Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Adam Malinowski
Protokolant:	sekr. sądowy Kamila Jankowska

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. J. i G. J.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie z dnia 7 grudnia 2022 r., sygn. akt VI C 555/20

oddala apelację;

zasądza od pozwanego na rzecz powodów 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej, płatną z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za czas od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia o przyznaniu kosztów do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVII Ca 851/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 10 lutego 2020 r. powodowie G. J. i A. J., reprezentowani przez pełnomocnika procesowego, wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 6.806,77 zł oraz 13.288,99 CHF wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty stanowiących różnicę między kwotą zapłaconą przez powodów a należną pozwanemu z tytułu uznania postanowień waloryzacyjnych aneksu nr 1 z 22 kwietnia 2010 r. do umowy kredytu za bezskuteczne oraz ustalenie aktualnego salda zadłużenia powodów na dzień 31 grudnia 2019 r. na 371.413,53 zł. Alternatywnie wnieśli o zasądzenie kwoty 569,11 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem uiszczonych bez podstawy prawnej wpłat wskutek uznania aneksu nr 1 z 22 kwietnia 2010 r. do umowy kredytu za nieważny oraz ustalenie aktualnego salda zadłużenia powodów na 31 grudnia 2019 r. na kwotę 396.368,77 zł. Ponadto wnieśli o zasądzenie kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu wyjaśniono, że kwota 6.806,77 zł jest dochodzona tytułem nadpłaty za okres od 01 czerwca 2010 r. do 31 stycznia 2012 r., kwota zaś 13.288,99 CHF dotyczy okresu od 01 lutego 2012 r. do 31 grudnia 2019 r. Z kolei roszczenie ewentualne obejmuje zwrot pierwszej raty wpłaconej w CHF w dniu 10 lutego 2012 r. Powodowie zastrzegli prawo do dochodzenia zwrotu pozostałych wpłat w przyszłości.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) spółka akcyjna z siedzibą w W., reprezentowany przez pełnomocnika procesowego wniósł o oddanie powództwa w całości, oświadczając, iż nie uznaje powództwa co do zasady i co do wysokości. Pozwany wniósł o zasadzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W piśmie z dnia 12 sierpnia 2020 r. pełnomocnik powodów sprecyzował żądanie w ten sposób, że w miejsce żądania ustalenia salda zadłużenia powodów wniósł o zobowiązanie pozwanego do przedstawienia w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku rozliczenia dotychczasowych spłat rat oraz harmonogramu dalszych spłat rat udzielonego kredytu z pominięciem bezskutecznych klauzul indeksacyjnych.

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2021 r. sprawdzono wartość przedmiotu sporu i ustalono ją na 59.973,95 zł.

Pismem z dnia 11 lutego 2022 r. powodowie zmienili powództwo w ten sposób, że wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 6.972,76 zł oraz 15.452,49 CHF wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot 6.806,77 zł i 13.288,99 CHF dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, a od kwot 165,99 zł i 2.163,50 CHF od dnia doręczenia pisma zawierającego rozszerzone powództwo do dnia zapłaty stanowiących różnicę między kwotą zapłaconą przez powodów a należną pozwanemu z tytułu uznania postanowień § 7 ust. 1 oraz § 10 ust. 5 wprowadzonych aneksem z 22 kwietnia 2010 r. do umowy kredytu za bezskuteczne. Ewentualnie wnieśli o zasądzenie od pozwanego łącznie na ich rzecz 17.160,42 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 569,11 CHF od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, a od kwoty 14.996,92 CHF od dnia doręczenia pisma zawierającego rozszerzone powództwo do dnia zapłaty wpłat tytułem uiszczonych bez podstawy prawnej wpłat wskutek uznania aneksu nr 1 z 22 kwietnia 2010 r. do umowy kredytu za nieważny. Ewentualnie wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 6.972,76 zł oraz 15.452,49 CHF wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwot 6.806,77 zł i 13.288,99 CHF dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty, a od kwot 165,99 zł i 2.163,50 CHF od dnia doręczenia pisma zawierającego rozszerzone powództwo do dnia zapłaty tytułem wpłat uiszczonych bez podstawy prawnej wskutek uznania umowy kredytu w całości za nieważną. W uzasadnieniu pisma wyjaśnili m.in., że pierwsze żądanie ewentualne oparte jest na założeniu, że po wyeliminowaniu z aneksu postanowień abuzywnych aneks jest nieważny w całości i następuje powrót do stanu sprzed aneksu, czyli kredytu zlotowego z oprocentowaniem WIBOR i obejmuje okres od 10 lutego 2012 r. do 10 lipca 2014 r.

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie.

Wyrokiem z dnia 7 grudnia 2022 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie:

oddalił powództwo główne;

zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz G. J. i A. J. łącznie 17.160,42 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od:

- 569,11 CHF od dnia 10 lutego 2020 roku do dnia zapłaty,

- 14.367,17 CHF od dnia 23 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 629,75 CHF od dnia 31 marca 2022 roku do dnia zapłaty;

w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

zasądził od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz G. J. i A. J. łącznie 8.517 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

nakazał (...) S.A. z siedzibą w W. zwrócić na rzecz Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie kwotę 1.305,68 złotych tytułem wydatków poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa.

Przy wydaniu powyższego orzeczenia, Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny w następującym kształcie:

W dniu 20 lipca 2009 r. pomiędzy G. J. i A. J. jako Kredytobiorcami a (...) S.A. z siedzibą w W. (wówczas (...)) - jako Kredytodawcą, została zawarta umowa numer (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) na kwotę 420.500,00 zł. Jako cel kredytu wskazano budownictwo mieszkaniowe. Okres kredytu ustalono na 540 miesięcy. Kredyt miał być spłacany w równych ratach kapitałowo - odsetkowych. Oprocentowanie ustalono jako sumę stawki bazowej WIBOR 3M oraz marży banku 3,60 %.

Małżonkowie G. i A. J. byli zainteresowani kredytem złotówkowym. Potrzebowali środków na budowę domu. Po podpisaniu umowy doradca bankowy zaczął przekonywać kredytobiorców do zawarcia aneksu i przewalutowania kredytu na CHF. Kredytobiorcy zostali poinformowani, że kurs CHF będzie spadał, co spowoduje obniżenie miesięcznych rat.

W dniu 22 kwietnia 2010 pomiędzy G. J. i A. J. jako Kredytobiorcami a (...) S.A. z siedzibą w W. (wówczas (...)) - jako Kredytodawcą, został zawarty aneks nr 1 do umowy numer (...) z dnia 20 lipca 2009 r. Mocą aneksu bank dokonał przewalutowania kredytu hipotecznego numer (...) na kredyt hipoteczny dla osób fizycznych w ramach (...) waloryzowany kursem CHF. Od dnia 22 kwietnia 2010 r. treść umowy numer (...) otrzymała nowe brzmienie ujęte w jednolitym tekście umowy, stanowiącym załącznik numer 2 do niniejszego aneksu. Kwotę kredytu ustalono na 420.500,00 zł. Walutą waloryzacji kredytu był CHF (§ 1 ust. 2 i 3). Kredyt został udzielony na okres 540 miesięcy (od dnia 20 lipca 2009 roku do 10 lipca 2054 roku). Celem kredytu było finansowanie budowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego realizowanej na działce gruntu nr (...) położonej w miejscowości S., gmina T.. Kredyt miał być spłacany w równych ratach kapitałowo - odsetkowych płatnych do dnia 10 każdego miesiąca. Zgodnie z § 1 ust. 8 oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,69%, a dla należności przeterminowanych w stosunku rocznym 14,69% (§ 1 ust. 8 i 9). Wartość kredytowanej nieruchomości oznaczono na 113.100,00 zł (§ 2 ust. 5). Jako prawne zabezpieczenie kredytu wskazano: hipotekę kaucyjną do kwoty 630.750,00 zł ustanowionej na kredytowanej nieruchomości i wpisanej do księgi wieczystej, przelew na rzecz (...) praw z umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości obciążonej hipoteką (kredytowana nieruchomość) na kwotę nie niższą niż 420.500,00 zł (§ 3). Dodatkowymi warunkami było również między innymi oświadczenie Kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji do kwoty 841.000,00 zł (§ 4 ust. 1). Wypłata środków z kredytu miała odbyć się w sposób opisany w § 5 umowy. Spłata kredytu dokonywana miała być na podstawie nieodwołalnego przez czas trwania umowy zlecenia dokonywania przelewu z rachunku określonego w § 6. Kwota kredytu wyrażona w CHF walucie jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu. Zgodnie z treścią § 9 ust. 1 umowy kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która w dniu zawarcia umowy ustalona jest w wysokości określonej w § 1 ust. 8. Kredytobiorca zobowiązał się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w ratach kapitałowo-odsetkowych określonych w § 1 ust. 5, w terminach i kwotach zawartych w Harmonogramie spłat (§ 12 ust. 1). Harmonogram spłat kredytu miał stanowić załącznik do umowy i być integralną częścią umowy, doręczany kredytobiorcy listem poleconym w terminie 14 dni od uruchomienia kredytu. Harmonogram spłat miał być sporządzony w CFIF. Raty kapitałowo odsetkowe płatne są w dniu określonym w § 1 ust. 6, z tym że pierwsza rata kapitałowo - odsetkowa płatna jest po co najmniej 28 dniach od uruchomienia Kredytu, nie później jednak niż po 61 dniach od uruchomienia kredytu (ust. 3). Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 10 ust. 5). W § 11 opisano sposób dokonywania spłaty kredytu i odsetek. Kredytobiorca zlecił i upoważnił Bank do pobierania środków na spłatę kapitału i odsetek z rachunku określonego w § 6. Zlecenie miało być nieodwołalne i wygasać po całkowitym rozliczeniu kredytu. Kredytobiorca miał na rachunku określonym w § 6 zapewnić w terminach zawartych w harmonogramie środki odpowiadające na spłatę wymagalnej raty kapitału i odsetek. Zgodnie z § 12 kredytobiorca był uprawniony do dokonania wcześniejszej spłaty całości lub części kredytu. Zgodnie z § 15 ust. 3 z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu Umowy kredytowej, (...) dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa. Kredytobiorca miał prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia. Następnego dnia po upływie okresu wypowiedzenia wszelkie zobowiązania wynikające z umowy stają się wymagalne, a kredytobiorca zobowiązany do spłacenia wykorzystanej części kredytu wraz z należnymi odsetkami i innymi należnościami ubocznymi (§ 17). Zgodnie z treścią § 25 ust. 1 umowy wskazano, iż integralną część umowy stanowi „Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...)". Jednocześnie Kredytobiorca oświadczył, że zapoznał się z niniejszym dokumentem i uznaje jego wiążący charakter.

