Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodnicząca: Sędzia Edyta Sornat-Unisk

Protokolant: Małgorzata Kaczor

po rozpoznaniu na rozprawie

w dniu 19 września 2023 r. w W.

sprawy z powództwa M. W. oraz T. W.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

oddala powództwo w całości,

nie obciąża powodów M. W. oraz T. W. kosztami procesu.

Sygn. akt XXVIII C 13996/21

UZASADNIENIE

Powodowie M. W. i T. W. w pozwie z dnia 6 października 2021 r. (data nadania przesyłki poleconej k. 79) domagali się:

ustalenia na podstawie art. 189 k.p.c. nieważności umowy kredytu nr (...)zawartej w dniu 17 sierpnia 2007 r. pomiędzy powodami a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednikiem prawnym pozwanego),

zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej też jako „Bank”) na ich rzecz solidarnie (lub łącznie) kwoty 178.170,46 zł oraz 104.510,96 CHF tytułem zwrotu świadczenia nienależnego uiszczonego w okresie od dnia 17 sierpnia 2007 r. do dnia 22 lipca 2021 r. – wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 lipca 2021 r. do dnia zapłaty.

Ewentualnie, w razie nieuwzględnienia powyższego żądania o ustalenie, powodowie

wnieśli o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., że postanowienia § 2 ust. 2, § 6 ust. 1, § 8 ust. 1 i § 9 ust. 3 Warunków Umowy zawartej w dniu 17 sierpnia 2007 r. pomiędzy powodami a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednikiem prawnym pozwanego), w zakresie odnoszącym się do denominacji kredytu, są bezskuteczne wobec powodów, tj. nie wiążą ich.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz solidarnie (lub łącznie) kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, z uwzględnieniem opłaty skarbowej od każdego pełnomocnictwa udzielonego w sprawie (pozew k. 3-79).

Pismem procesowym datowanym na dzień 15 grudnia 2021 r. (data nadania przesyłki poleconej k. 99) powodowie ostatecznie zmodyfikowali powództwo w ten sposób, że w ramach żądania głównego wnieśli o:

ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. nieważności umowy kredytu nr (...)zawartej w dniu 17 sierpnia 2007 r. pomiędzy powodami a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednikiem prawnym pozwanego),

zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej też jako „Bank”) na ich rzecz solidarnie (lub łącznie) kwoty 178.170,46 zł oraz 109.140,96 CHF tytułem zwrotu świadczenia nienależnego uiszczonego w okresie od dnia 17 sierpnia 2007 r. do dnia 3 grudnia 2021 r. – wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 178.170,46 zł i 104.510,96 CHF od dnia 16 lipca 2021 r. do dnia zapłaty oraz od dalszej kwoty 4.630,00 CHF od dnia 6 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty.

Powodowie zmodyfikowali również powództwo w ramach żądania ewentualnego zgłoszone wyłącznie na wypadek oddalenia roszczenia o ustalenie nieważności w ten sposób, że wnieśli o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c., że postanowienia § 2 ust. 2, § 6 ust. 1, § 8 ust. 1 i § 9 ust. 3 Warunków Umowy zawartej w dniu 17 sierpnia 2007 r. pomiędzy powodami a (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (poprzednikiem prawnym pozwanego), w zakresie odnoszącym się do denominacji kredytu, są bezskuteczne wobec powodów, tj. nie wiążą ich.

Nadto powodowie nie zmodyfikowali żądania w zakresie kosztów procesu, tym samym wnosząc o ich zasądzenie od pozwanego w sposób tożsamy z żądaniem objętym treścią pozwu (pismo obejmujące modyfikację powództwa k. 87-99).

Pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o jego oddalenie w całości i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Pozwany zakwestionował w całości żądanie pozwu zarówno, co do zasady, jak i co do wysokości. Pozwany podniósł zarzut braku interesu prawnego strony powodowej w wytoczeniu powództwa o ustalenie. Argumentując powyższe jednocześnie podniósł zarzut przedawnienia części roszczeń zgłaszanych przez powodów, stojąc na stanowisku, że denominacja kredytu miała miejsce ponad 10 lat przed wytoczeniem powództwa (o dpowiedź na pozew k. 100-408).

W odpowiedzi na modyfikację powództwa z dnia 2 września 2022 r. (data nadania przesyłki poleconej k. 424) pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości, zarówno w dotychczasowej, jak i w zmodyfikowanej wersji (odpowiedź pozwanego na modyfikację powództwa k. 413-424).

Pismem procesowym z dnia 17 sierpnia 2023 r. (data nadania przesyłki poleconej k. 490) pozwany podniósł na podstawie art. 496 k.c. w zw. z art. 497 k.c. zarzut zatrzymania kwoty uiszczonej przez powodów na rzecz pozwanego tytułem umowy kredytu, do czasu zaofiarowania lub zabezpieczenia zwrotu świadczenia wzajemnego banku w postaci wypłaconej im kwoty kredytu, tj. kwoty 550.208,12 zł (pismo pozwanego k. 482-493).

W toku rozprawy pełnomocnicy stron podtrzymali swoje stanowiska procesowe, podnosząc dodatkowe szczegółowe argumenty, które będą przedmiotem dalszej oceny.

SĄD OKRĘGOWY USTALIŁ NASTĘPUJĄCY STAN FAKTYCZNY:

W dniu 8 czerwca 2007 r. powodowie M. W. i T. W. złożyli za pośrednictwem pośrednika doradcy – A. J. – w placówce pozwanego banku wniosek o udzielenie kredytu w kwocie 561.552,00 zł do spłaty w równych ratach w ciągu 30 lat, z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego od dewelopera Jako walutę kredytu określono CHF, natomiast wypłata kredytu miała nastąpić w transzach (wniosek kredytowy wraz z załącznikami k. 228-235).

Do powyższego wniosku kredytowego zostały załączone także podpisane przez powodów „Oświadczenia”, w których powodowie oświadczyli, że zapoznali się z przedstawionymi przez Bank warunkami udzielania kredytu zarówno w złotych, jak i w walucie CHF oraz symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w złotych, jak i w ww. walucie obcej, Ponadto powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem ww. kredytu w walucie obcej, mogącego mieć wpływ na wysokość płaconej raty kredytu w okresie kredytowania i decydują się na zaciągnięcie kredytu w walucie CHF oraz że zostali poinformowani o ryzyku związanym z oprocentowaniem kredytu zmienną stopą procentową oraz są świadomi ponoszenia tego ryzyka w przypadku zaciągnięcia ww. kredytu zmienną stopą procentową (oświadczenia k. 232-235).

W dniu 17 sierpnia 2007 r. powodowie oraz pozwany (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. zawarli umowę kredytu nr (...)denominowanego do CHF. Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 246.420,00 CHF na okres 300 miesięcy, liczony od dnia planowanej wypłaty kwoty kredytu lub jego pierwszej transzy, z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego z miejscem postojowym na rynku pierwotnym oraz refinansowanie wniesionego zadatku. Kwota kredytu miała zostać wypłacona w transzach. Ostateczny termin spłaty kredytu wyznaczono na dzień 6 września 2032 r. (pkt 2, 3, 6 i 8 umowy). System spłaty kredytu następował w ratach równych, przy zmiennym oprocentowaniu – 3,71% (pkt 5 i 6 umowy). Jednorazowa prowizja wynosiła 1,70% kwoty kredytu, tj. min. 300,00 zł (pkt 7 umowy).

Zabezpieczeniami kredytu miały być: hipoteka kaucyjna do kwoty 369.630,00 CHF na zabezpieczenie kredytu oraz odsetek i kosztów, hipoteka łączna umowna – ustanowione na kredytowanej nieruchomości, cesja praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń lodowych, pełnomocnictwo do rachunku w Banku oraz cesja praw z umowy z deweloperem (pkt 11 i 12 umowy).

