Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

dnia 22 lutego 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Bartłomiej Biegański

Protokolant: sekretarz sądowy Bartłomiej Ściechowski

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2023 roku w Warszawie na rozprawie sprawy z powództwa M. L., B. L. przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę i ustalenie

I. oddala powództwo w całości;

II.

znosi koszty procesu między stronami.

XXVIII C 13289/22

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 22 lutego 2023 roku

W pozwie wniesionym w dniu 27 czerwca 2022 roku ( data nadania – k. 43) przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., powodowie B. L. i M. L. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz kwoty 452.838,73 złotych oraz 3.385 euro wraz z ustawowymi odsetkami jak za opóźnienie od dnia 13 maja 2022 roku do dnia zapłaty. Przedmiotem żądania pozwu było również ustalenie, że umowa kredytu nr (...) z dnia 21 września 2009 roku jest nieważna.

Nadto strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi wg zasad określonych w art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

W uzasadnieniu strona powodowa powołała się na fakt zawarcia z pozwanym bankiem w dniu 21 września 2009 r. jako konsument roku umowy kredytu nr (...) (zwanej w dalszej części uzasadnienia jako „Umowa”). W ocenie powodów postanowienia umowy odwołujące się do mechanizmu denominacji kwoty kredytu i stosowanych przez bank przeliczeń po kursie ustalanym jednostronnie przez bank, stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c. Zdaniem strony powodowej skutkuje to nieważnością całej Umowy wobec braku możliwości jej dalszego funkcjonowania po koniecznym wyeliminowaniu z kontraktu znajdujących się w nim klauzul abuzywnych. Powodowie wskazali na postanowienia umowy określające zasady ustalania wysokości kursów po jakich ustalona została kwota uruchomionego kredytu i rat kredytu wyrażonych w polskich złotych w oparciu o tabelę kursów stosowaną przez bank. ( pozew k. 3-18).

Pozwany Bank w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz od strony powodowej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Uzasadniając swoje stanowisko pozwany na wstępie zakwestionował roszczenia powodów tak co do zasady, jak i wysokości. Odnosząc się do twierdzeń i zarzutów podniesionych przez powodów w pozwie pozwany wskazał, że powodowie już w momencie zawierania Umowy znali dokładny sposób ustalania kursów w Tabeli kursów stosowanej przez pozwanego w celu ustalania wysokości rat kredytu, co wynika wprost z treści jednego z postanowień Umowy określającego sposób ustalania kursu wymiany waluty obcej. W kwestii postanowień dotyczących zasad ustalania wysokości kwoty kredytu podlegającej wypłacie pozwany wskazał, że powodowie na mocy postanowień Umowy przed dokonaniem zlecenia wypłaty kredytu mieli możliwość zapoznania się z obowiązującym w banku kursem w relacji walut EUR do PLN i zdecydowania czy kwota kredytu ma zostać uruchomiona w polskich złotych po kursie wskazanym przez bank czy bezpośrednio w walucie denominacji. Pozwany podniósł zarzut braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia oraz zarzut przedawniania. ( odpowiedź na pozew – k. 62-121).

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie w momencie zawierania umowy pracowali w oparciu o umowę o pracę. Celem zaciągnięcia zobowiązania kredytowego w ramach Umowy było sfinansowanie nabycia lokalu mieszkalnego.

Wnioskiem z dnia 21 lipca 2009 roku powodowie zwrócili się do pozwanego banku o udzielenie im kredytu w kwocie 616.000,- złotych. Wskazali przy tym, że walutą kredytu ma być EUR, a wypłata ma nastąpić jednorazowo. We wniosku postanowiono, że oprocentowanie kredytu ma być zmienne, a raty równe. Zabezpieczeniem kredytu zgodnie z wnioskiem miała być hipoteka ustanowiona na kredytowanej nieruchomości i cesja praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych. Załącznikami do wniosku były oświadczenia podpisane przez kredytobiorców, w treści których wskazano, iż po zapoznaniu się z przedstawionymi przez bank warunkami udzielania kredytu mieszkaniowego zarówno w złotych, jak i w walucie EUR oraz symulacjami wysokości płaconych rat zarówno w walucie obcej, jak i w PLN, kredytobiorcy oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego związanego z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej mogącego mieć wpływ na wysokość raty kredytu w okresie kredytowania i pomimo tego zdecydowali się na zaciągnięcie kredytu (wniosek kredytowy i oświadczenia – k. 144-152).