Integralną częścią umowy był Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...). Zgodnie z nim, w ramach (...) występują dwie różne oferty: w złotych i w walutach obcych. (...) udzielał kredytów/ pożyczek hipotecznych zlotowych waloryzowanych kursem walut: USD/EURO/CHF lub innych walut obcych wskazanych przez bank w tabeli kursowej (...) SA. Kredyt/pożyczka hipoteczna waloryzowana udzielana była w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę obcą (§ 1 ust. 2 i 4 Regulaminu). Kredyty hipoteczne miały być oprocentowane wg zmiennej stopy procentowej określonej w Umowie. Sposób ustalenia wysokości oprocentowania kredytu/pożyczki oraz tryb i warunki jego zmiany miała określać umowa (§ 9 ust. 1 Regulaminu). Dla kredytów/pożyczek hipotecznych waloryzowanych oprocentowanie mogło ulec zmianie w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub w krajach zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji (§ 9 ust. 3 Regulaminu). Zmiana wysokości oprocentowania nie wymagała wypowiedzenia umowy. O zmianie oprocentowania (...) miał informować kredytobiorcę oraz poręczycieli na piśmie (§ 9 ust. 4 Regulaminu). Wysokość obowiązujących w (...) stóp procentowych dla kredytów określana jest w Tabeli Oprocentowania (...) i podawana jest do wiadomości publicznej przez mLinie, Internecie i stronach mBanku(§ 9 ust. 5). Zgodnie z § 24 ust. 2 Regulaminu wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo- odsetkowej kredytu waloryzowanego kursem przyjętej waluty określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim przeliczeniu wg kursu sprzedaży danej waluty, określonym w tabeli kursowej (...) S. A. na dzień spłaty. Wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego wyrażona w złotych, ulega comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty, według tabeli kursowej (...) S.A. na dzień spłaty (ust.3). Stosownie zaś do § 27 ust. 2 wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego, a także spłata przekraczająca wysokość raty przeliczana jest po kursie sprzedaży danej waluty, ogłaszanym na dzień spłaty.

Aneks nr 1 z dnia 22 kwietnia 2010 r. wraz z tekstem jednolitym został sporządzony na formularzu przygotowanym przez bank. Aneks nie podlegał negocjacjom. Małżonkowie J. nie otrzymali informacji dotyczących istoty negocjacji, ani sposobu ustalania spreadu, kursów CHF przez bank. Nie wyjaśniono im ryzyka kursowego związanego z indeksacją do CHF.

Aneksem z dnia 17 stycznia 2012 r. bank zapewnił możliwość spłaty rat w walucie CHF

Hipotetyczne raty kapitałowo - odsetkowe bez waloryzacji do CHF, oprocentowane stawką bazową LIBOR CHF 3M, należne bankowi w okresie maj 2010 r. - styczeń 2012 r. wynosiły 28.220,56 zł, zaś wpłaty kredytobiorców w tym okresie wyniosły 35.193,32 zł. Różnica stanowi nadpłatę za ten okres w wysokości 6.972,76 zł. W okresie od lutego 2012 r. do grudnia 2019 r. kredytobiorcy wpłacili na rzecz banku łączną kwotę 50.373,22 CHF, w tym w okresie od 10 lutego 2012 r. do 10 lipca 2014 r. 17.160,42 CHF.

W dniu 09 lipca 2019 r. pełnomocnik G. J. i A. J. złożył do tutejszego Sądu Rejonowego wniosek o zawezwanie (...) S.A. w W. do próby ugodowej.

W ocenie Sądu Rejonowego z poczynionych ustaleń wynikało, iż powodowie zawarli aneks nr 1 z dnia 22 kwietnia 2010 r. do umowy kredytu z 20 lipca 2009 roku jako konsumenci, tj. nie w związku z działalnością gospodarczą (art. 22 ^{( 1)} k.c.). Powyższą ocenę potwierdza sama umowa, która nie określa powodów jako przedsiębiorców. M.in. podawany jest w niej PESEL powodów, a nie REGON. Kredyt miał być przeznaczony na cele mieszkaniowe. Z kolei kredytodawcą był przedsiębiorca - Bank, który udzielał kredytu w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą, w tym kredytową. Aktualnie po stronie Banku doszło do zmiany firmy z (...) na (...). Nie było w toku procesu sporu co do legitymacji. Charakter działalności gospodarczej, bankowej pozwanego Banku wynika wprost z przepisów PB, jak i danych z KRS.

Zgodnie z § 10 ust. 5 tekstu jednolitego umowy raty kapitałowo - odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S. A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50. Wysokość przeliczników, tj. kursu kupna i sprzedaży, była ustalana jednostronnie przez Bank i ogłaszana w tabeli kursów. Zdaniem strony powodowej abuzywność tych dwóch mechanizmów przejawiała się w tym, że bank samodzielnie (dowolnie) i dopiero po zawarciu umowy wyznaczał wysokość przeliczników. Polegać ona też miała na tym, że konsument nie znał ani wysokości przeliczników stosowanych wobec niego, ani nie znał zasad, wedle których bank ustalił te przeliczniki. Wreszcie w umowie nie wskazano sposobów, zasad i kryteriów ustalania kursów ogłaszanych w tabeli. Tutejszy Sąd podzielił stanowisko strony powodowej. Bank w umowie przyznał sobie nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu uznaniowych przeliczników (kursów), zaś powodowie jako konsumenci nie mieli żadnego wpływu na ten proces. Nie mogli zweryfikować kryteriów zastosowanych przez bank, mimo iż bank decydował o treści obowiązków umownych konsumenta względem przedsiębiorcy.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w

sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 umowy nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Zgodnie z § 3, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Dokonując oceny spornych postanowień in concreto należy w pierwszej kolejności przywołać wyniki przeprowadzonej już kontroli abstrakcyjnej. Wyrokiem z dnia 27 grudnia 2010 r. (sygn. akt XVII Amc 1531/09) Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania w obrocie z konsumentami stosowanego przez (...) (poprzednio (...)) postanowienia umownego o treści: „Raty kapitałowo - odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14.50". Wyrok ten jest prawomocny, gdyż został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 07 maja 2013 r. (sygn. akt VI ACa 441/13). Między zakwestionowaną przez SOKiK klauzulą abuzywną a jedną z klauzul podważaną przez powoda (§ 12 ust. 4 umowy) zachodzi właściwie tożsamość treściowa. Wyrok SOKiK ma charakter prejudykatu we wszystkich sporach z przedsiębiorcą, przeciw któremu został wydany, dotyczących postanowień powielających postanowienia zbadane w kontroli abstrakcyjnej (art. 479 ^{( 43)} k.p.c.).

Kontrola zgodności z zasadami obrotu konsumenckiego jest wyłączona w przypadku postanowień umownych określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (art. 385 ¹ § 1 in fine k.c.). Pojęcie głównego świadczenia stron należy rozmieć wąsko. W umowie kredytu - zgodnie z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego - świadczeniem głównym banku jest udostępnienie kredytobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej, zaś świadczeniem głównym kredytobiorcy jest zwrot otrzymanych środków pieniężnych, uiszczenie opłat z tytułu oprocentowania i z tytułu prowizji. Sporne klauzule waloryzacyjne wprowadzają jedynie reżim podwyższenia świadczenia głównego. Chociaż problem waloryzacji rat kredytu i przeliczania należności banku z waluty obcej na polską jest pośrednio powiązany ze spłatą kredytu, to jednak brak jest podstaw do przyjęcia, że ustalenia w tym zakresie są postanowieniami dotyczącymi głównych świadczeń stron. Są to postanowienia poboczne, o drugorzędnym znaczeniu (wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 27 sierpnia 2012 r., sygn. akt XVII AmC 426/09). Klauzule waloryzacyjne w umowie powoda nie są postanowieniami o charakterze przedmiotowo istotnym (essentialia negotii), zatem muszą być objęte kontrolą zgodności z zasadami obrotu konsumenckiego.

Sąd Rejonowy wskazał, że powodowie występowali w ramach przedmiotowego stosunku jako konsumenci, a sporne postanowienia umowne nie zostały z nimi indywidualnie uzgodnione. Zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, iż postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc na banku. W ocenie Sądu I Instancji pozwany nie sprostał swemu obowiązkowi. Postępowanie dowodowe potwierdziło zaś, że umowę zawarto z wykorzystaniem wzorca banku, a sporne klauzule zostały przejęte do umowy bez modyfikacji. Nie były one nawet przedmiotem negocjacji stron. Powodowie wyjaśnił, że umowa została przedstawiona do podpisu w formie wzorca umownego, bez możliwości negocjacji któregokolwiek z postanowień, tj. jako umowa standardowa. Przedstawiciel banku wskazał, iż umowa jest nienegocjowana i może być wyłącznie podpisana bez żadnych zmian. W związku z tym uznać należy, że powodowie nie mieli żadnego wpływu na treść tych postanowień. Treść art. 385 ¹ § 3 k.c. wymaga, by konsument miał rzeczywisty wpływ na treść postanowienia. Za nieuzgodnione indywidualnie trzeba uznać takie postanowienie, które nie było przedmiotem pertraktacji między stronami, lecz zostało przedstawione jako jedyne możliwe rozwiązanie. Przedłożona powodom do podpisu umowa (aneks) stanowiła wzorzec umowny stosowany przez stronę pozwaną, który nie podlegał negocjacjom, ani zmianom.

Sporne postanowienia umowne kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Pod pojęciem rażącego naruszenia interesów konsumenta rozumie się nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Postanowienia umowy rażąco naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. Ocena stopnia naruszenia powinna być dokonywana z uwzględnieniem kryteriów przedmiotowych, jak i podmiotowych. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom oznacza tworzenie przez kontrahenta konsumenta takich postanowień umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 maja 2009 r., VI ACa 1473/08, LEX nr 785833). Przyjmuje się, że klauzula dobrych obyczajów nakazuje dokonać oceny w świetle norm pozaprawnych, przy czym chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem itp. W stosunkach z konsumentami szczególne znaczenie mają te oceny zachowań podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Im powinny odpowiadać zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta nie pozwalając na realizację tych wartości, będą uznawane za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak w szczególności kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy (por. M. Bednarek (w:) System prawa prywatnego, t. 5, s. 662-663; W. Popiołek (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2005, art. 3851, nb 7; K. Zagrobelny (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, art. 3851, nb 9). Przez „dobre obyczaje" w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami (por. G. Bieniek, H. Ciepła, St. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żuławska, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, tom 1, Wielkie Komentarze, Lexis Nexis 2009). Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy łub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2011 r., VI ACa 771/10, LEX nr 824347). Na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek zachowania transparentności.