Jednocześnie powodowie otrzymali warunki umowy. Zgodnie z § 6 spłata kredytu następować miała poprzez obciążenie na rzecz Banku rachunku bankowego kredytobiorcy kwotą w złotych stanowiącą równowartość bieżącej raty w CHF, zadłużenia przeterminowanego i innych należności Banku w CHF obliczonych przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF opublikowanego w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.” obowiązującego w Banku na dwa dni robocze przed terminem każdej spłaty kwoty kredytu. Kredytobiorca zobowiązał się zapewnić wpływ środków pieniężnych na rachunek bankowy kredytobiorcy w wysokości pokrywającej należności Banku najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień ich płatności. Jeżeli bank prowadzący rachunek bankowych odmówi obciążania tego rachunku, wówczas Bank ma prawo do ponawiania obciążeń rachunku bankowego kwotą bieżącej raty powiększoną o zadłużenie przeterminowane oraz inne należności aż do momentu spłaty wszystkich należności banku. Za zgodą Banku kredytobiorca może dokonywać spłaty kredyt także w inny sposób, w tym dokonać spłaty również w CHF lub innej walucie. Jeżeli spłata kredyty nastąpi w innej walucie niż określona w pkt 2 Tabeli, wówczas kwota ta zostanie przeliczona najpierw na złote po kursie kupna tej waluty, a następnie na CHF po kursie sprzedaży przy zastosowaniu kursów opublikowanych w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.” (§ 6 ust. 1 warunków umowy). Kwota kredytu miała być wypłacona kredytobiorcy jednorazowo lub w transzach zgodnie z zapisami pkt 2 tabeli, po spełnieniu warunków do wypłaty kredytu/transz kredytu, na podstawie dyspozycji kredytobiorcy. W przypadku wypłaty w złotych lub w innej walucie niż określona w pkt 2 tabeli Bank zastosuje kurs kupna CHF opublikowany w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A. obowiązujący w Banku w dniu wypłaty kwoty kredytu lub jego transzy (§ 2 ust. 2 warunków umowy). W przypadku kredytu przeznaczonego na remont, modernizację, rozbudowę, dokończenie budowy nieruchomości kredytowanej lub spłatę kredytu mieszkaniowego w innym banku, wypłata kwoty kredytu lub jego transzy nastąpi w drodze przelewu na rachunek bankowy określony w punkcie 14 tabeli (§ 2 ust. 3 zd. 1 warunków umowy). W przypadku kredytu przeznaczonego na nabycie nieruchomości kredytowanej kwota kredytu zostanie wypłacona kredytobiorcy przez przelew tej kwoty na rachunek bankowy sprzedającego wskazany w umowie sprzedaży nieruchomości kredytowanej zawartej między kredytobiorcą i sprzedającym, określony w punkcie 14 tabeli bądź na rachunek bankowy developera, wskazany w przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości kredytowanej zawartej między kredytobiorcą a deweloperem określony w pkt 14 tabeli bądź n rachunek bankowy dewelopera, wskazany w przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości kredytowanej zawartej pomiędzy kredytobiorcą a deweloperem, określony w pkt 14 tabeli, z zastrzeżeniem ust. 5, Bank dokona przelewu tej kwoty natychmiast po spełnieniu warunków wypłaty kredytu. Jeżeli kwota wypłacanego kredytu lub suma wypłacanych transz kredytu nie zamknie w pełni kwoty transakcji np. na skutek powstałych różnic kursowych, kredytobiorca zobowiązany jest do przelania brakującej kwoty na rachunek bankowy sprzedającego lub dewelopera określony w pkt 14 tabeli. W przypadku, gdy kwota wypłaconego kredytu uległa zwiększeniu np. na skutek powstałych różnic kursowych, bank dokona przelewu nadwyżki na rachunek wskazany przez kredytobiorcę w dyspozycji wypłaty kredytu (§ 2 ust. 4 warunków umowy).

Od przyznanego kredytu kredytobiorcy kredytu Bankowi przysługuje prowizja określona w pkt 7 tabeli. Prowizja ta będzie potrącana przez Bank w całości przy wypłacie kredytu lub jego pierwszej transzy (§ 3 warunków umowy).

Kredyt może być oprocentowany według zmiennej lub stałej stopy procentowej w zależności od wyboru kredytobiorcy dokonanego według możliwości zawartych w aktualnie obowiązującej ofercie Banku (§ 4 ust. 1 warunków umowy). Stopa zmiennego oprocentowania stanowi sumę 3-miesięcznej stawki LIBOR dla CHF i stałej w całym okresie kredytowania marży Banku w wysokości określonej w pkt 5 tabeli. Stopa zmiennego oprocentowania będzie zmieniana przez Bank w pierwszym dniu okresu obowiązywania zmiennej stopy procentowej. Wysokość tej stopy obliczona będzie jako suma 3-miesięcznej stawki LIBOR dla CHF stosowanej dla kredytów trzymiesięcznych na rynku międzybankowym z wtorku lub czwartku poprzedzającego datę zmiany oprocentowania - w zależności, który z tych dni (wtorek czy czwartek) następuje bezpośrednio przed datą zmiany - i marży banku w wysokości określonej w pkt 5 tabeli. Zmiana stopy procentowej wynikająca ze zmiany stawki LIBOR dla CHF nie będzie stanowić zmiany umowy (§ 4 ust. 5 warunków umowy).

Stosownie do treści § 8 ust. 1 umowy kredytobiorca ma prawo do wcześniejszej spłaty kredytu w całości lub w części, przed terminem ustalonym w niniejszej umowie. Kwota podlegająca wcześniejszej spłacie winna zostać uiszczona w złotych na rachunek Banku wskazany w pkt 17 Tabeli. Wpłacona kwota zostanie przeliczona na CHF przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF opublikowanego w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.” obowiązującego w Banku w dniu jej wpływu. Jeżeli wcześniejsza spłata kredytu wraz z odsetkami przypadającymi na dzień spłaty kredytu nastąpi w innej walucie niż określona w pkt 2 tabeli, wówczas wpłacona kwota zostanie przeliczona na złote po kursie kupna tej waluty, a następnie na CHF po kursie sprzedaży, przy zastosowaniu kursów opublikowanych w „Tabeli kursów dla kredytów mieszkaniowych i konsolidacyjnych w walutach obcych (...) Bank (...) S.A.” obowiązujących w Banku w dniu jej wpływu (§ 8 ust. 1 warunków umowy).

Umowa zawierała również ponowne oświadczenie kredytobiorcy o zapoznaniu się z ryzykiem kursowym i ryzykiem zmiennej stopy procentowej. Kredytobiorca oświadczył iż, jest świadomy iż zarówno kurs waluty denominacji jak i wysokość zmiennej stopy procentowej mogą ulec niekorzystnym zmianom, co będzie miało przełożenie na wysokość rat kredytu (§ 14 ust. 6 warunków umowy) (umowa kredytu nr (...)k. 285-296).

I. częścią umowy był ponadto Regulamin kredytu mieszkaniowego i konsolidacyjnego (...) Bank (...) S.A. W umowie ani w regulaminie nie wskazano sposobu przeliczenia waluty denominacji przy wypłacie, ani nie wskazano sposobu ustalania kursów walut obowiązujących w Tabeli Kursów banku (Regulamin k. 305-308v).

W dniu 14 kwietnia 2008 r. powodowie złożyli wniosek o podwyższenie kwoty kredytu walutowego do maksymalnej kwoty 561.552,00 zł w walucie CHF z powodu zmiany kursu waluty i w związku z tym zmniejszenia faktycznie wypłaconej kwoty kredytu w złotówkach. Aneksem nr 1 zawartym 22 kwietnia 2008 r. bank na wniosek powodów dokonał podwyższenia kwoty kredytu o 10.445,87 CHF, w konsekwencji czego bank udzielił powodom kredytu w kwocie 256.865,87 CHF (pkt 2 tabeli). Hipoteka kaucyjna umowna łączna została podwyższona do kwoty 385.298,81 CHF (wniosek k. 373, aneks nr 1 do umowy k. 297-298).

