Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Krzysztof Rudnicki

po rozpoznaniu w dniu 30.11.2021 r.

we Wrocławiu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa B. K. (1) i K. K. (1)

przeciwko (...) S.A. w W. jako następcy prawnemu (...) S.A. we W.

o ustalenie i zapłatę

I. ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...), zawarta w dniu 11.08.2008 r. pomiędzy B. K. (1) (poprzednio K.) i K. K. (1) oraz (...) S.A. we W. (poprzednikiem prawnym pozwanego), jest nieważna;

II. oddala żądanie zapłaty zgłoszone jako żądanie główne;

III. zasądza od pozwanego na rzecz powodów:

a) 175.664,39 zł (sto siedemdziesiąt pięć tysięcy sześćset sześćdziesiąt cztery złote, trzydzieści dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.05.2018 r. do dnia zapłaty,

b)39.448,48 CHF (trzydzieści dziewięć tysięcy czterysta czterdzieści osiem franków szwajcarskich, czterdzieści osiem centymów) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15.09.2020 r. do dnia zapłaty;

IV. oddala żądanie ewentualne w pozostałym zakresie;

V. zasądza od pozwanego na rzecz powodów 11.934 zł kosztów procesu.

XII C 1782 / 18

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym dnia 16.04.2018 r. powodowie B. K. (1) i K. K. (1) w związku z nieważnością umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 11.08.2008 r. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. we W. 285.495,53 PLN wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, na którą to kwotę składały się: 275.424,53 PLN pobrane tytułem rat kapitałowo-odsetkowych do dnia wniesienia pozwu, 3.024,00 PLN pobrane tytułem ubezpieczenia kredytu do dnia 01.03.2018 r. oraz 7.047,00 PLN pobrane tytułem ubezpieczenia niskiego wkładu do dnia 01.03.2018 r., ewentualnie, na wypadek, gdyby Sąd uznał, że umowa kredytu jest ważna, z uwagi na stosowanie przez pozwanego niedozwolonych klauzul umownych i w konsekwencji konieczność ich pominięcia, zasądzenie od pozwanego 118.814,96 PLN pobranych tytułem rat kapitałowo-odsetkowych do dnia wniesienia pozwu, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, 3.024,00 PLN pobranych tytułem nieuprawnionego obciążenia powodów ubezpieczeniem kredytu wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, 7.047,00 PLN pobranych tytułem nieuprawnionego obciążenia powodów kosztami ubezpieczenia niskiego wkładu własnego wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, 28.946,94 PLN pobranych tytułem nadpłaconych kwot pobranych w związku z niewłaściwie ustalonym oprocentowaniem wraz z odsetkami ustawowymi za czas opóźnienia od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

Powodowie wskazali, że w dniu 11.08.2008 r. zawarli z pozwanym Bankiem umowę o kredyt hipoteczny nr (...). Umowa ta została zawarta na warunkach przedstawionych przez Bank oraz zgodnie z jego wzorem. Przed zawarciem umowy Bank nie przedstawił ani umowy ani regulaminu. Przedmiotem umowy zgodnie z jej literalnym brzmieniem miał być kredyt w kwocie 359.781,97 PLN. Walutą indeksacji kredytu był frank szwajcarski.

W umowie Bank zawarł m.in. niedozwolone postanowienia: § 1 ust. 3 pkt 3.1, § 1 ust. 3 pkt 3.5, § 1 ust. 3 pkt 3.12, § 1 ust. 3 pkt 3.13, § 1 ust. 4, § 2 ust. 1, § 3 ust. 1, § 3 ust. 2, § 3 ust. 4, § 3 ust. 19, § 4 ust. 1, § 4 ust. 2, § 6 ust. 1, § 6 ust. 2, § 7 ust. 2, § 7 ust. 5, § 7 ust. 6, § 7 ust. 8, § 7 ust. 9, § 10 ust. 6. Również regulamin obowiązujący w dniu podpisania umowy kredytu zawierał abuzywne postanowienia umowne: § 2 pkt 12, § 2 pkt 13, § 2 pkt 23, § 2 pkt 24, § 4 pkt 1, § 6 pkt 1, § 6 pkt 4, § 6 pkt 13, § 8 pkt 5 ppkt 5.1 i 5.2, § 8 pkt 10, § 9 pkt 2.4, § 9 pkt 4, § 9 pkt 7, § 9 pkt 11, § 10 pkt 5, § 10 pkt 6, § 10 pkt 13, § 10 pkt 14, § 10 pkt 15, § 10 pkt 16, § 10 pkt 20, § 11 pkt 5”.

Powodowie wskazali, że w celu zbadania poprawności wyliczeń kredytu przez Bank wystąpili

z wnioskiem o przedstawienie zaświadczenia dotyczącego danych o wpłatach i spłacie kredytu, świadczeń związanych z kredytem, kursach historycznych walut, dat spłaty każdej raty, zmianą oprocentowania oraz wszelkich operacji dotyczących udzielonego kredytu. Następnie, po analizie postanowień umowy, w związku z powziętymi wątpliwościami co do zapisów w niej zawartych pismem z dnia 26.02.2018 r. powodowie złożyli reklamację kwestionując postanowienia, które ich zdaniem stanowią niedozwolone postanowienia umowne, gdzie zakwestionowali również prawo Banku do obliczania rat w CHF. W następstwie powyższego powodowie wezwali Bank do zwrotu bezzasadnie pobranych od niego kwot stanowiących nadpłacane raty w związku z nieuprawnionym waloryzowaniem kredytu oraz kwoty pobranej w związku z nieuprawnionym stosowaniem przez Bank spreadu walutowego. W odpowiedzi na reklamację Bank pismem z dnia 20.03.2018 r. poinformował, iż nie widzi podstaw uznania tej argumentacji. Według Banku w związku z nowelizacją prawa bankowego dopuszczalna była denominacja lub indeksacja kredytu do waluty obcej, zarówno na gruncie aktualnie obowiązującej ustawy, jak i na gruncie przepisów dotychczasowych. W ocenie Banku podstawą do stosowania klauzul indeksacyjnych była zasada swobody umów wyrażona w art. 353 ¹ kc. Ponadto Bank nie podzielił poglądów powodów co do abuzywności postanowień dotyczących ubezpieczeń zawartych w związku z umową kredytu.

Powodowie podnieśli, że kwestionowane przez nich regulacje stanowią część umowy, której wzór przedłożył do podpisu pozwany, nie dając im możliwości jakiegokolwiek wpływu na treść wprowadzonych do umowy postanowień. Umowa na żadnym etapie jej zawierania nie była przez strony negocjowana. Poza kwotami i okresem kredytowania postanowienia te zostały narzucone przez Bank i nie były z powodami indywidualnie uzgadniane.

Skrajny brak ekwiwalentności świadczeń, analizowany poprzez pryzmat wprowadzonych do umowy klauzul, dających pozwanemu niczym nieograniczone prawo do arbitralnego stosowania przeliczeń walutowych, które stały się dodatkowym i nieuzasadnionym źródłem korzyści materialnych, pozostających poza jakąkolwiek kontrolą, bezsprzecznie przesądza o naruszenia przez Bank dobrych obyczajów i interesów powodów. Treść kwestionowanych postanowień nawet dla konsumenta uważnego i świadomego jest niejasna i może wywoływać u niego błędne przekonanie o jego prawach i obowiązkach.

Pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego regulowania, zarówno wysokości zobowiązania powoda, jak również wysokości rat kredytu i odsetek (opłat, prowizji), waloryzowanych kursem CHF. Stał się uprawniony do swobodnego wyboru dowolnych kryteriów przeliczania wartości udzielonego kredytu i ustalania kursów walut. W umowie brak jest jakichkolwiek kryteriów kształtowania kursu. Bank uwzględniał inny kurs CHF przy przeliczaniu wartości wypłaconego kredytu (kurs kupna) i inny przy obliczaniu wartości raty spłaty kredytu (kurs sprzedaży).

Kwestionowane przez powodów klauzule rażąco naruszają zasadę równowagi kontraktowej

stron na niekorzyść konsumentów, a także dobre obyczaje, które nakazują, aby wszelkie ponoszone przez konsumenta koszty związane z zawarciem umowy były możliwe do przewidzenia.

Zdaniem powodów nie jest możliwe zapełnienie luki powstałej w umowie w efekcie zastosowania przez pozwanego klauzul abuwyznych w zakresie regulacji warunków ustalania kursów walut obcych poprzez zastosowanie odpowiednich przepisów dyspozytywnych; brak jest też możliwości zmiany treści abuzywnego postanowienia.

Powodowie podnieśli, że nie otrzymali od pozwanego wzorca umownego przed zawarciem umowy w sposób umożliwiający swobodne zapoznanie się z jego treścią.

Powodowie zarzucili naruszenie prawa bankowego i zasady swobody umów, naruszenie obowiązku zwrotu kwoty rzeczywiście wykorzystanej, a przez to nieważność umowy, brak wskazania zasad określających sposób i terminy ustalania kursów walut, niedopuszczalność zastosowania w umowie mechanizmu waloryzacji umownej, rażące naruszenie zasad współżycia społecznego, brak rzetelnej informacji dotyczącej braku ograniczenie ryzyka kursowego, arbitralność Banku przy określaniu kursu CHF, stosowanie różnych kursów, a także nieprawidłowe ustalania oprocentowania kredytu.

W konsekwencji powodowie mogą domagać się zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych na rzecz Banku w wykonaniu nieważnej umowy kredytu.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska powodów przedstawione zostało na k. 3-32 oraz 368-389 akt sprawy.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. we W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów kosztów procesu.

Pozwany przyznał, że strony łączy umowa kredytu hipotecznego z dnia 11.08.2008 r. nr (...). Wskazał, że powodowie złożyli wniosek o przyznanie im kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF. Chociaż pozwany zaoferował również kredyt w złotych polskich, powodowie wybrali kredyt indeksowany do CHF, co potwierdzili we wniosku. Powodowie zostali poinformowani o ryzku kursowym oraz ryzyku zmiennej stopy procentowej, co wynika z oświadczenia pisemnego powodów, do którego dołączona była symulacja kosztów obsługi kredytu hipotecznego/pożyczki hipotecznej w przypadku niekorzystnej zmiany stopy procentowej lub kursu waluty indeksacji kredytu/pożyczki. Ponadto, podpisując umowę, powodowie w § 10 ust. 3 oświadczyli, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych oraz ryzyka zmiennej stopy procentowej, a także o tym, że zmiana kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość raty kredytu. Potwierdzili, że poniosą to ryzyko.