W ocenie Sądu Rejonowego abuzywność spornych postanowień umownych przejawiała się po pierwsze w tym, że klauzule te nie odwoływały się do obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie miała wpływu, lecz pozwalały wyłącznie bankowi na określenie miernika wartości wedle swojej woli. Na mocy spornych postanowień to pozwany bank mógł jednostronnie i arbitralnie, a przy tym w sposób wiążący, modyfikować wskaźnik, według którego obliczana była wysokość zobowiązania kredytobiorcy, a tym samym mógł wpływać na wysokość świadczenia powódki. Umowa kredytowa nie określała szczegółowego sposobu ustalania kursu CHF, przez co strona powodowa była zdana na arbitralne decyzje banku w tej kwestii i to podjęte już po zawarciu umowy. Ponadto o abuzywności tych postanowień świadczyła ich nietransparentność. Umowa kredytu nie przedstawiała w sposób przejrzysty konkretnych działań mechanizmu wymiany waluty obcej, tak by konsument był w stanie samodzielnie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla nich z umowy konsekwencje ekonomiczne. Powodowie nie znali sposobu, w jaki bank kształtował kurs CHF, zwiększając go bądź zmniejszając wedle swego uznania. Umowa nie dawała powodom żadnego instrumentu pozwalającego bronić się przed decyzjami banku w zakresie wyznaczanego kursu CHF, czy też weryfikować je. Bank przy tym uwzględniał inny kurs CHF przy przeliczaniu wartości wypłaconego kredytu (kurs kupna) i inny przy obliczaniu wartości raty spłaty kredytu (kurs sprzedaży). Powodowie byli obciążani dodatkową płatnością na rzecz banku stanowiącą różnicę między kursem kupna i kursem sprzedaży CHF (tzw. spread). Pobieranemu od powodów spreadowi nie odpowiadało żadne świadczenie banku. W istocie była to prowizja na rzecz banku, której wysokości powodowie nie mogli oszacować. Wysokość tej prowizji zależała wyłącznie od banku.

Treść kwestionowanych mechanizmów umożliwiała bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec banku. Przez to zakłócona została równowaga pomiędzy stronami przedmiotowej umowy. To powodowało, że postanowienia te były sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz w sposób rażący naruszały interesy konsumenta. Pozwany przyznał sobie prawo do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego kursem CHF poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursu sprzedaży/kupna franka szwajcarskiego oraz wartości spreadu walutowego (rozumianego jako różnica pomiędzy kursem sprzedaży a kursem zakupu waluty obcej). Nie ma znaczenia, że tabele kursów walut nie są przez pozwanego sporządzane specjalnie na potrzeby waloryzacji świadczeń kredytobiorców, ale mają generalny charakter i odnoszą się do całej działalności banku. Istotne z punktu widzenia niniejszej sprawy jest to, że waloryzacja rat kredytu udzielonego na podstawie umowy o kredyt hipoteczny odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego i to uprawnienie banku do określania wysokości kursu CHF nie doznaje żadnych formalnie uregulowanych ograniczeń. Umowa o kredyt hipoteczny nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w tabeli kursów banku. W szczególności postanowienia przedmiotowej umowy nie przewidują wymogu, aby wysokość kursu ustalanego przez bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu CHF ukształtowanego przez rynek walutowy lub np. kursu średniego publikowanego przez Narodowy Bank Polski. Oznacza to, że pozwanemu pozostawiona została dowolność w zakresie wyboru kryteriów ustalania kursu CHF w swoich tabelach kursowych, a przez to kształtowania wysokości zobowiązań klientów, których kredyty waloryzowane są kursem CHF.

Zdaniem Sądu Rejonowego w przedmiotowej umowie nie określono sposobu ustalania kursu sprzedaży/ kupna CHF, a samo sprecyzowanie momentu waloryzacji (godzina 14.50 w dniu spłaty raty; dzień uruchomienia kredytu) nie stanowi wystarczającego zabezpieczenia interesów powodów. W każdej umowie, która dotyczy walutowych ekspozycji kredytowych, powinny znaleźć się co najmniej zapisy dotyczące sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego - w szczególności - wyliczana jest kwota uruchamianego kredytu, jego transz i rat kapitałowo- odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty i spłaty kredytu.

Ocena abuzywności postanowień umownych musi być dokonywana według stanu z chwili zawarcia umowy (art. 385 ² k.c.). Stąd zarzuty Pozwanego dotyczące tego, co się działo po zawarciu umowy (czy też przed jej zawarciem, na etapie wniosku), są bezzasadne.

W judykaturze wskazuje się na dwa możliwe skutki stwierdzenia w tego typu umowach zastosowania klauzuli niedozwolonej: brak mocy wiążącej tego postanowienia, przy zachowaniu skuteczności innych części umowy lub wzorca albo nieważność całej umowy.

Niewątpliwie podstawowym skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul umownych powinno być dalsze obowiązywanie i wykonywanie umowy, tak jak gdyby postanowień abuzywnych nigdy nie zawierała. Wynika to wprost z art. 385 (1) § 2 k.c. W orzecznictwie unijnym wskazuje się, że priorytet ma dalsze obowiązywanie umowy, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z krajowym porządkiem prawnym. O tym czy umowa może być utrzymana decyduje podejście obiektywne, co oznacza, że nie jest dopuszczalne uznanie sytuacji jednej ze stron (również konsumenta) jako rozstrzygającej o upadku lub dalszym obowiązywaniu umowy (vide: wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 roku w sprawie C - 118/17 Z. D. przeciwko (...)., wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 roku w sprawie C-260/18 w sprawie K. D. i J. D. przeciwko (...)).

Cechą charakterystyczną kredytów indeksowanych czy denominowanych jest mechanizm waloryzacyjny, którego zaniknięcie (poprzez wyeliminowanie klauzul indeksacji czy waloryzacji) prowadzi do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest immamentnie związane z tego typu umowami kredytowymi. W konsekwencji taka umowa pozbawiona mechanizmu waloryzacyjnego całkowicie zmienia swój charakter (vide: wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 roku, C - 260/18 K. D. i J. D. przeciwko (...)). W nowym kształcie - kredytu w walucie krajowej oprocentowanego według stawki powiązanej z walutą wyeliminowanej indeksacji staje się umową o odmiennym sensie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2018 roku, sygn. akt V CSK 382/18). Skoro mechanizm waloryzacyjny odnosi się do głównych świadczeń stron, oznacza to, że do wszystkich elementów głównych świadczeń stron powinien zostać osiągnięty konsens, bez którego nie można mówić o dalszym istnieniu kontraktu.

Uprawniony jest zatem pogląd, że eliminacja kwestionowanych postanowień umownych nie jest możliwa bez stwierdzenia upadku całej umowy. W tej sytuacji, biorąc pod uwagę, że strona powodowa żądała ochrony przewidzianej w art. 385 (1) § 1 k.c., jednocześnie świadomie godząc się na stwierdzenie upadku całej umowy, Sąd uznał żądanie powodów za uzasadnione. Nieważność wynika z tego, że umowa zawierała klauzule abuzywne, bez których umowa traci sens i tym samym nie może być dalej realizowana (wyroki Sądu Okręgowego w Warszawie o sygn. akt XXVII Ca 117/17, V Ca 299/20).

Dlatego oddaleniu podlegało powództwo główne oparte na zarzucie abuzywności i założeniu, że umowa może być dalej wykonywana (punkt 1 wyroku). Uwzględnieniu zaś podlegało żądanie ewentualne oparte na nieważności umowy (punkt 2 wyroku). Dalej Sąd Rejonowy podniósł, iż istota żądania ewentualnego polega na tym, że jest ono zgłaszane jako dodatkowe na wypadek braku podstaw do uwzględnienia przez sąd żądania zasadniczego. Zatem przy uwzględnieniu żądania zasadniczego, sąd w ogóle nie orzeka o żądaniu ewentualnym. Natomiast w razie oddalenia powództwa w zakresie żądania głównego aktualizuje się obowiązek sądu rozpoznania żądania ewentualnego. Oznacza to, że żądanie ewentualne - dotyczy sytuacji na wypadek, gdyby roszczenie zgłoszone przez stronę powodową na pierwszym miejscu nie zostało uwzględnione.

Brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem umownym oznacza, że nie obowiązuje ono od samego początku, chyba, że konsument w wyniku swobodnej i świadomej decyzji przywróci mu skuteczność. W braku takiego sanowania, świadczenie spełnione na podstawie niedozwolonego postanowienia umownego jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 roku, sygn. akt III CSK 159/17).

Stronie powodowej przysługuje roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia z tytułu zapłaconych rat kredytu. Zgodnie z treścią art. 410 § 1 k.c. spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego, przysługującego zubożonemu i na gruncie tego przepisu nie ma potrzeby ustalania, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło pozwanego ani czy na skutek tego świadczenia majątek powodów uległ zmniejszeniu. Spełnienie świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie powodowej, a uzyskanie tego świadczenia przez stronę pozwaną - przesłankę wzbogacenia, choćby kredytobiorca był równolegle dłużnikiem banku (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18). Nadto jak wynika wprost z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, rozliczenie się stron z tytułu umowy kredytu, która okazała się nieważna na skutek występowania w niej klauzul abuzywnych, należy dokonywać w świetle teorii dwóch kondykcji. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20). Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu Sędziów z dnia 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21, LEX nr 3170921) podtrzymał ww. pogląd wskazując, że roszczenia kredytobiorcy względem banku i banku względem kredytobiorcy o zwrot świadczeń spełnionych wskutek nieważnej umowy mają charakter odrębny i są niezależne, co oznacza, że nie ulegają automatycznej wzajemnej kompensacji. Konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu, niezależnie od tego czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu nienależnie otrzymanego kredytu.

Stwierdzenie nieważności umowy skutkuje tym, że pobieranie kwot przez bank odbyło się bez podstawy prawnej. Powodom jako konsumentom przysługuje zatem prawo do żądania ich zwrotu w oparciu o art. 405 w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie 17.160,42 CHF za okres od 10 lutego 2012 r. do 10 lipca 2014 r. tytułem rat spłaconych w CHF. Wysokość roszczenia ustalono w oparciu o zestawienia tabelaryczne przedstawione przez biegłego oraz zaświadczenia pozwanego przedłożone przez powodów w celu umożliwienia biegłemu wydania opinii. Sąd Rejonowy wskazał, że pozytywnie zweryfikował wysokość dochodzonego roszczenia ewentualnego.