W dniu 1 grudnia 2008 r. strony zawarły aneks nr 2 do umowy, na mocy którego zmianie uległo brzmienie postanowienia pkt 10 tabeli wskazującego, iż dla kredytowanej nieruchomości położonej przy ul. (...)w K., Sąd Rejonowy dla Krakowa-Podgórza w Krakowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi nowo założoną księgę wieczystą po wydzieleniu z KW nr (...) (aneks nr 2 do umowy k. 299).

Aneksem nr 3 zawartym w dniu 10 września 2010 r., jak również aneksem nr 5 zawartym w dniu 6 maja 2015 r. zezwolono powodom powrócić do pierwotnego terminu spłaty kredytu (tj. wynikającego z umowy) (aneks nr 3 do umowy k. 300, aneks nr 5 do umowy k. 304).

W dniu 1 grudnia 2011 r. strony zawarły aneks nr 4 do umowy kredytu, w którym strony zgodnie postanowiły o możliwości spłaty przez kredytobiorcę kredytu w walucie kredytu, z wykorzystaniem rachunku bankowego prowadzonego w walucie kredytu. Niniejszym aneksem wskazano jako nowy rachunek bieżący rachunek w CHF prowadzony dla powodów, określono zasady spłaty kredytu przez powodów oraz sposób ustalania kursów w tabeli banku. Kursy w tabeli banku miały być ustalane w oparciu o średni kurs z rynku walutowego (FOREX) ustalany najpóźniej do godziny 9:30 (kurs bazowy). Kurs kupna miał być ustalany w oparciu o wzór kurs kupna =2*kurs bazowy/(2+spread waluty wyrażony w procentach), a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: kurs sprzedaży = kurs bazowy + (spread walutowy wyrażony w procentach * kurs kupna)/2. Ponadto aneks przewidywał, że wartość spreadu walutowego mogła być zmieniana jednostronnym oświadczeniem banku w warunkach bliżej opisanych w aneksie (wniosek o zmianę warunków umowy oraz rachunku k. 375, aneks nr 4 do umowy k. 301-303).

W dniach 4 września 2007 r., 5 października 2007 r., 4 grudnia 2007r. i 22 kwietnia 2008 r. kredytobiorcy złożyli do Banku zlecenia wypłaty kredytu, wnosząc o wypłatę transz odpowiednio w wysokości 240.000,00 zł, 150.000,00 zł, 120.000 zł i 19.612,72 CHF na wskazane rachunki bankowe prowadzone w złotych polskich (zlecenia wypłaty kredytu k. 356-361).

W wykonaniu powyższej umowy kredytu, Bank wypłacił kredytobiorcom kwotę 550.208,12 zł w następujących transzach:

w dniu 6 września 2007 r. kwotę 230.000,00 zł przeliczając ją zgodnie z kursem kupna CHF wynoszącym 1 CHF = 2,2610 PLN, na kwotę zadłużenia w wysokości 101.724,90 CHF,

w dniu 6 września 2007 r. kwotę 10.000,00 zł przeliczając ją zgodnie z kursem kupna CHF wynoszącym 1 CHF = 2,2610 PLN, na kwotę zadłużenia w wysokości 4.422,82 CHF,

w dniu 11 października 2007 r. kwotę 150.000,00 zł przeliczając ją zgodnie z kursem kupna CHF wynoszącym 1 CHF = 2,1774 PLN, na kwotę zadłużenia w wysokości 68.889,50 CHF,

w dniu 11 grudnia 2007 r. kwotę 120.000,01 zł przeliczając ją zgodnie z kursem kupna CHF wynoszącym 1 CHF = 2,0911 PLN, na kwotę zadłużenia w wysokości 57.386,07 CHF,

w dniu 28 kwietnia 2008 r. kwotę 21.274,90 zł przeliczając ją zgodnie z kursem kupna CHF wynoszącym 1 CHF = 2,0654 PLN, na kwotę zadłużenia w wysokości 10.300,62 CHF,

w dniu 28 kwietnia 2008 r. kwotę 18.933,21 zł przeliczając ją zgodnie z kursem kupna CHF wynoszącym 1 CHF = 2,0654 PLN, na kwotę zadłużenia w wysokości 9.166,85 CHF.

Powyższa kwota stanowi równowartość wypłaconej powodom kwoty, po potrąceniu wypłaconej w dniu wypłaty pierwszej transzy prowizji przygotowawczej w wysokości 2.957,04 CHF i opłaty stanowiącej koszt ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w wysokości 1.872,82 CHF, jak również po potrąceniu w dniu wypłaty ostatniej transzy prowizji za aneks nr 1 w wysokości 145,25 CHF.

W okresie od daty zawarcia umowy do dnia 3 grudnia 2021 r. Bank pobrał od kredytobiorców łącznie kwotę 178.170,46 zł oraz 109.140,96 CHF, na którą składają się: kwota 177.810,46 zł i 109.140,96 CHF tytułem spłaty rat kapitałowo – odsetkowych, kwota 110,00 zł tytułem opłaty za wydanie zaświadczenia dotyczącego historii spłaty kredytu oraz kwota 250,00 zł tytułem prowizji za sporządzenie aneksu nr 3 do umowy. Od daty zawarcia umowy do chwili obecnej powodowie są małżeństwem, pozostając w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej. Kredyt jest nadal spłacany przez powodów ze środków stanowiących majątek wspólny. Kredyt był spłacany w walucie PLN, natomiast na dalszym etapie wykonywania umowy, w oparciu o aneks nr 4 z dnia 1 grudnia 2011 r., powodowie spłacają kredyt w walucie CHF.

Pozwany wskazywał, że kwestionuje przez stronę powodową kwoty zarówno co do zasady jak i co do wysokości. Nie kwestionował jednakże wydanych przez siebie zaświadczeń – co do poprawności danych w nich zawartych. W ocenie Sądu zaś wyliczenia strony powodowej okazały się prawidłowe (okoliczność bezsporna a ponadto zaświadczenie Banku o wypłacie kredytu z dnia 23 lipca 2021 r. k. 60-65v., potwierdzenia przelewu k. 94-98, zeznania powodów – protokół rozprawy z dnia 19 września 2023 r., pismo pozwanego z dnia 17 sierpnia 2023 r. k. 482-490).

Pismem z dnia 25 czerwca 2021 r. strona powodowa skierowała do pozwanego banku reklamację wraz z wezwaniem do zapłaty następujących kwot: kwoty 210.646,00 zł tytułem nadpłaty w związku z zastosowaniem mechanizmu waloryzacyjnego, kwoty stanowiącej sumę wszystkich świadczeń pobranych bezpośrednio w walucie waloryzacji, ewentualnie kwoty stanowiącej sumę wszystkich spełnionych przez powodów świadczeń w związku z nieważnością zawartej przez strony umowy kredytu, w tym w szczególności rat kapitałowo-odsetkowych, prowizji, opłat, a także świadczeń spełnionych bezpośrednio w walucie waloryzacji – w terminie 30 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma na wskazany w nim rachunek bankowy (reklamacja wraz z wezwaniem do zapłaty k. 66-70v).

W odpowiedzi na powyższą reklamację, Bank w dniu 15 lipca 2021 r. ustosunkował się do twierdzeń powodów, tym samym stwierdzając brak podstaw do kwestionowania ważności zawartej przez strony umowy kredytu. Pozwany Bank nie uwzględnił reklamacji oraz nie uznał roszczeń wywiedzionych przez powodów. Ponadto, wskazał na przysługujące powodom prawo do skorzystania z trybu odwoławczego (odpowiedź Banku na reklamację k. 71-76).