Powodowie posiadali zdolność kredytową na zaciągnięcie kredytu złotówkowego wyższą niż dla kredytu indeksowanego do CHF. Było to zgodne z obowiązującą wówczas u pozwanego

metodyką badania zdolności kredytowej dla kredytów i pożyczek indeksowanych kursem waluty obcej.

Przed zawarciem umowy kredytu przedstawiono powodom Regulamin udzielania kredytów przez (...) S.A. Powodowie zostali należycie poinformowani o ryzyku kursowym i jego wpływie na umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej.

Pozwany podniósł, że samo zastosowanie w umowie kredytu wskaźnika indeksacji w postaci waluty obcej, czyli indeksowanie wysokości zobowiązania za pomocą kursu tej waluty, nie może stanowić podstawy do formułowania zarzutu niezgodności z art. 69 pr. bank. Przepis ten wprost dopuszcza zawieranie przez banki z klientami umów o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska. Na mocy art. 1 pkt 1 lit a) ustawy z dnia 29.11.2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw zmieniony został art. 69 pr. bank. poprzez wprowadzenie do ust. 2 pktu 4a) oraz dodanie ust. 3 dotyczących bezpośrednio kredytów indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej. Nadto przepisy przejściowe ustawy przywołanej ustawy pozwalały na stosowanie uprawnień z niej wynikających, dotyczących możliwości spłaty kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej w tej właśnie walucie, również w stosunku do kredytów zaciągniętych przed dniem wejścia w życie nowelizacji.

Z powyższej nowelizacji art. 69 pr. bank. oraz jego aktualnego brzmienia wynika dopuszczalność denominowania lub indeksowania kredytu do waluty obcej, zarówno na gruncie aktualnie obowiązujących przepisów, jak i na gruncie przepisów dotychczasowych. Jeżeli zatem przepis dopuszcza dokonywanie określonych czynności prawnych, to nie można twierdzić, że czynność ta jest sprzeczna z prawem, a przez to nieważna. Takie stanowisko zdaniem pozwanego wynika z licznych orzeczeń sądów powszechnych i Sądu Najwyższego.

Niezależnie od powyższego, w ocenie pozwanego indeksacja kredytu za pomocą kursu CHF nie powoduje zwiększenia kwoty udzielonego kredytu. Celem zawarcia w umowie kredytu mechanizmu indeksacji do CHF była nie tyle waloryzacja rozumiana jako zachowanie wartości nabywczej pieniądza (PLN) w czasie, co możliwość zastosowania dla kredytu wypłacanego w PLN i spłacanego w PLN (czego oczekiwał kredytobiorca) niższych stóp procentowych opartych na stopie referencyjnej LIBOR. Klauzula indeksacyjna nie jest więc tożsama z klauzulą waloryzacyjną, o której mowa w art. 358 ¹ § 2 kc, inny jest bowiem cel jej wprowadzenia. Ponadto pozwany podkreślił, że w umowie mechanizm indeksacji kwoty kredytu za pomocą franka szwajcarskiego nie został określony w sposób odmienny dla banku i dla kredytobiorcy. Według treści spornej umowy kredytu bank w równym stopniu z kredytobiorcą ponosił ryzyko zmiany kursu franka. W sytuacji spadku kursu CHF poniżej poziomu z dnia zawarcia umowy i utrzymywania się takiej wysokości kursu przez długi okres kredytowania bank nie otrzymałby od kredytobiorcy nawet zwrotu wypłaconego mu kapitału kredytu, a mimo to kredytobiorca zwolniłby się z zobowiązania wobec banku. Indeksacja

działała zatem taki sam sposób dla obu stron umowy kredytu.

Odnosząc się do zarzutu abuzywności postanowień umowy dotyczących indeksacji kredytu, pozwany wskazał, że przez cały okres obowiązywania umowy stosowane przez bank zasady wyznaczania kursów franka szwajcarskiego były oparte na czynnikach rynkowych. Tym samym interes powodów jako konsumentów nie został naruszony ani też powodowie nie ponieśli żadnej szkody wskutek zastosowania ustalonych przez bank kursów CHF.

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powodów w zakresie dotyczącym nadpłaty odsetek przed dniem 16.04.2015 r.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska pozwanego przedstawione jest na k. 72-109 oraz 396-402 akt sprawy.

W piśmie procesowym z dnia 28.11.2019 r. (k. 533-541) powodowie rozszerzyli powództwo w ten sposób, że ponad kwotę 275.424,53 PLN określoną w pkcie I pozwu wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. – następcy prawnego (...) S.A. we W. – dalszej kwoty 13.063,11 CHF tytułem zwrotu pobranych bezpośrednio w tej walucie rat kapitałowo-odsetkowych za okres od marca 2018 r. do października 2019 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pisma do dnia zapłaty, a w ramach zgłoszonego w pozwie roszczenia ewentualnego – dalszej kwoty 6.185,67 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pisma do dnia zapłaty.

W piśmie procesowym z dnia 30.12.2019 r. (k. 590-616) pozwany (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów procesu.

Zakwestionował roszczenie powodów, tak co do zasady, jak i co do wysokości.

W piśmie procesowym z dnia 25.06.2020 r. (k. 767-777) powodowie zmienili żądanie pozwu w ten sposób, że obok roszczenia głównego określonego w pkcie I pozwu wnieśli o ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 11.08.2008 r. jest w całości nieważna.

Podnieśli, że posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy, nie mają innej możliwości rzeczywistej i pełnej ochrony swoich praw.

W piśmie procesowym z dnia 14.07.2020 r. (k. 803) powodowie sprecyzowali powództwo i wskazali, że w przypadku uznania przez Sąd, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 11.08.2008 r. jest nieważna, kwoty roszczenia głównego wynoszą:

1) 275.424,53 PLN pobrane tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych w okresie do lutego 2018 r. włącznie oraz

2) 13.063,11 CHF pobrane bezpośrednio w CHF tytułem spłat rat kapitałowo-odsetkowych

w okresie od marca 2018 r. do października 2019 r. włącznie.

W przypadku, gdyby Sąd uznał brak możliwości zasądzenia kwot roszczenia głównego pobranych w okresie od października 2014 r. do lutego 2018 r. włącznie bezpośrednio w walucie PLN, kwoty roszczenia głównego wynoszą:

1) 178.758.50 PLN pobrane tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych w okresie do września 2014 r. włącznie oraz

2) 40.0999,99 CHF pobrane bezpośrednio w CHF tytułem spłat rat kapitałowo-odsetkowych w okresie od października 2018 r. do października 2019 r. włącznie.

Jako kwoty roszczenia ewentualnego powodowie wskazali odpowiednio: 118.914,96 PLN i 6.185,67 CHF oraz 65.765,03 PLN oraz 19.455,65 CHF.

Odnosząc się do rozszerzonego powództwa w piśmie procesowym z dnia 12.08.2020 r. (k. 816-819) pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Pozwany zakwestionował możliwość ustalenia nieważności umowy kredytu na podstawie art. 58 § 1 kc.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

Uchwałą nr(...) z dnia 09.06.2008 r. Zarząd (...) S.A. wprowadził nowy „Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) S.A.”.

/ dowód: protokół nr (...) z posiedzenia Zarządu (...) S.A. we W. – k. 142-144;

Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) S.A. – k. 145-

148 /

Uchwałą nr(...) z dnia 29.07.2008 r. Zarząd (...) S.A. zatwierdził zmiany m.in. w „Instrukcji udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych klientom indywidualnym”.

/ dowód: protokół nr (...) z posiedzenia Zarządu (...) S.A. we W. – k. 133-136;

Instrukcja udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych klientom indywidualnym – k. 137-

141 /

W dniu 22.07.2008 r. K. K. (1) i B. K. (2) złożyli w oddziale (...) S.A. w B. wniosek nr (...) o udzielenie im kredytu hipotecznego o następujących parametrach:

- cel kredytu – zakup nieruchomości od dewelopera za cenę 286.315 PLN, w tym z kredytu 286.315 PLN oraz remont systemem gospodarczym – 66.067,24 PLN,

- razem kwota kredytu na powyższy cel – 352.382,24 PLN,

- prowizja przygotowawcza – 1,5 % - 5.285,73 PLN,

- koszty ubezpieczenia niskiego wkładu – 2.114 PLN,

- razem koszty – 7.399,73 PLN,

- razem wnioskowana kwota kredytu – 359.781,97 PLN,

- uruchomienie – jednorazowo,

- waluta – CHF,

- system spłaty – raty równe (annuitetowe),

- okres spłaty – 300 m-cy,

- dzień spłaty – 5,

- zabezpieczenie kredytu – hipoteka na lokalu mieszkalny przy ul. (...) w B..

Pracownik Banku przedstawił powodom kredyt indeksowany do CHF jako najbardziej korzystny (niższe koszty w porównaniu do kredytu złotówkowego) oraz symulacje wskazujące na nieznaczne wahania kursu CHF. Nie były omawiane zasady ustalania kursów walut przez Bank, zastosowanie spreadu oraz możliwość zmiany salda kredytu. Powodowie mieli świadomość, że mogą zmieniać się raty kredytu.

/ dowód: wniosek kredytowy – k. 127-130; zeznania świadka I. Ś. (część.) – e-

protokół z dnia 03.04.2019 r., II Cps 5/19, 00:03:32-00:21:28 k. 444-445; zeznania

powódki B. K. (1) – e-protokół z dnia 23.10.2019 r., I Cps 52/19, 00:07:40-00:40:52

k. 527-528 i 530; zeznania powoda K. K. (1) – e-protokół z dnia 23.10.2019 r., I

Cps 52/19, 00:41:02-00:58:08 k. 528-530 /

K. K. (1) i B. K. (2) złożyli – na formularzu (...) S.A. – oświadczenie o świadomości ponoszenia ryzyka zmiennej stopy procentowej oraz oświadczenie o ponoszeniu ryzyka kursowego.

