Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lipca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Magdalena Daria Figura
Protokolant:	Sekr. sądowy Marta Szczęsna

po rozpoznaniu w dniu 13 lipca 2022 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. P. i T. S. (1)

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy –Woli w Warszawie

z dnia 6 lipca 2020 r., sygn. akt I C 1141/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu treść:

„I. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz P. P. kwotę 10096,44 (dziesięć tysięcy dziewięćdziesiąt sześć 44/100) CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz T. S. (1) kwotę (...),44 (dziesięć tysięcy dziewięćdziesiąt sześć 44/100) CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty;

II. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz P. P. i T. S. (1) kwoty po (...) (dwa tysiące osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.”

2. zasądza od pozwanego (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz P. P. i T. S. (1) kwoty po 1900 (tysiąc dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 1696/20

UZASADNIENIE

Powodowie P. P. i T. S. (1) 2 kwietnia 2019 r. wnieśli o zasądzenie od Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwot po 10.096,44 CHF na rzecz każdego z nich wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 27 grudnia 2018 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że 6 maja 2008 r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego ( (...) Bank (...) S.A.) umowę kredytu, zgodnie z treścią której Bank udzielił im kredytu w kwocie 128.523,22 CHF, nie więcej niż 259.000 zł. Uruchomienie kredytu nastąpiło w walucie PLN. Zgodnie z art. 12.4 do umowy miały mieć zastosowanie postanowienia Regulaminu, który stanowił integralną część umowy. Powodowie podkreślili, że nie pamiętają, aby otrzymali Regulamin podczas zawierania umowy i by zapoznali się z jego warunkami. Spłata kredytu miała odbyć się w okresie 360 miesięcy w 359 równych ratach kapitałowo- odsetkowych. Należności wymagalne w związku z udzielonym kredytem miały być wpłacane na prowadzony przez Bank rachunek kredytobiorcy, będący rachunkiem prowadzonym w CHF. Pomimo zapisów umowy, w okresie od czerwca 2008 r. do grudnia 2008 r. kredytobiorcy spłacali kredyt również w PLN w kwocie łącznej 9.262,61 PLN. Bank w związku ze spłatą kredytu w okresie od stycznia 2009 r. do sierpnia 2018 r. uzyskał od powodów 49.824,92 CHF. Powodom wypłacono kwotę kredytu 259.000 zł, a w okresie 9 lat spłaty Bank uzyskał od powodów 194.053,27 zł. Powodowie przekonywali, że Bank nie informował klientów przed zawarciem umowy kredytowej o ryzyku walutowym, ani o innych istotnych kwestiach, które były niezbędne do podjęcia świadomej decyzji. Spotkania w banku ograniczały się do zbierania dokumentacji i podpisania umowy na wzorcu przedstawionym przez Bank. Powodowie przekonywali, że wprowadzona nierównowaga kontraktowa powinna skutkować sankcją w postaci nieważności umowy kredytowej. Pozwany dostosował strukturę transakcji do podstawowego warunku, jakim jest bezpieczeństwo wyłącznie Banku i zysk. Ryzyko walutowe po stronie Banku zostało zneutralizowane. Wskazali, że pozwem dochodzą kwoty 20.192,87 CHF będącej równowartością sumy kwot uiszczonych na rzecz Banku w CHF tytułem spłaty rat w okresie od czerwca 2011 r. do kwietnia 2015 r. Jako podstawę swojego żądania wskazali art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c., a to w związku z nieważnością umowy. Nadto, w ocenie strony powodowej w treści umowy nie określono kwoty kredytu, wbrew wymaganiom z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy prawo bankowe. Strony w momencie zawarcia umowy nie wiedziały bowiem jaka kwota zostanie w rzeczywistości przekazana powodom w ramach udzielonego kredytu, a na późniejszą jej wypłatę wpływ miał tylko pozwany bank. Dodatkowo strona powodowa argumentowała, że określenie kwoty kredytu w CHF powodowało naruszenie zasady walutowości określonej w art. 358 k.c. w brzmieniu z dnia zawarcia umowy kredytu (tj. 6 września 2008 r.). Przekonywali, że w niniejszej sprawie brak jest podstaw do uznania przedmiotowej umowy za umowę o kredyt w walucie CHF. W przypadku uznania przez sąd umowy za ważną w walucie CHF, powodowie podnieśli z ostrożności zarzut niewykonania umowy. Przekonywali przy tym, że Bank nie wykonał umowy, albowiem nie oddał powodom do dyspozycji owej sumy CHF, zaś umowa kredytu nie przewidywała wypłaty kredytu w PLN.