W dacie zawarcia umowy powód legitymował się wykształceniem wyższym, z zawodu jest inżynierem teletransmisji. Od 1 maja 1996 r. był zatrudniony na stanowisku pracownika umysłowego w (...) na podstawie umowy o pracę. Ponadto w dniu 1 lutego 2022 r. powód rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej pod nazwą T. W. Firma Handlowo-Usługowa (...) w przedmiocie sprzedaży detalicznej gazet i artykułów piśmiennych prowadzonej w wyspecjalizowanych sklepach. Zaprzestanie przez powoda wykonywania działalności gospodarczej datowane jest na dzień 31 grudnia 2018 r. (wpis został wykreślony z rejestru w dniu 7 stycznia 2019 r.). Natomiast powódka legitymowała się wykształceniem wyższym ekonomicznym, w dniu 1 września 2000 r. powódka rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej pod nazwą M. W. Firma Handlowo-Usługowa (...) w przedmiocie sprzedaży detalicznej gazet i artykułów piśmiennych prowadzonej w wyspecjalizowanych sklepach. M. W. i T. W. będąc wspólnikami spółki cywilnej i w ramach tej ich działalności gospodarczej posiadali odpowiednio 40 % i 10 % udziałów w spółce. Działalność prowadzona przez powodów nie była zarejestrowana pod adresem kredytowanej nieruchomości. W kredytowanej nieruchomości powodowie mieszkają do chwili obecnej. O istnieniu klauzul niedozwolonych powodowie dowiedzieli się w 2018 r. (wniosek kredytowy wraz z załącznikami k. 228-235, raport kredytowy k. 261-268, informacja z CEIDG k. 270-270v i 272-272v, umowa spółki prawa cywilnego wraz z aneksami k. 274-283).

Od daty zawarcia umowy kurs CHF znacznie wzrósł (na datę zamknięcia rozprawy kurs wynosił ok. 4,85 zł), co spowodowało wzrost rat i salda zadłużenia (okoliczności znane z urzędu).

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. jest następcą prawym (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W., z którym kredytobiorcy zawarli powyższą umowę (okoliczność bezsporna).

Większość okoliczności sprawy niniejszej wynikała z niekwestionowanych dokumentów prywatnych, które zostały przedstawione w należycie uwierzytelnionych kserokopiach. W szczególności treść umowy i oświadczeń dokumentów wystawionych przez pozwany bank oraz z oświadczeń strony powodowej, niezakwestionowanych przez stronę pozwaną.

Sąd pominął znaczną część wniosków dowodowych zgłoszonych na okoliczności wykazane zgodnie z twierdzeniami wnioskodawcy lub nieistotne dla sprawy, w tym wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków A. P. i K. P. oraz wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Dowody te miały bowiem częściowo wykazać fakty wykazane zgodnie z twierdzeniami stron, a częściowe nieistotne dla rozstrzygnięcia.

Sąd dopuścił dowód z przesłuchania stron ograniczając go do przesłuchania strony powodowej na okoliczność posiadania statusu konsumenta, kiedy powodowie dowiedzieli się o klauzulach abuzywnych, na co został wykorzystany kredyt, czy były z nimi indywidulanie uzgodnione kursy walut według których był spłacany kredyt, czy zostali pouczeni o ryzyku kursowym i w jakim zakresie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów w których twierdzili, że nieruchomość , którą nabyli była wykorzystana tylko w celu zaspokojenia ich własnych potrzeb mieszkaniowych. Szczególnie, nieprecyzyjne są ich zeznania w części, w której powodowie opisują okoliczności towarzyszące prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Za niewiarygodne Sąd uznał również zeznania powodów co do braku wiedzy na temat nabywanego produktu, w szczególności istnienia ryzyka kursowego i jego ewentualnego wpływu na wysokość całości zadłużenia i rat kredytowych w przeliczeniu na PLN. Sąd natomiast dał wiarę zeznaniom powoda w części, która zbieżna była z dokumentami zawartymi w aktach sprawy i dowodami uznanymi za wiarygodne ( przesłuchanie powodów na rozprawie .

W pozostałym zakresie Sąd postanowił pominąć wnioski stron o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2, 3 i 5 k.p.c. jako nieistotny dla rozstrzygnięcie w sprawie. W przypadku zaś dowodu z przesłuchania stron, to okoliczności na które miałaby składać wyjaśnienia strona powodowa (czy zawarła umowę, o jakiej treści, czy miała wpływ na sposób ustalania kursu waluty obcej przy wypłacie kredytu lub comiesięcznej spłacie) wynikają z dokumentów złożonych do akt sprawy. Przesłuchanie zatem strony powodowej na te okoliczności jest zbędne i wydłuża postepowanie sądowe.

Sąd wydając wyrok oparł się na dokumentach złożonych do akt sprawy, które w większości były bezsporne.

Art. 227 k.p.c. określa przedmiot postępowania dowodowego prowadzonego przez sąd przez wskazanie, jakie fakty mają „zdatność" dowodową, a więc jakie zjawiska świata zewnętrznego, jakie okoliczności oraz stany i stosunki są przedmiotem dowodzenia w procesie cywilnym, a ściślej w konkretnej sprawie przedstawionej do rozstrzygnięcia (wyrok SN z 17 kwietnia 1998 r., II CKN 683/97, Legalis).

Powyższe oznacza, że przedmiotem dowodu w procesie cywilnym mogą być tylko takie fakty, które mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W konsekwencji należy podkreślić, że na gruncie art. 227 k.p.c. sąd jest uprawiony do selekcji zgłoszonych dowodów jako skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć (tak M. Krakowiak [w:] A. Góra - Błaszczykowska (red.) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 2, 2015, Legalis). Nie można zatem uznać, mając na uwadze powyższe, iż oddalenie wniosków dowodowych jest uchybieniem procesowym w sytuacji, gdy dowody te miałyby służyć jedynie ustaleniu okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Najwyższy słusznie wskazał, że zgłoszenie dowodów dotyczące ustalenia faktów niemających istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy należy uznać za działanie zmierzające jedynie do zwłoki postępowania (art. 217 § 3 KPC) (wyrok SN z 13.92.1997 r., IPKN 71/96, Legalis).

A zatem zgłoszeni świadkowie, w innych postępowaniach sądowych (notoria urzędowe), zeznawali na okoliczności, które nie były istotne dla niniejszej sprawy, tj. abuzywność klauzul przeliczeniowych. Ich wiedza dotyczyła nie zawarcia konkretnej umowy ze stroną powodową, tylko jakimi wzorcami, zasadami kierował się pozwany w tego typu umowach, które niekoniecznie musiały mieć miejsce w przypadku zawierania umowy pomiędzy stronami. Mając na uwadze fakt, iż spraw tego typu jest obecnie w sądach bardzo wiele, to z doświadczenia należy uznać, iż dopuszczenie tego dowodu prowadzi tylko do przedłużenia postępowania, a na wynik sprawy nie mają żadnego wpływu.

Z ich treści nie wynika bowiem, czy konkretnie ze stroną powodową były indywidulanie ustalane poszczególne kwestie w umowie, w jaki sposób strona powodowa została poinformowana o ryzyku walutowym oraz czy w chwili zawarcia umowy ktokolwiek wyjaśnił stronie powodowej w jaki sposób pozwany ustala kurs waluty, do której kredyt został zindeksowany oraz czy strona powodowa miała na jego wysokość jakikolwiek wpływ, w świetle zaprezentowanych przez obie strony dokumentów. Nie można bowiem pominąć najważniejszej okoliczności, tj. że świadkowie ci nie mieli kontaktu ze stroną powodową w trakcie zawierania przez strony umowy, a jeśli nawet mieli, to było to tak dawno temu, że absolutnie tego nie pamiętają.