Oświadczyli, że:

- są świadomi, iż oprocentowanie kredytu jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy może ulec podwyższeniu w związku ze wzrostem stopy referencyjnej WIBOR lub LIBOR, co spowoduje podwyższenie spłacanej raty;

- potwierdzają otrzymanie informacji (w postaci symulacji wysokości rat) o kosztach obsługi kredytu/pożyczki w przypadku niekorzystnej dla nich zmiany stopy procentowej;

- po zapoznaniu się z występującym ryzykiem wynikającym ze zmiennej stopy procentowej wnioskują o udzielenie kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej;

- przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego w złotych oraz indeksowanego do waluty obcej; po zapoznaniu się z tą ofertą dokonali swobody kredytu indeksowanego do waluty obcej, mając pełną świadomość, iż w okresie obowiązywania umowy kredytu może nastąpić niekorzystna zmiana kursu waluty indeksacji kredytu, co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu, a także odsetek/kwoty raty kapitałowo-odsetkowej przypadających do spłaty, a wyrażonych w złotych; zmiana ta może mieć również wpływ na wysokość innych opłat, np. z tytułu ubezpieczenia;

- potwierdzają zapoznanie się z symulacją kosztów obsługi kredytu w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty;

- po zapoznaniu się z występującym ryzykiem kursowym wnioskują o udzielenie kredytu indeksowanego do waluty obcej.

W symulacji kosztów obsługi kredytu przedstawione zostały sytuacje modelowe:

- wysokość raty przy aktualnym poziomie kursu CHF i aktualnym poziomie stopy procentowej: dla kredytu w PLN – 1.337,40 PLN, dla kredytu indeksowanego w CHF – 996,24 PLN;

- wysokość raty przy założeniu, że stopa procentowa kredytu w CHF jest równa stopie procentowej kredytu w PLN, a kapitał jest wyższy o 20 %: dla kredytu w PLN – nie dotyczy, dla kredytu indeksowanego w CHF – 1.546,06 PLN;

- wysokość raty przy założeniu, że kurs CHF wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem CHF z okresu ostatnich 12 miesięcy, co daje wzrost o 10,71 %: dla kredytu w PLN – nie dotyczy, dla kredytu indeksowanego w CHF – 1.101,56 PLN;

- wysokość raty przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o 400 pb: dla kredytu w PLN – 1.912,37 PLN, dla kredytu indeksowanego do CHF – 1.533,57 PLN;

- wysokość raty przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartością z okresu ostatnich 12 miesięcy, tj. o 0,28 p.p., dla kredytu w PLN – 1.337,40 PLN, dla kredytu indeksowanego do CHF – 1.071,27 CHF.

Oświadczenia takie były podpisywane przez klientów przy złożeniu wniosku kredytowego.

/ dowód: oświadczenie – k. 131; symulacja kosztów obsługi kredytu hipotecznego – k. 132;

zeznania świadka I. Ś. – e-protokół z dnia 03.04.2019 r., II Cps 5/19,

00:03:32-00:21:28 k. 444-445 /

W dniu 11.08.2008 r. (...) S.A. we W. (KRS nr (...)), reprezentowany przez K. L. i I. Ś., oraz B. K. (2) (obecnie K.) i K. K. (1) zawarli umowę kredytu hipotecznego nr (...).

Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 359.781,97 zł indeksowanego kursem CHF (§ 1 ust. 3.1 i 3.5).

Kredyt przeznaczony był na (§ 2):

- 286.315 zł – nabycie nieruchomości na rynku pierwotnym – lokalu mieszkalnego przy ul.

(...) w B. – od dewelopera (...) sp. z o.o.,

- 66.067,24 zł – wykończenie nieruchomości.

Zabezpieczenie kredytu stanowiły (§ 3):

- hipoteka kaucyjna do kwoty 719.563,94 zł na lokalu mieszkalnym przy ul. (...) w B.;

- ubezpieczenie ww. nieruchomości ustanowione najpóźniej 30 dni od daty zawarcia umowy z sumą ubezpieczenia 352.000 zł;

zaś zabezpieczenia dodatkowe:

- ubezpieczenie kredytu w (...) S.A. – płatne miesięcznie – 0,07 % kwoty udzielonego kredytu – do momentu dostarczenia odpisu z księgi wieczystej wraz z prawomocnym wpisem hipoteki, włącznie z miesiącem, w którym dostarczono odpis księgi wieczystej;

- ubezpieczenie brakującego wkładu własnego;

- ubezpieczenie na życie kredytobiorcy z cesją praw na Bank;

- cesja na rzecz Banku praw wynikających z zawartej z deweloperem umowy o budowę lokalu.

Wypłata kredytu w wysokości 210.000 zł miała nastąpić jednorazowo – 31.08.2008 r. po spełnieniu przez kredytobiorcę warunków określonych w umowie (§ 5).

Kredyt oprocentowany był wg zmiennej stopy procentowej składającej się ze stałej marży banku w wysokości 1,10 % (§ 1 ust. 3.13) i aktualnej w danym kwartale stopy bazowej, ogłaszanej w tabeli obowiązującej w banku, która w dniu zawarcia umowy wynosiła 2,81 % (§ 1 ust. 3.12); oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,91 %; zmiana wysokości oprocentowania mogła nastąpić w przypadku zmiany stopy bazowej określonej dla danej waluty lub zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w UE), którego waluta jest podstawą indeksacji; o każdej zmianie oprocentowania bank miał dokonywać pisemnego zawiadomienia; informacja na temat obowiązującego oprocentowania podawana miała być do wiadomości również w placówkach banku, na jego stronach internetowych oraz pod numerem infolinii telefonicznej; zmiana wysokości oprocentowania nie stanowiła zmiany umowy (§ 6 ust. 2).

Kredytobiorcy zobowiązali się spłacić kredyt w miesięcznych ratach annuitetowych w 300-miesięcznym okresie kredytowania (§ 7 ust. 1 i § 1 ust. 3.7 i 3.8).

Spłata kredytu miała następować poprzez wpłatę gotówki lub przelew środków na rachunek bankowy dedykowany do obsługi kredytu (§ 1 ust. 3.19 i § 7 ust. 2-3); Bank miał automatyczne pobierać środki z rachunku bankowego przeznaczonego na spłatę kredytu (§ 1 ust. 3.22 i § 7 ust. 5).

Wpłaty oraz przelewy miały być dokonywane z odpowiednim wyprzedzeniem przed upływem zastrzeżonego terminu płatności; o dotrzymaniu terminu spłaty miała decydować

data wpływu środków na rachunek kredytobiorcy w Banku (§ 7 ust. 2-3).

Kwoty rat spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej określane miały być w walucie obcej a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty określonym w umowie (§ 7 ust. 6).

O aktualnej wysokości rat spłaty, składki ubezpieczeniowej, opłaty refinansującej oraz aktualnym oprocentowaniu Bank miał informować, wysyłając listem zwykłym harmonogram spłat na kolejny kwartał lub jego część, przy czym nie wykluczało to innych form komunikowania kredytobiorcy wysokości najbliższej raty spłaty; nieotrzymanie harmonogramu nie zwalniało kredytobiorcy z obowiązku dokonania należytej spłaty; w takim przypadku kredytobiorca był zobowiązany uiścić ratę spłaty, składkę ubezpieczeniową, opłatę refinansującą w takiej samej wysokości, jak w miesiącu poprzednim, a ratę kredytu indeksowanego kursem waluty obcej w takiej samej wysokości, jak w miesiącu poprzednim w przeliczeniu na złote po kursie określonym w regulaminie; w przypadku uruchamiania kredytu w formie transz bank miał aktualizować harmonogram po uruchomieniu każdej transzy, informując kredytobiorcę o wysokości rat spłaty w najbliższym kwartale, obliczając odsetki zgodnie z aktualnym saldem zadłużenia (§ 7 ust. 7).

Bank zastrzegł sobie prawo do zmiany stawek procentowych i kwotowych ujętych w tabeli w okresie obowiązywania umowy wyłącznie z ważnych przyczyn, w szczególności gdy nastąpi zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, stopy inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych, zakresu i/lub formy realizacji określonych czynności i usług, zmiana wysokości kosztów operacji i usług ponoszonych przez Bank (§ 14 ust. 5).

Za udzielenie kredytu Bank pobrał prowizję przygotowawczą wynoszącą 1,50 % wartości kredytu, tj. 5.285,73 zł (§ 1 ust. 3.14 i § 6 ust. 1).

Kredytobiorcy oświadczyli, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych (ryzyko walutowe) oraz ryzyka zmiany stopy procentowej, a także, że zmiana kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat spłaty i ponoszą to ryzyko (§ 10 ust. 3 umowy).

Kredytobiorcy oświadczyli, iż przed zawarciem umowy otrzymali aktualnie obowiązujące Regulaminy i Tabele (§ 10 ust. 6).

Integralną częścią umowy były: Regulamin, Tabela oraz załączniki do umowy, z wyjątkiem harmonogramu spłat (§ 14 ust. 4).

W przypadku zmiany regulaminu lub tabeli Bank miał wysyłać zmienione dokumenty zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie (§ 14 ust. 3).

Zmienione harmonogramy spłat miał być wysyłane zgodnie z postanowieniami Umowy oraz Regulaminu (§ 14 ust. 4).

Użyte w Regulaminie definicje oznaczały:

- Tabela – Tabela oprocentowania, Tabela kursów walut oraz Tabela opłat i prowizji obowiązujące w Banku, dostępne w placówkach, na stronie internetowej oraz pod numerem infolinii telefonicznej, stanowiące integralną część umowy - § 2 ust. 14;

- kredyt denominowany – kredyt hipoteczny udzielony w PLN, indeksowany kursem waluty obcej obowiązującym w Banku - § 2 ust. 20;

- oprocentowanie zmienne – oprocentowanie kredytu składające się z marży Banku oraz stopy bazowej właściwej dla danej waluty - § 2 ust. 24.

Regulamin udzielania kredytów przewidywał m.in., że:

- Bank udziela kredytów hipotecznych w złotych polskich (PLN); kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej zgodnie z Tabelą kursów; kredyt hipoteczny uruchamiany jest w PLN - § 4 ust. 1;

- wnioskodawca we wniosku kredytowym określa kwotę kredytu w PLN z zaznaczeniem wnioskowanej waluty - § 4 ust. 2;

- wysokość zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu indeksowanego do waluty obcej wyrażona jest w walucie obcej, po przeliczeniu uruchomionych środków po kursie kupna danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu ich uruchomienia - § 6 ust. 1;

- kwoty rat kredytu indeksowanego do waluty obcej określone są w harmonogramie spłaty w walucie obcej, a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym spłatę raty określonym w umowie - § 11 ust. 5.