Jako zasadne Sąd I Instancji ocenił odsetki ustawowe za opóźnienie od dochodzonej należności, z tytułu opóźnienia w jej zapłacie przez pozwanego. Stosownie do art. 481 § 1 i 2 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności, a jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie. Jeśli termin zapłaty wskazanej sumy nie był oznaczony, ani nie wynikał z właściwości zobowiązania, zatem świadczenie to powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu pozwanego do zapłaty (art. 455 k.c.). Przed wytoczeniem powództwa powodowie skierowali do sądu wniosek o zawezwanie do próby ugodowej ze wskazaną kwotą roszczenia 13.798,06 CHF za okres od 10 lutego 2012 r. do 10 czerwca 2019 r. Powód zasadnie domagał się przyznania odsetek od kwoty 569,11 CHF, tj. od pierwszej kwoty spłaconej w CHF, od dnia wytoczenia powództwa, tj. od dnia 10 lutego 2020 r. Zasadnie też domagał się odsetek od kwoty 14.367,17 CHF od dnia doręczenia pisma zawierającego modyfikację powództwa, co nastąpiło 23 marca 2022 r. (k. 336). Od pozostałej kwoty 629,75 CHF Sąd Rejonowy zasądził odsetki od dnia 31 marca 2022 r., tj. po upływie 7 dni terminu realnego na spełnienie świadczenia od dnia doręczenia pisma zawierającego modyfikację powództwa (punkt 2 wyroku).

W pozostałym zakresie, tj. co do części roszczenia odsetkowego, powództwo ewentualne podlegało oddaleniu (punkt 3 wyroku).

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł w postanowieniu zawartym w punkcie 4 wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając pozwanego obowiązkiem zwrotu całości kosztów poniesionych przez powodów.

Od wyroku zapadłego w I instancji apelację wywiódł pozwany, który zaskarżył orzeczenie w części, to jest: w punkcie 2, 4 i 5 sentencji orzeczenia.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

wyjście poza granice poddane ocenie tj. naruszenie art. 321 § 1 KPC w zw. z art. 187 § 1 pkt 1 i 2 KPC oraz art. 193 § 21 i 3 KPC poprzez oparcie wyroku na podstawie faktycznej i prawnej dowolnie przyjętej przez Sąd - w postaci nieważności całej Umowy - a zatem poprzez ferowanie orzeczenia w oderwaniu zarówno od żądania pozwu, jak i uzasadnienia pozwu, z powołaniem podstawy faktycznej i prawnej roszczenia o zasądzenie świadczenia z uwagi na nieważność całej Umowy, podczas gdy pierwsze roszczenie ewentualne pozwu dotyczyło żądania zasądzenia świadczenia z uwagi na nieważność Aneksu nr 1 z dnia 22 kwietnia 2010 r. do Umowy, co w konsekwencji doprowadziło do orzeczenia przez Sąd I Instancji w zakresie przedmiotu, który nie był objęty żądaniem pozwu;

ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia powyższego:

nierozpoznanie istoty sprawy przejawiające się w:

nieprawidłowym zidentyfikowaniu dochodzonych przez Powoda roszczeń na gruncie niniejszej sprawy, polegającym na braku rozstrzygnięcia Sądu co do zgłoszonych roszczeń ewentualnych, co w konsekwencji spowodowało uwzględnienie powództwa częściowo na pierwszym z roszczeń ewentualnych oraz częściowo na drugim z roszczeń ewentualnych, powodując ostatecznie brak rozstrzygnięcia żadnego roszczenia zgłoszonego przez Powoda, bez podania przyczyny tego stanu rzeczy, co uniemożliwia ocenę ich zasadności, ale również dokonanie kontroli międzyinstancyjnej, a w przyszłości - określenie granic powagi rzeczy osądzonej;

braku zbadania przyczyn, dla których Kredytobiorca zdecydował się na przewalutowanie kredytu z PLN na CHF, a następnie zawarcie tzw. aneksu antyspreadowego, a w konsekwencji - pominięcie woli Powoda w zakresie daty przewalutowania kredytu (czytaj: możliwości indywidualnego negocjowania spornych postanowień) oraz przyjęcia do wzajemnych rozliczeń stron kursów walut obcych publikowanych w tabelach kursowych Banku, a następnie chęci dalszego związania postanowieniami spornej Umowy po eliminacji niedozwolonych klauzul,

co w konsekwencji prowadzi do konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku w całości do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 KPC);

naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

naruszenie art. 479 ⁴³ KPC w zw. z art. 365 § 1 KPC i art. 366 KPC poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznający dane postanowienie umowne za niedozwolone, wydany w ramach tzw. kontroli abstrakcyjnej, ma charakter prejudycjalny dla decyzji w przedmiotowej sprawie, w której kontrola wzorca umownego odbywa się w sposób indywidualny, podczas gdy prawidłowa wykładnia ww. przepisów winna prowadzić do uznania, że wyrok na podstawie którego dochodzi do wpisania postanowienia wzorca umownego do rejestru klauzul niedozwolonych, nie ma waloru orzeczenia prejudycjalnego względem decyzji, jaka ma zapaść w indywidualnej sprawie o zapłatę, a tym bardziej wyrok taki nie skutkuje powagą rzeczy osądzonej w zadanym indywidualnie temacie, tj. w sprawie, gdzie Bank jest pozwany przez konsumentów w związku z wykonywaniem konkretnej umowy;

art. 233 § 1 KPC poprzez:

• błędną ocenę dowodów z dokumentów w postaci Aneksu nr 1 do Umowy kredytu i Załącznika nr 2 do tego Aneksu (tekstu jednolitego Umowy) polegającą na zbagatelizowaniu wynikających z nich faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. tego że Powód miał realny wpływ na treść warunków Umowy, podczas gdy dowody te jako obiektywne i niekwestionowane przez Strony były w pełni wiarygodne i relewantne dla dokonywanych ustaleń faktycznych, zaś ich prawidłowa ocena i uwzględnienie wynikających z nich faktów prowadzi do wniosku, że Powód samodzielnie i dobrowolnie wybrał walutę waloryzacji kredytu, co skutkowało błędnym przyjęciem przez Sąd, że Powód nie miał realnego wpływu na treść warunków Aneksu nr 1 do Umowy oraz jego załączników, wobec czego istnieje możliwość badania zakwestionowanych postanowień Umowy pod kątem ich abuzywnego charakteru;

• błędną ocenę dowodu z dokumentu w postaci Umowy polegającą na zbagatelizowaniu wynikających z niej faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. tego, że Powód miał rzeczywisty wpływ na treść postanowień Umowy, co skutkowało błędnym przyjęciem przez Sąd, że Pozwana nie sprostała ciężarowi dowodu wykazania indywidualnego wpływu Powoda na treść warunków Umowy oraz nie obaliła domniemania wynikającego z art. 385 ¹ § 4 KC;

• dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału poprzez przejęcie, że interes Powoda został naruszony i to w sposób rażący, podczas gdy takich wniosków nie sposób wyprowadzić z jakichkolwiek dowodów zebranych w niniejszej sprawie, a przeciwnie analiza materiału zebranego w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że Powód spłacając pierwotnie kredyt Złotowy - uprzednio poinformowany o ryzykach związanych z waloryzacja kredytu kursem waluty obcej - zdecydował, że bardziej korzystnym z jego punktu widzenia będzie zmiana Umowy kredytu oraz powiązanie przeliczeń kredytowych z kursem CHF;

• błędną ocenę dowodu w postaci przesłuchania Strony powodowej polegającą na przyznaniu temu dowodowi przymiotu pełnej wiarygodności oraz dokonanie na tej podstawie (w przeważającej mierze) ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie, podczas gdy (i) dowód z przesłuchania stron ma charakter wyłącznie akcesoryjny i nie powinien stanowić przeważającej podstawy dla dokonywania ustaleń faktycznych, (ii) Powód był zainteresowany korzystnym z jego punktu widzenia rozstrzygnięciem sprawy, (iii) zeznania Powoda stoją w sprzeczności z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, co skutkowało błędnym przyjęciem przez Sąd I Instancji, że: (i) Powód nie miał możliwości negocjowania warunków przewalutowania kredytu, (") Powód przed przewalutowaniem kredytu nie został w sposób wyczerpujący zaznajomiony z warunkami kredytu waloryzowanego kursem CHF, w tym w szczególności z ryzykiem kursowym związanym z kredytem waloryzowanym kursem CHF, w tym wpływie tego ryzyka na wysokość poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych;

naruszenie art. 327 ¹ § 1 pkt 1 KPC poprzez brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do szeregu dowodów, okoliczności i argumentów - w szczególności wymienionych powyżej - bez podania jakichkolwiek przyczyn takiego stanu rzeczy, co ma kluczowe znaczenie dla oceny prawidłowości wyroku, jeśli się weźmie pod uwagę, że wspomniane dowody, okoliczności i argumenty dotykały kwestii istotnych z punktu widzenia przedmiotu sprawy;

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

naruszenie art. 385 ¹ § 1 KC oraz art. 385 ² KC w zw. z art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG oraz w zw. z art. 56 KC i art. 65 ust. 1 i 2 KC poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że: postanowienia Umowy zawierające odniesienie do tabeli kursowej Banku stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 KC, podczas gdy w niniejszej sprawie nie ma podstaw do uznania, że kwestionowane postanowienia były sprzeczne z dobrymi obyczajami lub że rażąco naruszyły interes Powoda, a Sąd dokonał takiego ustalenia wyłącznie w oparciu o to, że w ocenie Sądu od momentu zawarcia Umowy istniało ryzyko, że Bank będzie nadużywał prawa do ustalania kursu w tabeli kursowej i będzie ustalał ten kurs całkowicie w oderwaniu od realiów rynkowych,

art. 385 ¹ § 1 KC poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wyrażające się w braku rozróżnienia postanowień Umowy odnoszących się do dwóch osobnych, pod względem normatywnym, zakresów regulacji, tj. (i) klauzuli ryzyka walutowego oraz (ii) klauzuli spreadu walutowego, co skutkowało niedokonaniem oceny poszczególnych postanowień Umowy indywidualnie pod kątem przesłanek z art. 3851 § 1 KC, podczas gdy prawidłowe zastosowanie tego przepisu powinno polegać na tym, że postanowienia dotyczące odrębnych normatywnie kwestii - tj. (i) indeksowanego charakteru umowy (ryzyka kursowego) oraz (ii) spreadu walutowego, Sąd miał obowiązek ocenić odrębnie w zakresie ewentualnego spełnienia przez każde z tych postanowień z osobna przesłanek sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesu konsumenta;

