promocji, o których mowa w ust. 8 miała następować w okresach 3- miesięcznych licząc od dnia podpisania Umowy. W przypadku, gdy Umowa została zawarta 31. dnia miesiąca albo 28/29 lutego, przy ustalaniu dnia weryfikacji ust. 14 stosowano odpowiednio (§ 6 ust. 9 Umowy).
Pierwsza weryfikacja miała nastąpić w terminie 3 miesięcy od dnia, w którym zawarta została Umowa, z zastrzeżeniem, że jeśli nie został uruchomiony kredyt lub pierwsza jego transza - w takiej sytuacji pierwsza weryfikacja nastąpi w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym została zawarta Umowa, a do badania zostaną uwzględnione 3 ostatnie miesiące (§ 6 ust. 10 Umowy).
Odsetki miały być naliczane za każdy dzień od aktualnego salda zadłużenia (§ 6 ust. 11 Umowy).
W przypadku, gdy dzień miesiąca, w którym płatna jest rata kredytu jest wcześniejszy lub ten sam co dzień, w którym zawarta była Umowa, wysokość raty pobieranej w miesiącu, w którym następuje zmiana wysokości stawki referencyjnej, nie zmienia się w stosunku do poprzedniego miesiąca (§ 6 ust. 12 Umowy).
W przypadku, gdy dzień miesiąca, w którym płatna jest rata kredytu jest późniejszy niż dzień miesiąca, w którym zawarta była Umowa, wysokość raty pobieranej w miesiącu, w którym następuje zmiana wysokości stawki referencyjnej, kalkulowana jest według nowej stopy procentowej wyliczonej w oparciu o zmienioną wysokość stawki referencyjnej (§ 6 ust. 13 Umowy).
W przypadku, gdy Umowa została zawarta 31 dnia miesiąca albo 28/29 lutego zmiana oprocentowania następować mała zawsze w ostatnim dniu kalendarzowym miesiąca w którym kończy się 3-miesięczny cykl, o którym mowa w ust. 4 (§ 6 ust. 14 Umowy).
Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kwoty kredytu w PLN, ustalonej zgodnie z § 2, w 408 ratach miesięcznych, w tym 24 ratach obejmujących odsetki w okresie karencji spłaty kredytu oraz 384 równych ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz rosnącą część raty kapitałowej (§ 7 ust. 1-2 Umowy).
Spłata kredytu następować miała poprzez bezpośrednie potrącanie przez Bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorców w Banku (...) (§ 7 ust. 3 Umowy).
Spłaty rat odsetkowych lub kapitałowo-odsetkowych miały następować w tym samym dniu miesiąca, w jakim miała miejsce wypłata kredytu lub jego pierwszej transzy, począwszy od miesiąca następnego po pierwszej wypłacie środków z kredytu (§ 7 ust. 4 Umowy).
W przypadku wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy w 31. dniu danego miesiąca albo 28/29 lutego, spłata rat odsetkowych lub kapitałowo-odsetkowych następować miała w 30. dniu każdego miesiąca lub w ostatnim dniu lutego w przypadku spłaty następującej w lutym (§ 7 ust. 5 Umowy).
Ostatnia rata spłaty kredytu ma charakter raty wyrównującej, co oznacza, że służy rozliczeniu całości zobowiązania kredytobiorców względem Banku (§ 7 ust. 6 Umowy).
W okresie karencji kredytobiorcy zobowiązani byli spłacać jedynie raty odsetkowe, bez konieczności spłacania rat kapitałowych. Informacja o wysokości raty spłaty oraz o wysokości aktualnego oprocentowania przekazywana była w wyciągu miesięcznym (§ 7 ust. 7-8 Umowy).
Prawne zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami stanowiły:
1) hipoteka do sumy 602.000 PLN, na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), działka nr (...), wpisanej do księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Łomży;
2) cesja na Bank praw z polisy grupowego ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości, o której mowa w § 2 ust. 4, zawartego przez Bank z (...) S.A. lub z innym towarzystwem, z którym Bank będzie współpracował w tym zakresie z sumą ubezpieczenia nie niższą od sumy ubezpieczenia wskazanej odpowiednio w § 3 lub § 5;
3) cesja na Bank praw z polisy/polis grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorcy/-ów, którym/którymi są E. K., zawartego przez Bank z (...) SA lub z innym towarzystwem, z którym Bank będzie współpracował w tym zakresie z sumą ubezpieczenia nie niższą od sumy ubezpieczenia wskazanej w § 3 wraz ze wskazaniem Banku jako jedynego uprawnionego do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci.
Kredytobiorcy zobowiązani byli do dostarczenia do Banku odpisu z księgi wieczystej bez dodatkowych wezwań ze strony Banku. Do czasu ustanowienia wszystkich docelowych zabezpieczeń wymienionych wyżej kredytobiorcy zostali zobowiązani do opłacania prowizji za podwyższone ryzyko w wysokości określonej w § 4 Umowy, na warunkach określonych w Regulaminie. W przypadkach nieustanowienia zabezpieczenia wskazanego wyżej w postaci cesji na Bank praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych Bank miał prawo zgłosić na koszt kredytobiorców nieruchomość, o której mowa w § 2 ust. 4 do grupowego ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych, zawartego przez Bank z (...) S.A. lub z innym towarzystwem ubezpieczeniowym, z którym Bank miał współpracować w tym zakresie, oraz dokonać cesji praw z tego ubezpieczenia na rzecz Banku w oparciu o udzielone Bankowi pełnomocnictwo (§ 9 ust. 1-4 Umowy).
W postanowieniach końcowych zawartych w § 11 Umowy wskazano, że wszelkie zmiany Umowy wymagają zawarcia aneksu do Umowy pod rygorem nieważności, za wyjątkiem: zmiany oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stopy referencyjnej, na warunkach określonych w Umowie, zmiany oprocentowania karnego w przypadku zmiany stopy lombardowej, na warunkach określonych w Umowie, zmiany Regulaminu, zmiany długości okresu kredytowania, wynikającej z przedterminowej częściowej spłaty kredytu, zmiany Cennika Kredyt Hipoteczny/ Pożyczka Hipoteczna, zmiany dnia spłaty, skrócenia okresu karencji, aktualizacji danych osobowych, zmiany terminu dostarczenia dokumentów, o których mowa w § 5 ust. 1.
