Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Maciej Nawrocki
Protokolant:	Maciej Suwiński

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 marca 2023 r. w Warszawie

sprawy z powództwa M. D., T. D.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

1. ustala, że umowa kredytu numer (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 18 grudnia 2007 roku jest nieważna,

2. zasądza od pozwanego (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. łącznie na rzecz powodów M. D., T. D. kwotę 432 922, 98 zł (czterysta trzydzieści dwa tysiące dziewięćset dwadzieścia dwa złote dziewięćdziesiąt osiem groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 marca 2023 roku do dnia zapłaty,

3. oddala powództwo w pozostałej części,

4. zasądza od pozwanego łącznie na rzecz powodów kwotę 11 834 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu;

5. nakazuje pobrać od pozwanego (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 1732, 08 zł (tysiąc siedemset trzydzieści dwa złote osiem groszy) tytułem nieuiszczonych wydatków.

sędzia Maciej Nawrocki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 12 lutego 2020 roku ( data nadania w placówce operatora publicznego k. 207) powodowie M. D. i T. D. wnieśli o ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 18 grudnia 2007 r. jest nieważna oraz zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 432 922, 98 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi:

a.  od kwoty 422 921, 79 zł od dnia 05 lutego 2020 roku do dnia zapłaty, przy czym datą wymagalności jest dzień 04 lutego 2020 roku,

b.  od kwoty 10 001, 19 zł od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu, przy czym datą wymagalności roszczenia jest dzień doręczenia odpisu pozwu pozwanemu.

Powodowie zgłosili również żądanie ewentualne, na wypadek nieuznania żądania opisanego w pkt. 1 wnosząc o ustalenie, że postanowienia umowy (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 18 grudnia 2007 r. są bezskuteczne wobec powodów (§ 1 ust. 1 części ogólnej, § 1 ust. 2 części ogólnej, § 11 części ogólnej, § 13 ust. 7 części ogólnej) oraz zasądzenie od pozwanego solidarnie (ewentualnie łącznie) na rzecz powodów kwoty 153 585, 85 zł od dnia 05 lutego 2020 roku do dnia zapłaty, przy czym datą wymagalności jest dzień 04 lutego 2020 roku, od kwoty 6313, 14 zł od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu, przy czym datą wymagalności roszczenia jest dzień doręczenia odpisu pozwu pozwanemu.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że w dniu 18 grudnia 2007 r. zawarli z (...) Bank S.A. umowę o kredyt mieszkaniowy. Pozwany jest następcą prawnym (...) Bank S.A. Przedmiotem umowy było udzielenie kredytu na kwotę 154 047 CHF, tj. równowartość 328767, 62 zł. Celem kredytu był zakup lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym wraz z miejscem garażowym. Na podstawie aneksu nr (...) kredyt został powiększony o kwotę 258000 zł, denominowaną w CHF (pozew k. 3-205).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości. Podniósł zarzut przedawnienia roszczeń strony powodowej. (odpowiedź na pozew k. 223-259).

Do dnia zamknięcia rozprawy strony podtrzymywały dotychczasowe stanowiska w sprawie ( protokół rozprawy z 30 marca 2023 r., k. 614-616). Sąd na rozprawie 30 marca 2023 roku poinformował powodów o konsekwencjach prawnych, jakie może pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności umowy kredytu będącej przedmiotem niniejszej sprawy, a powodowie po pouczeniu oświadczyli, że mają świadomość konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy i związanych z tym możliwymi roszczeniami banku ( oświadczenie k. 616).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 07 listopada 2007 roku M. D. i T. D. zwrócili się do (...) Bank S.A. z siedzibą w G. (poprzednika prawnego pozwanego (...) S.A. w W.) o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 330 000 zł z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego. Jako walutę kredytu wskazano frank szwajcarski (CHF). Wnioskowany okres spłaty kredytu oznaczono na 360 miesięcy lat. We wniosku powodowie wskazali, że nie prowadzą działalności gospodarczej, powód był zatrudniony jako specjalista w branży budowniczej, jest (...), a powódka pracowała w jako przedstawiciel (...) (wniosek k. 292-297, zaświadczenia k. 349-352).

We wniosku powodowie złożyli w pkt. 15 oświadczeni, wtórych zawarto stwierdzenie m.in.: „1. Oświadczam, iż zostałem/-łam poinformowany/-a przez (...) Bank (...) S.A. o ponoszeniu przeze mnie ryzyka, wynikającego ze zmiany kursu waluty, w przypadku zaciągnięcia kredytu (...) denominowanego w walucie obcej oraz przyjmuję do wiadomości i akceptuję to ryzyko” (oświadczenie k. 293).

Powód wcześniej inne zobowiązania kredytowe w PLN oraz Euro (raport kredytowy k.333-348).

W dniu 18 grudnia 2007 r. powodowie M. D. i T. D. zawarli umowę (...) o kredyt mieszkaniowy (...). Celem kredytu było sfinansowanie przedpłat na poczet nabycia od firmy deweloperskiej (...) S.A. lokalu mieszkaniowego zlokalizowanego w G. przy ul. (...) (...) oraz miejsca parkingowego z boksem w garażu. Umowa składała się się z Części Szczególnej Umowy (dalej: CSU) i Części Ogólnej Umowy (dalej: COU),

Kwota kredytu denominowanego udzielnego w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 154 047, 24 CHF (§ 1 ust. 1 CSU).