art. 385 ¹ § 1 KC w zw. z art. 385 ¹ § 3 KC poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że sporne klauzule nie były negocjowane, podczas gdy Powód miał rzeczywisty wpływ - w rozumieniu art. 385 ¹ § 3 KC - na te postanowienia, a jednocześnie nie wykazał w żaden sposób, że sporne klauzule nie były z nimi uzgadniane, podczas gdy ciężar dowodu w tym zakresie, z racji przedłożenia przez Pozwaną szeregu dowodów na okoliczność przeciwną, spoczywał na Kredytobiorcy (art. 385 ¹ § 4 KC);

art. 56 KC w zw. z art. 4 i art. 5 ust. 2 ustawy z 29 lipca 2011 r. zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: „ustawa antyspreadowa") poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji pominięcie, że Ustawodawca w ustawie antyspreadowej określił szczególne sankcje związane z brakiem jednoznacznego wskazania sposobu ustalania kursów walut w Umowie, a Powód miał od lipca 2009 r. możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w walucie obcej, czyli bez konieczności stosowania tabel kursowych Banku;

art. 385 ¹ § 1 KC w zw. z art. 58 § 1 KC w zw. z art. 6 ust. dyrektywy 93/13/EWG poprzez ich błędne zastosowanie oraz uznanie, że Umowa jest nieważna w całości wobec braku możliwości dalszego jej wykonywania po wyeliminowaniu postanowień Umowy odwołujących się do stosowania kursu CHF uznanych uprzednio przez Sąd za abuzywne, podczas gdy zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 i 2 KC - stanowiącego implementacją do polskiego porządku prawnego postanowień dyrektywy 93/13/EWG - sankcją uznania określonego postanowienia umownego za abuzywne jest jego bezskuteczność, nie zaś nieważność, a więc strony powinny być związane Umową w pozostałym zakresie;

art. 405 KC i art. 410 § 1 i 2 KC poprzez przyjęcie, że świadczenia spełnione przez Powoda tytułem spłaty rat kredytu stanowią świadczenie nienależne, podczas gdy: w niniejszej sprawie Powód nie sprostał spoczywającemu na nim ciężarowi dowodu i nie wykazał, by postanowienia umowne uprawniające Bank do dokonywania przeliczeń kredytu według wewnętrznej tabeli kursów walut były niezgodne z dobrymi obyczajami i naruszały jego interesy w sposób rażący;

Mając powyższe na uwadze, skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i w tej części przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 KPC), ewentualnie o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części (art. 386 § 1 KPC), oraz o zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanej pełnego zwrotu kosztów procesu za postępowanie przed Sądem I, jak i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art. 98 §

W odpowiedzi na apelację, powodowie wskazali na bezzasadność środka zaskarżenia i w związku z powyższym wnieśli o oddalenie apelacji pozwanego oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W dniu 21 września 2023 roku pozwany złożył do akt sprawy pismo przygotowawcze. W ramach tego pisma pozwany na podstawie art. 496 w zw. z art. 497 Kodeksu cywilnego podniósł zarzut zatrzymania świadczenia, tj. kwoty 17 160,42 PLN w odniesieniu do Powodów, do których zwrotu Bank może zostać zobowiązany w przypadku oddalenia apelacji Banku, do czasu zaoferowania przez Powodów zwrotu świadczenia wzajemnego w postaci kwoty 420 500,01 PLN.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy na początku wskazuje, że Sąd Rejonowy przeprowadził wnikliwe postępowanie dowodowe i na jego podstawie poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własną podstawę rozstrzygnięcia. W zakresie rozważań prawnych Sądu Rejonowego, Sąd II instancji wskazuje, iż podzielił on oceny prawne sformułowane przez Sąd I instancji, w zakresie w jakim dotyczą one kwestii abuzywności postanowień przedmiotowej umowy kredytu. Odnośnie zaś pozostałych refleksji natury prawnej, poczynionych przez Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy wyjaśnia, iż w tym zakresie dokonuje on własnej interpretacji i zastosowania przepisów prawa, odmiennych od sposobu rozumowania Sądu I instancji w zakresie wynikającym z dalszych części niniejszego uzasadnienia. Sąd Okręgowy wskazuje również, że pomimo negatywnej oceny części tez przedstawionych w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego, rozstrzygnięcie wydane w ramach I instancji uznać należy za prawidłowe oraz odpowiadające prawu.

Najdalej idący, postawiony w apelacji pozwanego Banku, zarzut wyjścia sądu ponad zgłoszone żądanie jak i nierozpoznania istoty sprawy, jest całkowicie chybiony. W pierwszej kolejności, w odniesieniu do zarzutu oparcia wyroku na podstawie faktycznej i prawnej rzekomo dowolnie przyjętej przez sąd pierwszoinstancyjny, to zarzut ten nie znajduje potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Podnieść należy, że obowiązek sądu sprawdza się do rozważenia zasadności zgłoszonego przez stronę żądania w pozwie i nie może zasądzić czegoś innego jakościowo innego albo w większym rozmiarze, czy też zasądzić powództwo na innej podstawie faktycznej niż wskazana przez powoda. Nie stanowi naruszenia zakazu, wynikającego z treści art. 321 KPC, zastosowanie tylko innej, niż wskazana przez powoda, podstawy prawnej. Kwalifikacja prawna dochodzonego roszczenia należy do sądu, ale nie można wykluczyć, że powołanie przez stronę określonej normy prawa materialnego wiąże sąd w tym sensie, że stanowi uzupełnienie okoliczności faktycznych określających żądanie pozwu ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., sygn. akt II CSK 364/08). Ponadto wskazać należy, że pozew powinien bowiem, zgodnie z art. 187 § 1 k.p.c., zawierać dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych je uzasadniających. Powództwo obejmuje nie tylko skonkretyzowane roszczenie, ale również genezę sporu w postaci okoliczności faktycznych ( por. M. Manowska, Postępowanie uproszczone w procesie cywilnym, Warszawa 2002 r.; tak też P. Machnikowski, Prawo wekslowe, Warszawa 2009, s. 243-247). Rozważyć zatem należało, czy odkodowanie odpowiednich norm prawa materialnego w ramach zgłoszonych w pozwie okoliczności faktycznych, stanowiło wyjście ponad zgłoszone żądanie. W chwili złożenia pozwu, strona powodowa zgłosiła roszczenie o charakterze majątkowym (o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej) oraz alternatywne zgłaszała żądanie oparte na stwierdzeniu, że zawarta między stronami umowa po stosownym jej przekształceniu w wyniku zawartego aneksu (Aneks nr 1) zawiera niedozwolone postanowienia umowne, prowadzące w konsekwencji do nieważności umowy. Wobec powyższego, dokonane wpłaty stanowią świadczenie nienależne, podlegające zwrotowi. Doprecyzowanie żądania nastąpiło zaś w pismach procesowych opatrzonym datą 12 sierpnia 2020r. (k. 170 – 180) oraz pismem z 11 lutego 2022r. Biorąc pod uwagę, że obecnie toczy się spór w zakresie kolejności zgłoszonych roszczeń w tzw. sprawach frankowych, kwestia ta została przedstawiona do rozpoznania Sądowi Najwyższemu ( sygn. akt III CZP 26/23). Tym nie mniej, to konkretne zgłoszone żądanie zostało w sposób jasny i precyzyjny określone w ramach postępowania pierwszoinstancyjnego, zainicjowanego pozwem z 10 lutego 2020r. Sąd Rejonowy nie mógł się w żaden sposób uchylić od jego rozpoznania, stąd słusznie przyjął, że skoro żądanie główne nie podlegało uwzględnieniu, to konieczne było rozpoznanie żądania ewentualnego w zmodyfikowanej wersji. Podkreślić przy tym należy, że wprost z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku (str. 10) wynika, że sąd pierwszoinstacnyjny odnosił się do postanowień umownych sformułowanych w umowie po istotnej modyfikacji dokonanej aneksem, który stanowił przedstawiony konsumentom wzorzec umowny, nie podlegający negocjacjom. Rozważania Sądu Rejonowego odnosiły się w dalszej części do wpływu tych postanowień na treść umowy kredytu łączącego strony.

W dalszej części Sąd Okręgowy wskazuje, że w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że nierozpoznanie istoty sprawy związane jest z roszczeniem będącym podstawą powództwa i ma miejsce w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego. Sąd Najwyższy przyjmuje, że nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji: 1) rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy; 2) zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania; 3) pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę; 4) rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie; 5) nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda ( post. SN z 26.11.2012 r., sygn. akt III SZ 3/12.; por. też: post. SN z: 9.11.2012 r.,sygn. akt IV CZ 156/12; post. SN z dnia 9.11.2012 r., sygn. akt II CZ 141/12, post. SN z dnia 13.02.2013 r., sygn. akt I CZ 186/12). Przyjmuje się, że skuteczne podważenie orzeczenia sądu możliwe jest w sytuacji, gdy ten sąd nie rozpoznał przez istoty sprawy ewentualnie gdy konieczne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego w całości, celem wydania wyroku. Podany przez skarżącego powód nierozpoznania istoty sprawy związany jest zasadniczo z wadliwym ustaleniem przez Sąd I instancji stanu faktycznego ewentualnie naruszenia przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. Tymczasem zarzut ten, o czym poniżej okazał się nieskuteczny, stąd zarzut nierozpoznania istoty sprawy był niezasadny.

Na marginesie Sąd Okręgowy odniesie się do zarzutów związanych z brakiem zbadania przyczyn, dla których Kredytobiorca zdecydował się na przewalutowanie kredytu z PLN na CHF, a następnie zawarcie tzw. aneksu antyspreadowego poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że kwestionowane postanowienia umowne mają charakter niedozwolony. W odniesieniu do braku badania przyczyn dla których konsumenci wystąpili o zawarcie Aneksu nr 1, bez znaczenia pozostają powody leżące u podstaw jego zawarcia. Istotne jest, czy pozwany, na którym spoczywały ponadstandardowe obowiązki informacyjne, podołał im. Równie istotne było ustalenie, czy skonstruowana przez pozwanego umowa podlegała modyfikacjom, uwzględniającym interesy obu stron, a nie zabezpieczało interesy jedynie pozwanego. A takich okoliczności postępowanie dowodowego nie wykazało. Brak otrzymania jeszcze przed zawarciem umowy informacji w zakresie sposobu ustalania kursów CHF, wysokości spreadu czy w ogóle wpływu tak powziętego zobowiązania w kontekście możliwości jego ekonomicznego udźwignięcia w sytuacji znacznej zmiany kursu, przy uwzględnieniu długości trwania zobowiązania wprost wskazuje, że to bank nie zachował szczególnych nałożonych nań obowiązkom. Powyższe oznacza, że bez znaczenia dla istoty sprawy pozostaje badanie woluntarystycznych przesłanek leżących za zawarciem aneksu.