W przypadku opinii biegłych, to oceny biegłego stanowi jeden z elementów branych pod uwagę przy rozpoznawaniu wniosków dowodowych stron. W sytuacji, w której sporny fakt wymaga jedynie stwierdzenia lub nawet osądu, który jednak może być wyrażony przez każdą przeciętnie inteligentną osobę bez specjalistycznego wykształcenia, wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego nie powinien być uwzględniony (J. Turek, Glosa do wyroku NSA w Warszawie z 20.8.1998 r., II SA 992/98, PS 2000, Nr 2, s. 148). Mając na uwadze fakt, iż podstawą prawną rozstrzygnięcia niniejszej sprawy winny być przepisy prawa materialnego odnoszące się do klauzul abuzywnych, wiedza specjalna w tym zakresie nie była konieczna. Tym samym w sprawie ustalenie, że pozwany stosował kursy rynkowe w Tabeli Kursów Walut Obcych, nie stanowiło dziedziny, która wymagałby wiedzy specjalnej. Pozwany bowiem pomija, iż w sprawie był ważny inny aspekt, tj. fakt braku wskazania w jakimkolwiek dokumencie sposobu ustalania kursu waluty przez pozwanego, co skutkowało ustalaniem jego wysokości w sposób jednostronny, przy braku realnego wpływu powodów na jego wysokość.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie zarówno w odniesieniu do żądania głównego, jak i poddanych pod osąd w dalszej kolejności żądań ewentualnych. Zgromadzony w sprawie materiał procesowy doprowadził bowiem Sąd do ustalenia, że kwestionowana w toku postępowania umowa nie miała charakteru umowy konsumenckiej – powodowie ją zawierający nie występowali w charakterze konsumentów zmierzających do zaspokojenia własnych potrzeb życiowych, gdyż środki pozyskane z kredytu zostały wydatkowane na cele prowadzonej przez powodów działalności gospodarczej w ramach spółki cywilnej. W takim zaś przypadku, dla prawnej oceny żądań powodów nie mają zastosowania przepisy Dyrektywy 93/13, ani transponujące ją do krajowego porządki przepisy art. 385 i nast. Kodeksu cywilnego.

Również w ocenie Sądu analiza treści kwestionowanych norm kontraktowych nie doprowadziła do wniosku o tym, że są one nieważne, przez co prowadzić mogą do nieważności umowy kredytu. Osnową twierdzenia strony powodowej była nieważność kwestionowanej umowy opierana na tym, że kontrakt zawiera niedozwolone postanowienia umowne dotyczące sposobu ustalania przez pozwanego kursów waluty CHF na potrzeby określenia wysokości kwot w PLN podlegających wypłacie przez bank i spłacie jego rat. W ocenie powodów konieczne wyeliminowanie z umowy tych postanowień, prowadzi w konsekwencji do braku możliwości dalszego wykonywania Umowy.

W dalszej części uzasadnienia zasygnalizowane powyżej zasadnicze motywy rozstrzygnięcia zostaną rozwinięte w niezbędnym zakresie. Należy przy tym wskazać, że w uzasadnieniu wyroku nie ma potrzeby, a tym bardziej obowiązku wyrażania szczegółowego stanowiska do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony postępowania, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Celem uzasadnienia wyroku nie jest bowiem ocena stanowisk stron, ale wyjaśnienie istotnych motywów rozstrzygnięcia. (por. wyrok SN z dnia 29 października 1998 r., II UKN 282/98, postanowienie SN z dnia 16 marca 2012 r., IV CSK 373/11).

Powodowie powoływali się na nieważność zawartej przez strony umowy kredytu. Sąd ma obowiązek zbadać te kwestię także z urzędu. Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa wskazywała m.in. kwotę i walutę kredytu, wysokość odsetek i terminy spłaty.

Strony niniejszego postępowania zawarły umowę kredytu denominowanego do waluty obcej (CHF). Za kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej uważa się przy tym kredyt, który został udzielony w walucie PLN. Kwota udzielonego kredytu, w celu utrzymania jej wartości na realnym poziomie, przeliczana powinna być na walutę obcą. Nie jest to więc kredyt w CHF, ale kredyt złotowy. Jego odmienność od innych rodzajów kredytów polega na tym, iż w skutek denominacji lub indeksacji, saldo kredytu wyrażane jest w walucie obcej, do której kredyt został denominowany lub indeksowany. Kwotą kredytu jest więc konkretna kwota w złotych polskich, wyrażana natomiast w walucie obcej. Należy również podkreślić, iż zarówno wypłata kredytu, jak i spłata rat kredytu następowała w walucie PLN według przeliczników obowiązujących w banku. Również więc z powyższego względu nie można zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, który wskazywał, iż między stronami zawarta została umowa kredytu walutowego.

Zdaniem Sądu kwestionowana umowa nie sprzeciwia się powołanemu przepisowi art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe , zgodnie z którym kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu wykorzystanego kredytu. W analogicznych sprawach podnoszono, że niedopuszczalne jest żądanie przez bank zapłaty innej (wyższej) kwoty niż ta, na jaką kredyt został udzielony. Takie stanowisko może zostać uznane za trafne w przypadku umów zawieranych w walucie polskiej – choć oznacza ono wyłączenie jakiejkolwiek formy waloryzacji kapitału kredytu. Tymczasem umowa kredytowa w sprawie niniejszej poprzez mechanizm denominacji odnosi wysokość spłacanej kwoty do kursu franka szwajcarskiego (CHF). Taka umowa jest ekonomicznym odpowiednikiem kredytu w walucie obcej – przeliczenie pozwala na wyrażenie wierzytelności wynikającej z umowy kredytowej w walucie obcej, a tym samym pozwala na udzielenie kredytu oprocentowanego stopami właściwymi dla tej waluty (co może być korzystne dla kredytobiorcy). Podobnie jak w przypadku kredytu udzielonego i wypłaconego w CHF kredyt denominowany uzależnia wysokość spłaty w walucie polskiej od kursu CHF, co oznacza, że w określonej sytuacji rynkowej bank może tytułem spłaty kapitału kredytu uzyskać wyższą lub niższą kwotę (w PLN) niż wypłacona kredytobiorcy.

Umowa kredytu denominowanego nie była sprzeczna z obowiązującym do stycznia 2009 r. brzmieniem art. 358 § 1 kc. Przepis ten wskazywał, że z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażone tylko w pieniądzu polskim. W tym okresie obowiązywał już bowiem art. 358 (1) § 2 kc zezwalający na określenie wysokości świadczenia pieniężnego przez odwołanie do innego niż pieniądz miernika wartości. Możliwą postacią dopuszczalnej waloryzacji świadczeń stron było odwołanie się do wartości pieniądza obcego, zaś banki posiadały ogólne zezwolenie dewizowe na zawieranie umów skutkujących powstawaniem zobowiązań wycenianych w walutach obcych. Polska doktryna prawa, a za nią dotychczasowe orzecznictwo zgodnie łączą art. 358 (1) § 2 kc ze zjawiskiem zmiany wartości świadczenia pieniężnego w czasie, w szczególności ze względu na inflację. Jednak wypada zauważyć w tym miejscu, że denominacja w rozumieniu rozważanej umowy stron nie służy jedynie (czy może raczej: w ogóle) określenia na przyszłość wysokości świadczenia zgodnie z jego przyszłą wartością. Celem klauzuli denominacyjnej jest zastosowanie w umowie kredytu innej stawki referencyjnej oprocentowania niż w przypadku waluty polskiej (np. stawki LIBOR). Przy takim zastosowaniu tej klauzuli kredytobiorca może otrzymać kredyt na lepszych warunkach niż w złotówkach (poprzez niższe oprocentowanie), zaś bank – zwiększyć liczbę klientów (a tym samym swój przychód) poprzez zaoferowanie bardziej konkurencyjnego produktu. Naliczanie odsetek według korzystniejszej stopy procentowej (dzięki finansowaniu kredytu w euro) było możliwe (z punktu widzenia banku) jedynie w przypadku przeliczenia wierzytelności kredytu na euro. Tylko wówczas możliwe było tzw. zamknięcie pozycji walutowej banku, czyli doprowadzenie do sytuacji, w której aktywa i pasywa banku wyrażone w obcej walucie mają tę samą wartość.