Umowa kredytu została przygotowana na wzorcu. W żadnej części postanowienia umowy nie zostały z powodami indywidualnie uzgodnione, albowiem nie było takiej możliwości.

Powodowie nie otrzymali wcześniej projektu umowy. Zapoznali się z gotowym dokumentem w Oddziale Banku przed podpisaniem umowy.

/ dowód: umowa kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 11.08.2008 r. – k. 39-44;

Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) S.A. – k.

144-147; zeznania świadka I. Ś. – e-protokół z dnia 03.04.2019 r., II Cps

5/19, 00:03:32-00:21:28 k. 444-445; zeznania powódki B. K. (1) – e-protokół z dnia

23.10.2019 r., I Cps 52/19, 00:07:40-00:40:52 k. 527-528 i 530; zeznania powoda

K. K. (1) – e-protokół z dnia 23.10.2019 r., I Cps 52/19, 00:41:02-00:58:08 k.

528-530 /

Kredytobiorcy mogli negocjować marżę jako składnik oprocentowania kredytu oraz prowizję Banku. Nie były negocjowane inne zapisy umowy pochodzącej z wzorca. Nie były negocjowane kursy stosowane do przeliczeń walutowych.

Kredyty były wypłacane i spłacane w złotych polskich. (...) S.A. w 2008 r. nie prowadził rachunków walutowych.

/ dowód: zeznania świadków: I. Ś. – e-protokół z dnia 03.04.2019 r., II Cps 5/19,

00:03:32-00:21:28 k. 444-445, K. L. – e-protokół z dnia 03.04.2019 r., II

Cps 5/19, 00:03:32-00:21:28 k. 444-445

W (...) S.A. we W. we wszystkich placówkach i oddziałach obowiązywała wówczas zmieniona instrukcja udzielania Kredytów i pożyczek hipotecznych klientom indywidualnym.

Zgodnie z tą instrukcją udzielenie kredytu we frankach szwajcarskich (CHF) wymagało posiadania wyższej zdolności kredytowej, niż przy kredycie złotówkowym, o ok. 30 %.

/ dowód: Instrukcja udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych klientom indywidualnym przez

(...) S.A. – k. 137-141; zeznania świadków: I. Ś. – e-protokół z

dnia 03.04.2019 r., II Cps 5/19, 00:03:32-00:21:28 k. 444-445, M. K. (1) – e-

protokół z dnia 23.08.2019 r. 00:01:52-00:13:01 k. 468-469 i 471 /

Kredyt udzielony powodom został uruchomiony w następujących transzach:

- w dniu 27.08.2008 r. – 286.315 zł – przeliczone na CHF wg kursu 1,9801 = 144.596,23 CHF;

- w dniu 27.08.2008 r. – 5.285,73 zł – prowizja przygotowawcza – przeliczone na CHF wg kursu 1,9801 = 2.669,43 CHF;

- w dniu 27.08.2008 r. – 2.114 zł – opłata za ubezpieczenie niskiego wkładu – przeliczone na CHF wg kursu 1,9801 = 1.067,62 CHF;

- w dniu 04.09.2008 r. – 66.067,24 zł – przeliczone na CHF wg kursu 2,0111 = 32.851,30 CHF.

/ dowód: zaświadczenie z dnia 01.03.2018 r. – k. 45-46; zaświadczenie z dnia 04.11.2019 r. – k.

557-576; wniosek o wypłatę transzy kredytu – k. 617 /

Bank przesyłał powodom harmonogramy spłat datowane na: 28.08.2008 r., 05.09.2008 r., 08.10.2008 r., 06.01.2009 r., 07.04.2009 r. – określone w walucie CHF.

/ dowód: harmonogramy spłaty kredytu – k. 153-158 /

(...) S.A. we W. w okresie udzielania i wypłaty kredytów indeksowanych sprzedawał franki szwajcarskie pozyskane z linii kredytowej w S. (...) zaciągniętej w celu finansowania akcji kredytowej. Transakcje były dokonywane po ówczesnym kursie rynkowym CHF – kursie kupna lub sprzedaży kontrahenta z zachowaniem narzuconej przez niego marży. Wraz z osłabieniem kursu złotego rosły zobowiązania kredytobiorców wobec banków, jak i banków wobec deponentów i kontrahentów transakcji zawieranych w celu finansowania portfela kredytów CHF.

/ dowód: sprawozdania finansowe (...) S.A. – k. 245-301; zeznania świadka M.

K. – e-protokół z dnia 25.09.2018 r. 00:07:35-00:47:39 – k. 379-380 /

Kursy (...) S.A. były ustalane na podstawie notowań z rynków finansowych podawanych przez system Reuters raz dziennie. Tabela kursów stosowana była do wszystkich transakcji dokonywanych danego dnia.

Spread walutowy stosowany przez Bank wynosił 7 %, od 2015 r. 4 %.

/ dowód: zeznania świadka M. K. (2) – e-protokół z dnia 23.08.2019 r. 00:13:02-00:46:06

k. 469-471 /

Uchwałą nr (...) z dnia 28.08.2012 r. Zarząd (...) S.A. wprowadził:

- Procedurę obsługi spłat kredytów hipotecznych indeksowanych do CHF bezpośrednio w walucie indeksacyjnej;

- Procedurę wyznaczania i publikowania kursów walutowych w Banku;

- wzorce aneksów do umowy kredytu hipotecznego regulujących zasady ustalania kursów walut i maksymalną wysokość spreadu.

Wprowadzone zasady wyznaczania kursów walut – obowiązujące od dnia 15.09.2012 r. – były następujące:

- obowiązujący w banku kurs kupna i sprzedaży CHF określany był na podstawie notowań kursu sprzedaży danej waluty na międzybankowym rynku walutowym publikowanym i udostępnianym przez serwis Reuters;

- Bank celem wyznaczenia kursów obwiązujących wyznaczał kurs bazowy, tj. medianę z notowań kursu sprzedaży publikowanego w serwisie Reuters pomiędzy 14:20 a 14:40, z zastrzeżeniem, że w celu wyznaczenia mediany przyjmowane są notowania kursu sprzedaży z 5 minutowym interwałem tj. z godzin: 14:20, 14:25, 14:30, 14:35, 14:40;

- Bank celem wyznaczenia kursu sprzedaży waluty CHF dokonywał powiększenia kursu bazowego o zatwierdzony przez Zarząd Banku współczynnik. jednocześnie zachowany był spread walutowy na poziomie zgodnym z obowiązującą uchwałą Zarządu, jednak na poziomie nie wyższym niż 7 %,

- kursy walut publikowane były na stronie internetowej Banku.

/ dowód: protokół nr (...) z posiedzenia Zarządu (...) S.A. we W. – k. 172-173;

Procedura wyznaczania i publikacji kursów walutowych w (...) S.A. – k. 173-

175; zeznania świadka M. K. (2) – e-protokół z dnia 25.09.2018 r. 00:07:35-

00:47:39 – k. 379-380 /

Uchwałą nr (...) z dnia 16.10.2012 r. Zarząd (...) S.A. zatwierdził zmiany w Regulaminie udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych – w celu implementacji zapisów dotyczących ustalania kursów walut zatwierdzonych uchwałą (...) – obowiązujące od dnia 21.11.2012 r. odrębnie dla umów zawartych do dnia 17.12.2011 r. oraz odrębnie dla umów zawartych od dnia 18.12.2011 r.

Wprowadzone do Regulaminu dla umów wcześniejszych zasady wyznaczania kursów walut były następujące:

- kursy kupna i sprzedaży waluty w Banku określane były na podstawie notowań kursu sprzedaży danej waluty w międzybankowym runku walutowym publikowanym w serwisie Reuters (§ 17 ust. 1);

- celem wyznaczenia obowiązujących kursów Bank wyznaczał kurs bazowy, tj. medianę z notowań kursu sprzedaży publikowanego w serwisie Reuters pomiędzy godz. 14.20 a 14.40, z zastrzeżeniem, że w celu wyznaczenia mediany przyjmowane były notowania kursu sprzedaży z 5 minutowym interwałem (§ 17 ust. 2);

- kursy walut obowiązujące w Banku wyznaczane były na podstawie kursu bazowego z jednoczesnym zachowaniem spreadu walutowego pomiędzy kursem sprzedaży a kursem kupna na poziomie nie wyższym niż 7 %, przy czym kurs bazowy miał się zawierać pomiędzy kursem kupna waluty a kursem sprzedaży waluty; obowiązująca wysokość spreadu publikowana była na stronie internetowej Banku oraz dostępna za pośrednictwem infolinii (§ 17 ust. 3);

- Bank udostępniał kredytobiorcy obowiązujące kursy kupna i sprzedaży waluty w Tabeli kursowej Banku publikowanej na stanie internetowej Banku oraz dostępnej w P. Banku jak również za pośrednictwem infolinii.

/ dowód: protokół nr (...) z posiedzenia Zarządu (...) S.A. we W. – k. 159-161;

Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) S.A. – k. 162-

167; zeznania świadka M. K. (2) – e-protokół z dnia 25.09.2018 r. 00:07:35-

00:47:39 – k. 379-380 /

Uchwałą nr (...) z dnia 06.11.2012 r. Zarząd (...) S.A. zatwierdził zmiany wewnętrznych zasad wyznaczania kursów CHF od dnia 21.11.2012 r. w ten sposób, iż ustalił, że:

- Departament Skarbu wyznacza kurs bazowy zgodnie z zasadami określonymi w

Regulaminie udzielania kredytów hipotecznych jako medianę z notowań kursu sprzedaży publikowanego w serwisie Reuters pomiędzy godz. 14.20 a 14.40;

- kurs sprzedaży wyznaczony jest poprzez przesunięcie ostatecznie wyznaczonego kursu bazowego o 3 % w górę;

- kurs kupna wyznaczony jest z zachowaniem 7 % spreadu;

jednocześnie spełniając warunek: kurs bazowy (mediana z notowań kursu sprzedaży publikowanego w serwisie Reuters pomiędzy godz. 14.20 a 14.40) zawiera się pomiędzy kursem kupna a kursem sprzedaży;

- kursy Banku są wyznaczane w odniesieniu do kursów walut obowiązujących na moment wyznaczania kursów w bankach referencyjnych; (...) na wniosek (...) miał rekomendować listę banków referencyjnych.