Jak wskazano w § 11 ust. 2 Umowy integralną część Umowy stanowią: Regulamin, dyspozycja wypłaty kredytu, pełnomocnictwo dla Banku do wykonywania czynności w imieniu kredytobiorców i Cennik Kredyt Hipoteczny/Pożyczka Hipoteczna.
Umowa mogła zostać rozwiązana za porozumieniem stron lub wypowiedziana w formie pisemnej przez każdą ze stron z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia (§ 11 ust. 3 Umowy).
W § 12 Umowy Bank poinformował, że: całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia Umowy wynosi 312.681,05 PLN; całkowita kwota do zapłaty na dzień zawarcia Umowy wynosi 613.681,05 PLN; rzeczywista roczna stopa oprocentowania na dzień sporządzenia Umowy wynosi 5.00% w skali roku; przy założeniu, że: przyznana kwota kredytu została wypłacona w całości i jednorazowo, pierwsza spłata raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej będzie miała miejsce w tym samym dniu najbliższego miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostanie uruchomiony kredyt, w przypadku występowania ubezpieczenia kredytu do czasu ustanowienia hipoteki lub prowizji za podwyższone ryzyko, uwzględnia się 6 opłat za refinansowanie składki ubezpieczenie lub opłat z tytułu prowizji, w przypadku występowania ubezpieczenia z tytułu niskiego wkładu własnego kredytobiorcy, uwzględnia się składkę na okres pierwszych 3 lat i uznaje się, że jest ona płatna w dniu uruchomienia kredytu, w przypadku ubezpieczenia nieruchomości przyjmuje się sumę składek w całym okresie kredytowania przy założeniu, że wartość nieruchomości i stawka ubezpieczenia jest stała we wskazanym okresie, w przypadku ubezpieczenia na życie przyjmuje się sumę składek w całym okresie kredytowania przy założeniu, że składki naliczane są od malejącego salda ustalonego zgodnie z pierwotnym harmonogramem spłat, prowizja od udzielenia kredytu, opłata za wpis hipoteki oraz podatek od czynności cywilno-prawnych, zostały wniesione w dniu uruchomienia kredytu, koszt wyceny został poniesiony przez klienta w wysokości wskazanej przez Bank w Cenniku (z zastrzeżeniem sytuacji, w której koszt wyceny został pokryty przez Bank) (umowa kredytu k. 50- 53).
Zgodnie z § 2 pkt 7 stanowiącego załącznik do powyższej umowy Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w(...) – zmienna stopa procentowa oznaczała stopę wg której oprocentowany był kredyt, ustalana jako suma odpowiedniej dla danej waluty stopy referencyjnej i marży Banku. Z kolei pkt 8 § 2 definiował stopę referencyjną – stawkę WIBOR (3M) – (W. I. R.) jako stopę procentową podawaną przez R. o godzinie 11.00, na podstawie średniej arytmetycznej kwotowań 3-miesięcznych, po której banki gotowe są sprzedawać swoje nadwyżki finansowe na rynku międzybankowym, w przypadku kredytu w PLN (k. 57).
Jeszcze przed podjęciem decyzji o zaciągnięciu kredytu, tj. w dniu 12 lipca 2013 r. powodowie oświadczyli, że zapoznali się z informacją o produktach hipotecznych w PLN opartych na zmiennej stopie procentowej. Z informacji tej wynika, że w przypadku kredytów ze zmiennym oprocentowaniem, standardowo oferowanych na polskim rynku, występuje ryzyko zmian stóp procentowych. Oprocentowanie kredytów i pożyczek hipotecznych składa się ze stałej marży Banku (...) i zmiennej stopy referencyjnej WIBOR 3M. Oprocentowanie kredytu zmienia się w cyklach 3-miesięcznych, w tym samym dniu miesiąca, w którym była zawarta umowa kredytu. Stopa referencyjna przyjmuje wartość z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym następuje zmiana oprocentowania. Ryzyko zmiany stóp procentowych oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu, wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Nadto w informacji tej wskazano, że Bank (...) nie określa wysokości stopy referencyjnej - jest ona ustalana na rynku międzybankowym i zależy między innymi od decyzji Rady Polityki Pieniężnej w zakresie obniżenia lub podwyższenia stóp procentowych. Na wysokość stóp procentowych w kraju ma wpływ szereg czynników, między innymi inflacja, podaż pieniądza, cykl koniunkturalny, wysokość (...) itp. Powodowie zostali poinformowani, że informacja o wysokości stóp referencyjnych jest podawana do publicznej wiadomości i dostępna w dziennikach ogólnopolskich oraz na stronach portali internetowych. Dodatkowo Bank zachęcał przyszłych kredytobiorców do zapoznania się z danymi historycznymi oraz sporządzanymi przez analityków prognozami dotyczącymi przyszłych wysokości stawki referencyjnej WIBOR 3M (k. 156).
Zgodnie z dyspozycją wypłaty środków wypłata pierwszej transzy kredytu przeznaczona na zakup działki budowlanej nastąpiła poprzez przelanie środków w kwocie 132.712 zł w dniu 7 listopada 2013 r. na rachunek zbywców nieruchomości (k. 54). Kolejne transze Bank uruchomił w dniach: 2 kwietnia 2014 r. w kwocie 26.000 zł, 11 czerwca 2014 r. w kwocie 55.000 zł, 4 lipca 2014 r. w kwocie 60.000 zł i 26 sierpnia 2014 r. w kwocie 27.288 zł.
W dniu 15 listopada 2017 r. powodowie złożyli wniosek o przyznanie wakacji kredytowych w odniesieniu do raty kredytu płatnej w grudniu 2017 r. Jednocześnie oświadczyli, że zostali poinformowani, iż w wyniku wakacji kredytowych okres spłaty kredytu nie ulegnie wydłużeniu, a wysokość kolejnych rat ulegnie odpowiedniemu zwiększeniu o ratę, w tym odsetki (w zakresie odsetek nastąpi kapitalizacja), objętą wakacjami kredytowym. Bank wyraził zgodę na powyższe (k 162).
W dniu 30 sierpnia 2019 r. w Kancelarii Notarialnej notariusza T. P. w Ł. J. K. i E. K. zawarli umowę rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków (Rep. A Nr 8406/2019).
W 2022 r. i 2023 r. powodowie zawieszali spłaty kredytu – w 2022 r. w odniesieniu do rat należnych w październiku i w listopadzie, a w 2023 r. w odniesieniu do rat należnych w styczniu, kwietniu, lipcu i październiku.