Taki rodzaj zastosowania art. 358 (1) § 2 kc poprzez podwójne przeliczenie na CHF i PLN w celu zastosowania określonej stawki procentowej odbiega od tradycyjnego modelu – stosowanego przez lata również w Polsce – w którym wierzytelność przy zawarciu umowy wyrażana jest od razu w walucie obcej i spłacana według kursu aktualnego na datę wymagalności poszczególnych rat i który nastawiony jest na utrzymanie w czasie wartości świadczenia. Nie oznacza to jednak, że takie zastosowanie rozważanego przepisu jest przez to sprzeczne z ustawą.

Pogląd o dopuszczalności umowy kredytu indeksowanego – lub jak w niniejszym przypadku denominowanego – przed rokiem 2011 (kiedy w ustawie Prawo bankowe określono jej postanowienia) należy uznać za ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego (wyrok SN z 27 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18 i powołane tam wcześniejsze orzecznictwo). Last but not least należy wskazać, że ustawodawca w aktach prawnych wydanych po dacie zawarcia umowy dwukrotnie regulował obowiązki i uprawnienia wiążące się z umowami kredytu indeksowanego i denominowanego (ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., nr 165, poz. 984) oraz ustawa z 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz.U. z 2017 r., poz. 819). Zdaniem Sądu jest to ostateczny argument przemawiający za brakiem wynikającej z art. 69 Prawa bankowego w zw. z art. 58 § 1kc nieważności umów tego rodzaju: żaden ustawodawca nie wprowadzałby regulacji dotyczących umów uznawanych przez siebie za nieważne. A przecież konstrukcja kredytu denominowanego zawarta w ustawie i w rozważanej tu umowie jest identyczna.

W przypadku umowy kredytu zawartej w sprawie niniejszej nie sposób jest również mówić o nieważności ze względu na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 kc). Uznanie umowy za nieważną może nastąpić w wypadkach wyjątkowych, posiadających mocne uzasadnienie aksjologiczne (wyrok SN z 28 stycznia 2016 r. w sprawie I CSK 16/15). Zdaniem Sądu rozważana w sprawie niniejszej umowa kredytu denominowanego w walucie CHF nie sprzeciwia się zasadom współżycia społecznego. Umowy tego rodzaju wiążą się ze znacznym ryzykiem dla kredytobiorców, ale na poziomie porównywalnym z niewątpliwie dopuszczonym przez prawo kredytem walutowym, wypłacanym i spłacanym w CHF. Kredytobiorcy nie znajdowali się w nietypowej sytuacji, w szczególności nie wskazywali by działali w warunkach konieczności finansowej. Również właściwości osobiste powodów nie wskazują na wykorzystanie wyjątkowej przewagi banku: powodowie nie wskazywali na wyjątkowe utrudnienia w rozumieniu umowy kredytowej i jej warunków ekonomicznych.

Dokonując niezbędnego rozwinięcia powyższych punktów należy wskazać, że w ocenie Sądu sporna umowa w § 14 st. 8 określała regułę ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty przez bank, która spełnia minimalny standard przejrzystości. Zgodnie z nim, kursy ustalane są przez bank w każdy dzień roboczy w oparciu o średni kurs z rynku walutowego FOREX ustalany najpóźniej do godziny 9:30 czasu obowiązującego w Polsce (kurs bazowy). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: kurs kupna=2*kurs bazowy/2+spread walutowy wyrażony w procentach, a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: kurs sprzedaży=kurs bazowy + (spread walutowy wyrażony w procentach*kurs kupna)/2. Spread walutowy wyrażony w procentach, to zaś stosunek spreadu walutowego (stanowiącego różnicę między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w tabeli kursów) do kursu kupna i jego wartość może ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia banku na zasadach określonych w umowie. Wartość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na dzień zawarcia umowy w odniesieniu do waluty CHF wynosiła 8,50%. Bank posiadał zaś uprawnienie do zmiany spreadu walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w ust. 10 o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw (osiem podstaw, m.in. wzrost inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS co najmniej o 0,1%, wzrost wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS co najmniej o 0,1%, zmiany stóp procentowych, poziomu rezerw, wzrost opłat pocztowych, telekomunikacyjnych).

W tym kontekście warty odnotowania jest niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 18 listopada 2021 r., C-212/20, w którym stwierdzono, że z art. 5 dyrektywy 93/13 wynika, iż treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę. Analogiczna argumentacja ma również zastosowanie w przypadku kredytów denominowanych w walutach obcych. W ocenie Sądu wzór ustalony w umowie pozwala konsumentowi na dokonanie samodzielnej weryfikacji czy bank stosując dane przeliczenie zastosował kurs ustalony w umowie czy też kurs inny, co mogłoby sugerować nienależyte wykonanie zobowiązania przez przedsiębiorcę i rodzić jego odpowiedzialność odszkodowawczą (art. 471 k.c.). Kurs bazowy – zgodnie we wzorem – miał być bowiem pobierany z rynku między bankowego FOREX z tym zastrzeżeniem, że „pobranie” danych wyjściowych miałoby nastąpić najpóźniej do godziny 9:30. Można się zgodzić z argumentacją powódki, że definicja ta w tej części nie określa konkretnego źródła zaciągnięcia konkretnego kursu, niemniej jednak w ocenie Sądu nie oznacza to, że ustalenie to było niemożliwe. Sporne postanowienie co do rynku FOREX można uznać co najwyżej za niejednoznaczne w rozumieniu art. 385 § 2 k.c. (art. 5 dyrektywy 93/13), które należy przez to tłumaczyć na korzyść konsumenta. W ocenie Sądu oznacza to, że punktem wyjścia dla ustalenia kursu bazowego z rynku FOREX winien być kurs z danego dnia z zakresu godzin 0:00-9:30, który jest najkorzystniejszy dla konsumenta, tj. najwyższy dla kursu kupna ustalanego dla wypłaty i najniższy dla kursu sprzedaży branego pod rozwagę przy ustaleniu wysokości raty spłaty w PLN. W ocenie Sądu wystarczające byłoby tu poleganie na kursach ogłaszanych publicznie, np. poprzez sieć internet za pomocą stron, które wskazywałyby, że publikując kursy walut w oparciu o rynek FOREX. Bank chcąc zadbać, aby postanowienie to nie budziło żadnych wątpliwości, mógł wskazać na konkretne źródło i datę publikacji kursu bazowego – zaniechując tej czynności, może ponosić ewentualne konsekwencje tego, że klienci mogą wskazywać w ramach postępowań odszkodowawczych, iż podstawą ustalenia właściwego kursu kupna/sprzedaży był kurs mniej korzystny dla konsumenta (np. z godziny 9, a nie 7). Niemniej jednak okoliczność ta nie świadczy w ocenie Sądu o niedozwolonym charakterze postanowienia dotyczącego metodyki ustalania kursu, gdyż ma ona charakter wystarczająco zobiektywizowany.