/ dowód: protokół nr (...) z posiedzenia Zarządu (...) S.A. we W. – k. 176-178;

Wewnętrzne zasady ustalania kursu CHF – k. 179 zeznania świadka M. K. (2)

– e-protokół z dnia 25.09.2018 r. 00:07:35-00:47:39 – k. 379-380 /

Powodowie stwierdzili, że dokonując spłaty w złotych polskich przeliczanych według kursów Banku ponoszą zwiększone obciążenia.

W dniu 02.09.2014 r. powódka złożyła wniosek, w którym oświadczyła, że chce spłacać kredyt zaciągnięty w (...) S.A. we W. w walucie kredytu, tj. franku szwajcarskim.

W dniu 10.09.2014 r. strony umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawarły aneks nr (...) do tej umowy.

Strony ustaliły, że spłata zadłużenia z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych następować będzie w walucie indeksacyjnej kredytu, tj. franku szwajcarskim (CHF) na zasadach określonych w aneksie.

Strony ustaliły, że możliwość spłaty w walucie indeksacyjnej dotyczy spłaty kapitału oraz odsetek umownych, które są wyrażone w CHF; sposób spłaty pozostałych zobowiązań wyrażonych bezpośrednio w PLN, tj. odsetek karnych, zadłużenia przeterminowanego, składek ubezpieczeniowych, opłat refinansujących oraz innych opłat wskazanych w Tabeli Opłat i Prowizji nie uległ zmianie i miał odbywać się za pośrednictwem rachunku wskazanego w umowie kredytu, tj. rachunku kredytobiorcy prowadzonego w (...) S.A.

Strony ustaliły, że zmiana sposobu spłaty dotyczyła wszystkich rat płatnych od dnia 06.10.2014 r.

Strony zmieniły § 7 pkt 6 umowy o kredyt hipoteczny w ten sposób, że kwoty rat spłat kredytu indeksowanego do waluty obcej określone były w walucie obcej, w przypadku spłaty w PLN, przeliczone miały być po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z ostatnią Tabelą obowiązującą w dniu zapadalności raty (§ 4 ust. 3 aneksu).

Strony przewidziały możliwość wcześniejszej częściowej lub całkowitej spłaty kredytu w walucie indeksacji.

/ dowód: oświadczenie – k. 152; aneks nr (...) z dnia 10.09.2014 r. do umowy kredytu hipotecznego

nr (...) – k. 149-151 i 623-625; zeznania powódki B. K. (1) – e-protokół z

dnia 23.10.2019 r., I Cps 52/19, 00:07:40-00:40:52 k. 527-528 i 530; zeznania powoda

K. K. (1) – e-protokół z dnia 23.10.2019 r., I Cps 52/19, 00:41:02-00:58:08 k.

528-530 /

Powodowie spłacili na rzecz (...) S.A. we W.:

- w okresie od sierpnia 2008 r. do lipca 2009 r. – 3.024 PLN (12 x 252 PLN) składek z tytułu ubezpieczenia kredytu;

- w okresie od sierpnia 2008 r. do sierpnia 2018 r. – 7.047 PLN (3 x 2.114 PLN + 705 PLN) składek ubezpieczenia brakującego wkładu własnego;

- w okresie od sierpnia 2008 r. do września 2014 r. – 175.663,39 PLN rat kapitałowo-odsetkowych;

- w okresie od października 2014 r. do lutego 2018 r. – 26.385,37 CHF rat kapitałowo-odsetkowych;

- w okresie od lutego 2018 r. do października 2019 r. – 13.063,11 CHF rat kapitałowo-odsetkowych.

/ dowód: wyciąg z rachunku bankowego – k. 180-217; historia rachunku kredytowego – k. 218-

227; historia rachunku – k. 228-230; zaświadczenie z dnia 04.11.2019 r. – k. 557-576;

zaświadczenie z dnia 01.03.2018 r. – k. 876-883 /

Pismem z dnia 26.02.2018 r. powodowie skierowali do pozwanego reklamację, w której zakwestionowali ważność umowy kredytu z dnia 11.08.2008 r.

Oświadczyli, że wpłaty na rzecz Banku, w tym ewentualne wpłaty przyszłe, są przez nich dokonywane wyłącznie w celu ochrony przed zagrożeniem ze strony Banku, polegającym m.in. na podniesieniu oprocentowania czy skorzystaniu z ustanowionych zabezpieczeń. Zastrzegli jednocześnie prawo zwrotu wpłaconych kwot.

Powodowie podnieśli w tym piśmie, że:

- z przedstawianych zarówno przez Rzecznika Finansowego, jak i Prezesa UOKiK, „istotnych poglądów w sprawie”, które są publikowane na stronach tych instytucji, wynika, iż Bank odsyłając do tabel kursowych, które sam sporządzał, nie określając kiedy i ile razy dziennie będą opracowywane i publikowane, powodował, iż nie mogli sami oszacować kursu, po którym Bank przeliczał raty; ponadto kursy były ustalane nieprecyzyjnie;

- uruchomienie Kredytu nastąpiło w PLN przy jednoczesnym przeliczeniu w dniu wypłaty na

walutę CHF po jednostronnie ustalonym kursie kupna dewiz, obowiązującym w Banku w dniu uruchomienia, przy czym nie były znane kryteria ustalania tego kursu; wynikiem tego było jednostronne zawyżenie salda kredytu w CHF, a następnie salda do spłat PLN;

- Bank nie był uprawniony do pobierania składek z tytułu: ubezpieczenia kredytu opisanego w § 4 ust. 1 umowy oraz ubezpieczenia brakującego wkładu własnego ( (...)) opisanego w § 4 ust. 2 umowy;

- oprocentowanie było naliczane niewłaściwie poprzez błędne naliczenie marży, ustalanie oprocentowania w oparciu o marżę 1,10 p.p., a nie jak wynika z umowy o 1,10 %;

- klauzule abuzywne znajdujące się w umowie dotyczą przede wszystkim: § 1 ust. 4, § 4 ust. 1, § 4 ust. 2, § 6 ust. 1, § 6 ust. 2, § 7 ust. 6, § 6 ust 1.

/ dowód: reklamacja z dnia 26.02.2018 r. – k. 54-58 /

Pismem z dnia 20.03.2018 r. Bank poinformował, że nie zgadza się z zarzutami powodów i nie uwzględnia reklamacji.

/ dowód: pismo z dnia 20.03.2018 r. – k. 59-63 /

Na podstawie uchwał walnych zgromadzeń akcjonariuszy z dnia 27.08.2019 r. nastąpiło połączenie (...) S.A. w W. jako spółki przejmującej oraz (...) S.A. we W. jako spółki przejmowanej w trybie art. 492 § 1 pkt 1 ksh.

(...) S.A. został wykreślony z KRS nr (...) w dniu 28.10.2019 r.; wpis uprawomocnił się dnia 01.06.2020 r.

/ dowód: odpis aktualny z KRS nr (...) – k. 542-556; ponadto dane powszechnie dostępne:

(...) /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w przeważającej części.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego sprawy na podstawie materiału dowodowego obejmującego przedłożone przez strony dokumenty dotyczące przedmiotu i treści łączącego strony stosunku kredytowego, a także zeznania świadków oraz zeznania powodów. Zeznania świadka M. K. (2) wskazały na zakres finansowania akcji kredytowej oraz zasady ustalania kursów walut w (...) S.A. Zeznania świadka M. K. (1) nie były nieprzydatne, jako że nie brała ona udziału w procedurze zawarcia umowy z powodami, podała jedynie ogólne zasady dot. badania zdolności kredytowej. Również zeznania świadka K. L. okazały się nieprzydatne, jako że jedynie podpisał on umowę kredytu jako drugi pełnomocnik Banku, nie obsługiwał powodów, nie uczestniczył w ustalaniu warunków kredytu i udzielaniu powodom informacji na temat kredytu. Świadek przedstawił jedynie ogólne zasady obsługi klientów. Również świadek I. Ś. jedynie ogólnie kojarzyła tę konkretną umowę, potwierdziła swój udział w czynnościach, ujawniony już z dokumentów. Świadkowie I. Ś. i K. L. nie mieli wiedzy nt. wyniku badania zdolności kredytowej powodów, nie byli w stanie wskazać, czy powodowie mieli zdolność do otrzymania kredytu w PLN. Z zeznań świadków I. Ś. i M. K. (1) zgodnie wynikało, że zdolność dla kredytu w CHF miałaby być wyższa od zdolności dla kredytu indeksowanego, co jednakże wydaje się wątpliwe, jako że przy tej samej sumie kredytu i tych samych dochodach, a wyższej wysokości raty w PLN przy standardowym kredycie, zdolność kredytowa jest dla takiego kredytu z założenia niższa.

Świadkowie I. Ś. i K. L. zgodnie natomiast wskazali na to, że umowa kredytu była przygotowywana w centrali (...), dokumenty kredytobiorców również były tam weryfikowane, a w Oddziale nie było możliwości wprowadzania zmian do umowy, poza ewentualnie negocjowaniem marży i prowizji. Potwierdza to, że postanowienia umowy jako pochodzące z wzorca, nie były indywidualnie uzgadniane.

W związku z powyższym Sąd dał wiarę zeznaniom powodów, wskazujących, że otrzymali gotową umowę i nie negocjowali indywidualnie jej postanowień, zwłaszcza odnoszących się do indeksacji kredytu do waluty CHF.

Zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy okazało się przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego (art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc).

Powodowie zażądali zwrotu części spełnionych na rzecz Banku świadczeń jako nienależnych w następstwie stwierdzenia nieważności umowy kredytu. Wysokość dokonanych spłat kredytu wynika z zaświadczeń pochodzących od Banku oraz historii rachunków bankowych.

Powodowie zgłosili tenże dowód na okoliczność poprawności dokonanych przez nich obliczeń i ustalenia kwoty nadpłaty, co nie stanowi prawidłowo sformułowanej tezy dowodowej.