W okresie od 1 października 2013 r. do 31 października 2023 r. kredytobiorcy uiścili na rzecz pozwanego Banku tytułem rat kapitałowych kwotę 34.384,24 zł i tytułem rat odsetkowych kwotę 88.298,65 zł (zaświadczenie Banku k. 63-64).
W dniu 18 kwietnia 2024 r. powodowie złożyli pisemne oświadczenia, że wyrażają zgodę na ustalenie nieważności umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) zawartej z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W.. Oświadczyli, że zostali w sposób pełny i wyczerpujący poinformowani przez pełnomocnika o konsekwencjach abuzywności klauzul zawartych w umowie i odmówili ich potwierdzenia, a tym samym akceptują wszelkie konsekwencje prawne i faktyczne wynikające z ustalenia nieważności umowy (k. 79-80).
Decyzja kredytowa była przez powodów przemyślana. Powodowie nie byli zorientowani w procedurach, dlatego skorzystali z pomocy doradcy kredytowego, który wybrał najkorzystniejszy Bank. Powódka wskazała, że „bardzo kuszący był kredyt we frankach szwajcarskich, ale po przeanalizowaniu powodowie uznali, że złoty polski jest walutą bardziej stabilną i bezpieczniejszą. Powódka twierdziła, że Bank zaproponował im raty stałe, które miały zmieniać się o tyle, że na początku będą płacone odsetki, a potem będzie malała rata odsetkowa a wzrastał kapitał. Powódka wskazała, że umowę czytała, ale nie rozumiała pojęć typu WIBOR i marża. Powódka przyznała, że miała świadomość, że oprocentowanie może się zmieniać pod wpływem gospodarki, ale od Banku miała informacje, że takie sytuacje się nie zdarzają. Powódka zarzuciła, że nikt jej nie tłumaczył, że oprocentowanie i WIBOR są zmienne. Jednocześnie podała, że miała wiedzę, iż w umowie jest WIBOR 3-miesięczny, ale tego nie rozumiała. Powódka wskazała, że nie otrzymali formularza informacyjnego dot. kredytu, a dokument o zmiennej stopie procentowej nie był szczegółowo omawiany. Powódka podała, że żaden punkt nie wzbudził jej wątpliwości, bo miała zapewnienie, że ta umowa jest standardowa. Przyznała, że nie analizowali umowy punkt po punkcie. Powódka zdecydowała się na kolejny kredyt hipoteczny, bo poprzedni jej nie zaniepokoił, miała stałe raty i takie spłaciła.
Natomiast świadek B. B., która z ramienia pozwanego Banku uczestniczyła przy zawieraniu umowy z powodami zeznała, że w 2013 r. Bank (...) proponował jedynie kredyty złotówkowe o zmiennym oprocentowaniu. Świadek podała, że oprocentowanie stałe dotyczyło jedynie kredytów krótkoterminowych, gotówkowych. Świadek nie kojarzyła aby kiedykolwiek kredyty hipoteczne były o oprocentowaniu stałym. Z zeznań świadka wynikało, że informowała klientów, iż kredyt hipoteczny to nie są raty stałe i mogą się zwiększać w oparciu o WIBOR ustalany przez Radę Polityki Pieniężnej. Świadek nie pamiętała czy mówiła klientom kto ustala WIBOR, nie pamiętała czy mówiła o fixingu, nie wiedziała czy mówiła kto zarządza WIBOR-em. Świadek nie kojarzyła instytucji (...). Zeznała, że być może mówiła jak jest ustalany WIBOR, ale tego nie pamiętała. Nadto świadek zeznała, że zawsze przekazywała klientom informację gdzie sprawdzić WIBOR i w tym przypadku na pewno też tak było.
Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie: umowy kredytu i pełnomocnictwa (k. 50-53, 157-161), dyspozycji wypłaty (k. 54), Regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. (k. 57-61, 174-182), zaświadczeń Banku (k. 63-65, 67, 185-222), aktu notarialnego (k. 77), oświadczeń powodów (k. 79-80), odpisu z KRS (k. 105-108), wniosku kredytowego (k. 152-155), informacji dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne w PLN, oparte na zmiennej stopie procentowej (k. 156), wniosków o przyznanie wakacji kredytowych, o zawieszenie spłat kredytu i potwierdzenia zawieszenia spłat (k. 162-172), Cennika Kredytu Hipotecznego/P. Hipotecznej (k. 183), zeznań świadka B. B. (k. 484-485 – wraz z nagraniem), zeznań powódki (k. 485-486- wraz z nagraniem) i zeznań powoda (k. 486- wraz z nagraniem).
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, ani w zakresie roszczeń głównych, ani też w zakresie roszczeń ewentualnych.
Powodowie w niniejszej sprawie domagali się w ramach roszczenia głównego stwierdzenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) zawartej w dniu 30 października 2013 r. oraz zasądzenia w związku z tym od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwot po 64.351,44 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od następnego dnia po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty z uwagi na nieważność umowy kredytu.
Swoje roszczenie, jak wyżej wskazano, opierali na nieważności przedmiotowej umowy kredytowej, która ich zdaniem, wynika z abuzywności zawartych w umowie klauzul zmiennego oprocentowania, jak też z zasad ogólnych. Stawiany zarzut nieważności umowy stanowił jednocześnie podstawę roszczenia o zapłatę (w ramach powództwa głównego), opartego na twierdzeniach o świadczeniu nienależnym.
W pierwszej kolejności należało zatem dokonać oceny roszczenia o ustalenie nieistnienia umowy.
Niewątpliwie powodowie posiadali interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c.. Powodowie są bowiem zobowiązani do spłacania rat kredytu do 2047 r., stąd istnieje niepewność co do ważności umowy i w konsekwencji ich zobowiązania oraz wymagalności. Interes prawny zachodzi bowiem wówczas, gdy istnieje niepewność danego prawa lub stosunku prawnego, zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Zdaniem Sądu Okręgowego samo uwzględnienie powództwa o zapłatę nie rozstrzygnie w sposób pełny zaistniałego pomiędzy stronami sporu odnośnie związania ich węzłem obligacyjnym w postaci przedmiotowej umowy kredytowej. Jak bowiem wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 maja 2021 r. w sprawie sygn. akt I ACa 735/20 (Legalis nr 2624696), dopiero wyrok ustalający nieistnienie tejże umowy, stworzy nie tylko podstawę do dokonania pomiędzy stronami wzajemnych rozliczeń, ale przede wszystkim usunie po stronie powodów stan niepewności odnośnie tego czy zobowiązani są oni do regulowania rat z tejże umowy, czy też taki obowiązek po ich stronie nie występuje. Należy przy tym zaznaczyć, że powyższy wyrok dotyczy wprawdzie kredytów hipotecznych w walucie wymienialnej, jednak zdaniem tut. Sądu zachowuje aktualność również do umów kredytów zawieranych w walucie polskiej, z uwagi na związanie stron długoterminowym stosunkiem zobowiązaniowym, zwłaszcza w kontekście podnoszonych zarzutów co do abuzywności postanowień łączącej strony umowy.