W dniu 21 września 2009 roku pomiędzy powodami a pozwanym zawarta została umowa kredytu nr (...) (umowa kredytu – k. 154-164, bezsporne). Zawarcie Umowy nastąpiło w placówce pozwanego banku. Powodowie mieli możliwość przeczytania umowy, jednak nie przeczytali jej dokładnie ponieważ skupili się na wartości pożyczonych pieniędzy, w szczególności czy wystarczy im na pokryciu zobowiązań dewelopera oraz prowizji. Na podstawie wskazanej umowy, pozwany zobowiązał się do udzielenia powódce kredytu denominowanego w kwocie 156.110,- EUR. Celem kredytu było nabycie lokalu mieszkalnego wraz z miejscem parkingowym od dewelopera oraz wykończenie nieruchomości. Oprocentowanie kredytu miało być zmienne i w dniu sporządzania Umowy wynosić 4,37 % ( Umowa kredytu, zeznania powodów na rozprawie).

Docelowym, głównym zabezpieczeniem spłaty kredytu oraz odsetek i kosztów miała być hipoteka kaucyjna do kwoty 234.165,- euro oraz 15.611,- euro ustanowiona na rzecz banku na kredytowanym lokalu oraz miejscu postojowym.

Zgodnie z pkt 28 umowy, wypłata kredytu miała nastąpić jednorazowo. Ostateczny termin wypłaty kredytu przypadał na dzień 21 grudnia 2009 roku. Ostateczny termin spłaty przypadał zaś na 04 -10-2039 roku ( Umowa – tabela pkt 27-29).

Kredyt miał być spłacany poprzez obciążanie rachunku bieżącego kredytobiorcy równowartością kwoty rat i innych należności banku po ich przeliczeniu, o ile rachunek ten prowadzony był w złotych, według kursu sprzedaży waluty obcej obowiązującego w banku w Tabeli Kursów na dwa dni robocze przed datą wymagalności każdej należności banku. Kredytobiorca mógł też dokonywać spłaty kredytu w walucie kredytu bez zgody banku z tym zastrzeżeniem, że spłata taka mogła nastąpić wyłącznie w formie bezgotówkowej (rozdział 2.3 umowy – sposób spłaty). Co do zasady wypłata kredytu mogła bowiem nastąpić w złotych, po zastosowaniu przewalutowania według kursu kupna waluty kredytu z Tabeli Kursów z dnia wypłaty, z tym że za zgodą banku dopuszczalne było dokonanie wypłaty w jakiejkolwiek walucie (pkt 3.2.3 Regulaminu produktowego k. 175).

W rozdziale 6 umowy – „Oświadczenia związane z ryzykiem kursowym oraz ryzykiem zmiennej stopy procentowej” kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy dodatkowego ryzyka, jakie ponosi w związku z zaciągnięciem zobowiązania w walucie obcej, co oznacza, że w przypadku niekorzystnej zmiany kursu waluty kredytu, zarówno kwota w złotych stanowiąca równowartość kwoty kredytu w walucie kredytu, jak i kwota w złotych stanowiąca równowartość raty w walucie, w jakiej został udzielony kredyt, ulegnie zmianie. Kredytobiorca oświadczył również, że jest świadomy ryzyka związanego ze zmiennym oprocentowaniem, co oznacza, iż w razie niekorzystniej zmiany stopy referencyjnej lub bazowej, kwota oprocentowania kredytu ulegnie zwiększeniu (pkt 6.1, 6.2).