Uzasadniając z kolei niedozwolony charakter postanowień umownych zgodnie z art. 3851 § 1 k.c. dotyczących przeliczania kwoty należności z CHF na PLN w przypadku wypłaty kredytu oraz z PLN na CHF w przypadku jego spłaty, powodowie zwracali uwagę, że pozwany wprowadzając zasadę ustalania przez bank kursu CHF na potrzeby dokonywania powyższych rozliczeń przyznał sobie prawo do jednostronnego kształtowania salda kredytu, a tym samym wysokości rat spłacanych przez powodów. Takie uprawnienie nie posiadało żadnych formalnych ograniczeń. Kurs kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego zależał wyłącznie od decyzji Banku. Dodali również, że zgodnie z umową całe ryzyko kursowe związane z tą umową było po stronie kredytobiorcy. Twierdzili, że niedozwolone i niewiążące powodów klauzule umowne zawarte w § 4 ust. 5 i § 2 pkt 20 Regulaminu oraz art. 8.8. umowy, których istotą było ustalenie możliwości rozliczenia zobowiązań kredytowych wyrażonych w PLN płatnościami dokonanymi w CHF, nie określają sposobu ustalenia kursu niezbędnego do takich rozliczeń. W związku z tym nie jest możliwe ustalenie prawidłowej wysokości zobowiązania pozwanego wobec powodów ani zobowiązania powodów wobec pozwanego. To z kolei powoduje, że umowa jest niewykonalna i jako taka nieważna.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powodów na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany Bank wskazywał, że zawarta przez strony umowa jest umową o kredyt walutowy w CHF, a nie kredyt indeksowany czy denominowany. Kwota kredytu wynosiła 128.523,22 CHF, nie więcej niż 259.000 PLN. Zgodnie z pkt 6.1 umowy przyjęto, że oprocentowanie kredytu jest równe stopie bazowej oprocentowania LIBOR 6M, powiększonej o 1,2 punkty procentowe stałej marży. Celem zabezpieczenia roszczeń Banku została na rzecz pozwanego ustanowiona hipoteka zwykła oraz hipoteka kaucyjna. Pozwany podkreślił, że w pkt 8.8 umowy przyjęto, że spłata kredytu następować miała z rachunku bankowego prowadzonego w CHF, który to rachunek miał być zasilany walutą CHF. Kredytobiorcy zobowiązali się zapewnić na rachunku wystarczające kwoty środków do pokrycia wymagalnych należności Banku z tytułu kredytu. Powołując się na treść § 9 ust. 3, ust. 4 oraz § 2 pkt 20 Regulaminu wskazywał, że powodowie mieli prowadzony rachunek walutowy CHF, który mieli zasilać wpłatami bezpośrednio w CHF. W sytuacji gdy powodowie nie zapewnili na rachunku walutowym środków wystarczających na spłatę rat kredytu w CHF, w Regulaminie został przewidziany mechanizm przeliczania rat z CHF na PLN. W tej sytuacji spłata następowała po dokonaniu przeliczenia na PLN, a raty były pobierane z rachunku bankowego prowadzonego w PLN, po przeliczeniu na złote. Stąd, na poczet sumy rat kapitałowo- odsetkowych Bank pobrał z rachunku w PLN 9.262,61 zł. Pobranie rat kredytu z rachunku prowadzonego w PLN było wynikiem świadomej decyzji powodów, związanej z brakiem zapewnienia środków na rachunku prowadzonych w CHF. Było ono dokonane w okresie od czerwca 2008 r. do grudnia 2008 r. Pozwany przekonywał, że powodowie mieli realną możliwość wyboru waluty, w jakiej następowała wypłata środków w ramach łączącej umowy i z takiej możliwości skorzystali, składając dyspozycje wypłaty środków w PLN. Bank przekonywał, że świadczenie kredytowe Banku zostało w sposób jasny i zrozumiały opisane w umowie i stanowiło ono udzielenie kredytu w CHF, a nie w PLN. Istotą kredytu walutowego jest zaś to, że świadczenie Banku stanowią środki pieniężne wyrażone w walucie obcej. Potwierdzeniem walutowego charakteru kredytu wyrażonego w CHF jest konstrukcja pozostałych instytucji umownych, które również wyrażone zostały w CHF. Zabezpieczeniem umowy została bowiem (zgodnie z pkt 9.1 umowy) hipoteka zwykła w kwocie 128.523,22 CHF, oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 15.840,36 CHF. Tym samym kredyt został udzielony wprost w walucie CHF i w tej walucie winien być spłacany. Do stosowania kursu wymiany walut dochodzić mogło jedynie wówczas gdy powodowie złożyliby dyspozycję wypłaty środków w walucie innej niż CHF oraz gdy nie zapewnili środków w CHF na rachunku bankowym wskazanym w umowie kredytu do spłaty. Tym samym przekonywał, że w pozwie powodowie błędnie podnosili twierdzenia oraz błędnie zakładali, że został im udzielony kredyt złotowy, albowiem przedmiotem umowy był kredyt walutowy wyrażony w CHF.