Należy przy tym zaznaczyć, iż wierzytelność pozwanego Banku jest zabezpieczona hipoteką ustanowioną na nieruchomości będącej przedmiotem kredytowania. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy byłaby to podstawa do wykreślenia tej hipoteki z księgi wieczystej jako prawa akcesoryjnego w stosunku do wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie.
W związku z podniesionymi przez powodów zarzutami, w niniejszej sprawie rozważenia wymagało czy przedmiotowa umowa kredytu jest umową ważną.
Jak stanowi art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Z kolei jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Nieważność czynności prawnej może wynikać nie tylko z wyraźnej dyspozycji przepisu, ale także z natury zobowiązania. O sprzeczności czynności prawnej z ustawą można mówić, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2004 r., sygn. akt I PK 545/03, Legalis nr 65531). W takim przypadku czynność prawna jest nieważna od początku (ab initio) i z mocy prawa (ipso iure) - bez konieczności powoływania się na ten fakt, a orzeczenie sądu stwierdzające nieważność czynności prawnej ma charakter deklaratywny. Ponadto, nieważna czynność prawna nie wywołuje żadnych skutków prawnych, które miały się z nią wiązać. Jednakże, jak słusznie wskazuje się w doktrynie, zachowanie osób dokonujących nieważnej czynności prawnej może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą, czy też prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia (P. Sobolewski w: red. K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, dostęp Legalis).
Zgodnie z art. 69 ust. 1 i 3 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu i z tej też definicji należy wyjść oceniając przedmiotową umowę. Stosownie do art. 69 ust. 2 prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.
Zdaniem Sądu przedmiotowa umowa kredytu spełnia wszystkie ustawowe wymogi wynikające z wyżej cyt. treści art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe, w szczególności spełniała wymogi z art. 69 ust. 2 pkt 2 i 4 Prawa bankowego. Strony określiły bowiem w umowie kredytu kwotę kredytu, walutę kredytu, jego przeznaczenie, okres kredytowania, terminy i zasady jego zwrotu przez powodów, a także oprocentowanie kredytu i opłaty oraz prowizje związane z jego udzieleniem.
Z pewnością nie można też stwierdzić, aby przedmiotowa umowa kredytu hipotecznego była niezgodna z zasadami współżycia społecznego. W aktach sprawy nie ma bowiem żadnych dowodów, które by wskazywały, że zaproponowanie przez Bank zawarcia spornej umowy godziłoby w sferę zasad współżycia społecznego i przez to skutkowało jej nieważnością z uwagi na art. 58 § 2 k.c. W okolicznościach niniejszej sprawy, tj. pozyskania przez powodów kredytu w celu zaspokojenia ich potrzeb Sąd nie doszukał się żadnych okoliczności, które by wskazywały, że Bank wykorzystał swoją pozycję w celu związania strony powodowej długoletnim zobowiązaniem mającym przynosić korzyści tylko Bankowi, jak to próbowała przedstawiać strona powodowa wskazując na abuzywność klauzuli zmiennego oprocentowania, jak również klauzuli minimalnego oprocentowania na poziomie 3%. Odnosząc się do tej kwestii jako przesłanki ustalenia nieważności umowy z uwagi na naruszenie art. 353 1 k.c., podkreślić należy, że powodowie zostali poinformowani o ryzyku zmienności stopy procentowej w sposób zrozumiały.
Należy zauważyć, że § 6 umowy poświęcony jest w całości na przedstawienie mechanizmu ustalania oprocentowania kredytu i jego zmiany. Ponadto został tam opisany sposób naliczania odsetek oraz wskazano na ryzyko jakie wiąże się z tego rodzaju kredytem, tj. ryzyko zmian stóp procentowych wpływającej następczo na wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej, a w § 5 ust. 3 umowy znajduje się oświadczenie kredytobiorców, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymali pismo „Informacja dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne w PLN, oparte na zmiennej stopie procentowej” i zapoznali się z nim. W powyższej informacji, podpisanej przez powodów w dniu 12 lipca 2013 r., wyjaśniono, że w przypadku kredytów ze zmiennym oprocentowaniem, standardowo oferowanych na polskim rynku, występuje ryzyko zmian stóp procentowych. Wskazano, że oprocentowanie kredytów i pożyczek hipotecznych składa się ze stałej marży Banku (...) i zmiennej stopy referencyjnej WIBOR 3M, że oprocentowanie kredytu zmienia się w cyklach 3-miesięcznych, w tym samym dniu miesiąca, w którym była zawarta umowa kredytu i że stopa referencyjna przyjmuje wartość z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym następuje zmiana oprocentowania. Wyjaśniono, że ryzyko zmiany stóp procentowych oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu, wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Nadto w informacji tej wskazano, że Bank (...) nie określa wysokości stopy referencyjnej - jest ona ustalana na rynku międzybankowym i zależy między innymi od decyzji Rady Polityki Pieniężnej w zakresie obniżenia lub podwyższenia stóp procentowych. Na wysokość stóp procentowych w kraju ma wpływ szereg czynników, między innymi inflacja, podaż pieniądza, cykl koniunkturalny, wysokość (...) itp. Powodowie zostali poinformowani, że informacja o wysokości stóp referencyjnych jest podawana do publicznej wiadomości i dostępna w dziennikach ogólnopolskich oraz na stronach portali internetowych. Dodatkowo Bank zachęcał przyszłych kredytobiorców do zapoznania się z danymi historycznymi oraz sporządzanymi przez analityków prognozami dotyczącymi przyszłych wysokości stawki referencyjnej WIBOR 3M (k. 156). Ponadto, stanowiący załącznik do umowy Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. wyjaśnia szczegółowo co oznacza określenie zmiennej stopy procentowej i pojęcie stopy referencyjnej – stawki WIBOR (3M) (W. I. R.) jako stopy procentowej podawanej przez R. o godzinie 11.00, na podstawie średniej arytmetycznej kwotowań 3-miesięcznych, po której banki gotowe są sprzedawać swoje nadwyżki finansowe na rynku międzybankowym, w przypadku kredytu w PLN.