Z kolei pozwany zgłosił ten dowód (w odpowiedzi na pozew i piśmie procesowym z dnia 30.12.2019 r.) na okoliczność ustalenia:

- czy stosowane przez niego kursy kupna i sprzedaży były kursami rynkowymi;

- jakie kursy CHF powinny mieć zastosowanie do indeksacji kredytu (...), w szczególności, czy możliwe i zasadne byłoby posłużenie się w tym celu kursami kupna i sprzedaży CHF lub kursami średnimi ustalanymi i publikowanymi przez NBP;

- rozliczenia kredytu kursami kupna i sprzedaży oraz kursami średnimi ustalanymi i publikowanymi przez NBP;

- skutków finansowych, jakie powstaną po stronie kredytobiorców w przypadku uznania

przez Sąd, że umowa jest nieważna, z uwzględnieniem obowiązku wzajemnego zwrotu spełnionych świadczeń oraz zwrotu na rzecz banku rynkowego wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału: a) z uwzględnieniem stopy bazowej WIBOR 3M i marży określonej w umowie, b) w wysokości odsetek ustawowych od kwoty 359.781,97 zł.

Okoliczności te pozbawione są znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Wadliwe jest posługiwanie się przez Bank, po pierwszej kursami jednostronnie przezeń ustalanymi, po drugie zaś różnymi kursami (kupna i sprzedaży) dla różnych przeliczeń, co jest stanowiskiem utrwalonym w orzecznictwie sądowym. Nie ma znaczenia, czy kursy ustalane przez Bank miały charakter rynkowy, skoro zasady ich ustalania nie zostały uzgodnione między stronami i opisane w umowie kredytu. Nie ma też znaczenia, jakie są skutki finansowe wynikające z określonego orzeczenia Sądu. Jeżeli Sąd uznaje umowę – przygotowaną przez przedsiębiorcę – za dotkniętą wadliwością w postaci zamieszczenia w niej klauzul niedozwolonych pochodzących z wzorca stosowanego przez tego przedsiębiorcę, to musi on ponieść wszelkie, w tym negatywne, konsekwencje takie stanu rzeczy, w szczególności wadliwego opracowania wzorca umowy. Nie są tu zresztą konieczne wiadomości specjalne, jako że skutki ustalenia nieważności umowy wynikają wprost z przepisów kodeksu cywilnego – jest to przede wszystkim obowiązek zwrotu świadczeń spełnionych przez strony w wykonaniu nieważnej umowy.

Natomiast, jeżeli chodzi o wyliczenie wynagrodzenia za korzystanie przez kredytobiorcę z udostępnionego mu kapitału kredytu, to należy zwrócić uwagę na następujące okoliczności:

- po pierwsze, dopuszczalność dochodzenia przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału jest wątpliwa, jako że nie powinien on odnieść korzyści na skutek stwierdzenia nieważności będącej skutkiem niedozwolonych klauzul zamieszczonych w opracowanej przez niego umowie; w orzecznictwie sądowym takie roszczenie banku jest kwestionowane (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20.02.2020 r., I ACa 635/19);

- po drugie, pozwany nie zgłosił ani zarzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału ani powództwa wzajemnego o to wynagrodzenie, zatem zbędne i niecelowe byłoby ustalanie jego wysokości;

- po trzecie, dowód z opinii biegłego sądowego zasadniczo nie służy samoistnemu ustalaniu okoliczności faktycznych, lecz ich ocenie przez pryzmat wiadomości specjalnych, a już z pewnością nie może służyć zastępowaniu strony w formułowaniu roszczenia – pozwany powinien konkretnie wskazać, ile jego zdaniem wynosi należne mu wynagrodzenie, a dowód z opinii ewentualnie umożliwiłby weryfikację podanej kwoty – o ile oczywiście byłoby to w ogóle w sprawie potrzebne (wspomniane już zarzut potrącenia albo powództwo wzajemne).

Nieprzydatne dla ustalenia stanu faktycznego okazały się przedłożone przez strony opinie, stanowiska, informacje organów administracji i innych podobnych podmiotów, stanowiły one bowiem w istocie wyłącznie wzmocnienie stanowisk i twierdzeń stron.

Po sprecyzowaniu roszczenia powodowie dochodzili ustalenia nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 11.08.2008 r. oraz zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu tej umowy. Powodowie zakwestionowali tę umowę kredytową, powołując się na jej sprzeczność z przepisami prawa bankowego oraz zawarcie w treści umowy postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} i nast. kc.

Uprawnione jest stanowisko powodów co do zawarcia w treści umowy z dnia 11.08.2008 r. niedozwolonych postanowień umownych w zakresie odnoszącym się do indeksacji kredytu do

waluty CHF, co skutkowało nieważnością tejże umowy.

Powodowie zawarli z (...) S.A. umowę kredytu typu indeksowanego do waluty CHF w kwocie 359,781,97 PLN. Stosownie do postanowień umowy kwota kredytu w CHF miała zostać określona według kursu kupna walut zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków (§ 1 ust. 4 umowy oraz § 4 ust. 1 i 6 ust. 1 Regulaminu). Stosowany do przeliczenia walut przy wypłacie kredytu kurs CHF został ustalony jednostronnie według Tabeli kursów obowiązującej w Banku. Z kolei spłata rat kapitałowo-odsetkowych miała być dokonywana w złotych, po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu poprzedzającym dzień spłaty (§ 7 ust. 6 umowy oraz § 11 ust. 5 Regulaminu). Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależała od wysokości kursu sprzedaży CHF obowiązującego w Banku w przeddzień spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty miała wpływ na ostateczną wysokość spłacanego przez kredytobiorcę kredytu.

W chwili zawarcia umowy kwota kredytu będąca podstawą wyliczenia rat nie została ściśle oznaczona. Umowa kredytu zawiera jedynie orientacyjne wskazanie na sumę wyrażoną w CHF.

Dokonując wypłaty kredytu – w dniach 27.08.2008 r. i 04.09.2008 r. – Bank przeliczył wypłaconą sumę na CHF według własnych kursów kupna wynoszących 1,9801 i 2,0111.

Docelowa suma kredytu w CHF miała dopiero wynikać z harmonogramu spłat. Uruchomienie kredytu miało nastąpić po spełnieniu szeregu warunków. Aczkolwiek warunki te mogły być spełnione przez kredytobiorców dość szybko, nawet tego samego dnia lub w ciągu kilku dni, to jednak w chwili zawarcia umowy nie można było jednak jednoznacznie ustalić daty, w jakiej uruchomienie kredytu miało nastąpić.

Pozwany w toku procesu w żaden sposób nie wyjaśnił ani nawet nie próbował wyjaśnić, dlaczego nie było możliwe dokonanie jednoznacznego i wiążącego przeliczenia PLN na CHF w dniu zawarcia umowy kredytu i według – uzgodnionego przez strony – kursu z tego dnia. Nic nie stało na przeszkodzie, aby w umowie kredytu dokonać przeliczenia waluty według określonego kursu, w szczególności średniego kursu NBP, albo jakiegokolwiek innego kursu – uzgodnionego z powodami.

Umowa kredytu pozostawiała Bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu

oddanej do dyspozycji kredytobiorców, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu. Zapis o przeliczeniu sumy kredytu na CHF według kursu z dnia uruchomienia kredytu jest zapisem pochodzącym od Banku, a nie od powodów. Nie było to z pewnością postanowienie indywidualnie uzgodnione, jako przeniesione z regulaminu kredytu. W umowie kredytu nie został również szczegółowo opisany mechanizm ustalania kursów kupna i sprzedaży CHF. Metoda kształtowania kursu nie została uzgodniona w ramach indywidualnej, jednostkowej umowy. Stosowanie w ogóle do jakichkolwiek przeliczeń kursu ustalanego przez Bank – bez jednoznacznego i pełnego przedstawienia w umowie kredytu metody wyliczania tego kursu poddającej się weryfikacji – może być traktowane jako niedozwolone postanowienie umowne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorcy. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134; z dnia 13.12.2018 r., V CSK 559/17), inaczej mówiąc jest nieuczciwy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r., II CSK 19/18). Ponadto zastosowanie innego kursu dla przeliczenia kredytu uruchamianego – kursu kupna oraz innego kursu dla przeliczenia kredytu spłacanego – kursu sprzedaży prowadzi do uzyskania przez bank dodatkowej korzyści finansowej wynikłej z różnicy między tymi kursami. Na tym polega istota tzw. spreadu walutowego.

Zakładając przeliczenie walut PLN/CHF wg średniego kursu NBP, zobowiązanie powodów wyniosłoby:

- według kursu z dnia zawarcia umowy kredytu – 11.08.2008 r. – 2,0114 = 178.871,41 CHF;

- według kursów z dnia uruchomienia obu transz kredytu:

- 27.08.2008 r. – 293.714,73 PLN – 2,0649 = 142.241,62 CHF,

- 04.09.2008 r. – 66.067,24 PLN – 2,1110 = 31.296,66 CHF,

tj. łącznie 173.538,28 CHF.

W każdym wypadku zobowiązanie powodów byłoby wyraźnie niższe od zobowiązania oznaczonego ostatecznie przez Bank (181.194,58 CHF). Stosując swoje kursy kupna – niższe od kursu średniego NBP – Bank spowodował zwiększenie zobowiązania kredytobiorców wyrażonego w walucie indeksacji o ok. 3.000 – 5.000 CHF.

Z uwagi na zastosowanie kursu kupna (niższego) do przeliczenia kredytu wypłaconego oraz

kursu sprzedaży (wyższego) do spłaty kredytu, zobowiązanie kredytobiorcy staje się wyższe już w dniu wypłaty, gdyby kredyt miał zostać od razu spłacony. Suma kapitału w PLN do spłaty jest w takim przypadku z założenia wyższa od sumy kapitału udostępnionego.