Dalsze elementy wzoru ustalenia tabel kursu nie budzą w ocenie Sądu wątpliwości. Umowa definiowała bowiem zarówno spread walutowy, jak i spread walutowy wyrażony w procentach, wskazywała wysokość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na datę zawarcia umowy oraz szczegółowo wskazywała na przesłanki jego zmiany. Tym samym, przykładowo, przy kursie bazowym 4 zł, przy zastosowaniu spreadu 7,25%, kurs kupna wynosił 3,86 zł (2x4 zł/2+0,0725), zaś kurs sprzedaży 4,1399 (4 zł+[0,0725x3,86]/2). Tym samym zdaniem Sądu sporne postanowienia umożliwiały właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty wpłacanego kredytu w złotych polskich, jak i kwoty rat w złotych, o ile na tę formę spłaty umówiły się strony.

W odniesieniu zaś do zagadnienia spłaty kredytu strona powodowa pomija okoliczność, iż nawet potencjalne uznanie niedozwolonego charakteru postanowienia w części stosowania przeliczeń środków zgromadzonych w złotych na franka szwajcarskiego w oparciu o tabelę kursową banku nie będzie prowadziło do wniosku o nieważności umowy. Z rozbudowanego brzmienia przywołanego postanowienia możliwe jest w ocenie Sądu wyprowadzenie kilku odrębnych norm kontraktowych: spłata kredytu następuję przez obciążenie rachunku bieżącego i przelew środków na rachunek bieżącej obsługi kredytu, jeżeli środki na rachunku zgromadzone są w złotych, bank pobierze równowartość kwoty zadłużenia ustaloną w oparciu o bankowy kurs sprzedaży, kredyt może być spłacany w walucie CHF w formie bezgotówkowej na rachunek bieżącej obsługi kredytu, kredyt może być spłacany w innej walucie za zgodną banku, wtedy następuje najpierw przeliczenie kwoty na złote po kursie kupna, a następnie na CHF po kursie sprzedaży z tabeli kursów ustalanych przez bank. Tym samym nawet eliminacja postanowień o konieczności stosowania tabel kursowych dla ustalenia równowartości wymaganej spłaty nie prowadzi do powstania luki w kontrakcie, przez którą nie mógłby on być wykonywany. Nadal będzie bowiem istniało postanowienie wskazujące na możliwość spłaty zobowiązania w walucie CHF w formie bezgotówkowej. W przeciwieństwie od innych umów kredytu indeksowanego czy denominowanego, konsument-strona umowy będącej przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie nie był zmuszany do jej wykonywania poprzez korzystanie z mechanizmu przeliczeniowego odnoszącego się do tabel kursowych ustalanych przez bank i ponoszenia potencjalnie dodatkowego kosztu, jaki mógł wynikać z zastosowania kursu mniej korzystnego dla konsumenta. Miał on bowiem możliwość spłaty bezpośrednio w walucie kredytu, co świadczy o niewystępowaniu równowagi kontraktowej pomiędzy stronami umowy.

Reasumując powyższą część uzasadnienia, w ocenie Sądu twierdzenia pozwu dotyczące niedozwolonego charakteru klauzul przeliczeniowych umowy okazały się nieuzasadnione, w związku z czym brak jest podstaw do uznania umowy za nieważną z powodu braków konstrukcyjnych umowy kredytu, uniemożliwiających jej wykonywanie.

Poza tym, w ramach analizy kontekstu sytuacyjnego towarzyszącemu zawarciu umowy, należy mieć na względzie nie tylko treść poszczególnych postanowień umownych, co do zasady jest istotne w umowach konsumenckich, ale poddać analizie całość stosunku umownego. Mając na względzie osnowę twierdzeń strony powodowej opierającą swoją argumentację m.in. na problematyce nierówności kontraktowej należy zwrócić uwagę na okoliczności, które równowagę tę niwelowały. Jak już wspominano, z zasady swobody umów, w szczególności w obrocie obustronnie profesjonalnym, wynika możliwość ułożenia stosunku prawnego w taki sposób, aby jednej stronie przysługiwały dalej idące uprawnienia względem drugiej. Koniecznym i zasadniczym elementem dokonania oczekiwanej przez powodów kontroli umowy na podstawie art. 385 ¹ k.c. jest zatem ustalenie czy przysługuje im przymiot konsumenta.

Norma z art. 385 ¹ k.c. odnosi się do niedozwolonych postanowień umownych zamieszczonych w umowach zawieranych z konsumentami. W zakresie jego zastosowania nie mieszczą się zatem takie same postanowienia w umowach zawieranych w obrocie niekonsumenckim, profesjonalnym lub nieprofesjonalnym (K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. T. I. Komentarz. Art. 1–449 ¹⁰,Lex).

Dla możliwości uznania strony powodowej jako osoby fizycznej za konsumenta koniecznie jest ustalenie czy umowy zawarte przez niego z pozwanym bankiem były czynnościami prawnymi niezwiązanymi bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową (wyrok SN z 28 czerwca 2017r., IV CSK 483/16, Legalis).

Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w postanowieniu z dnia 14 września 2016 r. (w sprawie C-534/15) wskazał, iż pojęcie konsumenta w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich ma charakter obiektywny i należy je oceniać w świetle kryterium funkcjonalnego, polegającego na ocenie, czy dany stosunek umowny wpisuje się w ramy działalności niezwiązanej z wykonywaniem zawodu. Do sądu krajowego rozpoznającego spór dotyczący umowy mogącej wchodzić w zakres stosowania omawianej dyrektywy należy sprawdzenie, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy i dowodów, czy danego kredytobiorcę można zakwalifikować jako „konsumenta" w rozumieniu tej dyrektywy.

Z kolei w wyroku z dnia 21 marca 2019 r. (w sprawie C-590/17) Trybunał wyjaśnił, że konsument oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych zakresem omawianej dyrektywy działa w celach niezwiązanych ze swoją działalnością handlową lub zawodową. Z kolei ,,przedsiębiorca’’ oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w umowach objętych dyrektywą 93/13 działa w ramach swej działalności handlowej lub zawodowej, bez względu na to, czy należy ona do sektora publicznego czy prywatnego.

Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału, dyrektywa 93/13 definiuje umowy, do jakich ma zastosowanie, wyłącznie poprzez odniesienie do statusu kontrahentów, w zależności od tego, czy działają oni w ramach swojej działalności handlowej lub zawodowej, czy też nie (wyrok z dnia 17 maja 2018 r., K. G. - (...), C-147/16, EU:C:2018:320, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

Konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Mikłaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, Legalis).

Dla kwalifikacji osoby fizycznej jako konsumenta nie jest konieczne, by nie prowadziła ona w ogóle działalności gospodarczej lub zawodowej. Istotne jest natomiast to, aby dokonywana przez nią, konkretna czynność prawna, która ma przesądzać o jej kwalifikacji jako konsumenta w ramach danego stosunku prawnego, nie dotyczyła bezpośrednio jej ewentualnej działalności gospodarczej. Za konsumenta można uznać zarówno osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej w żaden sposób z jej działalnością profesjonalną, jak i czynności związanej co prawda z tą działalnością, ale tylko pośrednio. Odróżnienie czynności bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową od czynności związanych z nią jedynie pośrednio nastręcza istotnych trudności (E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 8, Warszawa 2017).

Cel jakim zasadniczo powinien kierować się konsument to zaspokajanie potrzeb własnych, osobistych, „prywatnych" podmiotu, jego rodziny, domowników, zapewnienie funkcjonowanie gospodarstwa domowego. By czynność miała konsumencki charakter powinna pozostawać w określonej relacji z rolą społeczną konsumenta (wyrok SN z 26 września 2007 r., IV CSK 122/07, M. Spół. 2008, nr 1, s. 48, wyrok SA w Warszawie z 28 kwietnia 2015 r., VI ACa 775/14, LEX nr 1712704). Uprawnione jest zatem stwierdzenie, że konsumentem nie jest osoba podejmująca działania niezwiązane bezpośrednio z konsumpcją dóbr.

Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd ustalił, iż umowa będąca przedmiotem postępowania została zawarta pomiędzy dwoma podmiotami profesjonalnymi – przedsiębiorcami.