Ponadto, jak zeznała powódka na rozprawie w dniu 19 marca 2025 r. miała ona świadomość, że oprocentowanie może się zmieniać pod wpływem gospodarki, z tym, że otrzymała informacje od Banku, że takie sytuacje się nie zdarzają.
Jednocześnie w oświadczeniu wnioskodawców z dnia 12 lipca 2013 r. oboje powodowie, co zostało potwierdzone ich własnoręcznymi podpisami, oświadczyli, że otrzymali Informację dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne w PLN, oparte na zmiennej stopie procentowej informującą o ryzyku zmiennej stopy procentowej oraz ryzyku zmiany ceny zabezpieczenia (k. 154).
Powyższe informacje przekazano kredytobiorcom w postaci papierowej, co zostało przez nich, jak wyżej wskazano, poświadczone własnoręcznymi podpisami, ale również w drodze wyjaśnień udzielonych im w bezpośredniej rozmowie z pracownikiem Banku (...), która uczestniczyła w zawieraniu przedmiotowej umowy kredytu z powodami. Jak zeznała świadek B. B., przed zawarciem przedmiotowej umowy odbyło się kilka rozmów z powodami, klienci zapoznawali się z zapisami umowy, a następnie składali podpisy. Świadek wprost zeznała, że informowała klientów, iż przy kredycie hipotecznym nie ma stałych rat, mogą one wzrosnąć w oparciu o WIBOR, który jest ustalany przez Radę Polityki Pieniężnej.
Mając powyższe na uwadze, brak przedstawienia symulacji kształtowania się WIBOR opartych o historyczne poziomy tej stawki, które unaoczniłyby powodom wpływ zwiększonej wartości stawki WIBOR 3M/6M na wysokość bieżącej raty kapitałowo-odsetkowej nie dowodzi braku rzetelnej informacji w zakresie ryzyka kursowego.
Zdaniem Sądu, powodowie, w oparciu o informacje przekazane przez Bank, byli w stanie zrozumieć metodę obliczania stopy procentowej i oszacować w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swojego zobowiązania, które nota bene, nie było pierwszym tego typu ich zobowiązaniem. Podkreślić należy, że procedura informowania o ryzyku zmiennego oprocentowania odbywała się zgodnie z Rekomendacją S Komisji Nadzoru Finansowego i zdaniem Sądu była dostateczna.
W ocenie Sądu, nie ma żadnych podstaw, aby przypisać Bankowi działanie w złej wierze, podobnie jak nie ma podstaw do przyjęcia, że kierowana do powodów informacja w zakresie ryzyka zmiennego oprocentowania była dla nich niejasna i niezrozumiała, nie tylko pod względem gramatycznym, ale i ekonomicznym. Nie jest prawdą, aby powodowie nie mieli wiedzy co do nieprzewidywalności zmienności oprocentowania. Podkreślić należy, że przedmiotowy kredyt nie był pierwszym kredytem hipotecznym powodów. Z przedmiotowej umowy jasno wynika, że kredyt oprocentowany jest wg zmiennej stopy procentowej, a powodowie wprost podawali, że analizowali istotne dla nich punkty umowy. Ponadto powódka sama podała, że kredyt był przez nich „strasznie przemyślany” i że miała ona świadomość, że oprocentowanie może się zmieniać. Przy czym, nie jest jasne z jakich przesłanek powodowie wywodzili swoje przekonanie, że przez okres 34 lat będą spłacać raty w stałej wysokości, nawet jeśli taki zapis znalazł się we wniosku o kredyt. Podkreślić bowiem jeszcze raz należy, że w samej umowie, jak wyżej wskazano, w § 6 ust. 1 wprost podano, że kredyt oprocentowany jest wg zmiennej stopy procentowej. Poza tym, o czym również była już mowa wyżej, Bank przekazał powodom pisemne informacje o ryzyku zmiennej stopy procentowej i zaprezentował przykład wpływu zmiany stopy procentowej na wysokość raty kredytu (k. 156). Powyższe, zdaniem Sądu, świadczy o dopełnieniu wymogów przedstawienia wszystkich informacji mogących mieć wpływ na zakres obowiązków kredytobiorcy i pozwalających samodzielnie ocenić między innymi całkowity koszt kredytu.
Dlatego brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności umowy z uwagi na naruszenie art. 58 k.c. lub art. 353 1 k.c.
Odnosząc się do dalszych zarzutów powodów Sąd uznał, że postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M co do zasady nie powinno stanowić przedmiotu badania na podstawie przepisów Dyrektywy unijnej 93/13 i przepisów krajowych o niedozwolonych postanowieniach umownych (art. 385 1 k.c.).
Stosownie do przepisu art. 1 ust. 2 ww. Dyrektywy unijnej 93/13 warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub Wspólnota, nie podlegają przepisom tej dyrektywy. Regułę tę potwierdził (...) w wyroku z dnia 9 lipca 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. C-81/19.
Zgodnie z przepisem art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz.U.2022.2245 t.j. z dnia 2022.11.03 ) jeśli strony nie uzgodniły stałej stopy oprocentowania to sposób ustalania stopy procentowej określa się jako wartość wskaźnika referencyjnego oraz wysokość marży ustalonej w umowie o kredyt hipoteczny.
Natomiast art. 4 pkt 28 cytowanej wyżej ustawy wskazuje, że wskaźnikiem referencyjnym jest wskaźnik, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniającego dyrektywy (...)i (...) oraz rozporządzenie (UE) nr (...) (Dz. Urz. UE L 171 z 29.06.2016, str. 1).
Stosownie zaś do art. 3 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia wskaźnikiem referencyjnym jest dowolny indeks stanowiący odniesienie do określenia kwoty przypadającej do zapłaty z tytułu instrumentu finansowego lub umowy finansowej lub do określenia wartości instrumentu finansowego bądź indeks stosowany do pomiaru wyników funduszu inwestycyjnego w celu śledzenia stopy zwrotu takiego indeksu lub określenia alokacji aktywów z portfela, lub obliczania opłat za wyniki. Parametry takiego wskaźnika spełnia właśnie wskaźnik WIBOR 3M/6M. Co więcej został on wskazany wprost jako kluczowy wskaźnik referencyjny w załączniku do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) (...) z dnia 11 sierpnia 2016 r. ustanawiającego wykaz kluczowych wskaźników referencyjnych stosowanych na rynkach finansowych.