Okres kredytowania trwał od 18 grudnia 2007 r. do 15 grudnia 2037 r. (§ 1 ust. 3 CSU).

Kredyt mieszkaniowy (...) jest udzielany w złotych (§ 1 ust. 1 COU).

W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacona w złotych, zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 1 ust. 2 COU). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, zmiana kursu waluty wpływa na wypłacane w złotych przez bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 3 pkt 1 COU). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca, z uwzględnieniem § 11 ust. 2-4 oraz § 18 ust. 6 (§ 1 ust. 3 pkt 2 COU).

Oprocentowanie kredytu ustalane jest według zmiennej stopy procentowej, stanowiącej sumę odpowiedniej stopy procentowej bazowej oraz marży banku (§ 2 ust. 1 COU).

Stopa bazowa odpowiada obowiązującej w ostatnim dniu roboczym przed dniem uruchomienia środków stawce LIBOR 3M – w przypadku kredytów denominowanych w USD lub CHF (§ 2 ust. 2 pkt 3 COU).

Całkowity koszt kredytu może ulec zmianie w przypadku zmiany kursów walut (§ 5 ust. 2 pkt 7 COU).

Bank pobiera następujące prowizje i opłaty z tytułu udzielanego kredytu: prowizję za zmianę waluty kredytu – liczoną procentowo od kwoty pozostającej do spłaty (§ 6 ust. 1 pkt 4 COU).

W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, prowizje pobierane są w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej (§ 7 ust. 5 COU).

Do przeliczenia kwot prowizji z waluty polskiej na złote, stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów, obowiązującej w banku w dniu zapłaty prowizji, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 7 ust. 6 COU).

W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następuje w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłaconej kwoty wyrażonej w walucie obcej (§ 11 ust. 2 COU).

Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 11 ust. 3 COU).

W przypadku kredytów denominowanych, gdy przyznana kwota kredytu, na skutek różnic kursowych, okaże się na dzień uruchomienia ostatniej transzy kredytu kwotą: 1/ przewyższającą kwotę wymaganą do realizacji celu określonego w § 1 ust. 2 CSU, bank uruchomi środki w wysokości, stanowiącej równowartość w walucie kredytu kwoty niezbędnej do realizacji tego celu oraz dokona pomniejszenia salda zadłużenia poprzez spłatę kwoty niewykorzystanej, 2/ niewystarczająca do realizacji celu, określonego w § 1 ust. 2 CSU, kredytobiorca zobowiązany jest do uzupełnienia brakującej kwoty ze środków własnych (§ 11 ust. 4 COU).

W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1/ harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany, 2/ spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, 3/ do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 13 ust. 7 COU).

(umowa kredytu k. 78-84).

W dniu 18 grudnia 2007 r. strony zawarły 2 aneksy do ww umowy. W aneksie nr (...) § 1 ust. 1 zwiększono kwotę kredytu do 275128, 52 CHF (aneksy do umowy k. 85-86).

Powodom udzielono kredytu na łączną kwotę 588 000 zł.

W okresie od dnia 15 stycznia 2008 r. do dnia 15 stycznia 2020 r. powodowie wpłacili na rzecz pozwanego banku tytułem rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 435 009, 58 zł (opinia biegłego z zakresu ekonomii ze specjalnością z zakresu bankowości K. N. k. 515-546, wniosek dotyczący wpłat k. 527).

Pismem z dnia 24 stycznia 2020 r. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty na ich rzecz kwoty 422 921, 79 zł w związku z tym, że umowa jest nieważna albo zwrotu kwoty 153 585, 85 zł tytułem nienależnie pobranych rat spłaty kredytu w zawyżonej wysokości, w związku z tym, ze umowa kredytowa zawiera nieuczciwe postanowienia umowne bezskuteczne wobec powodów (wezwanie k. 43).

Celem zawarcia umowy przez powodów był zakup mieszkania, w którym mieszkają do dziś. Zgłosili się w tym celu bezpośrednio do banku. W dacie zawarcia umowy i obecnie są małżeństwem, do dziś pozostają we wspólności majątkowej małżeńskiej. W banku otrzymali informacje, że oferta kredytu w CHF będzie najlepsza bowiem będzie niska rata. Rata miała być o połowę niższa niż w PLN. Nie pokazano im historycznej kursu franka. Nie prowadzili w mieszkaniu działalności gospodarczej (przesłuchanie powodów w charakterze strony k. 614-617).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie wskazanych w jego opisie dowodów z kserokopii dokumentów oraz przesłuchania powodów w charakterze strony.