Wyrokiem z 6 lipca 2020 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie w sprawie o Sygn. akt I C 1141/19 (1.) oddalił powództwo w całości, oraz (2.) zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwoty po 1817 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Z powyższym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodzili się powodowie, którzy wywodząc apelację zaskarżyli je w całości. Wnosząc apelację pozwani podnieśli naruszenie szeregu przepisów w tym w szczególności naruszenie:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie w uzasadnieniu wyroku ustaleń sprzecznych ze sobą, polegających na:

a.  błędnym ustaleniu, iż udzielony Powodom Kredyt jest kredytem walutowym,

b.  błędnym ustaleniu, iż Pozwany oddał do dyspozycji Powodów kwotę 128.523,22 CHF, pomimo jednoczesnych prawidłowych ustaleń faktycznych, iż na podstawie art. 5.2 Umowy kredytu hipotecznego nr(...) z dnia 6 maja 2008 r. wypłata kwoty kredytu mogła nastąpić jedynie w złotych, że wypłata kredytu nastąpiła w walucie polskiej w kwocie łącznej 259.000,00 zł, co stanowiło równowartość kwoty łącznej 128.059,33 CHF, oraz mimo że z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że Bank wypłacił środki pieniężne w złotych i nie ma żadnych dowodów, że w związku z ich wypłatą doszło do wykorzystania kwoty 128.523,22 CHF,

c.  błędnym ustaleniu, iż na podstawie Umowy Powodowie mieli możliwość wypłaty kredytu w walucie CHF, pomimo jednoczesnego prawidłowego ustalenia, iż postanowienie art. 5.2 Umowy konkretyzowało walutę wypłaty kredytu i nie pozwalało na wypłatę kredytu w walucie innej niż PLN,

d.  błędnym ustaleniu, iż oświadczenie podpisane przez Powodów, zawarte w Umowie dowodzi, że Powodowie otrzymali Regulamin przed zawarciem Umowy oraz zostali zapoznani z jego treścią (str. 7 uzasadnienia), przy jednoczesnym prawidłowym ustaleniu, iż Umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umownego i zawierała postanowienia typowe i powtarzalne, przyjęte z wzorca (str. 13 uzasadnienia), a przede wszystkim przy jednoczesnym bezpodstawnym uznaniu za niewiarygodne sprzecznych z powyższym wnioskiem zeznań Powodów,