Powyższe uzasadnia wyłączenie wskazane w art. 1 ust. 2 dyrektywy unijnej 93/13. Przy czym należy wskazać, że nawet gdyby nie podzielić powyższego poglądu, to klauzulę zmiennego oprocentowania uregulowaną w spornej umowie należałoby potraktować jako klauzulę dotyczącą głównego świadczenia, a ta jako transparentna nie podlegałaby kontroli pod względem abuzywności zgodnie z wyłączeniem z art. 4 (2) Dyrektywy unijnej (...) W ocenie Sądu, o czym już wyżej szczegółowo wskazano, Bank poinformował powodów o ryzyku ekonomicznym związanym z zawarciem umowy kredytu w sposób prawidłowy. W dacie zawarcia spornej umowy WIBOR 3M wynosił 2,66%, potem w grudniu 2020 r. spadł do wartości 0,21%, na początku stycznia 2023 r. osiągnął wysokość 7,01%, w dacie wystąpienia z niniejszym powództwem (19 lipca 2024 r.) wynosił 5,86%, a aktualnie wynosi 5,63%. Przy czym należy podkreślić, że aktualna wysokość WIBOR-u może być w każdej chwili sprawdzona przez każdego konsumenta, który ma dostęp do Internetu i telefonu i potrafi wykorzystać najpopularniejsze serwisy informacyjne dostępne z poziomu każdej wyszukiwarki internetowej, a z pewnością powodom posiadającym wykształcenie średnie takich umiejętności nie można odmówić.
Zgodnie z art. 385 1 § 1 k.c. niedozwolonymi postanowieniami umownymi nie są postanowienia umowy, które określają wynagrodzenie, jeśli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zdaniem Sądu postanowienie umowne dotyczące zmiennej stopy procentowej opisanej jako suma wysokości wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M oraz wysokości stałej marży wskazanej w umowie kredytu reguluje wynagrodzenie Banku i czyni to w sposób jednoznaczny w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. Taki sposób regulacji jest także zgodny z przepisem art. 29 ust. 2 ustawy o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami.
Powyższe oznacza, iż w sprawie nie ma podstaw do zastosowania przepisu art. 385 1 § 1 k.c.
Nie można przy tym podzielić stanowiska strony powodowej, że postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 3M jest nieuczciwe i sprzeczne z prawem. Stawiając powyższy zarzut powodowie podnosili, że wskaźnik ten nie jest oparty na transakcjach rzeczywistych i że jest arbitralnie ustalany przez banki.
Wskazać należy, że WIBOR stanowi tzw. referencyjną wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym. Został uznany przez wiążące decyzje administracyjne Komisji Europejskiej i Komisji Nadzoru Finansowego za kluczowy wskaźnik referencyjny, a metoda jego tworzenia została uznana za zgodną z Rozporządzeniem Parlamentu i Rady (UE) nr (...) w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych ( (...)). Metody ustalania wskaźnika WIBOR, weryfikacji i kontroli nie należą do banków, tylko do licencjonowanego administratora, (...), nadzorowanego przez (...), (...) (Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych) i Komisję Europejską. Banki nie mają możliwości uznaniowego decydowania o wysokości świadczeń kredytobiorców. Jak wynika ze Stanowiska Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 26 lipca 2023 r. dot. zagadnień prawnych i ekonomicznych związanych z umowami o kredyt hipoteczny w walucie polskiej, w których stosowany jest wskaźnik referencyjny WIBOR „istotą rynku finansowego jest jego zmienność - nie występują na nim ceny przypisane danym walorom finansowym, które byłyby niezmienne w czasie. Dotyczy to także ceny pieniądza, a tę właśnie odzwierciedlają wskaźniki referencyjne stopy procentowej. Każdy wskaźnik referencyjny stopy procentowej notuje okresy względnej stabilizacji, ale nigdy jego wartość nie jest stała. W dobie niemal nieograniczonej dostępności do danych, przeciętny potencjalny kredytobiorca zamierzający zaciągnąć wieloletni kredyt hipoteczny, powinien być świadomy zmienności tych wskaźników. Powszechną wiedzą jest także, że ceny towarów i usług się zmieniają, co skutkuje tym, że bank centralny (w Polsce: Rada Polityki Pieniężnej, dalej (...), będąca organem Narodowego Banku Polskiego, dalej (...)) podejmuje decyzje o zmianie wysokości stóp procentowych. Stopy te określają m.in. maksymalną wysokość oprocentowania, po jakim bank centralny pożycza pieniądze bankom na okres, z reguły, jednego dnia (stopa lombardowa), oprocentowanie depozytów jednodniowych składanych przez banki w NBP (stopa depozytowa), czy w końcu rentowność siedmiodniowych bonów pieniężnych NBP (stopa referencyjna). Wartości te mają zatem przełożenie odpowiednio na koszt pieniądza pozyskiwanego od banku centralnego, na ewentualne przychody odsetkowe pozyskiwane przez banki od składanych depozytów oraz na ilość pieniądza znajdującą się w obiegu. W trzecim przypadku (...) określa wysokość oprocentowania emitowanych przez NBP bonów pieniężnych, a im większe jest oprocentowanie, tym większa zachęta do nabywania bonów i tym samym zmniejsza się ilość pieniądza w obiegu. To z kolei ma przełożenie na oprocentowanie depozytów i kredytów udzielanych przez banki. Poprzez nabywanie bonów pieniężnych banki pozbywają się środków, których poziom ma wpływ na możliwość udzielania kredytów klientom. Konieczność ich pozyskania z rynku powoduje m.in. podwyższenie oprocentowania depozytów, a z drugiej strony może ograniczyć, przynajmniej przejściowo, akcję kredytową. Jednocześnie rośnie także cena kredytu w związku z refinansowaniem kosztu pozyskania kapitału i zarządzaniem ryzykiem stopy procentowej. Wysokość stóp procentowych NBP ma też przełożenie na transakcje na rynku międzybankowym. Podobnie także stopa lombardowa, po której banki mogą pożyczać pieniądze od banku centralnego, wpływa na górną granicę oprocentowania jednodniowych lokat międzybankowych. Nie jest zatem możliwe w praktyce, aby cena pieniądza kredytowego była niezmienna i nie pozostawała w relacji do sytuacji rynkowej oraz działań NBP”. Dalej wskazano, że przepisy (...), które są prawem powszechnie obowiązującym i bezpośrednio stosowanym we wszystkich państwach Unii Europejskiej, wyznaczyły nowe standardy opracowywania wskaźników referencyjnych. Obecnie stosowana metoda opracowywania wskaźnika referencyjnego WIBOR spełnia wymagania wskazane w (...), a podmiot opracowujący ten wskaźnik, tj. (...) SA, uzyskał w grudniu 2020 r. od (...) zezwolenie na prowadzenie działalności jako administrator wskaźników referencyjnych i został wpisany do właściwego rejestru (...). W dniu 25 marca 2019 roku Komisja Europejska opublikowała Rozporządzenie wykonawcze (...), którym wpisała WIBOR do wykazu kluczowych wskaźników referencyjnych na podstawie art. 20 ust. 1 (...). Zgodnie z art. 23 ust. 2 (...) administrator kluczowego wskaźnika referencyjnego co dwa lata dokonuje i przedstawia organowi nadzoru ocenę zdolności wskaźnika referencyjnego do pomiaru danego rynku lub danych realiów gospodarczych. Krajowy organ nadzoru nad rynkiem finansowym następnie dokonuje własnej oceny w tym zakresie i w stosownych przypadkach przedstawia ją (...). Należy zatem podkreślić, że status wskaźnika referencyjnego WIBOR weryfikowany jest nie tylko przez (...), ale także w znacznym stopniu przez organ UE, jakim jest (...). Także Komisja Europejska informowana jest przez (...) i (...) o ustaleniach dotyczących WIBOR jako kluczowego wskaźnika referencyjnego.