W punkcie 6.3 umowa określała regułę, w oparciu o którą ustalany jest kurs wymiany walut w Tabeli Kursów. Zgodnie z nim, kursy ustalane są przez bank w każdy dzień roboczy w oparciu o średni kurs z rynku walutowego FOREX ustalany najpóźniej do godziny 9:30 czasu obowiązującego w Polsce (kurs bazowy). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: kurs kupna=2*kurs bazowy/2+spread walutowy wyrażony w procentach, a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: kurs sprzedaży=kurs bazowy + (spread walutowy wyrażony w procentach*kurs kupna)/2. Spread walutowy wyrażony w procentach, to zaś stosunek spreadu walutowego (stanowiącego różnicę między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w tabeli kursów) do kursu kupna i jego wartość może ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia banku na zasadach określonych w umowie. Wartość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na dzień zawarcia umowy w odniesieniu do waluty EUR wynosiła 7,25%. Bank posiada uprawnienie do zmiany spreadu walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w punkcie 4.7 regulaminu produktowego o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw (osiem podstaw, m.in. wzrost inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS co najmniej o 0,1%, wzrost wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS co najmniej o 0,1%, zmiany stóp procentowych, poziomu rezerw, wzrost opłat pocztowych, telekomunikacyjnych) – umowa k. 154-170, regulamin produktowy k. 172-179).

Integralną częścią Umowy był jej załącznik określający pozostałe, indywidualne warunki kredytu. W jego ramach strony postanowiły, m.in. że za 1 zmianę waluty kredytu bank nie pobierze prowizji. ( załącznik nr 1 pkt 5 – k. 163)

W wykonaniu Umowy w okresie 22 kwietnia 2022 r. powodowie uiścili na rzecz pozwanego banku kwoty 452.838,73 złotych tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych i odsetek karnych (zaświadczenie k. 26-32).

Powodowie nie zgłaszali chęci spłaty bezpośrednio w euro. (zeznania powodów)

Koniecznych dla rozstrzygnięcia ustaleń faktycznych sąd dokonał na podstawie powołanych powyżej dowodów, przede wszystkim dokumentów i ich kopii, których wiarygodność nie budziła zastrzeżeń oraz częściowo zeznań powodów.

Pozwany wnosił o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków A. P. i K. P.. Dowody te miały służyć wykazaniu m.in. procedury wewnętrznej banku w zakresie procesu oferowania potencjalnemu klientowi kredytu indeksowanego do CHF i zawierania umowy, w tym szkoleń pracowników w ww. zakresie. Przesłuchanie świadków zdaniem Sądu okazało się tu zbędne, skoro ustalenie faktycznych okoliczności zawarcia umowy analizowanej w tej sprawie możliwe było za pomocą dowodu z przesłuchania stron i dowodów z dokumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Zdaniem Sądu zgromadzony w sprawie materiał procesowy okazał się wystarczający do uznania, że umowa kredytu denominowanego poddana pod osąd nie zawiera postanowień niedozwolonych, na które uwagę zwracała powodowie w pozwie, a w związku z tym nie jest także nieważna.

Osnową twierdzenia strony powodowej była nieważność kwestionowanej umowy opierana na tym, że kontrakt zawiera niedozwolone postanowienia umowne dotyczące sposobu ustalania przez pozwanego kursów waluty EUR na potrzeby określenia wysokości kwot w PLN podlegających wypłacie przez bank i spłacie jego rat. W ocenie powodów konieczne wyeliminowanie z umowy tych postanowień, prowadzi w konsekwencji do braku możliwości dalszego wykonywania Umowy.

Sąd podziela dominujący w orzecznictwie pogląd wyrażony chociażby w niedawnym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21, w którym wskazano, że chybione są zarzuty dotyczące samej sprzeczności konstrukcji umowy kredytu odwołującej się do waluty obcej, w tym przewidującej udzielenie kredytu denominowanego w walucie obcej, z art. 69 ust. 1 pr.bank. Umowa kredytu wiążąca wysokość udzielonego kredytu oraz wysokość jego spłat z kursem waluty obcej, np. franka szwajcarskiego, nie jest sprzeczna z ogólną konstrukcją umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 pr.bank. Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tym zakresie już utrwalone (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, a także powołane w nim wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16). W szczególności ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawa antyspreadowa, potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353 ¹ k.c.), a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt denominowany, jak i indeksowany (wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2020 r., II CSK 805/18). Tym samym umowa nie może zostać uznana za nieważną z uwagi na sam fakt jej istotnego elementu konstrukcyjnego, jakim było odwołanie się do waluty obcej przez denominację.