Strona pozwana jest przedsiębiorcą, w myśl art. 43 ¹ k.c. czemu nie przeczyła, na co jednoznacznie wskazuje odpis KRS pozwanego. Zdaniem Sądu, jako przedsiębiorcy przy zawieraniu umowy kredytu denominowanego kursem CHF występowali również powodowie – powód prowadził działalność gospodarczą w latach 2002-2018, natomiast powódka prowadzi działalność gospodarczą od 2002 r. do chwili obecnej. Powodowie prowadzili działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej, powódka posiadała w przedmiotowej spółce 40 % udziałów, natomiast powód – 10 % udziałów. Uzyskanie kredytu było zatem czynnością przedsięwziętą w celu prowadzenia działalności gospodarczej o profilu, który został już z chwilą nabycia nieruchomości podjęty przez powodów. Okoliczność czy działalność ta była rzeczywiście prowadzona, nie ma decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż kluczowe jest ustalenie czy w dacie zawarcia umowy zamiar biznesowego wykorzystania nieruchomości po stronie powodów występował, czy też nie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów, w których twierdzili, że nie wykorzystywali nieruchomości, będącej przedmiotem kredytu, do celów związanych z działalnością gospodarczą. Sąd bazując na doświadczeniu życiowym wie, że, powodowie niewątpliwie wykorzystywali komputery czy laptopy, znajdujące się w mieszkaniu, do swojej pracy,, trzymali w nim dokumenty związane z działalnością, umawiali się z klientami bądź rozmawiali z nimi przez telefon .

W ocenie Sądu, w świetle całokształtu okoliczności sprawy, tj. prowadzenia przez powódkę działalność od 2000 r., a przez powoda – od 2002 r., co również znajduje swoje potwierdzenie nie tylko w CEIDG, ale także z treści oświadczeń powodów, należało uznać, iż strona powodowa nie udowodniła, iż w dacie zawarcia spornej umowy posiadała status konsumenta.

W ocenie Sądu, powodom mającym status przedsiębiorcy, nie powinno nastręczać trudności przy uwzględnieniu wiedzy powszechnie znanej, że wyrażenie przedmiotu zobowiązania kredytobiorcy w walucie obcej uzależnia wysokość jego świadczenia od kursów walut względem waluty macierzystej, które z założenia są zmienne. Powodowie potwierdzili świadomość ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość płaconej przez nich raty kredytu w okresie kredytowania oraz całość zadłużenia zarówno w umowie jak i w treści oświadczeń. Powodowie mogli nie wiedzieć, o ile konkretnie wzrośnie kurs franka szwajcarskiego i czy będzie to wzrost istotny, co jest powszechnie wiadome z uwagi na obiektywną nieprzewidywalność wahań kursów na rynku. Wiedzieli natomiast, że wzrost ten przełoży się na wysokość raty spłaty kredytu oraz wysokość zadłużenia.

W ocenie Sądu nie jest prawdopodobne, aby powodowie podjęli decyzję o związaniu się długoterminowym kredytem na wysoką kwotę bez szczegółowego zapoznania się z warunkami udzielonego kredytu i bez analizy zawieranej umowy pod względem ekonomicznym, bez kalkulacji opłacalności zawieranej umowy i związanego z nią ryzyka walutowego. Oboje mieli wykształcenie wyższe, na kilka lat przed zawarciem umowy kredytu pełnili już funkcję wspólnika w spółce cywilnej. Powodowie wniosek o kredyt złożyli w czerwcu 2007 r., a umowę zawarli w dniu sierpniu 2007 r. Powodowie mieli zatem wystarczająco dużo czasu na przemyślenie i podjęcie decyzji, ewentualnie przekonsultowanie z osobą biegłą w kwestii produktów finansowych. Nie można też nie zauważyć, że powodowie mieli już zobowiązanie w CHF. Znali zatem mechanizm funkcjonowania tego rodzaju produktów. Trudno w takiej sytuacji byłoby mówić o inwestowaniu konsumenckim, które jest przecież powszechnym zjawiskiem, a które polega na nabywaniu określonych dóbr np. lokalu mieszkalnego z nadwyżki własnych środków i z przeznaczeniem w przyszłości np. dla własnych dzieci. W ocenie Sądu kwota udzielonego kredytu prowadzi do przekonania, że powodowie zawarli umowę kredytu w celu związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Nie są przekonujące wywody powodów co do skrupulatnego rozróżniania przez banki czynności dokonywanych z konsumentami i przedsiębiorcami. Taka dywersyfikacja oferty mająca zapewne uzasadnienie w większym rygorze i ograniczeniach nakładanych przez normy prawa powszechnie obowiązującego na umowy zawierane z konsumentami i potencjalnie większe możliwości zysku na „produktach” oferowanych przedsiębiorcom, nie ma wpływu na kwalifikację danej umowy. Pomimo większych obostrzeń co do umów konsumenckich, w tym umów kredytu, nie są one rozróżniane jako profesjonale i nieprofesjonalne w zakresie elementów przedmiotowo istotnych, które definiowane są poprzez art. 69 ustawy Prawo bankowe. Nie odbiera zatem niekonsumenckiego charakteru umowy to, że powodowie nie zostali potraktowani przez pozwanego w toku przygotowywania umowy jako przedsiębiorcy. Nie ma też znaczenia literalna treść tej umowy, a szczególności jej tytułu. Okoliczności sprawy pozwalają w jednoznaczny sposób przyjąć, bez dalszego pogłębiania wykładni treści przedmiotowego stosunku prawnego w ramach wyznaczanych art. 65 § 2 k.c.

Powyższe w świetle podstawy faktycznej powództwa zmierzającej do ukazania powodów jako konsumentów, których prawa zostały rażąco naruszone, uzasadnia jego oddalenie. Nie istnieje zatem materialnoprawna podstawa do uznania wskazanych przez powodów postanowień umownych za niewiążące ich czy też całą umowę za nieważną.

Skoro umowa była ważna względem powodów, to spełnione na jej podstawie świadczenia są świadczeniami należnymi. To zaś musi prowadzić do oddalenia powództwa, dotyczącego zarówno żądań głównych jak i ewentualnych.

Wbrew twierdzeniom pozwu Sąd uznał, iż powodowie zawierając sporną umowę kredytu nie byli konsumentami, co wyklucza stwierdzenie wobec nich abuzywności poszczególnych postanowień. Ponadto Sąd nie dostrzegł podstaw do nieważności, które należałoby uwzględnić z urzędu, w szczególności sprzeczności z ustawą.

W konsekwencji należało uznać, że świadczenie w postaci rat kredytu i opłat okołokredytowych spełnione przez powodów miało swoją podstawę prawną wynikającą z ważnej i skutecznej umowy. Tym samym nie powstało po ich stronie roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia. W tej sytuacji powództwo podlegało oddaleniu w całości.

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd nie obciążył natomiast powodów kosztami procesu, mając na uwadze charakter niniejszej sprawy oraz biorąc pod uwagę fakt, że powodowie, składając niniejszy pozew, mogli liczyć, biorąc pod uwagę bogate orzecznictwo w zakresie kredytów waloryzowanych do CHF, że wynik procesu będzie dla nich korzystny. Powyższe mogło wywołać u powodów subiektywne przekonanie o słuszności dochodzonego roszczenia, w szczególności w okresie wzmożonej aktywności medialnej co do korzystnych dla kredytobiorców frankowych rozstrzygnięć sądów polskich oraz Trybunału Sprawiedliwości UE. W związku z tym Sąd Okręgowy, kierując się szczególnymi okolicznościami niniejszej sprawy, zdecydował o nieobciążaniu powodów obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego banku.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji orzeczenia.

ZARZĄDZENIE

(...)

13 10 2023