Stwierdzić zatem należy, że wskaźnik referencyjny WIBOR spełnia wszystkie wymogi przepisane prawem. Dlatego w ocenie (...) nie ma żadnych podstaw do podważania wiarygodności i legalności WIBOR, w szczególności w kontekście zastosowania tego wskaźnika w umowach o kredyt hipoteczny w walucie polskiej.
W niniejszej sprawie powodowie nie wykazali, aby doszło do manipulacji wskaźnikiem WIBOR, w szczególności aby miało to miejsce na skutek zachowania się pozwanego Banku. Należy podkreślić, co podkreślała sama strona powodowa, że wysokość wskaźnika WIBOR ustalana jest na podstawie danych przekazywanych przez dziesięć największych banków, tj. przez Bank (...), (...), (...), Millennium Bank, Bank (...), S. Bank, D. Bank, (...),(...) i (...) Bank (...) i poziom stawek WIBOR stanowi odzwierciedlenie warunków rynkowych po jakich ww. podmioty zawierają transakcje, natomiast ze wskaźnika referencyjnego WIBOR korzystają wszystkie banki, a nie tylko pozwany Bank.
Odnośnie rozkładu ryzyka przy umowie kredytu o zmiennym oprocentowaniu ustalanym na podstawie wskaźnika referencyjnego WIBOR należy podkreślić, iż ryzyko to, wbrew twierdzeniom powodów, obciąża obie strony umowy, a nie tylko kredytobiorcę. Wskaźnik WIBOR, jak wyżej wskazano, ulega bowiem zmianom będącym odbiciem zmieniającej się sytuacji ekonomicznej w skali makro, a czynniki makroekonomiczne, które wpływają na wysokość wskaźnika WIBOR podlegają zmianom zarówno na korzyść kredytobiorcy, jak i na korzyść kredytodawcy. Tak było także w przypadku powodów. Faktycznie interes Banku był o tyle zabezpieczony, że w przypadku spadku poziomu stopy referencyjnej oprocentowanie kredytu nie mogło być niższe niż 3%, ale powyższe nie świadczy o nierówności stron. Jest to bowiem zwykłe wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Trudno bowiem, aby mogło dojść do sytuacji, gdyby to Bank musiał ponosić koszty udzielenia kredytobiorcy pożyczki, a do takich sytuacji mogłoby teoretycznie dojść, gdyby np. marża nie wyznaczała minimalnego oprocentowania kredytu (przy głęboko ujemnych stopach procentowych). Byłoby to z pewnością sprzeczne z naturą zobowiązania kredytowego.
To, że oprocentowanie oparte na wskaźniku referencyjnym WIBOR ma rzeczywisty aspekt ekonomiczny, a tym samym że nie stanowi manipulacji banków przeciwko pozostałym uczestnikom obrotu, świadczy również to w jaki sposób kształtuje się poziom alternatywnego wskaźnika referencyjnego (...). Wskaźnik ten został wprowadzony do obrotu w następstwie krytyki konstrukcji mechanizmu funkcjonowania wskaźnika WIBOR z takim uzasadnieniem, iż będzie on (wskaźnik (...)) przedstawiał rzeczywistą skalę inflacji, w domyśle niższą niż wskaźnik WIBOR. Tymczasem należy zauważyć, że wskaźnik (...) 3M, który w dniu 5 kwietnia 2019 r. wynosił 1,1734% przejawiał tendencje zarówno wzrostowe jak i spadkowe, ale ostatecznie na dzień 19 lipca 2024 r. (dzień wniesienia pozwu w niniejszej sprawie) wynosił 5,1461% (źródło: https://www.bankier.pl/mieszkaniowe/stopy-procentowe/wiron?rateDate=2023-06-19&rateChartType=wiron). Niewątpliwie wskaźnik (...) jest notowany nieco niżej niż wskaźnik WIBOR. Jednak jak wskazują ekonomiści nie należy spodziewać się dużych zmian w oprocentowaniu kredytów hipotecznych. Unijne prawo wymaga, aby nowy wskaźnik referencyjny nie odbiegał zasadniczo od starego, dlatego zostanie wprowadzony spread korygujący. Jak zaznacza Narodowy Bank Polski, spread korygujący powinien być jednolity dla różnych produktów (źródło: https://www.analizy.pl/gospodarka (...)-nowy-wskaznik-zamiast-wibor-u).
Poza tym należy podkreślić, że prowadzenie prac nad zastąpieniem WIBOR innym wskaźnikiem nie oznacza jego nieuczciwości, czy nierynkowości, a świadczy jedynie o trwającej ewolucji wskaźników referencyjnych. Należy zauważyć, że zastępowanie wskaźników innymi jest dopuszczalne na gruncie Rozporządzenia (...), a tego rodzaju decyzje w żadnej mierze nie oznaczają wadliwości poprzedniego wskaźnika, ani też nie uzasadniają podważania umów referujących do zastępowanych wskaźników.