Niedozwolonego charakteru nie miało także wyrażenie przedmiotu zobowiązania w walucie obcej (EUR). W orzecznictwie Trybunału wskazuje się, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez kredytobiorców świadomych i rozważnych decyzji oraz powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, i wzrost zagranicznej stopy procentowej, przy czym zakres udzielanych informacji nie może wykraczać ponad to, co w dacie zawarcia umowy było możliwe do ujawnienia (por. wyrok w sprawie C-186/16 A., wyrok w sprawie C-212/20). Pierwszorzędne znaczenie należy tu nadać literalnej treści pouczenia ujętego w dokumentacji umownej. Zauważyć przy tym należy, że treść pouczeń zawartych w dokumencie podpisanym przez powodów w dniu składania wniosku kredytowego oraz treść samej umowy wprost wskazywała na ryzyko zmiany wysokości globalnej zadłużenia oraz zmiany wysokości rat na wypadek deprecjacji waluty polskiej do euro. Niezależnie od tego w ocenie Sądu kwestia zakresu przekazanych powódce pouczeń nie może świadczyć o samodzielnej przyczynie ważności bądź nieważności umowy, skoro powodowie będąca konsumentem, dostatecznie dobrze poinformowana, uważna i ostrożna, dysponując choć ograniczonym pouczeniem, miała jednak możliwość dopytania czy samodzielnego zweryfikowania kwestii przedstawionego jej ryzyka. Dodatkowo należy zauważyć, że stanowiące odwołanie dla Trybunału zalecenie Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (adresowane do państw członkowskich i krajowych instytucji nadzoru oraz motywowane względami makroostrożnościowymi systemu finansowego) pochodzi w września 2011 r., zatem nie sposób w ocenie Sądu automatycznie zakładać, że brak bezpośredniego spełnienia warunków pouczenia, o których stanowi zalecenie, świadczyć miało o niespełnieniu przez postanowienia umowne dotyczące wyrażenia zobowiązania w EUR warunku przejrzystości (jednoznaczności), a przez to miały charakter niedozwolony i skutkujący nieważnością umowy, jako dotyczący świadczenia głównego. Sąd Okręgowy podziela zapatrywanie Sądu Najwyższego wyrażone chociażby w wyroku z dnia 3 lutego 2022 r., II CSKP 415/22 (niepubl.), że w zakresie należytego wykonania przedkontraktowego obowiązku co do ryzyka kursowego, wystarczające byłoby unaocznienie kredytobiorcy, iż każda zmiana kursowa ma skutek w postaci zmiany wysokości zadłużenia oraz zmianę wysokości raty. Tym samym w świetle materiału procesowego sprawy należy uznać, że pozwany spełnił minimalny standard w zakresie przejrzystości wyrażenia zobowiązania w euro informując klientów, z założenia rozsądnych konsumentów o ryzyku kursowym, które może wpływać zarówno na zwiększenie raty i kwoty zadłużenia oraz możliwości uniknięcia tego ryzyka poprzez zaciągnięcie zobowiązania w walucie krajowej, z tym że na gorszych warunkach oprocentowania.

W szczególności, że w sprawie niniejszej kwestionowana była czynność bankowa w postaci kredytu denominowanego. W ocenie Sądu, przeciętnemu konsumentowi nie powinno nastręczać trudności przy uwzględnieniu wiedzy powszechnie znanej, że wyrażenie przedmiotu zobowiązania kredytobiorcy w walucie obcej uzależnia wysokość jego świadczenia od kursów walut względem waluty macierzystej, które z założenia są zmienne.

W ramach prezentowanego stanowiska powodowie akcentuje fakt posługiwania się przez kontrakt postanowieniami o konieczności stosowania klauzul przeliczeniowych na potrzeby wykonywania umowy, które przyznawać miały bankowi prawo do kształtowania wysokości świadczenia wynikającego z umowy (postanowienia o stosowaniu tabel kursowych banku na potrzeby ustalenia kwoty w PLN, jaka miała zostać wypłacona oraz wysokości raty w PLN, jaka miała zostać pobrana). Sąd Okręgowy podziela argumentację, że klauzula przeliczeniowa wyrażająca wysokość zobowiązania w walucie obcej, pomimo wypłaty kredytu w złotych oraz mechanizm spłaty kredytu w złotych polskich w oparciu o przeliczenie wysokości raty w walucie obcej z zastosowaniem właściwego kursu kupna/sprzedaży waluty wynikającego z tabeli kursów walut (dewiz) obowiązujących danego dnia w banku, osadzone są w niedozwolonych postanowieniach umownych (co należy uznać na przesądzone w świetle orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, ale także Trybunału Sprawiedliwości UE - por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2020 r., V ACa 143/20, por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16, z dnia 19 września 2018 r., I CNP 39/17, z dnia 24 października 2018 r., II CSK 632/17, z dnia 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17, z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, wyrok TSUE z dnia 18 listopada 2021 r., C-212/20). Niemniej jednak pogląd ten nie znajduje zastosowania w sprawie niniejszej, gdyż zarówno okoliczności zawarcia umowy, jak i treść spornych postanowień o stosowaniu tabel kursowych ustalanych przez bank, a także umożliwienie klientowi spłaty kredytu bezpośrednio w walucie EUR od początku obowiązywania kontraktu prowadzą do wniosku, że brak jest możliwości zarzucenia, iż sporna umowa prowadzi do rażącej nierównowagi kontraktowej pomiędzy bankiem, a jego klientem.