Zastosowanie różnego kursu w zależności od tego, czy przeliczenie dotyczy wypłaconego kredytu czy też wysokości raty w dniu przewidzianym w harmonogramie lub dniu poprzedzającym dzień płatności, należy uznać za naruszające interes konsumenta w sposób rażący, a niezależnie od tego za postanowienie umowne dotknięte sprzecznością z zasadami współżycia społecznego na zasadach ogólnych, a w konsekwencji nieważnością w rozumieniu art. 58 § 2 kc. Na potrzeby indeksacji kredytu do waluty obcej należało przyjąć kurs ustalany według tej samej jednolitej metody – albo każdorazowo kurs kupna, albo każdorazowo kurs sprzedaży albo jakąś postać kursu uśrednionego lub kursu niezależnego od stron umowy, np. kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. Rozbieżność stosowanych kursów stanowi korzyść wyłącznie dla banku udzielającego kredytu, a nie dla kredytobiorcy będącego konsumentem. Sytuacje tego rodzaju legły zresztą u podstaw nowelizacji prawa bankowego ustawą z dnia 26.07.2011 r., tj. tzw. ustawą antyspreadową.

Wadliwe klauzule przeliczeniowe podlegają pominięciu – art. 385 ¹ § 1 i 2 kc. Jeżeli jednak dotyczą głównych świadczeń stron, umowa bez uwzględnienia tychże klauzul nie może być w ogóle wykonywana, co z kolei oznacza, iż jest ona nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc. W aktualnym orzecznictwie sądowym przyjmowane jest stanowisko, iż klauzula indeksacyjna dotyczy głównego świadczenia stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Skoro w samej umowie kredytu nie została wiążąco wskazana suma kredytu w CHF, będąca podstawą wyliczenia rat, czyli umowa kredytu pozostawiała bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu, to znaczy że umowa ta wadliwie określała zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu otrzymanej sumy, a przez to nie zawierała prawidłowo oznaczonych wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu przewidzianych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego. To zaś uzasadnia stwierdzenie nieważności tej umowy.

Pozwany nie wykazał, aby treść umowy kredytu została indywidualnie uzgodniona z powodami. Przeciwnie, widać, że treść umowy w zakresie kwestionowanych postanowień indeksacyjnych stanowi wzorzec opracowany przez Bank. W szczególności indeksacja kredytu nie była indywidualnie uzgodniona. We wniosku kredytowym powodowie wyraźnie wskazali, że wnoszą o przyznanie im kredytu w kwocie łącznej 359.781,97 PLN. To, że kredyt miał być indeksowany do waluty CHF, wynika z samego formularza pochodzącego od Banku. Złożenie wniosku kredytowego określonej treści nie jest tożsame z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umowy kredytu.

W ogóle nietrafne jest powoływanie się na „wybór oferty” kredytu indeksowanego.

Sporządzenie przez pracownika banku lub pośrednika kredytowego symulacji kredytu czy też wstępne sprawdzenie zdolności kredytowej nie jest złożeniem oferty. Świadome dokonanie wyboru byłoby możliwe dopiero wówczas, gdyby po zweryfikowaniu wniosku i zdolności kredytowej wnioskującym przedstawiono dwie konkretne propozycje (kredytu złotowego i kredytu indeksowanego do waluty obcej) z konkretnymi warunkami (kwota kredytu, oprocentowanie, wysokość raty, itp.) i wówczas dokonaliby oni wyboru.

Z kolei na indywidualne uzgodnienie wskazywałoby przesłanie kredytobiorcom projektu umowy ze wskazaniem, żeby się z nią zapoznali oraz przedstawili swoje uwagi i ewentualnie proponowane zmiany.

Wreszcie, trzeba wskazać, iż umowa nie zawiera żadnego mechanizmu chroniącego konsumentów przed zmianą kursów prowadzącą do zaburzenia równowagi kontraktowej.

Co do zasady samo przeliczenie kredytu wyrażonego nominalnie w złotych polskich według oznaczonego kursu waluty obcej można uznać za dopuszczalne i zgodne z ustawą. Według art. 358 ¹ § 2 kc strony umowy, w szczególności umowy kredytu, mogą zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z dnia 18.05.2016 r., V CSK 88/16; z dnia 08.12.2006 r., V CSK 339/06). Tenże miernik może być rozumiany jako wskaźnik w ogóle mający inny charakter albo jako waluta obca w stosunku do waluty zobowiązania – skoro ustawodawca dopuszcza miernik waloryzacji inny niż pieniądz, to znaczy, że dopuszcza także inny pieniądz (walutę) niż pieniądz polski (waluta polska). Świadczenie pieniężne może zatem zostać zwaloryzowane według przewidzianego w umowie kryterium – przeciętnego wynagrodzenia, stopy inflacji, kursu złota, średniej ceny zboża albo jakichkolwiek innego wskaźnika gospodarczego, a także przeliczenie świadczenia pieniężnego wyrażonego nominalnie w złotych polskich może nastąpić według kursu innej waluty. Indeksacja kredytu do waluty obcej jest postacią takiej właśnie waloryzacji umownej. Waloryzacja świadczenia pieniężnego zmierza do urealnienia jego wartości poprzez odwołanie do obiektywnych, niezależnych od stron transakcji kryteriów. Także w przypadku umów kredytu takie urealnienie może znaleźć zastosowanie. Waloryzacja kwoty nominalnej kredytu jest niezależna od ustaleń dotyczących odsetek umownych (kapitałowych), które w przypadku umowy kredytu stanowią wynagrodzenie banku za wykorzystanie przez kredytobiorcę udostępnionych mu środków pieniężnych, w przeciwieństwie do odsetek za opóźnienie pełniących właśnie funkcję waloryzacyjną obok funkcji represyjnej.

Regulacje dotyczące kredytu indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 pr. bank. z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (tzw. ustawy antyspreadowej). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie umowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353 ¹ kc (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14; z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).

Jednakże prawidłowa, dopuszczalna i zgodna z prawem waloryzacja świadczenia wymaga jednoznacznego, precyzyjnego oznaczenia miernika waloryzacji przewidzianego w treści umowy. Oznacza to, że przeliczenie sumy kredytu w PLN na CHF musiałoby zostać dokonane od razu, według uzgodnionego przez strony kursu, nie zaś odroczone w czasie na dzień nieznany w chwili zawarcia umowy i pozostawione swobodzie Banku.

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18.11.2021 r., C-212/20).

Odwołanie do kursów kupna i sprzedaży CHF zawartych w Tabeli kursów obowiązującej w Banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Przy takich zapisach umowy w chwili jej zawarcia powodowie nie byli w stanie określić rzeczywistej wysokości swojego zobowiązania, w tym zakresie byli uzależnieni od jednostronnej decyzji Banku, co przeczy dobrym obyczajom i narusza równowagę stron stosunku zobowiązaniowego.

Należy przy tym wskazać, że Bank nie zrealizował względem kredytobiorców obowiązków informacyjnych w zakresie ciążącego na nim ryzyka kursowego. Możliwość samej zmiany kursu waluty jest oczywista, natomiast powodowie nie wyrazili swobodnie zgody na stosowanie kursów ustalanych przez Bank. Nie można też przyjąć, że ryzyko kursowe, immanentnie związane z istotą kredytu typu indeksowanego, zostało kredytobiorcom jednoznacznie, precyzyjnie i wyczerpująco przedstawione. Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, z przeznaczeniem na nabycie nieruchomości stanowiącej istotny składnik majątku przeciętnego konsumenta, mechanizmu działania ryzyka kursowego wymagało szczególnej staranności Banku (a także osób działających na jego zlecenie) w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak aby konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Jeżeli mechanizm indeksacji wystawiał kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko kursowe (co miało miejsce w relacji pomiędzy stronami), obowiązek informacyjny powinien był zostać wykonany poprzez jednoznaczne i zrozumiałe poinformowanie konsumenta, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Wymogu tego nie wypełniają ani postanowienia umowy kredytu ani oświadczenia kredytobiorców. Powodowie nie otrzymali informacji zawierającej bliższe dane, kalkulacji oraz prognoz, odpowiednio zindywidualizowanych i rozłożonych w czasie. Tym samym Bank nie określił w sposób precyzyjny, kompleksowy i jednoznaczny, na czym polega mechanizm indeksacyjny oraz związane z nim ryzyko. Bank nie przeprowadził w tym zakresie rzetelnej symulacji. Symulacja kosztów obsługi kredytu załączona do oświadczenia powodów zakładała maksymalnie wzrost kursu CHF o 10,71 %, nie wskazując, czy chodzi o kurs kupna, kurs sprzedaży czy kurs średni, a także czy chodzi o kursy własne Banku czy też kursy NBP lub jeszcze inne. Zakładając, że Bank przedstawiał zmiany swoich kursów, informacja pozostawałaby nadal jednostronną. Bank nie wykonał więc obowiązku informacyjnego w sposób ponadstandardowy (zgodnie z oczekiwaną od niego jako podmiotu profesjonalnego podwyższoną starannością z art. 355 § 2 k.c.), dający powodom pełne rozeznanie co do istoty transakcji. Wymóg informacyjny musi zostać wykonany w sposób umożliwiający przeciętnemu konsumentowi uzyskanie wiadomości o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, oraz pozwalający na oszacowanie istotnych konsekwencji warunku umownego dotyczącego denominacji dla przyszłych zobowiązań finansowych związanych ze spłatą kredytu (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14.03.2019 r., C-118/17). Nie ma przy tym znaczenia odebranie od powodów oświadczenia o standardowej treści, że zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz są tego ryzyka świadomi.

W świetle aktualnego orzecznictwa nie powinno budzić wątpliwości, iż postanowienia wprowadzające mechanizm indeksacyjny mają charakter niedozwolony, uznaje się bowiem, iż określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.12.2019 r. V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18; z dnia 02.06.2021 r., I CSKP 55/21).

Konsekwencją powyższych wadliwości jest eliminacja postanowień indeksacyjnych, prowadząca do upadku umowy kredytu w całości.

W aktualnym orzecznictwie sądowym prezentowany jest pogląd, że art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c., co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.11.2019 r., II CSK 483/18). W takiej sytuacji co do zasady wykluczona jest możliwość zmiany przez sąd treści nieuczciwych warunków zawartych w umowie. Działania sądu w razie stwierdzenia klauzuli abuzywnej mają mieć charakter sankcyjny, co oznacza osiągnięcie skutku zniechęcającego profesjonalnych kontrahentów zawierających umowy z konsumentami do zamieszczania w umowach z nimi nieuczciwych postanowień umownych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby umowa mogła zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by bowiem nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to, że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie uczciwych warunków, które powinny być przez niego zaproponowane od razu. W konsekwencji zastąpienie przez sąd klauzul abuzywnych, np. kursem średnim waluty obcej z dnia wymagalności roszczenia ogłaszanym przez NBP, należy wykluczyć, jako sprzeczne z celem założonym w art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady nr 93/13/EWG z dnia 05.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Ryzyko przedsiębiorcy stosującego abuzywne klauzule byłoby bowiem w razie ich eliminacji ze stosunku umownego niewielkie i nie zniechęcałoby przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych klauzul w przyszłości. Jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r., C-260/18, K. D., J. D. c/a (...)). Wola konsumenta, który uważa, iż stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego postanowienia i utrzymanie umowy w mocy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r. C-260/18).