Jako wiarygodne Sąd uznał dowody z dokumentów. Strony nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty, ani autentyczności dokumentów złożonych w zwykłych kserokopiach. Wskazać należy, że w postępowaniu cywilnym niepoświadczone kserokopie dokumentów mają moc dowodową (podobnie Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z 4 września 2020 roku, sygn. akt XXVII Ca 1537/19, czy też z 16 lutego 2023 r., XXVIII C 11853/21). Nie było podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej w zakresie, w jakim stanowiły podstawę ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie, tym bardziej, że źródło ich pochodzenia nie budziło wątpliwości.

Jako wiarygodne należało ocenić zeznania powodów, złożone na rozprawie. Były one spójne z pozostałym materiałem dowodowym, logiczne. Bezpośrednie przesłuchanie na rozprawie, mimo oczywistego zainteresowania w końcowym rozstrzygnięciu, pozwoliło na dokonanie oceny zeznań jako wiarygodnych. Szczegółowo został opisany proces poprzedzający podjęcie decyzji o zawarciu umowy, przedstawiona została relacja z zawarcia umowy. Zeznania były szczere, konkretne, szczegółowe w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia, co przesądziło o uznaniu ich za wiarygodne.

W toku postępowania dopuszczony został dowód z opinii biegłego z zakresu ekonomii. W tej sprawie dowód ten okazał się przydatny w zakresie dotyczącym żądania zapłaty. Biegły potwierdził zasadność kwoty dochodzonej pozwem co do zakresu spłat dokonanych przez powodów, która – według opinii biegłego była nawet wyższa niż dochodzona pozwem, co finalnie spowodowało uwzględnienie powództwa co do kwoty objętej zadaniem (art. 321 § 1 k.p.c.). W pozostałym zakresie opinia była nieprzydatna dla rozstrzygnięcia sprawy.

Na rozprawie 30 marca 2023 r. przesłuchano również świadka M. K., pracownika banku, która widnieje w umowie jako osoba zawierająca umowę w imieniu banku. Zeznania te jednak nie wniosły niczego istotnego do sprawy, bowiem świadek nie pamiętała powodów, ani procesu zawierania tej konkretnej umowy. Była ona kierownikiem obsługi bankowej, w zasadzie jej rola sprowadzała się do podpisania dokumentów przygotowanych wcześniej przez doradcę. W tej sprawie pominięto dowód z zeznań drugiego świadka B. S., albowiem wniosek ten zmierzał do przedłużenia postępowania – zarządzeniem z 16 września 2022 r. pełnomocnik pozwanego został zobowiązany do spowodowania stawiennictwa na rozprawie pod rygorem pominięcia dowodu (k. 604), ponadto był on nieistotny albowiem, zeznania świadka nie mogły wpłynąć na treść zapisów umownych, a one faktycznie były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie zostały przy tym wskazane żadne okoliczności, mogące wskazywać, że akurat ten świadek pamięta w sposób szczególny i wyjątkowy okoliczności zawarcia umowy sprzed 16 lat, co mogłoby wpłynąć w sposób istotny na końcowe rozstrzygnięcie.

Sąd nie poczynił ustaleń faktycznych w oparciu o pozostałe, niewymienione w treści stanu faktycznego dokumenty, uznając, że ich treść pozostaje nieistotna dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.).

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemal w całości. Jedynie w zakresie dotyczącym daty odsetek zostało one oddalone.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną, a elementów konstrukcyjnych tej umowy należy poszukiwać w art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tj. Dz.U. Nr 72, poz. 665), obowiązującym na dzień zawarcia przedmiotowej umowy, zgodnie z którym bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, zaś kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Istotą umowy kredytu jest oddanie przez bank do dyspozycji kredytobiorcy określonej kwoty, wykorzystanie tej kwoty przez kredytobiorcę, a następnie jej zwrot wraz z odsetkami oraz zapłata na rzecz banku prowizji od udzielonego kredytu (opcjonalnie). Zgodnie z jednolitą linią orzecznictwa Sądu Najwyższego, przed wejściem w życie ww. ustawy z dnia 29 lipca 2011 r., tzw. „ustawy antyspreadowej”, dopuszczalne było na zasadzie swobody umów zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z 29,04.2015 r., V CSK 445/14; z 22.01.2016 r., I CSK 1049/14; z 27.02.2019 r., II CSK 19/18 oraz z 11.12.2019 r., V CSK 382/18). Argumentem przemawiającym za dopuszczalnością zawierania umów o kredyt indeksowany przed wejściem w życie ww. ustawy nowelizującej było właśnie wprowadzenie do ustawy Prawo bankowe przepisu dotyczącego kredytów indeksowanych do waluty innej niż polska. Racjonalny ustawodawca nie wprowadziłby bowiem do porządku prawnego umowy, co do której zachodzą przesłanki do stwierdzenia jej nieważności. Umowa kredytu indeksowanego, przewidującego spread walutowy, mieściła się więc w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowiła jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 69 Prawa bankowego).