Jako niezasadne należało ocenić naruszenie oraz naruszeniem art. 479 ⁴³ KPC w zw. z art. 365 § 1 KPC i art. 366 KPC. Zdaniem skarżącego błędne było uznanie, że kwestionowanie postanowienie ma charakter umowny tylko z tego względu, że taka prejudycjalna decyzja podjęta została w ramach tzw. kontroli abstrakcyjnej. Sam wpis do rejestru niedozwolonych postanowień umownych nie powinien mieć więc wpływu na decyzję w tej konkretnej sprawie.

W myśl art. 479 ⁴³ k.p.c. w zw. z art. 9 ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, wyrok ten ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania, uznanego za niedozwolone postanowienia, wzorca umowy do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, co nastąpiło w dniu 5 maja 2014 r. Należy zauważyć, że ustawodawca w art. 479 ⁴³ k.p.c. wprowadził rozszerzoną prawomocność materialną wyroku, która wiąże nie tylko strony uczestniczące w procesie, lecz także wywiera skutek wobec osób trzecich. Jest to przepis szczególny w stosunku do art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c., w których wyrażona jest zasada obowiązywania wyroku wyłącznie między stronami biorącymi udział w procesie.

Kontrola abstrakcyjna zmierza do oceny postanowień wzorca w oderwaniu od okoliczności konkretnego przypadku i ma skłaniać przedsiębiorcę - w razie uznania ich za nieuczciwe, do zaniechania ich stosowania. Chroni nie interes indywidualny, lecz zbiorowy interes konsumentów. Kontrola abstrakcyjna jest odpowiedzią na niedoskonałości kontroli incydentalnej nieuczciwych klauzul umownych, do której dochodzi w postępowaniach indywidualnych. Ustanowienie postępowania, w którym realizowana jest kontrola abstrakcyjna, służy transpozycji art. 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. WE L 95 z dnia 21 kwietnia 1993 r., s. 29 ze zm.) – tak uzasadnienie uchwały 7 sędziów z dnia 20 listopada 2015 r., III CZP 17/15. Warto wskazać, że dokonywana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykładnia art. 7 dyrektywy 93/13 nakazuje przyjąć, by postanowienia umowne ujęte we wzorcu umowy konsumenckiej uznane za nieuczciwe wskutek powództwa o zaniechanie naruszeń wytoczonego przeciwko zainteresowanemu przedsiębiorcy (...) nie wiązały ani tych konsumentów, którzy byli stronami postępowania o zaniechanie naruszeń, ani też tych konsumentów, którzy zawarli z tym przedsiębiorcą umowę, do której stosuje się ten sam wzorzec umowy" ( por. wyrok TSUE z 26 kwietnia 2012 r. w sprawie C-472/10 (...) ).

Powyższe stanowisko zostało potwierdzone także w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2021 r., I CSKP 222/21, w uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał m.in., że: „art. 479 ^{( 43)} KPC dotyczy także postępowań, w których – jak w sprawie niniejszej – dokonywana jest incydentalna, odnosząca się do konkretnego stosunku prawnego, kontrola postanowień umownych. Oznacza to, że w przypadku istnienia prawomocnego wyroku uznającego określone postanowienie wzorca za niedozwolone, w procesie obejmującym incydentalną kontrolę wzorca, toczącym się pomiędzy przedsiębiorcą, który był pozwanym w sprawie o uznanie postanowienia za niedozwolone, a podmiotem, który jako konsument zawarł z nim umowę, sąd nie powinien już oceniać, czy określone postanowienie jest niedozwolone, gdyż kwestia ta została rozstrzygnięta i rozstrzygnięcie w tej mierze ma charakter wiążący (zob. uzasadnienie uchw. siedmiu sędziów SN z 20 listopada 2015 r., III CZP 17/15, OSNC 2016, nr 4, poz. 40, w którym przyjęto prejudycjalny charakter orzeczenia wydanego w ramach kontroli abstrakcyjnej dla sporów indywidualnych). Należy przy tym przyjąć, że zasada ta ma zastosowanie zarówno do stosunków prawnych powstających po uprawomocnieniu się wyroku wydanego w ramach abstrakcyjnej kontroli wzorców i po wpisaniu postanowienia do rejestru, jak również do stosunków, które powstały wcześniej. W części odnoszącej się do uznania postanowienia wzorca za niedozwolone orzeczenie SOKiK ma charakter deklaratywny i wywiera skutek ex tunc".

Stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, jest zakazane – co wynika już z samej sentencji orzeczenia Sądu. Zaakceptowanie odmiennego poglądu, przyczyniłoby się do obchodzenia przez przedsiębiorców przepisów art. 385 ¹ k.c. oraz art. 479 ⁴³ k.p.c. i w konsekwencji prowadziło do podważenia skuteczności całego systemu rejestru klauzul niedozwolonych. Klauzula wpisana do rejestru wywołuje zatem skutek erga omnes – wyrok jest wiążący zarówno dla stron postępowania, jak i wobec osób trzecich.

W drugiej kolejności rozważyć należało zarzut nieprawidłowej oceny dowodów, gdyż ocena ta rzutuje dokonane na ustalenia faktyczne, będące podstawą prawidłowego zastosowania odpowiednich norm prawa materialnego. Zważyć trzeba, że zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. określający obowiązujące zasady oceny dowodów może zostać naruszony w wyniku nieuwzględnienia przez sąd przy ocenie poszczególnych dowodów zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, całokształtu zebranego materiału dowodowego, przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej, na przykład niezgodnie z zasadą bezpośredniości. Postawienie zarzutu naruszenia tego przepisu wymaga zatem wskazania przez skarżącego konkretnych zasad lub przepisów, które naruszył sąd przy ocenie określonych dowodów ( por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, lex nr 172176, z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, lex nr 174185). Ocena dowodów dokonana przez Sąd I instancji w ocenie Sądu Odwoławczego odpowiada wskazanym wyżej kryteriom, jest wszechstronna i nie nosi cech dowolności. Apelujący nie wykazał także aby ocena ta była nielogiczna i niezgodna z doświadczeniem życiowym. Sąd Odwoławczy w pełni podziela ocenę Sądu Rejonowego co do uznania, że zakres informacji co do ryzyka zmiany kursu walut i co do sposobu ustalania kursu przez bank był niewystarczający do podjęcia przez powoda świadomej decyzji, by informacje te były rzetelne i nie polegały na akcentowaniu przede wszystkim zalet wynikających z zawarcia przedmiotowej umowy. Odnośnie błędnej oceny dowodu w postaci przesłuchania strony, to należy wskazać następująco. Przesłuchanie stron w trybie art. 299 k.p.c. jest dowodem posiłkowym i jego przeprowadzenie należy do uznania Sądu. Sąd orzekający w sprawie ma możność krytycznej oceny takich zeznań przy uwzględnieniu stopnia ich subiektywności i niedopuszczalne jest negowanie samej instytucji dowodu z przesłuchania strony ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 8 czerwca 2020., sygn. akt I ACa 392/20). Przede wszystkim subsydiarność w zakresie dopuszczalności omawianego środka dowodowego nie ma wpływu na jego moc dowodową, gdyż podlega on swobodnej ocenie sądu na zasadzie art. 233 § 1 k.p.c. Ocena materiału dowodowego została zaś dokonana zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów. Pozwany zaś nie zdołał wykazać, że ocena ta była błędna czy niezgodna z pozostałym materiałem dowodowym.

Zgodzić należy się również z oceną Sądu I Instancji, iż działanie Banku było względem konsumentów nieuczciwe i nie odzwierciedlało równowagi kontraktowej. Materiał dowodowy, nie dał podstaw do przyjęcia, że ryzyko walutowe obciążało w taki sam sposób pozwany bank i powodów. Analiza zarzutów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., połączona z treścią uzasadnienia apelacji wskazuje, że skarżący w istocie kwestionuje ocenę prawną ustaleń faktycznych. Treść tych zarzutów dotyczy więc subsumpcji do norm prawa materialnego. W związku z tym zostaną one omówione w dalszej części uzasadnienia.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c., to Sąd Okręgowy uznaje go jako bezzasadny. Zgodnie z treścią art. 327 ¹ § 1 k.p.c., uzasadnienie wyroku powinno zawierać wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej (pkt 1) oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa (pkt 2).

W orzecznictwie utrwalony jest już pogląd, zgodnie z którym sporządzenie uzasadnienia w sposób nie w pełni odpowiadający stawianym mu wymaganiom może stanowić usprawiedliwioną podstawę zaskarżenia jedynie wtedy, gdy przedstawione w nim motywy nie pozwalają na przeprowadzenie kontroli zaskarżonego orzeczenia z uwagi na brak wszystkich koniecznych elementów lub inne kardynalne braki. Chodzi o sytuację, gdy treść uzasadnienia orzeczenia uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania wyroku. Tylko, bowiem tego rodzaju uchybienie Sądu może być uznane za mogące mieć wpływ na wynik sprawy ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CKN 1368/00, LEX nr 54382; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01, LEX nr 78271; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 1862/00, LEX nr 109420; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2006 r., I CSK 63/05, LEX nr 179971; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2007 r., V CSK 364/06, LEX nr 238975; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2008 r., II CSK 449/07, LEX nr 442515). Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy opierały się na materiale dowodowym, który dotyczył faktów istotnych dla rozstrzygnięcia, obejmując nie tylko dowodów z zeznań stron, ale i załączonych do akt sprawy dokumentów czy też opinii biegłego. Samo zaś niedookreślone wskazanie do „szeregu dowodów” uznanych przez pozwanego jako mające kwestie istotne, jest zbyt ogólne, by mogło wzruszyć dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę tak ustalonego stanu faktycznego.

Zupełnie niezasadne okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego.

Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Postanowienia umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego do waluty obcej w zakresie, w jakim dotyczą ryzyka kursowego, obejmują – wbrew temu co wskazał Sąd Rejonowy - główny przedmiot umowy kredytu. Wobec powyższego jeśli sąd krajowy uzna, że zostały one sporządzone przez przedsiębiorcę w jasny i zrozumiały sposób, nie mogą być badane pod kątem abuzywności, (por. wyrok TSUE z 14 marca 2019 r. w sprawie D., sygn. akt C-118/17). Tożsama reguła wynika z art. 385 ¹ § 1 k.c. Pozwany nie przedstawił żadnych zasługujących na uwagę dowodów, w oparciu o które można byłoby stwierdzić, że klauzule indeksacyjne odwołujące się blankietowo do tabel kursowych są dostatecznie czytelne. Ów ciężar spoczywał właśnie na banku, bowiem w wyroku z 10 czerwca 2021 r. w sprawach od C 776/19 do C 782/19 ( (...)) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zaznaczył, że dyrektywa 93/13 sprzeciwia się temu, by ciężar udowodnienia zrozumiałego charakteru warunku umownego w rozumieniu art. 4 ust. 2 obciążał konsumenta.