W aktualnym orzecznictwie sądowym dominujące jest stanowisko wskazujące na nieważność umów kredytu indeksowanego do CHF zawierających klauzule przeliczeniowe tożsame z kwestionowanymi przez powodów postanowieniami umowy kredytu oraz regulaminu kredytowania.

Reasumując powyższe, usprawiedliwione jest stanowisko powodów co do nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 11.08.2008 r.

Zgodnie z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli ma w tym interes prawny.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może zostać uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia

27.06.2001 r., II CKN 898/00).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, mająca charakter obiektywny. Powód musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania. Na takie cechy roszczenia o ustalenie z art. 189 kpc wskazywał wielokrotnie Sąd Najwyższy, m.in. w wyrokach: z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90; z dnia 08.05.2000 r., V CKN 29/00; z dnia 04.10.2001 r., I CKN 425/00; z dnia 01.04.2004 r., II CK 125/03; z dnia 18.06.2009 r., II CSK 33/09; z dnia 18.03.2011 r., III CSK 127/10; z dnia 09.02.2012 r., III CSK 181/11, OSNC 2012/7-8/101; z dnia 14.03.2012 r., II CSK 252/11; z dnia 29.03.2012 r., I CSK 325/11; z dnia 19.09.2013 r., I CSK 727/12. Inaczej mówiąc, przez interes prawny w procesie cywilnym należy rozumieć obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawnych, to jest wywołaną rzeczywistym narażeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści wyroku (T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971, s. 26). Osoba zainteresowana może dochodzić roszczenia o ustalenie, jeśli nie może uzyskać jakiejkolwiek innej ochrony, w jakikolwiek inny sposób, niż poprzez uzyskanie i przedłożenie wyroku ustalającego istnienie lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. O istnieniu interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc decyduje faktyczna, konkretna potrzeba ustalenia. Potrzeba ta zaś niewątpliwie występuje wówczas, kiedy ustalenie prowadzi do definitywnego rozwiązania problemów powoda i chroni jego również na przyszłość przed posunięciami strony przeciwnej.

Biorąc pod uwagę fakt, iż umowa kredytu nr (...) została zawarta na okres 300 miesięcy (25 lat) do dnia 11.08.2033 r., należy uznać, że zachodzi niepewność sytuacji prawnej powodów wymagająca wiążącego rozstrzygnięcia. Ustalenie nieważności umowy kredytu zwalnia powodów z obowiązku dalszego uiszczania kolejnych rat kredytu i otwiera drogę do ostatecznego rozliczenia kredytu.

W tej sprawie spełnione zostały przesłanki ustalenia na podstawie art. 189 kpc nieważności

umowy kredytu, tj. posiadanie przez powodów interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia oraz zaistnienie wadliwości umowy w postaci jej sprzeczności z prawem skutkującej nieważnością na podstawie art. 58 § 1 kc.

Sąd ustalił zatem (pkt I wyroku), że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) zawarta w

dniu 11.08.2008 r. pomiędzy B. K. (1) (poprzednio K.) i K. K. (1) oraz (...) S.A. we W. (poprzednikiem prawnym pozwanego) jest nieważna.

Ponieważ powodowie konsekwentnie wskazywali na nieważność umowy kredytu, realizując uprawnienie przysługujące im jako konsumentom poszukującym ochrony na drodze sądowej (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie K. i J. D. c/a (...) z dnia 03.10.2019 r., C-260/18), nie było potrzeby dokonywania oceny relacji stron z punktu widzenia roszczeń zgłoszonych jako ewentualne na wypadek uznania przez Sąd, że umowa jest ważna i może zostać utrzymana z pominięciem kwestionowanych przez powodów postanowień indeksacyjnych.

Zgodnie z art. 405 kc w zw. z art. 410 § 1 kc, kto spełnił świadczenie nienależne, obowiązany jest do jego zwrotu. Zgodnie zaś z art. 410 § 2 kc świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy kredytu powodowie mogą domagać się zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych w wykonaniu tejże umowy.

Powodowie kilkakrotnie modyfikowali roszczenie, nie zawsze zresztą należycie precyzyjnie, co skutkowało kilkakrotnymi wezwaniami Sądu do sprecyzowania roszczenia. Ostatecznie – w piśmie z dnia 14.07.2020 r. – zażądali zwrotu kwot 275.424,53 PLN i 13.063,11 CHF rat kapitałowo-odsetkowych, ewentualnie kwot 178.758,50 PLN i 40.099,99 CHF.

Prawidłowe żądanie zwrotu świadczenia nienależnego spełnionego w wykonaniu nieważnej umowy kredytu indeksowanego do CHF polega na dochodzeniu zwrotu sumy wyrażonej w PLN, jeżeli spłata była dokonywana w walucie polskiej oraz zwrotu sumy wyrażonej w CHF, jeżeli spłata była dokonywana w walucie szwajcarskiej (bezpośrednio w walucie indeksacji). Zatem powodowie mogą się domagać kwot – w wysokości wynikającej z zaświadczeń Banku i historii rachunków bankowych – odpowiednio 175.664,39 zł oraz 39.448,48 CHF.

Zgłoszone w pierwszej kolejności żądanie zapłaty 275.423,53 PLN i 13.063,11 CHF podlegało zatem oddaleniu. Natomiast zasądzeniu na rzecz powodów podlegały sumy 175.664,39 PLN oraz 39.448,48 CHF.

Zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego należy do tzw. zobowiązań bezterminowych, w których termin spełnienia świadczenia nie jest z góry oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wobec czego spełnienie winno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu do wykonania zgodnie z art. 455 kc. Niezwłoczne spełnienie świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 455 kc oznacza z reguły spełnienie go w terminie 14 dni (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.05.1991 r., II CR 623/90; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.03.2012 r., I ACa 191/11).

Przed zainicjowaniem sprawy powodowie skierowali do Banku – reklamację, która nie precyzowała kwoty świadczenia nienależnego, jaka miałaby zostać kredytobiorcom zwrócona.

Za skuteczne wezwanie do zapłaty należy zatem uznać dopiero doręczenie pozwanemu odpisu pozwu, co nastąpiło w dniu 02.05.2018 r. (k. 71). W pozwie zawarte było wyłącznie żądanie zapłaty kwoty w PLN. Pozwany pozostaje w opóźnienie z zapłatą 175.664,39 PLN po 14 dniach, czyli od dnia 17.05.2018 r. Natomiast w zakresie żądania CHF, opóźnienie po stronie pozwanego powstało po upływie 14 dni od doręczenia mu (bezpośrednio przez pełnomocnika powodów) odpisu pisma z dnia 14.07.2020 r., co nastąpiło 31.08.2020 r. – k. 875 i 895, czyli od dnia 15.09.2020 r.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako nieusprawiedliwione.

Za nietrafny należy uznać zarzut przedawnienia roszczenia. Ponieważ zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego jest zobowiązaniem bezterminowym, którego wymagalność zależy od wezwania do zapłaty, zastosowanie znajduje art. 120 kc, zgodnie z którym, jeżeli wymagalność zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Należy zatem rozważyć, kiedy powodowie mogli najwcześniej skierować do pozwanego wezwanie do zapłaty. W ocenie Sądu Okręgowego stan taki zaistniał wówczas, gdy pojawiły się w opinii publicznej, w prasie, itp. szerzej prezentowane poglądy co do możliwych wadliwości umów kredytów indeksowanych lub denominowanych do CHF, czy też po wejściu w życie ustawy antyspreadowej, a zatem około 2011 r. W takim wypadku do dnia wniesienia pozwu nie minął okres 10 lat. Termin przedawniania się roszczeń restytucyjnych konsumenta wobec przedsiębiorcy opartych na postanowieniach nieuczciwych rozpoczyna swój bieg od chwili, gdy powziął on wiedzę co do nieuczciwego charakteru warunków umownych (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dna 22.04.2021 r., C-485/19), albo w chwili, kiedy umowa stała się trwale bezskuteczna, czyli kiedy konsument stanowczo wyraził wolę jej unieważnienia (zob. uchwałę składu Sądu Najwyższego z dnia 07.05.2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021/9/56). Można jeszcze dodać, iż według niektórych prezentowanych w doktrynie i orzecznictwie poglądów nawet sama spłata pożyczki lub kredytu nie jest świadczeniem okresowym, gdyż spłacający spełnia jedno z góry oznaczone świadczenie tworzące jedną całość, ale tylko rozłożone w czasie, nie zaś szereg świadczeń równorzędnych (zob. B. Kordasiewicz w: System Prawa Cywilnego. Tom 2. Prawo cywilne – część ogólna, W-wa 2002, s. 548-549; wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10.09.1970 r., I CR 329/70, PUG 70/12, oraz z dnia 02.10.1998 r., III CKN 578/98; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 17.01.2018 r., I ACa 705/17). Skoro spłata kredytu nie jest świadczeniem okresowym, to rozliczenie tej spłaty w wyniku stwierdzenia nieważności umowy tym bardziej nie może mieć takiego charakteru. Z tych przyczyn roszczenie kredytobiorcy przedawnia się w ogólnym sześcio- lub wcześniej dziesięcioletnim terminie przewidzianym w art. 118 kc – z uwzględnieniem dyspozycji art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13.04.2018 r. o zmianie kodeksu cywilnego.

Na podstawie art. 100 in fine kpc powodom jako wygrywającym sprawę praktycznie w całości przysługuje zwrot kosztów procesu w całości, jako że ulegli jedynie co do nieznacznej części roszczenia. Koszty te obejmują: opłatę sądową od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika ustalone zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – 10.800 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 34 zł oraz opłatę od wniosku o udzielenie zabezpieczenia – 100 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.