Samo wprowadzenie do Umowy postanowienia przewidującego mechanizm indeksacji - z wyżej wskazanych już względów - w ocenie Sądu, nie było sprzeczne z treścią art. 69 ust. 1 i 2 prawa bankowego, gdyż nie naruszało zasady swobody umów, wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. Natomiast inną kwestią jest sposób określenia przez pozwany Bank mechanizmu indeksacji poprzez odesłanie do kursów walut, ustalanych w Tabelach kursowych, tworzonych przez Bank, o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

W tym zakresie stwierdzić trzeba, że stanowisko powodów okazało się uzasadnione w części, opierającej się na zarzucie nieważności Umowy kredytu na skutek usunięcia z niej klauzul indeksacyjnych. Do wniosku o nieważności Umowy prowadzi analiza jej postanowień pod kątem abuzywności. Należy bowiem wskazać, iż gdy żądanie zmierza do ustalenia nieistnienia stosunku prawnego, jego podstawę faktyczną mogą stanowić w szczególności takie okoliczności faktyczne, które wskazują na to, że mająca być źródłem tego stosunku czynność prawna (np. umowa) jest nieważna albo w ogóle nie została dokonana. Zarówno nieważność czynności prawnej, jak i jej nieistnienie (brak tej czynności) powodują, że stosunek prawny, który miałby z czynności prawnej wynikać, nie powstaje, a zatem nie istnieje (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2015 roku, II CSK 56/15, Legalis nr 1361401; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2017 roku, V CZ 70/17, Legalis nr 1715441).

Poza sporem w niniejszej sprawie była okoliczność zawarcia między stronami umowy nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 18 grudnia 2007 r., waloryzowany kursem CHF. Poza sporem był również fakt wypłacenia przez pozwanego powodom kredytu. Nie ulegał również wątpliwości fakt, iż powodowie zawierając umowę mieli status konsumentów.

Zgodnie z treścią art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Brak bezpośredniego związku czynności prawnych konsumenta z działalnością gospodarczą lub zawodową jest najistotniejszym i najbardziej charakterystycznym elementem pojęcia konsumenta. Niewątpliwie powodowie zawierając sporną umowę kredytu działali jako konsumenci, nie prowadzili działalności gospodarczej, umowa została zawarta w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, podobnie zresztą została zakwalifikowana przez bank.

Biorąc pod uwagę żądanie zgłoszone w pozwie, należało dokonać rozstrzygnięcia w pierwszej kolejności co do żądania stwierdzenia nieważności umowy.

W tym aspekcie nie budziło wątpliwości Sądu, że powodowie mają interes prawny w świetle treści art. 189 k.p.c. , zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie interes prawny to interes odnoszący się do szeroko rozumianych praw oraz stosunków prawnych i w obecnym stanie prawnym występuje nie tylko wtedy, gdy bezpośrednio zagrożona jest sytuacja prawna powoda, ale i wówczas, gdy w związku z zachowaniem pozwanego uzasadnione jest ustalenie stosunku prawnego lub prawa w celu usunięcia niepewności co do tego prawa lub stosunku prawnego z przyczyn faktycznych lub prawnych (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 września 2020 roku, VII AGa 815/19, Legalis 2530826)

Powodowie mają niewątpliwie interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności, bowiem z tego stosunku wynikają jeszcze inne dalej idące skutki. Powodowie wskazywali na nieważność, wynikającą z niedozwolonego charakteru indeksacji. Samo żądanie zapłaty mogło jedynie dotyczyć sporu za okres, który upłynął, a nie dotyczyłby rozstrzygnięcia objętego sentencją, czy w istocie strony są związane zawartą umową. Dopiero orzeczenie co do tej kwestii w sentencji pozwala określić kwestię podstawową, tj. czy strony łączy umowa kredytowa. Ustalenie nieważności stosunku prawnego umowy kredytowej daje podstawę do dokonania wzajemnych rozliczeń pomiędzy stronami.

Dokonując analizy poszczególnych postanowień Umowy, w szczególności dotyczących mechanizmu indeksacji – w zakresie, w jakim odsyłają one do kursów waluty ustalanych jednostronnie przez Bank – stwierdzić należało, że naruszają one granice swobody umów, gdyż są sprzeczne z naturą stosunku zobowiązaniowego. Powyższe prowadziło do stwierdzenia sprzeczności umowy z art. 353 ¹ k.c.

Zgodnie z tym przepisem strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

W zakresie tego rodzaju umów, jak Umowa będąca przedmiotem oceny w niniejszej sprawie, trzeba zwrócić uwagę aktualnie dominujący trend w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Wskazać należy w tym zakresie przede wszystkim na uchwałę Sądu Najwyższego Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21 (OSNC 2021 nr 9, poz. 56, str. 1), w której Sąd Najwyższy stwierdził, że: 1. Niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ¹ § 1 KC) jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną.

2. Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 KC). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.

Z kolei w uchwale z dnia z dnia 28 kwietnia 2022 r. III CZP 40/22 (OSNC 2022 nr 11, poz. 109, str. 42) Sąd Najwyższy stwierdził, że sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385 ¹ KC.

