Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2025 roku

Sąd Rejonowy w Białymstoku, II Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Karol Olszewski

Protokolant: stażysta Zuzanna Łapińska

po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2025 roku w Białymstoku na rozprawie

sprawy z powództwa R. S.

przeciwko (...) Zakładowi (...) na (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

I. zasądza od (...) Zakładu (...) na (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz R. S. kwotę 500 zł (pięćset złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 marca 2023 roku do dnia zapłaty;

II. zasądza od (...) Zakładu (...) na (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz R. S. kwotę 137 zł (sto trzydzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt II C 1142/25

UZASADNIENIE

R. S. wniósł od zasądzenie od (...) Zakładu (...) na (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 500 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 marca 2023 r. do dnia zapłaty. Ponadto wniósł o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 1 lutego 2023 r. podczas wchodzenia po schodach T. S. (żona powoda) uległa nieszczęśliwemu wypadkowi, na skutek którego zmarła w szpitalu w dniu 6 lutego 2023 r. Powód dodał, że posiada indywidualne kontynuowane ubezpieczenie pracownicze typ P (...), polisa numer (...), które to ubezpieczenie obejmuje śmierć członka rodziny, w tym śmierć małżonka spowodowaną nieszczęśliwym wypadkiem. Powód podniósł, że zgłosił pozwanemu wypadek, jednak odmówił on przyjęcia odpowiedzialności i przyznania świadczenia (k. 3-23).

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym w tej sprawie dnia 9 czerwca 2025 r. Sąd Rejonowy w Białymstoku uwzględnił żądanie powoda w całości (k. 26).

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany przyznał, iż przedmiotowe roszczenie zostało zarejestrowane pod nr (...). Wskazał, że decyzją z dnia 20 marca 2023 r. odmówił przyjęcia odpowiedzialności za zdarzenie i wypłaty świadczenia, gdyż dokumentacja medyczna nie potwierdza, że do śmierci doszło w wyniku nieszczęśliwego wypadku wypełniającego definicję zawartą w OWU (k. 33-38).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. S. zawarł z pozwanym INDYWIDUALNIE KONTYNUOWANE UBEZPIECZENIE PRACOWNICZE TYP P PLUS Polisa Nr (...)/TU/WK. W polisie ubezpieczającym i ubezpieczonym był R. S.. Umowa obejmowała dodatkowe ubezpieczenie na wypadek śmierci członka rodziny spowodowanej nieszczęśliwym wypadkiem. Do ww. polisy zastosowanie mają Ogólne warunki ubezpieczenia indywidualnie kontynuowanego zatwierdzone uchwałą nr UZ/221/2011 Zarządu (...) Zakładu (...) na (...) SA z dnia 24 sierpnia 2011 r.

Dowód: plik „polisa” na płycie CD.

Zgodnie z Ogólnymi warunkami ubezpieczenia indywidualnie kontynuowanego „nieszczęśliwym wypadkiem” jest niezależne od woli i stanu zdrowia osoby, której życie lub zdrowie jest przedmiotem ubezpieczenia, gwałtowne zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, będące wyłączną oraz bezpośrednią przyczyną zdarzenia objętego odpowiedzialnością (...) SA.

Dowód: Ogólne warunki ubezpieczenia indywidualnie kontynuowanego na płycie CD.

T. S. miała 72 lata. U kobiety zdiagnozowana była padaczka epileptyczna, a także tętniak mózgu. W dniu 1 lutego 2023 r. razem ze swoim mężem między godziną 11 a 12 wracała do domu z zakupów. Na klatce schodowej zachwiała się i upadła. W wyniku upadku straciła przytomność, a bezpośrednio po zdarzeniu została przewieziona przez karetkę pogotowia ratunkowego do (...) Szpitala (...) w B.. Przeprowadzone w szpitalu badania wykazały m.in.: rozległy krwiak w lewej okolicy ciemieniowo-skroniowej z uogólnionym obrzękiem mózgu z zaciśnięciem układu komorowego mózgu, , świeży przymózgowy krwiak 9-10 mm w prawej okolicy czołowo-ciemieniowej i węższy do 4-5 mm w prawej okolicy skroniowej, ślad krwi w rowkach mózgowych w lewej okolicy skroniowej.