Obowiązek jednoznacznego sformułowania treści postanowienia nie polega jedynie na zagwarantowaniu jednoznaczności w sensie językowym. Prawidłowo skonstruowana umowa musi czytelnie przedstawiać działania mechanizmu wymiany walutowej, w tym przybliżać konsumentowi, jaka jest relacja między tym mechanizmem a innymi warunkami uruchomienia kredytu. Oznacza to, że przeciętny (odpowiednio poinformowany o swoich obowiązkach, ostrożny, racjonalny) konsument musi dostać od przedsiębiorcy realną szansę na zrozumienie zasad nawiązania i obowiązywania umowy. Zdaniem Sądu II instancji można bez problemu przewidzieć sytuację, w której klauzula umowna byłaby spisana prostym językiem, a tak naprawdę nie pozwalałaby na określenie kształtu i rozmiaru zobowiązań konsumenta ( por. wyrok TSUE z 20 września 2017 r., w sprawie A., sygn. akt C-186/16).

Należy więc dojść do wniosku, że po lekturze umowy kredytu i regulaminu konsument powinien otrzymać informację o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty indeksacji. Powinien także być zdolny do samodzielnego oszacowania ekonomicznych następstw takiego warunku, zwłaszcza w kontekście własnych zobowiązań. Wobec tego na przedsiębiorcy spoczywa obowiązek dostarczenia konsumentowi informacji potrzebnych do umożliwienia konsumentowi ustalenia kursu wymiany w celu obliczenia kwoty rat kredytu bez każdorazowej ingerencji przedsiębiorcy ( por. wyrok TSUE z 18 listopada 2021 r., sygn. akt C-212/20).

Omawiane komunikaty dotyczące ryzyka kursowego nie mogą jednak opierać się na prostym założeniu, że każdy rozsądny kredytobiorca wie o zmienności kursu walut. Takie założenie jest logiczne, ale niewystarczające w kontekście formułowania treści umowy. Z perspektywy kredytobiorców spłacających kredyty indeksowane do waluty obcej kluczową rolę odgrywało to, jakie są realne skutki i granice zmian kursu dla wysokości świadczeń stron, a nie tylko że kursy walut ulegają zmianom. Konsument, będąc nieprofesjonalną stroną umowy, nie musi mieć szczegółowej wiedzy w zakresie analiz ekonomicznych lub finansowych, a w każdym razie nie można wymagać od niego takiej wiedzy. Oceniając ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu, w tym ryzyko kursowe przy umowie kredytu waloryzowanego (indeksowanego), może on oczekiwać, że uzyska z banku pełną i rzetelną informację. Jednocześnie konsument nie można nakładać na konsumenta prawnego obowiązku kwestionowania informacji dostarczanych przez przedsiębiorcę ani poszukiwać w innych dostępnych źródłach wyjaśnienia niejasności danych, ich sprzeczności czy nawet nieprawdziwości. Może on kierować się zaufaniem do przedsiębiorcy oraz udzielanych przez niego wiadomości i w oparciu o nie dokonywać wyborów.

W badanej sprawie kredytobiorcy nie otrzymali dostatecznych informacji, które pozwoliłyby im na samodzielnie wyliczenie albo oszacowanie przybliżonej wartości świadczeń uiszczanych w ramach spłaty kredytu. Ustalanie wysokości zobowiązania odbywało się według reguł narzuconych przez bank, bez możliwości weryfikacji prawidłowości czy podstaw działań banku. Tabela kursowa, do której odwoływała się umowa kredytu, nie dostarczała wystarczających danych.

Udzielając kredytu indeksowanego do waluty obcej, bank przeliczał kwotę wypłaconą w PLN na CHF, a później czynił to ponownie przy spłacie każdej raty – tym razem z waluty obcej na krajową. Obie operacje finansowe przyjmowały za mnożnik kurs CHF ustalany jednostronnie przez kredytodawcę. Ukształtowanie postanowień umownych, które pozwala na taką praktykę, nie może zostać zaaprobowane. W ten sposób bank udzielił sobie uprawnienia oznaczania kursu waluty. Uprawnienie to nie było w żaden sposób ograniczone, ponieważ w umowie kredytu hipotecznego, regulaminie czy tabeli nie zostały zawarte jakiekolwiek formalne warunki ustalania kursu. Faktycznie więc bank uzależnił wysokość rat kapitałowo-odsetkowych, czyli świadczenia głównego kredytobiorczyni, od własnej decyzji. W kontekście art. 385 ^{( 1 )}§ 1 k.c. nie ma znaczenia, czy i w jaki sposób bank korzystał z tego uprawnienia. Abuzywność postanowienia umownego powstaje z uwagi na samą treść klauzuli umownej, a nie niewłaściwy sposób jej wykorzystywania przez przedsiębiorcę. Ta okoliczność może ulegać licznym zmianom w czasie obowiązywania umowy, zwłaszcza długoterminowej umowy kredytu. Nie można rozsądnie argumentować, że w danym okresie trwania stosunku umownego postanowienie staje się abuzywne albo traci taki przymiot.

Powodowie nie byli zdolni ustalić wskaźników kursów waluty obcej ani wysokości rat kapitałowo-odsetkowych bez ingerencji banku. Dane potrzebne do dokonania przeliczeń były zamieszczane w tabeli kursowej, obowiązującej wewnętrznie w (...). Brak było podstaw do przyjęcia, że wartości tych kursów były oparte o poddające się weryfikacji czynniki, tj. wartości kursów na rynku międzybankowym. Przeciętny konsument nie posiada dostępu do takich danych. Jeżeli zaś faktycznie istniałyby zobiektywizowane, powszechnie wiążące kryteria kształtowania kursu walut, banki nie musiałyby sporządzać własnych tabel kursowych. Wówczas narzucenie własnego kursu można byłoby postrzegać jako naruszenie zasad lojalności kontraktowej i powszechnych praktyk rynkowych.

Z tych przyczyn Sąd II instancji prezentuje stanowisko, że klauzule indeksacyjne w tzw. kredytach frankowych poddają się kontroli pod kątem abuzywności, choć regulują świadczenia główne stron. Należało zatem zbadać, czy zostały uzgodnione indywidualnie oraz czy były sprzeczne z dobrymi obyczajami i prowadziły do rażącego naruszenia interesu konsumenta.

Dla wykazania pierwszej z powyższych przesłanek trzeba było wykazać, że konsument miał rzeczywisty wpływ na brzmienie postanowień umownych. Indywidualne uzgodnienie nie polega na udostępnieniu konsumentowi wyboru pomiędzy różnymi rodzajami lub wzorcami umowy, którymi dysponuje przedsiębiorca bądź przyznania samej teoretycznej możliwości złożenia wniosku o zmianę postanowień umowy. Przepis art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 jasno stanowi, że warunki umowy nie są indywidualnie wynegocjowane, jeśli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał wpływu na ich treść – zwłaszcza gdy przedstawiono je w formie uprzednio zaprojektowanej standardowej umowy.

Brak indywidualnego uzgodnienia treści postanowień indeksacyjnych wynika już z charakteru umowy załączonej do akt sprawy. Wskazana umowa bazuje na treści wzorca oraz regulaminu. Była w znacznej mierze zawarta adhezyjnie, co praktycznie przeczy możliwości indywidualnego wpływania przez konsumentów na treść stosunku prawnego. Doprecyzowanie treści umowy dotyczyło przede wszystkim kwoty udzielanego kredytu oraz terminu obowiązywania umowy. Bank nie wykazał, aby powódka negocjowała postanowienia regulujące mechanizm indeksacji, a to na nim spoczywał ciężar udowodnienia tej okoliczności (art. 385 § 4 k.c.). To bank, będący instytucja profesjonalną (art. 355 § 2 k.c.), zawodowo zajmująca się działalnością finansową, spoczywa obowiązek udzielania kredytobiorcy – konsumentowi stosownych informacji i pouczeń.

Co do zasady wprowadzenie do umowy mechanizmu ustalającego saldo zadłużenia oraz wysokości raty z uwzględnieniem indeksacji kwoty do waluty obcej jest prawnie dopuszczalne. Reguły działania takiego mechanizmu muszą być jednak precyzyjnie określone w oparciu o jednoznaczne i obiektywne kryteria. Klauzule przeliczeniowe zawarte w umowie (...) w brzmieniu obowiązującym po zawarciu Aneksu nr 1 z 22 kwietnia 2010r., nie bazowały na takich kryteriach, lecz pozostawiały bankowi możliwość dowolnego oznaczenia miernika wartości kursu. W efekcie kredytobiorcy byli związani taką metodą ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych, a przez to sumarycznej wysokości należności pozostałej do spłaty. Nie mieli przy tym informacji potrzebnych do samodzielnego wyliczenia całości bądź części kwoty ciążącego na niej zobowiązania. Umowa zawierała bowiem blankietową klauzulę, według której kurs CHF miał być określany w tabeli sporządzanej przez bank. Taka treść spornej klauzuli pozwalała bankowi na dowolność w oznaczaniu wysokości kursów walut. Nawet po wnikliwej lekturze treści umowy oraz regulaminu nie można było stwierdzić, w jaki sposób pozwany tworzył ww. tabele. Na skutek zaniechania podania w umowie dokładnych kryteriów indeksacji kredytobiorcy nie mogli zweryfikować prawidłowości działania banku. Ponadto ponosili podwójne ryzyko związane ze zmianą kursu waluty: ogólne ryzyko kursowe i ryzyko arbitralnego kształtowania mechanizmu indeksacji. O wartości sumy kredytu i zadłużenia ratalnego powodowie dowiadywali się post factum, po dokonaniu stosownych przeliczeń przez bank.

Mechanizm waloryzacyjny, pozwalający na jednostronne ustalanie przez bank kursów waluty jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Klauzula waloryzacyjna, która jest pozbawiona konkretnej treści oraz odniesienia do sprecyzowanych, wyraźnych czynników, przez to przyznająca przedsiębiorcy pełną swobodę decyzyjną w kwestiach kluczowych dla konsumenta, ma charakter niedozwolony ( por. wyroki SN z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14; z 27 lutego 2019 r., sygn. akt II CSK 19/18; z 29 października 2019 r., sygn. akt IV CSK 309/18).