Istotą bowiem zagadnienia dotyczącego stosowania klauzul przeliczeniowych w oparciu o tabele banku na potrzeby wykonywania umowy kredytu denominowanego czy indeksowanego jest bowiem ocena czy brzmienie tych klauzul rzeczywiście umożliwia jednej stronie kontraktu dowolne ukształtowanie sytuacji prawnej drugiej strony kontraktu. W sprawnie niniejszej powodowie zawierając umowę działała w charakterze konsumenta, zatem stwierdzenie, że postanowienia te mają charakter niedozwolony prowadziłoby do wniosku o konieczności ich wyeliminowania ze stosunku prawnego kredytu, zaś skutkiem takiego zabiegu często jest wniosek o nieważności umowy z uwagi na brak niezbędnych, elementów konstrukcyjnych kredytu dotyczących zasad jego wypłaty i spłaty (art. 385 ¹ i nast. K.c., art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 pr. bank). Niemniej jednak okoliczności faktyczne niniejszej sprawy, a przede wszystkim całokształt brzmienia kwestionowanej przez powodów umowy nie mogą w ocenie Sądu prowadzić do takiego wniosku, gdyż:

postanowienia spornej umowy o stosowaniu tabel kursowych banku nie mają charakteru niedozwolonego, albowiem metodyka ustalenia tabeli została w umowie zdefiniowana w przeciwieństwie do innych umów, zawieranych co do zasady w okresie wcześniejszym,

powodom umożliwiono spłatę kredytu w EUR od początku obowiązywania umowy

Dokonując niezbędnego rozwinięcia powyższych punktów należy wskazać, że w ocenie Sądu sporna umowa w punkcie 6.3 określała regułę ustalania kursu kupna i sprzedaży waluty przez bank, która spełnia minimalny standard przejrzystości. Zgodnie z nim, kursy ustalane są przez bank w każdy dzień roboczy w oparciu o średni kurs z rynku walutowego FOREX ustalany najpóźniej do godziny 9:30 czasu obowiązującego w Polsce (kurs bazowy). Kurs kupna ustalany jest w oparciu o wzór: kurs kupna=2*kurs bazowy/2+spread walutowy wyrażony w procentach, a kurs sprzedaży w oparciu o wzór: kurs sprzedaży=kurs bazowy + (spread walutowy wyrażony w procentach*kurs kupna)/2. Spread walutowy wyrażony w procentach, to zaś stosunek spreadu walutowego (stanowiącego różnicę między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej określanych w tabeli kursów) do kursu kupna i jego wartość może ulec zmianie w drodze jednostronnego oświadczenia banku na zasadach określonych w umowie. Wartość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na dzień zawarcia umowy w odniesieniu do waluty EUR wynosiła 7,25%. Bank posiadał zaś uprawnienie do zmiany spreadu walutowego wyrażonego w procentach na podstawie przesłanek określonych w punkcie 4.7 regulaminu produktowego o wartość wyrażonej w punktach procentowych zmiany określonych w tym postanowieniu podstaw (osiem podstaw, m.in. wzrost inflacji w stopniu ogłaszanym przez GUS co najmniej o 0,1%, wzrost wskaźnika cen dóbr inwestycyjnych publikowanych przez GUS co najmniej o 0,1%, zmiany stóp procentowych, poziomu rezerw, wzrost opłat pocztowych, telekomunikacyjnych).

W tym kontekście warty odnotowania jest niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 18 listopada 2021 r., C-212/20, w którym stwierdzono, że z art. 5 dyrektywy 93/13 wynika, iż treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę. Analogiczna argumentacja ma również zastosowanie w przypadku kredytów denominowanych w walutach obcych. W ocenie Sądu wzór ustalony w umowie pozwala konsumentowi na dokonanie samodzielnej weryfikacji czy bank stosując dane przeliczenie zastosował kurs ustalony w umowie czy też kurs inny, co mogłoby sugerować nienależyte wykonanie zobowiązania przez przedsiębiorcę i rodzić jego odpowiedzialność odszkodowawczą (art. 471 k.c.). Kurs bazowy – zgodnie we wzorem – miał być bowiem pobierany z rynku między bankowego FOREX z tym zastrzeżeniem, że „pobranie” danych wyjściowych miałoby nastąpić najpóźniej do godziny 9:30. Można się zgodzić z argumentacją powodów, że definicja ta w tej części nie określa konkretnego źródła zaciągnięcia konkretnego kursu, niemniej jednak w ocenie Sądu nie oznacza to, że ustalenie to było niemożliwe. Sporne postanowienie co do rynku FOREX można uznać co najwyżej za niejednoznaczne w rozumieniu art. 385 § 2 k.c. (art. 5 dyrektywy 93/13), które należy przez to tłumaczyć na korzyść konsumenta. W ocenie Sądu oznacza to, że punktem wyjścia dla ustalenia kursu bazowego z rynku FOREX winien być kurs z danego dnia z zakresu godzin 0:00-9:30, który jest najkorzystniejszy dla konsumenta, tj. najwyższy dla kursu kupna ustalanego dla wypłaty i najniższy dla kursu sprzedaży branego pod rozwagę przy ustaleniu wysokości raty spłaty w PLN. W ocenie Sądu wystarczające byłoby tu poleganie na kursach ogłaszanych publicznie, np. poprzez sieć internet za pomocą stron, które wskazywałyby, że publikując kursy walut w oparciu o rynek FOREX. Bank chcąc zadbać, aby postanowienie to nie budziło żadnych wątpliwości, mógł wskazać na konkretne źródło i datę publikacji kursu bazowego – zaniechując tej czynności, może ponosić ewentualne konsekwencje tego, że klienci mogą wskazywać w ramach postępowań odszkodowawczych, iż podstawą ustalenia właściwego kursu kupna/sprzedaży był kurs mniej korzystny dla konsumenta (np. z godziny 9, a nie 7). Niemniej jednak okoliczność ta nie świadczy w ocenie Sądu o niedozwolonym charakterze postanowienia dotyczącego metodyki ustalania kursu, gdyż ma ona charakter wystarczająco zobiektywizowany.

Dalsze elementy wzoru ustalenia tabel kursu nie budzą w ocenie Sądu wątpliwości. Umowa definiowała bowiem zarówno spread walutowy, jak i spread walutowy wyrażony w procentach, wskazywała wysokość spreadu walutowego wyrażonego w procentach na datę zawarcia umowy oraz szczegółowo wskazywała na przesłanki jego zmiany. Tym samym, przykładowo, przy kursie bazowym 4 zł, przy zastosowaniu spreadu 7,25%, kurs kupna wynosił 3,86 zł (2x4 zł/2+0,0725), zaś kurs sprzedaży 4,1399 (4 zł+[0,0725x3,86]/2). Tym samym zdaniem Sądu sporne postanowienia umożliwiały właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty wpłacanego kredytu w złotych polskich, jak i kwoty rat w złotych, o ile na tę formę spłaty umówiły się strony. Okoliczności te świadczą w ocenie Sądu o braku niedozwolonego charakteru postanowień pkt 2.3.1 w zw. z pkt 6.3 Umowy oraz 4.7 Regulaminu Produktowego (kurs do ustalenia spłaty rat w PLN) oraz pkt 3.2.3 Regulaminu Produktowego w zw. z pkt 6.3 Umowy (kurs do ustalenia kwoty do wypłaty w PLN).

W odniesieniu zaś do zagadnienia spłaty kredytu strona powodowa pomija okoliczność, iż nawet potencjalne uznanie niedozwolonego charakteru postanowienia pkt 2.3.1 w części stosowania przeliczeń środków zgromadzonych w złotych na euro w oparciu o tabelę kursową banku nie będzie prowadziło do wniosku o nieważności umowy. Z rozbudowanego brzmienia przywołanego postanowienia możliwe jest w ocenie Sądu wyprowadzenie kilku odrębnych norm kontraktowych: spłata kredytu następuję przez obciążenie rachunku bieżącego i przelew środków na rachunek bieżącej obsługi kredytu, jeżeli środki na rachunku zgromadzone są w złotych, bank pobierze równowartość kwoty zadłużenia ustaloną w oparciu o bankowy kurs sprzedaży, kredyt może być spłacany w walucie EUR w formie bezgotówkowej na rachunek bieżącej obsługi kredytu, kredyt może być spłacany w innej walucie za zgodną banku, wtedy następuje najpierw przeliczenie kwoty na złote po kursie kupna, a następnie na EUR po kursie sprzedaży z tabeli kursów ustalanych przez bank. Tym samym nawet eliminacja postanowień o konieczności stosowania tabel kursowych dla ustalenia równowartości wymaganej spłaty nie prowadzi do powstania luki w kontrakcie, przez którą nie mógłby on być wykonywany. Nadal będzie bowiem istniało postanowienie wskazujące na możliwość spłaty zobowiązania w walucie EUR w formie bezgotówkowej. W przeciwieństwie od innych umów kredytu indeksowanego czy denominowanego, konsument-strona umowy będącej przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie nie był zmuszany do jej wykonywania poprzez korzystanie z mechanizmu przeliczeniowego odnoszącego się do tabel kursowych ustalanych przez bank i ponoszenia potencjalnie dodatkowego kosztu, jaki mógł wynikać z zastosowania kursu mniej korzystnego dla konsumenta. Miał on bowiem możliwość spłaty bezpośrednio w walucie kredytu, co świadczy o niewystępowaniu równowagi kontraktowej pomiędzy stronami umowy.

Reasumując powyższą część uzasadnienia, w ocenie Sądu twierdzenia pozwu dotyczące niedozwolonego charakteru klauzul przeliczeniowych umowy okazały się nieuzasadnione, w związku z czym brak jest podstaw do uznania umowy za nieważną z powodu braków konstrukcyjnych umowy kredytu, uniemożliwiających jej wykonywanie.

Nie sposób również wywodzić, aby będąca przedmiotem sporu umowa kredytu była niezgodna z zasadami współżycia społecznego, co również miałoby prowadzić do jej nieważności (art. 58 § 2 k.c.). W toku postępowania nie ujawniono okoliczności, które wskazywałyby, że zaproponowanie przez bank zawarcia spornej umowy godzić by miało w sferę zasad współżycia społecznego i przez to skutkować miało nieważnością umowy z uwagi na art. 58 § 2 k.c. W świetle okoliczności sprawy, tj. pozyskania przez stronę powodową kredytu w celu zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych, Sąd nie doszukał się okoliczności wskazujących na to, że pozwany bank wykorzystał swoją pozycję w celu związania strony powodowej długoletnim zobowiązaniem mającym przynosić tylko niemu korzyści, w szczególności, że powodowie sama zdecydowała się na produkt tego rodzaju.

Reasumując powyższe rozważania, w ocenie Sądu Okręgowego analiza zgromadzonego w sprawie materiału procesowego nie dawała podstaw do uznania, że zawarta przez powodów z pozwanym umowa kredytu jest nieważna. Skutkowało to oddaleniem powództwa głównego o ustalenie nieważności tej umowy oraz zasądzenie kwot świadczonych nienależnie w związku z jej wykonywaniem.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. w związku z art. 102 k.pc.

Zgodnie z art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. (Art. 102. K.p.c.) Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca się do występowania "wypadków szczególnie uzasadnionych", pozostawia sądowi orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji finansowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu. Do "wypadków szczególnie uzasadnionych" należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

Obie strony postępowania poniosły koszty wynagrodzenia profesjonalnych pełnomocników, powodowie dodatkowo ponieśli koszt opłaty sądowej. Nie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia o nieobciążaniu powodów kosztami był także fakt, że sprawa miała szczególny czy też precedensowy charakter, co potwierdza skala wpływu spraw rejestrowanych w rep. C o symbolu 049cf do tut.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

(...)