Dowody: oświadczenie, k. 9v; karta medycznych czynności ratunkowych, k. 19; karta informacyjna z leczenia szpitalnego, k. 20-22; zeznania świadka A. Ż., k. 58-61; przesłuchanie powoda, k. 61-64.

W dniu 6 lutego 2023 r. T. S. zmarła w szpitalu. Jako bezpośrednią przyczynę zgonu wpisano „R09.2 – zatrzymanie oddechu (protokół śmieci mózgu)”, zaś jako przyczynę zgonu wtórną „S06.1 – urazowy obrzęk mózgu”.

Dowód: karta zgonu, k. 23-23v.

W dniu 17 lutego 2023 r powód zgłosił pozwanemu wypadek ubezpieczeniowy, które to zgłoszenie zostało zarejestrowane pod nr (...).

Dowód: płyta CD, k. 104.

Decyzją z dnia 20 marca 2023 r. pozwany odmówił przyjęcia odpowiedzialności za przedmiotowe zdarzenie oraz przyznania świadczenia. Wskazał, iż dostarczona dokumentacja nie potwierdza przyczyny zewnętrznej upadku, zatem nie zachodzi nieszczęśliwy wypadek w rozumieniu OWU.

Dowód: decyzja z dnia 20 marca 2023 r., k. 9.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił częściowo w oparciu o fakty niesporne, a ponadto w oparciu o dokumenty, których autentyczność nie była kwestionowana w toku sprawy oraz zeznania świadka i przesłuchanie stron ograniczone do powoda. Nie zaistniały przyczyny uznania za niewiarygodne zeznań świadka lub przesłuchania powoda. Ich treść jest spójna, niesprzeczna zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie oraz znalazła bowiem potwierdzenie w zgromadzonej w toku postępowania dokumentacji.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Stosownie do art. 805 § 1 i 2 pkt 2 k.c. przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu osobowym – umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. Świadczenia z ubezpieczeń osobowych nie mają charakteru odszkodowawczego. Ich celem nie jest bowiem wyrównanie szkody w pojęciu prawa cywilnego, lecz udzielenie poszkodowanemu stosownego zabezpieczenia, którego wysokość nie zależy od rozmiaru wyrządzonej szkody, lecz od umówionej sumy ubezpieczenia (Z. Gawlik Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część szczególna, LEX, 2010).

Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia nieszczęśliwego wypadku. To pojęcie powinno być szczegółowo określone w ogólnych warunkach poszczególnych umów.

Należy zauważyć, że praktyka ubezpieczeniowa zmierza do coraz dalej idącego zawężenia zakresu pojęcia wypadku w umowach ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków. Wystarczy dokonać porównania treści tego pojęcia stosowanego do umów ubezpieczenia zawieranych np. w latach 70., w których pojęcie nieszczęśliwego wypadku było zgodne z potocznym znaczeniem i przez który rozumiano „każde zdarzenie działające z zewnątrz w sposób nagły, w wyniku którego ubezpieczony doznał uszkodzenia ciała lub zmarł”, z aktualnym jego znaczeniem wprowadzanym do obecnie oferowanych OWU. Współcześnie, by dane zdarzenie zostało zakwalifikowane jako nieszczęśliwy wypadek, winno najczęściej, jak wynika z opisu w OWU, spełniać łącznie np. następujące cechy: być przypadkowym, nagłym, niezależnym od woli ubezpieczonego i stanu jego zdrowia, gwałtownym zdarzeniem wywołanym przyczyną zewnętrzną, będącą wyłączną oraz bezpośrednią przyczyną zdarzenia objętego odpowiedzialnością ubezpieczyciela. (...) Przy ustalaniu, czy zaszedł wypadek ubezpieczeniowy przewidziany w umowie ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, kluczowe znaczenia ma istnienie przyczyny zewnętrznej jako składnika pojęcia tego wypadku ubezpieczeniowego (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Bytowie z 22.12.2017 r., I C 95/16, LEX nr 2446828).

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 27 sierpnia 2025 r. Sąd na podstawie art 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. odstąpił od przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z zakresu neurochirurgii, albowiem fakty przytoczone w tezie dowodowej w pkt 6 sprzeciwu nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Poniesienie kosztów przeprowadzenia opinii biegłego byłoby nieracjonalne i nieadekwatne w stosunku do niskiej wartości przedmiotu sporu.

Nie jest doniosły w sprawie fakt, czy choroby współistniejące występujące u zmarłej mogły być przyczyną utraty równowagi i upadku. Już samo pytanie do biegłego wprowadza tu tryb przypuszczający. Przy rozstrzyganiu sprawy odpowiedź na takie pytanie nie miałaby żadnego znaczenia, albowiem przyczyna utraty równowagi nadal pozostawałaby w sferze domysłów i nieokreślonego prawdopodobieństwa co do przyczyny. To samo należy odnieść do części tezy dowodowej zawartej w pkt 6 lit. c.

Ponadto należy zauważyć, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przyczyną sprawczą – zewnętrzną zdarzenia może być każdy czynnik zewnętrzny (nie wynikający z wewnętrznych właściwości człowieka) zdolny wywołać w określonych warunkach szkodliwe skutki. W tym znaczeniu przyczyną zewnętrzną może być nie tylko maszyna, siły przyrody, czyn innej osoby, ale także czynność samego poszkodowanego, np. podźwignięcie, podbiegnięcie, nieskoordynowany ruch, potknięcie, upadek, nadmierny wysiłek fizyczny (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna - z dnia 11 lutego 1963 r., III PO 15/62, OSNC 1963, Nr 10, poz. 215, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 1979 r., III CZP 40/79, OSP 1980, Nr 5, poz. 85, wyrok składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1971 r., III CRN 332/71, OSNC 1972, Nr 4, poz. 73, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1973 r., II CR 250/73, nie publ., z dnia 19 lutego 1975 r., II CR 867/74, nie publ., z dnia 26 marca 1975 r., III CRN 460/74, OSNC 1976, Nr 5, poz. 111, z dnia 16 czerwca 1980 r., III PR 33/80, nie publ., i z dnia 30 lipca 1997 r., II UKN 91/97, OSNP 1998, Nr 11, poz. 344).

Ponadto w orzecznictwie dotyczącym wypadków przy pracy (gdzie również spełniony musi być wymóg „zewnętrzności” przyczyny), wskazuje się, że uszkodzenie ciała - w sytuacji, gdy nastąpiło na tle stwierdzonych u pracownika schorzeń samoistnych - nie wyłącza samo przez się możliwości uznania zdarzenia za wypadek przy pracy, jeżeli w stanie faktycznym ujawniłyby się przyczyny o charakterze zewnętrznym, z którymi określony skutek pozostaje w związku, np. potknięcie się chorego pracownika o nierówności chodnika (wyrok z dnia 24 października 1978 r., III URN 26/78, OSNCP 1979 nr 6, poz. 128). Do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy w razie zbiegu przyczyny zewnętrznej z przyczyną wewnętrzną wystarczy więc wykluczenie, że bez tego czynnika zewnętrznego nie doszłoby do skutku w postaci uszczerbku na zdrowiu (wyrok z dnia 4 maja 1984 r., II PRN 6/84). Nawet, gdy źródłem nagłego zdarzenia była choroba, to należy uwzględnić przyczynę dodatkową, zewnętrzną, pochodzącą ze sfery zagrożenia pracą i przyjąć, że ta właśnie przyczyna spowodowała uraz. Uraz doznany w wyniku nagłego zdarzenia spowodowanego epileptyczną utratą świadomości w miejscu pracy może być poczytany za spowodowany przyczyną zewnętrzną, jeżeli warunki pracy wywarły wpływ na jego rozmiar, przykładowo w sytuacji, gdy podczas upadku z powodu utraty przytomności pracownik stracił rękę urwaną przez maszynę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2007 r., I UK 205/07). Według tej reguły uznaje się za wypadek przy pracy upadek pracownika na skutek utraty przytomności wynikającej ze skłonności do omdleń, gdy doznanie urazu następuje wskutek uderzenia o twarde podłoże lub upadku z wysokości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 stycznia 1977 r., III PRN 47/76 oraz z dnia 14 września 1977 r., III PRN 30/77). W takich przypadkach przyczyną sprawczą doznanych uszkodzeń ciała pracownika jest nie tylko sam atak choroby powodujący utratę przytomności, lecz czynnik zewnętrzny, którego wystąpienie powoduje uraz (wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z 23.04.2015 r., VIII Pa 227/14, LEX nr 1830880).

Należy zatem stwierdzić, że zdarzeniem, które doprowadziło do śmierci żony powoda była nie sama utrata równowagi a uderzenie głową w twarde podłoże. To uderzenie w twarde podłoże, a nie przecież sam powód utraty równowagi (napad padaczki lub pęknięcie tętniaka), spowodowało m.in. obrzęk mózgu, krwiaki, rozległe obrażenia wewnątrzczaszkowe, które następnie doprowadziły do śmierci. Prawdą jest, że gdyby nie utrata równowagi (nawet z powodu napadu padaczki), zapewne do upadku by nie doszło. Ale gdyby z kolei żona powoda na skutek utraty równowagi upadła na miękkie podłoże, najprawdopodobniej nic poważnego by się nie wydarzyło. W tym rzecz, że nieszczęśliwym zbiegiem okoliczności żona powoda przed utratą równowagi znajdowała się w takiej pozycji i w takim miejscu, że uderzyła finalnie w twarde podłoże, co doprowadziło do śmierci. Ewentualny napad padaczki kwalifikować można ewentualnie jako pośrednią przyczynę zgonu, natomiast bezpośrednią przyczyną był uraz głowy i mózgu. Zapis § 2 ust. 1 pkt 5 OWU wymaga, by gwałtowne zdarzenie było bezpośrednio powiązane ze skutkiem śmiertelnym. Oczywiste jest, że takie bezpośrednie powiązanie śmierci żony powoda jest z urazem głowy, nie zaś ze źródłem utraty równowagi.

Niecelowe byłoby zatem dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na fakt, czy na podstawie stwierdzonych schorzeń można stwierdzić, że w dniu 1.02.2023 r. u T. S. doszło do napadu padaczki epileptycznej. W świetle powyższych rozważań prawnych, nawet, jeśli tak w istocie było, to nadal zdarzenie z 1.02.2023 r. zakwalifikować należy jako nieszczęśliwy wypadek w rozumieniu OWU.

Ponadto nieuzasadnione jest twierdzenie pozwanego, że przyczyną śmierci poszkodowanej mogło być pęknięcie tętniaka. Wniosek taki nie wynika z analizy karty zgonu w zestawieniu ze znaczeniem oznaczeń zdefiniowanych w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ( (...)10). W karcie zgonu jako wtórną przyczynę zgonu wpisano „S06.1 – urazowy obrzęk mózgu”. Należy wyjaśnić, że wtórną przyczyną zgonu jest stan dający początek bezpośredniej przyczynie zgonu. Z kolei bezpośrednią przyczyną zgonu (w przedmiotowej sprawie to R09.2 – zatrzymanie oddechu) jest choroba lub stan bezpośrednio prowadzące do zgonu. Natomiast wyjściową przyczyną są choroba lub okoliczności wypadku, urazu (tzw. zewnętrznej przyczyny zgonu), które zapoczątkowały łańcuch zdarzeń chorobowych prowadzących bezpośrednio do zgonu. Z kolei pęknięcie tętniaka w głowie w (...)10 klasyfikuje się kodem 160.9 (krwotok podpajęczynówkowy, nieokreślony), który obejmuje pęknięcie (wrodzonego) tętniaka mózgu (...) (bliżej nieokreślonego), a także bardziej szczegółowymi kodami dla konkretnych lokalizacji, np. I60.1-I60.4. Gdyby zatem (wyjściową, wtórną lub bezpośrednią) przyczyną zgonu było pęknięcie tętniaka, to ww. kody zostałyby wpisane do karty zgonu. Tymczasem wskazane kody w ogóle nie widnieją w dokumentacji medycznej w niniejszej sprawie. W takiej sytuacji, jeżeli karta zgonu wiąże śmierć poszkodowanej wprost z urazowym obrzękiem mózgu (co dało początek bezpośredniej przyczynie zgonu) i nie posługuje się kodami właściwymi dla pęknięcia tętniaka mózgu, to zbędnym jest przeprowadzenie opinii biegłego, gdyż w całej dokumentacji medycznej brak jest wpisów, które sugerowałyby, że przyczyna zgonu była inna niż na tle urazowym.

Konsekwencją przyjęcia, że zdarzeniem prowadzącym do zgonu T. S. jest uderzenie głową o twarde podłoże, a nie sam napad padaczkowy, czy pęknięcie tętniaka, jest także przyjęcie, że owo uderzenie nie miało bezpośredniego związku z wcześniejszym stanem zdrowia T. S..

Sąd podkreśla, że wbrew twierdzeniom pozwanego powód wykazał wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanego. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 lipca 2017 r. (II CSK 699/16), wskazał, że uwzględniając treść art. 6 k.c. wierzyciela dochodzącego od dłużnika spełnienia świadczenia obciąża ciężar wykazania przysługującej mu wierzytelności tj. wykazania wszystkich faktów, z którymi właściwe przepisy prawa materialnego wiążą powstanie wierzytelności, o określonej treści i rozmiarze. W konsekwencji, jeżeli ubezpieczony wykaże zaistnienie nieszczęśliwego wypadku objętego ochroną ubezpieczeniową, wówczas ciężar dowodu, że świadczenie jest nienależne spoczywa na ubezpieczycielu. Fakty prawnoniweczące musi bowiem udowodnić strona, która wywodzi z nich swoje twierdzenie, o nieistnieniu praw czy obowiązków (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2005 r., III CK 11/05, nie publ., z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 71/09, nie publ., z dnia 20 sierpnia 2009 r., II CSK 166/09, OSNC - ZD 2010, nr B, poz. 55, i z dnia 18 lutego 2010 r., II CSK 449/09, nie publ.). Powód wykazał, że doszło do śmierci jego żony, a zatem zaistniała przesłanka wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Jednocześnie wykazał on, że do śmierci doszło na skutek urazu głowy. Wskazują na to wszystkie dokumenty dołączone do akt sprawy. W tym kontekście nie jest doniosła argumentacja pozwanego zawarta w odpowiedzi na pozew, że najbardziej prawdopodobna przyczyna upadku wynika z dolegliwości, z którymi zmarła borykała się przed zdarzeniem. Jest to oczywiste ominięcie elementu bezpośrednio powodującego śmierć żony powoda, czyli uderzenia głową na klatce schodowej.

Wobec powyższego Sąd uwzględnił powództwo w całości, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

W oparciu o przepis art. 481 § 1 i 2 k.c. Sąd zasądził zgodnie z żądaniem powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 22 marca 2023 r. do dnia zapłaty. Początkowa data biegu odsetek nie była kwestionowana przez stronę pozwaną.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II stosownie do art. 98 § 1 k.p.c. W skład kosztów procesu poniesionych przez powoda w łącznej wysokości 137 zł wchodzą: opłata sądowa od pozwu w wysokości 30 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 90 zł ustalone w oparciu o § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz kwota 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie od zasądzonej tytułem kosztów procesu kwoty Sąd orzekł w oparciu o art. 98 §1 ¹ k.p.c.