Z materiału dowodowego wynika, że bank nie dopełnił obowiązków informacyjnych z należytą starannością, wymaganą w relacjach między konsumentem a przedsiębiorcą. To uchybienie przejawiało się przede wszystkim w zaniechaniu przedstawienia powodom pełnej i zrozumiałej informacji o tym, w jaki sposób silny spadek wartości PLN względem CHF będzie przekładać się na wysokość rat kredytu indeksowanego. Komunikaty przekazywane kredytobiorcy skupiały się na korzyściach płynących z wprowadzeniem umowy, tj. stosunkowo niskiego oprocentowania i niskiej wartości rat, a nawet wyrobienia u konsumentów przekonania, że raty kredytu będą się zmniejszać. Z tak szczątkowych wiadomości nie dało się powziąć wiedzy o tym, jakie jest rzeczywiste ryzyko wahań kursu walut i ich wpływu na sytuację kredytobiorców.

Sąd Okręgowy dodaje, że wysokość kursów stosowanych na rynkach walutowych nie zależy od konkretnego banku. Na gruncie zmodyfikowanej aneksem umowy nr (...) sposób określania kursów wykorzystywanych przez pozwany bank dla poszczególnych transakcji nie był w jakikolwiek sposób ograniczony. Bank pozostawił sobie uprawnienie samodzielnego określenia kwoty podlegającej zwrotowi, ponieważ ani umowa kredytu, ani regulamin nie precyzowały kryteriów wyznaczania kursów walut w tabeli kursowej. Irrelewantne było to, czy bank kieruje się wówczas wewnętrznymi procedurami i jakie są te procedury. Ewentualna instrukcja dotycząca sposobu ustalania i stosowania kursów walut z tabeli kursów nie stanowi elementu łączącego bank z klientami. Co więcej, treść takiej instrukcji byłaby zależna tylko od woli banku i mogłaby w każdym momencie zostać zmieniona.

Z tych przyczyn kwestionowane postanowienia indeksacyjne należało uznać za niedozwolone i niewiążące w myśl art. 385 ¹ § 1 k.c. W realiach badanej sprawy skutkowało to upadkiem umowy w brzmieniu nadanym jej przez aneks. Sąd ma na uwadze, że podstawowym skutkiem stwierdzenia abuzywności danej klauzuli jest zaniechanie jej stosowania, bez zmiany jej treści, przy utrzymaniu w mocy pozostałej części umowy. Jeżeli jednak konsument uznaje wyeliminowanie nieuczciwej klauzuli i całkowity upadek umowy za niekorzystne, to może następczo udzielić świadomej i wolnej zgody na niedozwolone postanowienie, przywracając mu skuteczność z mocą wsteczną ( por. uchwałę SN – zasadę prawną z 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21). Powodowie zaś już od początku postępowania godzili się z ewentualnością stwierdzenia całkowitej nieważności umowy na skutek wprowadzonych aneksem niedozwolonych postanowień umownych.

W wyroku z 3 października 2019 r. w sprawie D., sygn. akt C-260/18, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dopuścił możliwość uzupełnienia luki powstałej na skutek usunięcia z umowy klauzuli przeliczeniowej za pomocą szczegółowej normy ustawowej, chyba że konsument domagałby się unieważnienia umowy. Zdaniem Trybunału przepis art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 należy interpretować jako stojący na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie tylko na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, według których skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę. Sąd krajowy, orzekając o żądaniu konsumentów, jest obowiązany zapewniać im realną ochronę w świetle norm Dyrektywy.

Sąd Okręgowy przyjął, że nie zachodziły podstawy do utrzymania w mocy umowy kredytu poprzez zastąpienie wadliwego mechanizmu waloryzacyjnego przepisami prawa. W szczególności nie można było posłużyć się w tym celu kursem średnim Narodowego Banku Polskiego (art. 358 § 2 k.c.). Wskazana norma nie jest normą dyspozytywną. Nadto weszła w życie po zawarciu badanej umowy, a co za tym idzie, nie jest miarodajna dla określenia treści zobowiązania kredytowego. Możliwość uzupełnienia luki w umowie jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie abuzywnego postanowienia nakazywałoby unieważnienie umowy w całości, a to narażałoby konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, równoznaczne z jego faktycznym ukaraniem. Wypada zwrócić także uwagę, że art. 358 § 2 k.c. nie został wprowadzony do porządku prawnego w celu łagodzenia negatywnych następstw abuzywności klauzul umownych. Nie istnieje także powszechnie aprobowana praktyka orzecznicza, która dopuszczałaby stosowanie kursu średniego NBP dla przeliczeń walutowych. Skarżący, powołując się na istnienie takiego zwyczaju, powinien był to udowodnić, czego jednak nie uczynił. W związku z tym jego argumenty należało uznać za pozbawione oparcia.

Wśród innych możliwych źródeł uzupełnienia skutków czynności prawnej dokonanej przez strony (art. 56 k.c.) również nie sposób znaleźć wskazówek, jak należałoby ustalać kursy walut w razie eliminacji klauzul przeliczeniowych z umowy kredytu waloryzowanego do waluty obcej. Nie istnieje zasada współżycia społecznego, według której jeżeli umowa nie określa wysokości świadczenia pieniężnego jednej ze stron, to należne jest świadczenie w wysokości „rynkowej”. Gdyby bowiem ustawodawca chciał przyjąć takie rozwiązanie, musiałby wyrazić to w odpowiednich przepisach. Przykładowo w art. 536 § 2 k.c. uregulował sposób ustalania w umowie sprzedaży ceny przyjętej w stosunkach danego rodzaju, a w art. 628 § 1 k.c. określił sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia za wykonanie dzieła, jeśli strony tego nie uczyniły ani nie wskazały właściwych podstaw. Brak jest innej, podobnej regulacji w odniesieniu do skutków zastosowania art. 385 ¹ § 1 k.c.

O stwierdzeniu upadku umowy kredytu decydował również sam charakter abuzywnych postanowień. Usunięcie z umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej mechanizmu waloryzacyjnego prowadzi do całkowitego wyeliminowania ryzyka kursowego, które to jest nierozerwalnie związane z naturą takiej umowy. Zmiany charakteru umowy byłyby tak daleko idące, że jej utrzymanie w dotychczasowym kształcie stałoby się niemożliwe.

Sąd Okręgowy, mając na względzie tak ustalony stan faktyczny, uznał, że skoro postanowienia aneksu zawierają niedozwolone postanowienia umowne (klauzule przeliczeniowe), to aneks wprowadzający waloryzację świadczenia do waluty obcej powoduje powrót do stanu pierwotnego, tj. do umowy pierwotnej z 20 lipca 2009r. Tym samym strona powodowa obowiązana jest do wykonywania zobowiązania który zaciągnęła w walucie polskiej i płacić adekwatne z tego tytułu oprocentowanie, ustalone w oparciu o stawkę WIBOR 3M.

Podnieść należy, że stosownie do art. 405 w zw. z art. 410 k.c. świadczenie spełnione w realizacji zapisów niedozwolonych stało się bowiem świadczeniem nienależnym, nie znajdującym podstawy w umowie. Świadczenie spełnione w wykonaniu umowy, której stwierdzono nieważność, jest świadczeniem nienależnym w myśl art. 410 § 2 k.c., gdyż odpadła jego podstawa. Ten, kto jej spełnił, może żądać zwrotu, choćby był równolegle dłużnikiem kontrahenta. W świetle art. 410 § 1 k.c. samo spełnienie świadczenia nienależnego jest źródłem roszczenia zwrotnego przysługującego zubożonemu niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie spełnione świadczenie wzbogaciło osobę, na rzecz której świadczenie zostało spełnione. Fakt spełnienia takiego świadczenia wypełnia przesłankę zubożenia po stronie świadczącego, a jego uzyskanie przesłankę wzbogacenia po drugiej stronie.

Jak wynika też wprost z powołanej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, rozliczenie się stron z tytułu umowy kredytu, która okazała się nieważna na skutek występowania w niej klauzul abuzywnych, należy dokonywać w świetle teorii dwóch kondykcji. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, Lex nr 3120579). Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu Sędziów z dnia 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21, LEX nr 3170921) podtrzymał ww. pogląd wskazując, że roszczenia kredytobiorcy względem banku i banku względem kredytobiorcy o zwrot świadczeń spełnionych wskutek nieważnej umowy mają charakter odrębny i są niezależne, co oznacza, że nie ulegają automatycznej wzajemnej kompensacji. Konsument może żądać zwrotu w całości spłaconych rat kredytu, niezależnie od tego czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu nienależnie otrzymanego kredytu.

W niniejszej sprawie nieważne okazały się postanowienia aneksu wprowadzające waloryzację z uwagi na abuzywność klauzul przeliczeniowych. Wobec powyższego wszelkie świadczenia wprowadzone na mocy tego aneksu, bank obowiązany jest zwrócić stronie powodowej. Świadczenie nienależne wynikające z bezpodstawnego wzbogacenia podlega zwrotowi w naturze. Nienależne świadczenie dotyczy jedynie kwot spłacanych we franku szwajcarskim, bo postanowienia aneksu umożliwiające powyższe, okazało się nieważne. Tym samym powodowie, odpowiednio modyfikując żądanie, mogli w niniejszym postępowaniu domagać się zwrotu kwoty 17.160,42 CHF.

Odnosząc się na końcu do kwestii zarzutu zatrzymania, Sąd Okręgowy wskazuje, że co do zasady uważa za dopuszczalne zgłoszenie takiego zarzutu w sprawach, w których stwierdzono przesłankowo nieważność umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej. Roszczenie pozwanego przedstawione w oświadczeniu o zatrzymaniu nie jest w żadnej mierze proporcjonalne do roszczenia powoda zgłoszone w niniejszym postępowaniu. W związku z tym umieszczenie w orzeczeniu zastrzeżenia o możliwości dokonania powodowi zwrotu dochodzonej przez niego kwoty dopiero w razie zaoferowania przez niego zwrotu świadczenia wzajemnego banku prowadziłoby do faktycznego odebrania powodowi szansy na odzyskanie jego należności. Nadto pozwany bank nie znajduje się w tak trudnej sytuacji majątkowej, by zwrot kwoty 17.160,42 CHF było dla niego nadmiernym obciążeniem. Przeciwnie zaś, nałożenie na konsumentów obowiązku zwrotu całej sumy wskazanej w oświadczeniu o zatrzymaniu w celu uzyskania zwrotu własnych środków byłoby dla konsumenta bardzo poważnym ciężarem.

Wobec powyższego Sąd oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania w instancji odwoławczej Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu, tj. art. 98 k.p.c. Koszty obejmowały jedynie koszty zastępstwa procesowego ustalone zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.