Wyżej powołane uchwały i treść uzasadnień miała znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a sąd orzekający w tym składzie podziela tam wyrażone poglądy. Jak słusznie wskazał także Sąd Apelacyjny w Warszawie (uzasadnienie wyroku z dnia 26 sierpnia 2020 roku, w sprawie VI ACa 801/19) –zasada swobody umów nie zezwala na to, aby jedna strona, a zwłaszcza silniejsza ekonomicznie, mogła na etapie realizacji umowy kredytu narzucać drugiej stronie wymiar jej zobowiązań, szczególnie w zakresie podstawowych jej obowiązków wynikających z tej umowy.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, iż w przedmiotowej Umowie kredytu strony wprawdzie określiły wzajemne świadczenia, jednak postanowienia klauzul indeksacyjnych, w związku z przyznaniem wyłącznie Bankowi uprawnienia do ustalania kursów walut w Tabeli kursów, dawały stronie pozwanej możliwość dowolnej i nieograniczonej żadnymi postanowieniami umownymi zmiany wysokości świadczenia.

Jako rażąco naruszające równowagę kontraktową między stronami Sąd uznał następujące postanowienia umowne:

1/ § 1 ust. 2 Części Ogólnej Umowy, w świetle którego W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacona w złotych, zostanie określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych,

2/ § 11 ust. 3 Części Ogólnej Umowy, zgodnie z którym Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosuje się kurs kupna waluty obcej według Tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych,

3/ § 13 ust. 7 Części Ogólnej Umowy, stosownie do którego W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1/ harmonogram spłat kredytu wyrażony jest w walucie, w której kredyt jest denominowany, 2/ spłata następuje w złotych, w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, 3/ do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosuje się kurs sprzedaży danej waluty według Tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych

Sąd uznał, że wyżej opisane zasady ustalania kursów (tzw. klauzule przeliczeniowe) zostały przekazane do wyłącznych uprawnień pozwanego, nie określając żadnych kryteriów ustalania ich wysokości. Druga strona umowy (Kredytobiorca) nie miała możliwości weryfikacji, czy kursy walut zostały ustalone przez Bank zgodnie z zasadami, gdyż zasady nie zostały sformułowane. Kursy te mogły więc zostać ustalone przez Bank dowolnie i bez ograniczeń. Należało zatem stwierdzić, że jedna strona umowa umowy przez dowolne określenie kursu waluty stosowanego do przeliczeń walutowych na etapie wypłaty i spłaty kredytu mogła jednostronnie kształtować wysokość zobowiązania zarówno swojego (przy wypłacie kredytu) jak i drugiej strony tej samej umowy (przy spłacie rat kredytu). Jak trafnie wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 26 sierpnia 2020r. w sprawie VI ACa 801/19, sporządzenie umowy zgodnie z przepisem art. 69 ustawy Prawo bankowe wymaga zastosowania takiego mechanizmu na etapie określania kursu CHF na potrzeby ustalania kolejnej raty, który byłby niezależny od arbitralnych decyzji kredytodawcy, w tym posłużenie się kursami innych instytucji finansowych (np. średnim kursem NBP), nawet z dopuszczalnym w umowie poziomem odstępstwa, tak aby kredytobiorca z góry mógł ustalić poziom, do którego ponosi ryzyko związane ze skorzystaniem z takiego kredytu w konkretnym banku, oferującym z góry znane warunki ustalania rat kapitałowych, rzutujących automatycznie na wysokość faktycznie spłacanego oprocentowania. Kredytobiorca musi takie zapisy zaakceptować, mimo że nie jest w stanie z góry przewidzieć kwotowego wymiaru poszczególnych rat. Postanowienia umowy pozwalające na jednostronne ustalenie kursów walut w oparciu o bliżej nieokreślone parametry, kształtują jednostronnie wysokość świadczeń. W konsekwencji Sąd uznał, że powyższe musiało skutkować uznaniem całej umowy za nieważną na podstawie art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 § 1 k.c. Powyższe rozważania w całej rozciągłości znajdują zastosowanie do niniejszej sprawy.

Reasumując – postanowienia przedmiotowej Umowy – dotyczące określenia mechanizmu indeksacji poprzez przyznanie wyłącznie jednej ze stron umowy możliwości dowolnego i nieograniczonego modyfikowania wysokości świadczenia przez określenie kursu waluty, będącego podstawą przeliczeń, dokonywanych na podstawie Umowy – są sprzeczne z art. 353 ¹ k.c., gdyż naruszają granice swobody umów, tj. sprzeciwiają się naturze stosunku zobowiązaniowego.

Niezależnie od powyższego wskazać trzeba, że Sąd dokonał oceny postanowień umownych również z punktu widzenia abuzywności ww przepisów.

Stosownie do treści art. 385 ¹ k.c. przedmiotem oceny pod kątem abuzywności nie jest cała umowa, lecz konkretne postanowienie w niej zawarte, co nie wyklucza uznania za niedozwolone wielu postanowień kształtujących treść danej umowy. Dotyczy to postanowienia umownego, które kształtuje prawa lub obowiązki konsumenta, a więc zawierającego treść normatywną.

Ustawodawca wymienia następujące przesłanki uznania danego postanowienia za niedozwolone w rozumieniu 385 ¹ k.c.:

1)  zawarte zostały w umowach z konsumentami,

2)  nie zostały uzgodnione indywidualnie,

3)  kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

4)  rażąco naruszają jego interesy,

Dodatkowo, w zdaniu drugim ustawodawca określił, że nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Wszystkie te przesłanki muszą wystąpić łącznie, zadanie Sądu polega na ocenie każdej z poszczególnych przesłanek. Trzeba podkreślić, że oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.) dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy.

W niniejszej sprawie nie ulegało jednak wątpliwości Sądu, iż powodowie niewątpliwe posiadali status konsumentów w rozumieniu art. 22 ¹ kc. Biorąc pod uwagę fakt, że decydujące dla pojęcia konsumenta jest kryterium braku bezpośredniego związku między dokonaną przez dany podmiot czynnością prawną a jego działalnością gospodarczą lub zawodową to w niniejszej sprawie warunek ten był spełniony. Z uwagi na okoliczność, że postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwany nie wzruszył. Statusu powodów nie kwestionował zresztą pozwany, a na żadnym etapie nie określono poodów jako przedsiębiorców, a zawarcie umowy według wzorca wskazuje, że jej postanowienia nie zostały uzgodnione indywidualnie.

Sąd orzekający w niniejszym składzie w pełni podziela ugruntowany już w orzecznictwie pogląd, iż niejasny i niepoddający się weryfikacji mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 04 kwietnia 2019 roku w sprawie III C 159/17). Ponadto zgodnie ze stanowiskiem TSUE, wyrażonym w wyroku z dnia 18 listopada 2021 roku w sprawie C-212/20, art. 5 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę. Natomiast kwestionowane postanowienia tych wymogów nie spełniają.

Dodać również należy, iż niewątpliwie narusza dobre obyczaje także całkowite i nieograniczone obciążenie konsumenta ryzykiem zmiany kursu walut (tak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 04 listopada 2020 roku, w sprawie V ACa 300/20).

Powodowie nie zostali prawidłowo informowani o możliwej, realnej skali ryzyka, z jakim związany jest mechanizm wzrostu kursu waluty na spłatę całego kapitału kredytu. Powodom zależało na niskiej miesięcznej racie kredytu i taki produkt został mu zaoferowany. Powodom nie przedstawiono jednak żadnej symulacji, która pokazywałaby jakie kwoty musieliby uiszczać w wypadku np. ponad dwukrotnego wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Nie sposób zakładać równorzędności podmiotów w sytuacji, gdy saldo kredytu może teoretycznie rosnąć w sposób nieograniczony, a Kredytobiorca faktycznie nie zna końcowej kwoty spłaty.

Należy stwierdzić, że umowa kredytu wiążąca strony rażąco narusza interesy ekonomiczne powodów, którzy finalnie mieli spłacić kwotę o wiele wyższą niż wykorzystany kredyt z odsetkami i prowizją. W efekcie pozwany otrzymuje świadczenie o wiele wyższe niż suma kapitału, odsetek i prowizji, do czego nie ma żadnej podstawy w przepisach prawa.

Poza sporem było przy tym, że powodowie podpisali umowę, w treści której (§ 29), zawarte zostało oświadczenie o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu. Dokument ten był opracowany również według wzorca umownego. Czytając treść tego oświadczenia sąd nie miał wrażenia o rzetelnym poinformowaniu o ryzyku walutowym, a co dopiero „przeciętny” konsument. Rzetelne poinformowanie to takie, które przedstawia symulację poszczególnych rat, na przestrzeni wielu lat- na okres których została zawarta umowa oraz ustalenie ostatecznej kwoty spłaty. Umowa nie zawierała jakichkolwiek mechanizmów ograniczających nadmierne ryzyko walutowe, co świadczy o tym, iż ww. umowa kredytu kształtuje obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Wypełnia więc ona dyspozycję art. 385 ¹ § 1 kc. W odniesieniu do kwestii świadomości konsumentów na tle umów kredytowych obarczonych ryzykiem walutowym wypowiadał się ponadto Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 27 lutego 2019 (sygn. akt II CSK 19/18) Sąd Najwyższy stwierdził, że z „zawartego w umowie kredytowej oświadczenia kredytobiorców, że są świadomi ryzyka walutowego nie można wyciągać daleko idących wniosków. Z jednej strony chodzi o ryzyko rynkowe wynikające z prawdopodobieństwa zmiany kursu wymiany lub stopy procentowej, a z drugiej, w tej sprawie prawnie irrelewantne, ryzyko kredytowe prawdopodobieństwa niespłacenia kredytu. Rzeczywistość pokazała, że określenie nawet w przybliżeniu skali ryzyka walutowego związanego z kredytami walutowymi, w szczególności, jeśli chodzi o skalę zmiany kursu CHF okazało się złudne i daleko nietrafione”. W wyroku z dnia 29 października 2019 r. (IV CSK 309/18) Sąd Najwyższy wskazał, że „w kontekście oceny transparentności, nie ma większego znaczenia odebranie od pozwanego kredytobiorcy oświadczenia, o bardzo ogólnej treści, że „w związku z zaciągnięciem kredytu walutowego, kredytobiorca oświadcza, że jest mu znane oraz wyjaśnione przez Bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe i jest świadomy ponoszenia przez siebie tego ryzyka”. Nie zmienia tej oceny również okoliczność wynikająca z informacji z raportu systemu kredytowego, z którego wynikało, że powód wcześniej zawarł umowę kredytu. Mogło to jedynie umocnić zaufanie powoda do oferty bankowej.

W zakresie oceny ostatniej przesłanki (głównych świadczeń) Sąd uznał, że kwestionowane postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm indeksacji, stanowią klauzulę określającą główne świadczenia stron („główny przedmiot umowy” w rozumieniu dyrektywy 93/13). Klauzule waloryzacyjne stanowią essentialia negotii umowy kredytu indeksowanego i mogą być oceniane pod kątem ich nieuczciwego charakteru tylko wówczas, jeżeli nie zostały one wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

Z pewnością świadomości decyzyjnej konsumenta zawierającego umowę kredytową nie sprzyja odsyłanie do aktów prawnych czy załączników (np. tabel kursowych) nieujętych w umowie, czy wręcz zastrzeżenie ich zredagowania w przyszłości, np. harmonogramu spłat (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 maja 2019 roku, I ACa 47/19, LEX nr 2712200).

Jak wynika z orzeczenia TSUE z 20 września 2017 roku (C – 186/16, Legalis nr 1665691), art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że wymóg wyrażenia warunku umownego prostym i zrozumiały językiem oznacza, że w przypadku umów kredytowych instytucje finansowe muszą zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia świadomych i rozważnych decyzji. W tym względzie wymóg ten oznacza, że (…) musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku waluty obcej (…), ale również oszacować – potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.

Podsumowując, podkreślenia wymaga, że konstrukcja umowy była narzucona przez pozwanego według wzorca, zaś powodowie mogli umowę jedynie zaakceptować, gdyż w przeciwnym razie nie uzyskałby kredytu. Tym sposobem pozwany bank, wprowadzając klauzule waloryzacyjne oparte o kursy walut wskazane w sporządzanych przez niego tabelach, przypisał sobie prawo do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu indeksowanego do waluty CHF i wysokości całej wierzytelności. Nie budziło także wątpliwości Sądu, że obciążenie powodów praktycznie nieograniczonym ryzykiem kursowym, godziło w ich interesy ekonomiczne.

Dlatego powszechnie przyjmuje się, że tego rodzaju klauzule waloryzacyjne stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ kc (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2020 roku, V ACa 143/20, Legalis nr 2493839, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 12 marca 2020 roku, I ACa 257/19, Legalis nr 2331056).

Skutkiem uznania za niedozwolone postanowień umownych dotyczących zasad ustalania kursów walut, jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta. Postanowienia takie przestają wiązać już od chwili zawarcia umowy. Oznacza to, że nie stanowią elementu treści stosunku prawnego i nie mogą być uwzględniane przy rozpoznawaniu spraw związanych z jego realizacją. Przywołane wyżej postanowienia umowne wypełniają w oczywisty sposób znamiona niedozwolonych postanowień umownych w myśl art. 385 ¹ kc oraz art. 385 ³ pkt 8 kc. Ich skutkiem jest wyeliminowanie klauzuli waloryzacyjnej z umowy, która nie może być zastąpiona żadnymi innymi przepisami czy warunkami umowy, co w efekcie prowadzi do nieważności umowy.

Sąd uznał, że nie jest możliwe zastosowanie kursu LIBOR i marży banku, gdyż tego typu rozwiązanie zupełnie nie wynika z oświadczeń woli stron (podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC zb. dod. 2021/B/20, z 10 maja 2022 roku, II CSKP 285/22, z 13 maja 2022 roku, II CSKP 293/22).

W ocenie Sądu przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna także z tego względu, że abuzywne są jej postanowienia określające mechanizm waloryzacji. Bez tych postanowień umowa nie może dalej wiązać, gdyż brak jest zasadniczych jej elementów, tj. określenia świadczenia stron. Nie może więc znaleźć zastosowania art. 385 ¹ § 2 kc czy też art. 6 ust. 1 in fine dyrektywy nr 93/13. Pozostawienie umowy w kształcie okrojonym poprzez wyeliminowanie z niej klauzul indeksacyjnych określających główne świadczenia stron umowy, stanowiłoby naruszenie art. 353 ¹ kc wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej (tak uznał m. in. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 4 września 2020 roku, V ACa 44/19, LEX nr 3102217). Dalsze utrzymanie umowy kredytowej, po wyeliminowaniu klauzul zakwestionowanych przez kredytobiorców, nie jest możliwe, dlatego trzeba przyjąć upadek całej umowy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC zb. dod. 2021/B/20; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 listopada 2019 roku, I ACa 268/19, Legalis nr 2282846).

Za trafnością takiej argumentacji pośrednio przemawia także orzecznictwo TSUE z którego wynika zakaz uzupełniania powstałej w ten sposób luki w umowie przepisami dyspozytywnymi – w szczególności pozwalającym na zastosowanie kursu średniego NBP (zob. wyrok z dnia 3 października 2019 roku, C-260/18, Legalis nr 2230278; oraz z dnia 29 kwietnia 2021 roku, C-19/20, Legalis nr 2562735). Stanowiska tego nie zmienia wyrok z 2 września 2021 roku (sygn. C-932/19, Legalis nr 2606025) m.in. z tego powodu, że w Polsce nie wprowadzono ustawowego kursu wymiany walut w umowach kredytów. Brak możliwości zastosowania średniego kursu NBP potwierdził to także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 2 marca 2022 roku (sygn. II CSKP 520/22, Legalis nr 2698157).

Z uwagi na pozytywne rozstrzygnięcie na podstawie art. 189 kpc (zgodnie z żądaniem) o ustaleniu nieważności umowy kredytu, trzeba przyjąć, że dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znajdą przepisy art. 405 - 410 kc. Z uwagi na stwierdzenie nieważności ww. umowy kredytu, na podstawie powołanych przepisów powodowie zasadnie domagał się kwoty dochodzonej pozwem, jako wynikającej z dokonanych przez nich wpłat. Zestawienie wpłat znalazło potwierdzenie w zestawienia spłat przedłożonym przez powodów oraz wniosków zawartych w opinii biegłego i z tego względu tych względów Sąd w pkt. II sentencji wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę żądaną w pozwie.

Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów także odsetki ustawowe za okres od dnia 30 marca 2023 r. do dnia zapłaty. O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie zaś z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Stosownie do aktualnego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej konsument może wiążąco oświadczyć, iż nie ocenia konsekwencji definitywnej nieważności umowy kredytu jako szczególnie niekorzystnych - sprzeciwiając się zarazem udzieleniu mu ochrony przed tymi konsekwencjami - należy stwierdzić, że oświadczenie to może złożyć tylko do chwili, w której odmówił potwierdzenia klauzuli abuzywnej albo upłynął rozsądny czas do jej potwierdzenia. Z tego względu, udzielona konsumentowi, „wyczerpująca” informacja o konsekwencjach abuzywności klauzuli powinna obejmować także informację o tym, że bez tej klauzuli umowa nie może wiązać, o konsekwencjach (roszczeniach – także pozwanego) związanych z definitywną nieważnością umowy i o ewentualnej możliwości utrzymania umowy z regulacją zastępczą, jeżeli konsekwencje te są dla konsumenta szczególnie niekorzystne. W niniejszej sprawie nastąpiło to na rozprawie, od tej daty nastąpiła definitywna wymagalność roszczenia powodów. Z uwagi na fakt, że powodowie żądali odsetek za okres wcześniejszy (od kwoty 422 921, 79 zł od dnia 05 lutego 2020 roku do dnia zapłaty, oraz od kwoty 10 001, 19 zł od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu) powództwo w tym zakresie zostało oddalone. Dotyczyło to także oddalenia w części zasadzenia na rzecz powodów „solidarnie” zadanej kwoty albowiem Należność zasądzono na rzecz powodów będących małżonkami do ich majątku wspólnego. Powodowie w dacie umowy i aktualnie są małżeństwem wiec należało orzec, ze spełnienie świadczenia ma nastąpić łącznie do majątku wspólnego, nie występuje tutaj możliwość zasądzenia kwoty „solidarnie”.

W zakresie zarzutów podniesionych przez pozwanego, Sąd uznał, że zarzut przedawnienia nie zasługuje na uwzględnienie. Żądanie ustalenia nieważności umowy nie ulega przedawnieniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1976 roku, II CR 288/76, OSNCP 1977 nr 5-6, poz. 91). Również w świetle orzecznictwa TSUE (zob. wyrok z dnia 10 czerwca 2021 roku, C-776/19, Legalis nr 2581726) oraz Sądu Najwyższego (uchwała z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, Legalis nr 2563899), nie doszło do przedawnienia roszczeń powodów. Należy bowiem wskazać, iż całość wiedzy o tych uprawnieniach powodów należy wiązać dopiero z pouczeniem dokonanym przez Sąd w toku niniejszego postępowania. Tym samym termin przedawnienia określony w art. 118 k.c. z pewnością nie upłynął. Ponadto nawet gdyby upłynął wówczas zachodziłyby przesłanki wynikające z art. 117 ¹ § 2 pkt 3 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. IV sentencji na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc z zw. z art. 108 § 1 kpc. Pozwany de facto przegrał sprawę w całości, zatem obciążał go obowiązek zwrotu całości kosztów procesu poniesionych przez powodów. Ich wysokość to 11 817 złotych, na którą to sumę złożyły się: uiszczona opłata od pozwu w wysokości 1 000 złotych, opłat skarbowych od dokumentu pełnomocnictwa w wysokości 2x17 złotych oraz wynagrodzenie pełnomocnika powodów w osobie radcy prawnego w wysokości 10 800 złotych. Zostało ono ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.).

Ponadto Sąd nakazał pobrać od pozwanego, jako strony, która proces przegrała, nieuiszczonymi wydatkami za opinię biegłego, w części, w której kwota wynagrodzenia nie została pokryta.

Mając na uwadze powyższe okoliczności i treść przepisów prawa, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku

sędzia Maciej Nawrocki