Strona powodowa wywodząc roszczenie ewentualne podnosiła abuzywność postanowień odnoszących się wyżej omawianego wskaźnika referencyjnego WIBOR.
Jak stanowi art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).
Z powyższego wynika, że dla stwierdzenia abuzywności postanowień umownych konieczne jest łączne spełnienie następujących przesłanek: stroną ocenianej umowy jest konsument, postanowienia umowne nie zostały uzgodnione indywidualnie z konsumentem, postanowienia te kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy głównych świadczeń stron.
W okolicznościach niniejszej sprawy nie budził wątpliwości status powodów jako konsumentów w rozumieniu art. 22 1 k.c.
W ocenie Sądu postanowienia umowne dotyczące zmiennego oprocentowania opartego o stawkę WIBOR 3M nie zostały z kredytobiorcą indywidualnie uzgodnione.
Art. 385 1 § 3 k.c. stanowi, że nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez „rzeczywisty wpływ” należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Z tego też powodu okoliczność, iż konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądza o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione. Za uzgodnione indywidualnie trzeba bowiem uznawać tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on w praktyce oddziaływać. Innymi słowy należy badać, czy konsument miał realny wpływ na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę i czy z możliwości tej zdawał sobie sprawę. Zatem do tego, by skutecznie wykazać fakt, że klauzula była uzgodniona z konsumentem, nie wystarcza opatrzenie kontrolowanego postanowienia wzmiankami typu: „wyrażam zgodę”, „przyjmuję własnoręcznym podpisem” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 marca 2013 r., VI ACa 1241/12, LEX nr 1322083). W konsekwencji postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi będą takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta.
W ocenie Sądu sama już okoliczność, że klauzula zmiennego oprocentowania opartego o stawkę WIBOR 3M została zawarta w regulaminie, a więc w dokumencie, które nie podlega indywidualnym uzgodnieniom, a ponadto może być w każdej chwili zmieniony przez pozwanego, świadczy o tym, że strony nie uzgadniały indywidualnie treści przedmiotowych postanowień.
Jak stanowi art. 385 1 § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Umowa ze stroną powodową została zawarta na podstawie wzorca opracowanego oraz przedstawionego przez pozwanego. W tej sytuacji obowiązuje domniemanie, że zawarte w niej postanowienia nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem (art. 385 1 § 3 k.c.). Do obowiązków pozwanego w związku z tym należało udowodnienie, że przedmiotowe postanowienie zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem (art. 6 k.c., art. 385 1 § 4 k.c., por. M. Bednarek, w: „System Prawa Prywatnego. Prawo zobowiązań. Część ogólna”, tom 5 pod red. E. Łętowskiej, Wyd. C.H. Beck, 2006 r., str. 659), któremu to obowiązkowi strona pozwana nie sprostała. Należy bowiem podkreślić, że uczestnicząca w zawieraniu umowy z powodami z ramienia Banku świadek B. B. wprost podała, że to co było zawarte w umowie klienci się zapoznawali i podpisywali.
W tym miejscu należy podkreślić, że świadczenie Banku stanowi odpowiednik świadczenia kredytobiorcy. Umowa kredytu zrealizowała cele zakładane przez obie strony umowy według stanu na dzień jej zawarcia. Wskazana data to właściwy moment oceny powyższej kwestii, zwrócić jednak należy uwagę na to, że cele te w dalszym ciągu są spełnione.
W ocenie Sądu bezzasadny jest zarzut, jakoby brak zaoferowania stronie powodowej instrumentów finansowych chroniących przed ryzykiem stopy procentowej, tj. kredytu opartego o stałą stopę oprocentowania, świadczył o asymetrii stron i naruszeniu równowagi kontraktowej. Należy zauważyć, strona powodowa przed zawarciem umowy przemyślała decyzje o kredycie, korzystała z usług doradcy finansowego i wybrała najkorzystniejszą wówczas dla niej ofertę, którą oferował pozwany Bank. Poza tym z akt sprawy nie wynika, aby powodowie podjęli chociażby próbę zmiany oprocentowania na stałą poprzez złożenie stosownego wniosku do pozwanego Banku o zawarcie aneksu w tym zakresie.
Konkludując, w okolicznościach niniejszej sprawy, nie można uznać, że zawarta pomiędzy stronami umowa o kredyt hipoteczny z dnia 30 października 2013 r., nr KH/ (...) jest sprzeczna z przepisami prawa krajowego czy też wspólnotowego, aby była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami, jak też by zawierała klauzule abuzywne. Szczególnie brak jest podstaw do przyjęcia, iż Bank zaproponował powodom produkt nieadekwatny do ich oczekiwań i potrzeb lub produkt, którego powodowie nie rozumieli. Zdaniem Sądu kredyt ze zmienną stopą procentową nie należy do skomplikowanych produktów finansowych.
Dlatego Sąd podzielił stanowisko strony pozwanej zawarte w odpowiedzi na pozew i uznał, że nie zaistniały przesłanki do uwzględnienia powództwa, ani w zakresie roszczenia o ustalenie, ani ściśle z nim związanego roszczenia o zapłatę, jak również w zakresie roszczeń ewentualnych, których poczynione wyżej rozważania bezpośrednio dotyczą, jako wywodzonych z abuzywności postanowień dotyczących ustalania oprocentowania kredytu (pkt I i II wyroku).
O kosztach procesu orzeczono w pkt III i IV sentencji wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 k.p.c.
Na podstawie art. 13a Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2024.959 t.j. z dnia 2024.06.28) Sąd nakazał pobrać solidarnie od powodów E. K. i J. K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łomży kwotę 1.000 zł tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od powództwa ewentualnego (pkt III wyroku).
W pkt IV wyroku tytułem zwrotu kosztów procesu w zakresie powództwa głównego oraz ewentualnego Sąd zasądził solidarnie od powodów E. K. i J. K. na rzecz pozwanego Banku (...) S.A. w W. kwotę 16.457 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty (wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w zakresie roszczenia głównego – 10.800 zł, a w zakresie roszczenia ewentualnego – 5.400 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł i opłata za postępowanie zażaleniowe – 240 zł – zgodnie z § 2 ust. 7 i 6 oraz § 10 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023, poz.1935 t.j).
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Łomży
Osoba, która wytworzyła informację: Cezary Waldziński
Data wytworzenia informacji: