Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Alicja Sołowińska

SA Dorota Elżbieta Zarzecka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 czerwca 2018 r. w B.

sprawy z odwołania J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wypłatę nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wraz z odsetkami

na skutek apelacji wnioskodawcy J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 lutego 2018 r. sygn. akt III U 337/17

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od J. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Alicja Sołowińska

Sygn. akt III AUa 332/18

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych O. decyzją z dnia 1.08.2017 r., na podstawie przepisów ustawy z dnia 22.05.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. Nr 97, poz. 800 ze zm.), wykonując prawomocny wyrok Sądu z dnia 6.06.2017 r. przyznał J. K. nauczycielskie świadczenie kompensacyjne od 1.03.2014 r. do 31.08.2014 r.

Wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego na dzień 01.03.2014 r. wyniosła miesięcznie 1.665,73 zł, natomiast od 01.03.2017 r. po waloryzacji w kwocie 1.715,81 zł. Organ rentowy przekazał na rachunek wnioskodawcy należność w kwocie 12.238,94 zł w tym należne odsetki w kwocie 2.736,67 zł za okres od 12.04.2014 r. do 06.09.2017 r.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył J. K., domagając się: 1. orzeczenia, że poprzednie decyzje - z dnia 31.03.2014 r. i z dnia 04.05.2016 r. wydano z rażącym naruszeniem prawa; 2. orzeczenia o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji stwierdzającej prawo do świadczenia i umożliwiającej uwzględnienie prawa do świadczenia w okresie od 01.03.2014 r. do 31.08.2014 r., mimo iż organ posiadał wszelkie dane - o którym to orzeczeniu mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; 3. ustalenia - zgodnie ze stanem faktycznym i prawnym na dzień 12.03.2014 r. czyli na dzień złożenia wniosku o stwierdzenie prawa do świadczenia - prawidłowej wysokości miesięcznego świadczenia do wypłaty na dzień 1.03.2014 r., tj. zgodnie z datą pierwszej decyzji - gdyby decyzja ta była wydana zgodnie z prawem, czyli stwierdzała w dniu 31.03.2014 r. prawo do świadczenia; 4. orzeczenia o obowiązku wypłaty pełnej kwoty świadczeń za okres od 01.03.2014 r. do 31.08.2014 r., z uwzględnieniem odliczeń kwot 46,33 zł stosowanych przy miesięcznych wypłatach; 5. ustalenie obowiązku wypłaty odsetek za opóźnienie, liczonych w następujący sposób:

- za opóźnienie wypłaty za marzec i kwiecień 2014 r. - od 6.04.2014 r. do dnia zapłaty,

- za opóźnienie wypłaty za maj 2014 r. - od 6 maja 2014 r. do dnia zapłaty,

- za opóźnienie wypłaty za czerwiec 2014 r. - od 6 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty,

- za opóźnienie wypłaty za lipiec 2014 r. - od 6 lipca 2014 r. do dnia zapłaty,

- za opóźnienie wypłaty za sierpień 2014 r. - od 6 sierpnia 2014r. do dnia zapłaty;

i 6. zasądzenia od organu rentowego kosztów w postępowania.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS podtrzymał podstawy skarżonej decyzji i dodatkowo wskazał, iż wraz ze świadczeniem za wrzesień 2017 r. odwołującemu zostało wypłacone wyrównanie za okres od 01.03.2014 r. do 31.08.2014 r. w kwocie 9.994,38 zł wraz z ustawowymi odsetkami za okres od 12.04.2014 r. do 06.09.2017 r. w kwocie 2.736,67 zł. Ustosunkowując się do zarzutu dotyczącego nieprawidłowego „uwzględnienia odliczeń kwot 46,33 zł przy każdej miesięcznej wypłacie” organ rentowy wyjaśnił, iż zgodnie z art. 34 ust.2a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych organ rentowy, jako płatnik zobowiązany jest do pobierania zaliczek miesięcznych od wypłaconych emerytur i rent w sposób określony w art. 32 ust.1- 1d pomniejszając zaliczkę miesięczną o 1/12 kwoty wolnej od podatku (w niniejszej sprawie o kwotę 46,33zł). Z należnego wnioskodawcy wyrównania, zgodnie z ustawą podatku dochodowym, można zastosować tylko jedną ulgę podatkową. Skoro odwołujący wyrównanie wraz ze świadczeniem otrzymał we wrześniu 2017 r. zastosowano więc jedną ulgę podatkową. Odwołujący przy rozliczeniu rocznym za 2017 r. winien otrzymać z Urzędu Skarbowego zwrot sześciu ulg podatkowych. Odnosząc się do zarzutów zawartych w pkt 3 i 4 odwołania, organ rentowy podał, że obie decyzje wskazane przez wnioskodawcę zostały poddane kontroli sądowej, w których zapadły już prawomocne wyroki.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 13 lutego 2018 r. oddalił odwołanie (pkt 1) oraz zasądził od J. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2).

Na wstępie rozważań Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem reprezentowanym w orzecznictwie, w postępowaniu w sprawach z ubezpieczenia społecznego z odwołania od decyzji organu rentowego, to jej treść wyznacza przedmiot i zakres rozpoznania oraz rozstrzygnięcia Sądu (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 25.02.2014 r., III AUa 821/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6.09.2000r., II UKN 685/99, z dnia 2.10.2008r., I UK 88/08, czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10.03.2011r., III UZ 1/11). Decyzją z dnia 4.05.2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał J. K. od dnia 1.03.2014 r. prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. W odwołaniu J. K. domagał się wypłaty wyrównania i odsetek za okres od 01.03.2014 r. do 31.08.2014 r. Wyrokiem z dnia 16.08.2016 r. Sąd Okręgowy w sprawie III U 257/14 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do wypłaty nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 01.03.2014 r. do dnia 31.08.2014 r. wraz z ustawowymi odsetkami. Apelacja wnioskodawcy od tego wyroku została odrzucona postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 06.06.2017r. Wyrok z dnia 16.08.2016 r. stał się prawomocny w dniu 06.06.2017 r. i w dniu 20.07.2017 r. organ rentowy otrzymał go do wykonania. Decyzją z dnia 01.08.2017 r. organ rentowy wykonał orzeczenie Sądu, przyznając wnioskodawcy świadczenie od dnia 01.03.2014 r. do dnia 31.08.2014 r. Na tym etapie ustaleń Sąd Okręgowy nie dopatrzył się podstaw do obciążania organu rentowego winą, za opóźnienie w wykonaniu wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 16.08.2016 r. Zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383) w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Chronologia zdarzeń wskazywała, iż organ rentowy nie uchybił 30-dniowemu terminowi do wydania decyzji. Treść i zakres decyzji nie mogły być inne niż prawomocny wyrok Sądu. Odnośnie wyliczeń oraz zastosowanych zasad obliczania podatku, została potwierdzona przez biegłą sądowa z zakresu finansów i rachunkowości, która weryfikowała w tym zakresie wyliczenia organu rentowego. W tym względzie Sąd pierwszej instancji nie dopatrzył się błędów ani uchybień po stronie organu rentowego. Co więcej, w toku postępowania organ rentowy, na żądanie wnioskodawcy przedstawił szczegółowe wyliczenia odsetek od wyrównania. Odsetki zostały wyliczone od dnia 12.04.2014 r. Sąd Okręgowy również nie znalazł podstaw do kwestowania tych wyliczeń (k. 50), tym bardziej, iż opinia biegłej nie wskazała na jakiekolwiek błędy w tym zakresie. Zdaniem Sądu I instancji nie można było podzielić zarzutów odwołującego zawartych w punkcie 2, 4 i 5 odwołania.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów zawartych w odwołaniu (pkt 1 i 3), Sąd I instancji przypomniał, że to zaskarżona decyzja określa przedmiot niniejszego postępowania. Postępowanie niniejsze nie dotyczy zatem decyzji z dnia 31.03.2014 r. i 04.05.2016 r. Sąd Okręgowy wskazał, iż decyzja z dnia 31.03.2014 r. była oceniania w sprawie III U 277/14 Sądu Okręgowego. Prawomocnym wyrokiem z dnia 28.05.2014 r. oddalono odwołanie wnioskodawcy. Po pewnym czasie J. K. podjął próbę wznowienia postępowania w tej sprawie, składając skargę o wznowienie prawomocnego postępowania. Postanowieniem z dnia 15.10.2014 r. sygn. III U 576/14 Sąd Okręgowy odrzucił skargę odwołującego, ponieważ nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Postanowieniem z dnia 03.12.2014 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił zażalenie wnioskodawcy. Natomiast w sprawie III U 257/16 Sąd Okręgowy rozpoznał odwołanie wnioskodawcy od decyzji z dnia 04.05.2016 r., które w efekcie skutkowało zmianą decyzji zgodnie z jego żądaniem. Skutkiem tego wyroku jest zaskarżona w niniejszym postępowaniu decyzja.

W odniesieniu do żądań odwołującego, Sąd Okręgowy podkreślił, iż niniejsze postępowanie nie może mieć na celu ponownej oceny, czy też weryfikacji wcześniejszych prawomocnych decyzji organu rentowego lub prawomocnych wyroków Sądu. Decyzja organu rentowego, jeżeli zdaniem ubezpieczonego, jest nieprawidłowa, a zatem niegodna ze stanem faktycznym i prawnym, może zostać zaskarżona przez wnioskodawcę w trybie prawem przewidzianym do Sądu. Podobnie funkcjonuje postępowanie sądowe. W przypadku gdy odwołujący nie zgadza się z orzeczeniem sądu (wyrokiem lub postanowieniem) służy mu środek odwoławczy. Od autonomicznej decyzji wnioskodawcy zależy, czy z niej skorzysta, czy też nie. Brak zgody, czy też przekonanie odwołującego, że konkretne orzeczenia są niezgodne z prawem, winny determinować go do składania odwołań lub apelacji. Natomiast jeżeli w obrocie prawnym funkcjonują prawomocne decyzje i wyroki sądowe nie ma podstaw do ich podważania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. oddalił odwołanie, zaś o kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 98 §1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. poz. 1804).

Apelację od tego wyroku wniósł J. K.. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

I. naruszenie przepisów postępowania, tj.

a) art. 233 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez ustalenie:

-

że odwołujący wnosił o: „obarczenie organu rentowego winą za opóźnienie wykonania wyroku" (cytat z uzasadnienia), podczas gdy chodziło o orzeczenie o odpowiedzialności organu za nieustalenie samodzielnie prawa do świadczenia za okres od 01.03. do 31.08.2014 r. (wniosek 2 odwołania od decyzji). Decyzji z 1.08.2017 r. organ rentowy nie wydał samodzielnie (choć mógł to uczynić), lecz wydał ją dopiero wykonując wyrok Sądu. To Sąd ustalił prawo do świadczenia, a organ tylko został zmuszony do wykonania ustaleń Sądu;

-

że „odsetki zostały prawidłowo wyliczone od dnia 12.04.2014 r., czyli od dnia złożenia wniosku" i „Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania tych wyliczeń, tym bardziej, iż opinia biegłej nie wskazała na jakiekolwiek błędy w tym zakresie", podczas gdy wniosek odwołujący złożył w dniu 12 marca 2014 r., a odsetki powinny być naliczone od dnia następnego po dniu terminu płatności, tj. od 7.04.2014 r. - jak nakazują przepisy i jak też wskazała biegła;

-

że opinia biegłej nie wskazała na jakiekolwiek błędy, decyzja została potwierdzona przez biegłą i nie ma żadnych uchybień, podczas gdy wyliczenia i stwierdzenia biegłej różnią się od wyliczeń i stwierdzeń organu rentowego;

-

że brak jest podstaw do obciążenia organu rentowego odpowiedzialnością za nieprawidłowe naliczenie odsetek, podczas gdy odsetki nie zostały naliczone od właściwej daty. Odsetki za marzec i kwiecień powinny być naliczone od 07.04.2014 r., a naliczono od 12.04.2014 r. Odsetki za lipiec powinny być naliczone od 07.07.2014 r., a naliczono od 08.07.2014 r.;

b) art. 103 k.p.c. poprzez nieprzyznanie, że postępowanie urzędników było niesumienne i nieuczciwe, podczas gdy niezgodne z prawem działania i zaniechania ZUS były przyczyną wszczęcia postępowania w sprawie decyzji z 1.08.2017 r., również niesumiennie wykonującej wyrok III U 257/16, uprawomocniony 6.06.2017 r. Te działania i zaniechania pozostają więc w związku ze sprawą, świadcząc o niesumienności i nierzetelności pracowników ZUS. W związku z bezsprzecznie niesumiennym postępowaniem urzędników odwołujący wystąpił o nałożenie na stronę przeciwną obowiązku zwrotu kosztów, a w zamian Sąd zasądził zwrot kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanego Zakładu;

c) zasady prawdy i podstawowych metod wykładni - poprzez brak dążenia do orzeczenia zgodnego w konkretnej sprawie z rzeczywistym stanem rzeczy.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o: uznanie odwołania; zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów procesowych za obie instancje; nałożenie na stronę przeciwną na podstawie art. 103 k.p.c. niezależnie od wyniku sprawy obowiązku zwrotu kosztów wywołanych niesumiennym i niewłaściwym postępowaniem w obu Instancjach, zgodnie z przedstawionym w załączniku rozliczeniem.

W piśmie procesowym z dnia 1 czerwca 2018 r. apelujący wniósł o:

1. uwzględnienie odwołania od decyzji z dnia 1.08.2017 r., nieprawidłowo wykonującej wyrok,;

2. zmianę treści decyzji poprzez podanie właściwej podstawy prawnej, tj. art. 133 ust.1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

3.orzeczenie w wyroku (na podstawie art. 118 ust 1a ustawy emerytalnej) o odpowiedzialności organu rentowego za nieprzyznanie samodzielnie prawa do wyrównania za okres od 1.03 do 31.08.2014 r. wraz z odsetkami i nieustalenie samodzielnie prawidłowej ich wysokości;

4. nałożenie na stronę przeciwną na podstawie art. 103 k.p.c. zwrotu kosztów wywołanych niesumiennym i niewłaściwym postępowaniem urzędników;

5. odstąpienie na podstawie art. 102 k.p.c. od obciążania odwołującego kosztami zastępstwa procesowego strony przeciwnej w obu instancjach z uwagi na to, że Sąd Okręgowy nie zamieścił rozstrzygnięcia o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie samodzielnie prawa do świadczenia w okresie od 1.03 – 31.08.2014 r. – do czego był zobowiązany przepisami prawa, strona pozwana składa wyjaśnienia niezgodne z prawdą unikając odpowiedzialności za nieprzyznanie samodzielnie należnego w rzeczywistości prawa do wyrównanie świadczenia wraz z odsetkami za ww. okres., otrzymywania wynagrodzenia zbliżonego do najniższego w kraju.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy dokonał w sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych oraz właściwej oceny prawnej spornych okoliczności. Sąd odwoławczy w pełni podziela rozstrzygnięcie i argumentację Sądu pierwszej instancji.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego za niezasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych i wyczerpujących ustaleń faktycznych w oparciu o wszechstronną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, w granicach zasady swobodnej oceny dowodów, zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny akceptując w całości poczynione ustalenia faktyczne i traktując je jako własne, nie widzi konieczności ponownego ich przytaczania. Przypomnień jedynie należy, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 31 marca 2018 r. odmówił J. K. prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Decyzja ta została poddana weryfikacji sądowej. Kolejną decyzją z dnia 4.05.2016 r. organ rentowy przyznał J. K. od dnia 1 marca 2014 r. prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. W odwołaniu J. K. domagał się wypłaty wyrównania i odsetek za okres od 1 marca 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r. Wyrokiem z dnia 16 sierpnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Suwałkach w sprawie o sygn. akt III U 257/16 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do wypłaty nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 marca 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r. wraz z ustawowymi odsetkami. Apelacja wnioskodawcy od tego wyroku została odrzucona postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 czerwca 2017 r. (sygn. akt III AUa 1097/16). W dniu 17 lipca 2017 r. organ rentowy otrzymał odpis prawomocnego wyroku. Wykonując wyrok Sądu Okręgowego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wydał decyzję z dnia 1 sierpnia 2017 r., przyznającą wnioskodawcy świadczenie od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r. wraz z ustawowymi odsetkami.

Odnosząc się do twierdzeń skarżącego wskazać należy, że wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 16 sierpnia 2016 r., w sprawie o sygn. akt III U 257/16 wprawdzie nie zawierał rozstrzygnięcia o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (przyznającej wnioskodawcy nauczycielskie świadczenie kompensacyjne), ale zawierał rozstrzygniecie w zakresie odsetek. Sąd Okręgowy wyrokiem tym przyznał bowiem wnioskodawcy prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za sporny okres wraz z ustawowymi odsetkami. Należy wskazać, że orzeczenie stwierdzające odpowiedzialność organu rentowego (lub jej brak) w trybie art. 118 ust. 1a zdanie drugie ustawy o emeryturach i rentach pełni jedynie funkcję prejudykatu w sprawie o (ewentualną) wypłatę odsetek za opóźnienie w przyznaniu lub wypłacie świadczenia. Orzeczenie przez Sad Okręgowy w Suwałkach odsetek jest zatem wyrazem uznania przez ten Sąd odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności w sprawie niezbędnej do przyznania J. K. prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w spornym okresie. Wprawdzie nie nastąpiło to w formie odrębnego punktu, w którym Sąd wprost stwierdziłby odpowiedzialność organu rentowego w wyroku, ale zdaniem Sądu Apelacyjnego orzeczenie odsetek świadczy o uznaniu przez Sąd Okręgowy odpowiedzialności ZUS za niewydanie decyzji w przedmiocie przyznania wnioskodawcy prawa do tego świadczenia.

Prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych reguluje art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 963). Zgodnie z tym przepisem jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi odpowiedzialności. W korelacji z powyższą normą pozostaje przepis art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383). Zgodnie z przedmiotowym uregulowaniem organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza natomiast dokonanie czynności mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę (wyr. z 21.4.2009 r., I UK 345/08, OSNP 2010, Nr 23-24, poz. 293). Obowiązek świadczenia odsetek po stronie ZUS powstaje zatem w przypadku, gdy organ rentowy miał możliwość ustalenia prawa do świadczenia lub jego wypłaty w określonej wysokości, a nie wykonał swego obowiązku, mimo upływu 30 dni od chwili powzięcia koniecznych wiadomości.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym, powołanych przepisów, powołanych przepisów nie można interpretować w oderwaniu treści wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2007 r. w sprawie P 11/07, który rozstrzygał o zgodności art. 118 ust. 1a z Konstytucją. W uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przez pojęcie "wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności" z art. 118 ust. 1a należy rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. Trybunał Konstytucyjny zaznaczył, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia, w sytuacji gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04 (OSNP 2005 r. Nr 19, poz. 308). Dzień doręczenia prawomocnego orzeczenia sądu, w razie gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, nie jest jedynym możliwym początkiem biegu terminu wydania przez organ rentowy decyzji w sprawie ustalenia prawa do świadczenia i wypłaty tego świadczenia. Początek biegu tego terminu można wskazać wcześniej. Byłby to dzień, w którym organ rentowy mógł ustalić to prawo, gdyby działał prawidłowo. Na gruncie dotychczasowych przepisów zasadą było, iż organ rentowy w praktyce uznawał, że 30-dniowy termin wydania decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, biegnie zawsze od dnia doręczenia mu prawomocnego orzeczenia sądu, niezależnie od tego, co sprawiło, że to sąd, a nie organ rentowy, ustalił prawo. W wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy, termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

W podobny sposób Sąd Najwyższy interpretuje art. 118 ust. 1a tej ustawy. W wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04 (OSNP 2005, Nr 19, poz. 308) Sąd Najwyższy przyjął, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia, w sytuacji gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podniósł też, że gdy organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych nowych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu. W rezultacie, jeżeli organ rentowy nie wypłaci tego świadczenia w terminie 30-dniowym od daty faktycznego wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania przez organ rentowy decyzji, a następnie – w wyniku przeprowadzonego postępowania odwoławczego – okaże się, że w tej dacie zostały już faktycznie wyjaśnione wszystkie okoliczności niezbędne do wydania takiej decyzji, to wówczas organ rentowy obowiązany jest do wypłaty także stosownych odsetek od tego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2004 r., III UA 1/04). Ponadto podkreślić należy, że brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie pozbawia jednak ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 r., I UZP 2/11).

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny nie neguje twierdzeń odwołującego, że na etapie postępowania przed organem rentowym było możliwe wyjaśnienie wszystkich wątpliwości, stojących na przeszkodzie do wydania prawidłowej decyzji w przedmiocie ustalenia ubezpieczonemu prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za okres od dnia 1 marca 2014 r. do dnia 31 sierpnia 2014 r., a zatem za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji odpowiedzialność ponosi organ rentowy. Brak orzeczenia przez Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 16 sierpnia 2016 r. o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji na mocy w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie pozbawiło odwołującego odsetek za okres opóźnienia w przyznaniu przedmiotowego świadczenia. O stosownych odsetkach Sąd ten orzekł w ww. wyroku Wbrew twierdzeniom apelacji, Sąd Apelacyjny oceniając prawidłowość wydania zaskarżonej decyzji o przyznaniu odwołującemu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie może już orzec o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zakres zaskarżonej decyzji z dnia 1 sierpnia 2018 r., a tym samym zakres rozpoznania niniejszej sprawy wyznaczał wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 16 sierpnia 2016 r., który ustalił odwołującemu prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego za sporny okres wraz z odsetkami.

Sąd Okręgowy trafnie podniósł, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzeczniczym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza treść decyzji organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Postępowanie sądowe zmierza do kontroli prawidłowości lub zasadności zaskarżonej decyzji, a w związku z tym wykluczone jest rozstrzyganie przez sąd, niejako w zastępstwie organu rentowego, żądań zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 lutego 2012 r., II UK 275/11, Lex nr 1215286, wyrok Sądu Najwyższego z 9 września 2010 r., II UK 84/10, lex nr 661518).

W niniejszej sprawie zakres i przedmiot postępowania sądowego wyznacza decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 1 sierpnia 2017 r., wykonująca prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 16 sierpnia 2016 r., przyznająca J. K. nauczycielskie świadczenie kompensacyjne za okres od 1 marca 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r. wraz z odsetkami. ZUS ustalił, że wysokość nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego na dzień 1 marca 2014 r. wyniosła miesięcznie 1.665,73 zł, natomiast od 1 marca 2017 r. po waloryzacji w kwocie 1.715,81 zł. Termin płatności świadczenia ustalono w tej decyzji na dzień 6 każdego miesiąca. Organ rentowy wypłacił wnioskodawcy w dniu 5 września 2017 r. wyrównanie świadczenia (wraz z świadczeniem za wrzesień 2017 r.) w kwocie 12.238,94 zł w tym należne odsetki w kwocie 2.736,67 zł za okres od 12 kwietnia 2014 r. do 6 września 2017 r. Tym samym zadaniem zarówno Sądu I instancji, jak i Sądu II instancji nie jest rozstrzyganie w zakresie wcześniejszych decyzji ZUS z dnia 31 marca 2014 r. i 4 maja 2016 r., których to decyzji dotyczą podniesione przez skarżącego w apelacji i w dalszych pismach procesowych twierdzenia i zarzuty.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia żądania odwołującego, w zakresie zmiany podstawy prawnej zaskarżonej decyzji. Powołana przez organ rentowy podstawa prawna jest prawidłowa, a wskazany przez skarżącego przepis art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach nie miał na gruncie niniejszej sprawy zastosowania.

Mając na względzie treść zaskarżonej decyzji, postępowanie dowodowe przeprowadzone przed Sądem pierwszej instancji, jak i ocena Sądu drugiej instancji sprowadza się zatem wyłącznie do kwestii wyjaśnienia, czy organ rentowy w sposób prawidłowy, zgodnie z obowiązującymi przepisami obliczył odwołującemu wysokość świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 marca 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r. wraz z należnymi odsetkami.

W celu zweryfikowania powyższej kwestii, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłej sądowej z zakresu rachunkowości. Z opinii biegłej sądowej wynikało, iż kwota wyrównania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wynosi 9502,27 zł netto, a odsetki naliczone od poszczególnych wypłat świadczenia wynoszą 2753,02 zł. Łącznie należne odwołującemu wyrównanie świadczenia wyniosło według biegłej – 12255,29 zł. Wysokość odsetek biegła obliczała od dnia następnego po upływie terminu płatności świadczenia, tj. od siódmego dnia do dnia 4 września 2017 r. Odwołujący do kwoty przyznanego świadczenia nie podnosił żadnych zastrzeżeń. Sporna na etapie postępowania apelacyjnego pozostawała wysokość przyznanych odwołującemu odsetek od wypłaconego nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko organu rentowego, że wnioskodawcy należy się prawo do odsetek za marzec 2014 r. i kwiecień 2014 r. od dnia 12 kwietnia 2014 r. do dnia 6 września 2017 r. Wnioskodawca domagał się zasądzenia od organu rentowego na jego rzecz ustawowych odsetek za ten sporny okres od dnia następnego po dniu terminu płatności tj. (tj. od dnia 7 kwietnia 2014 r.) do daty poprzedzającej dzień wypłaty wyrównującego świadczenia (tj. do dnia 4 września 2017 r.). Zdaniem Sądu Apelacyjnego należało zgodzić się z Sądem Okręgowym, iż wysokość należnych odwołującemu odsetek została przez organ rentowy ustalona prawidłowo. Przypomnieć należy, iż J. K. wniosek o przyznanie prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego złożył w dniu 12 marca 2014 r. W wyniku rozpoznania tego wniosku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzję odmawiającą przyznania wnioskodawcy powyższego świadczenia wydał w dniu 31 marca 2014 r. Wbrew twierdzeniom apelującego, data wydania zaskarżonej decyzji nie rzutuje na termin, od którego powinny być liczone odsetki od przyznanego świadczenia. W myśl art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach Z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 14 września 2007 r., III UK 37/07 (OSNP 2008, nr 21-22, poz. 326) odsetki przewidziane w art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu w sytuacji, gdy organ rentowy z naruszeniem prawa odmówił jego przyznania, powinny przysługiwać od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek, po wyjaśnieniu okoliczności niezbędnej do jej wydania, a więc po przeprowadzeniu dowodów i po ich ocenie. Zdaniem Sądu Apelacyjnego 30-dniowy termin na wydanie przez organ rentowy prawidłowej decyzji od ustalenia ostatniej okoliczności koniecznej do przyznania wnioskodawcy świadczenia upływał w dniu 11 kwietnia 2014 r. (30 dni od dnia złożenia wniosku o świadczenie). W świetle powyższego organ rentowy prawidłowo uznał, że sporne odsetki za miesiąc marzec 2014 r. i kwiecień 2014 r. powinny być liczone od dnia 12 kwietnia 2014 r., tj. od dnia następującego po upływie terminu do wydania prawidłowej decyzji do dnia 6 września 2017 r., tj. do dnia wypłaty odwołującemu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego wraz z odsetkami (pismo procesowe organu rentowego k. 50). Sąd Apelacyjny w pełni więc podziela stanowisko Sądu Okręgowego o braku podstaw do przyznania wnioskodawcy odsetek za miesiąc marzec 2014 r. i kwiecień 2014 r. od dnia 7 kwietnia 2014 roku.

Reasumując, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowej oceny okoliczności niniejszej sprawy i zasadnie uznał, że wysokość przyznanego odwołującemu świadczenia kompensacyjnego za okres od 1 marca 2014 r. do 31 sierpnia 2014 r. i wysokość przyznanych odwołującemu odsetek od tego świadczenia została w zaskarżonej decyzji organu rentowego ustalona prawidłowo. Końcowo wskazać należy, że Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c. i odstąpienia od obciążenia wnioskodawcy od zasądzonych na rzecz ZUS kosztów zastępstwa procesowego za I instancję. Z okoliczności sprawy wynika, że odwołujący pobiera nauczycielskie świadczenie kompensacyjne oraz pracuję zawodowo (zaświadczenie z zakładu pracy, plik dokumentów, k. 59). Zdaniem Sądu II instancji na gruncie niniejszej sprawy nie było też podstaw do zastosowania art. 103 k.p.c. i obciążania organu rentowego kosztami postępowania.

Wobec tego apelacja wnioskodawcy podlegała oddaleniu, na mocy przepisu art. 385 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego za drugą instancję orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., art. 99 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

SSA Dorota Elżbieta Zarzecka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Alicja Sołowińska