e.  błędnym uznaniu zeznań Powodów za niewiarygodne (str. 7 uzasadnienia) w części, w jakiej zeznali, że nie otrzymali Regulaminu w chwili zawarcia Umowy, podczas gdy Pozwany nie przedstawił dowodu, aby taki Regulamin został doręczony, w szczególności nie przedstawił egzemplarza Regulaminu podpisanego przez Powodów, oraz przy pominięciu zeznań Powodów w części, w jakiej zeznawali, Iż starali się uzyskać kopię Regulaminu już po zawarciu Umowy i kontaktowali się w tym celu z Bankiem,

f.  błędnym ustaleniu, iż Powodowie zostali zapoznani z ryzykiem kursowym w sposób rzetelny, przejrzysty i umożliwiający ocenę konsekwencji ekonomicznych wynikających z zawarcia Umowy, mimo że z zeznań Powodów wynika, iż przedstawiciel Banku nie poinformował ich należycie o ryzyku, a Pozwany nie przedstawił na tę okoliczność żadnych dowodów, poza dokumentami prywatnymi w postaci podpisanych przez Powodów ogólnych oświadczeń, których podpisanie stanowiło warunek uruchomienia kredytu;

g.  błędnym ustaleniu, iż na kształt ostatecznie przyjętego wariantu Umowy decydujący wpływ mieli Powodowie, pomimo jednoczesnego prawidłowego ustalenia, że umowa była oparta na wzorcu umownym, nie była indywidualnie uzgadniana (str. 13 uzasadnienia), oraz przy pominięciu zeznań Powodów, z których wynika, iż kredyt w takim kształcie został im zaproponowany przez doradcę kredytowego, nie byli oni informowani o możliwości wypłaty kredytu w walucie CHF, nie mieli możliwości zaciągnięcia kredytu na realizację założonego celu w walucie polskiej, oraz przy pominięciu treści Wniosku o udzielenie kredytu hipotecznego, stanowiącego element materiału dowodowego;

h.  błędnym ustaleniu, iż ryzyko zmiany kursu było nieograniczone i obciążało obie strony umowy i w tym zakresie Umowa nie doprowadzała do nierównowagi kontraktowej (str. 15 uzasadnienia), pomimo iż z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, iż Bank zabezpieczał się przed ryzykiem kursowym, neutralizując je, a Powodowie nie mieli takiej możliwości nawet w części;

i.  błędnym uznaniu zeznań Powodów za niewiarygodne (str. 7 uzasadnienia) w części, w jakiej zeznali, że zawierali Umowę kredytu w przeświadczeniu, iż jest to kredyt złotowy, a odniesienie do waluty CHF zawarte w Umowie stanowi jedynie konstrukcję stosowaną przez Bank [umożliwiającą zastosowanie niższego oprocentowania], podczas gdy z treści Umowy kredytu wyraźnie wynika, iż była ona przeznaczona na cel finansowany w walucie polskiej, a art. 5.2. Umowy przewidywał możliwość wypłaty kredytu tylko w walucie polskiej, do kwoty maksymalnej 259.000,00 zł, co uzasadniało przekonanie Powodów, iż jest to kredyt w walucie polskiej, a także Wniosek o udzielenie kredytu zawierał zgłoszenie zapotrzebowania na udzielenie kredytu w kwocie 259.000,00 zł, wypłacanego w walucie polskiej, przy spłatach rat również w walucie polskiej;

j.  błędnym ustaleniu (str. 15 uzasadnienia), że sytuacja w której znaleźli się Powodowie nie jest następstwem wad umowy, ale skutkiem zmiennych czynników zewnętrznych, niezależnych od stron, podczas gdy saldo zadłużenia Powodów zwiększyło się o wysokość spread już w momencie złożenia podpisów pod Umową, co wynika z zastosowania kursu kupna do wypłaty i kursy sprzedaży do spłaty kredytu, które to kursy ustala autonomicznie Pozwany - zewnętrznie nie zmieniło się nic, zaś saldo wzrosło o kilkanaście groszy na każdym franku;

k.  błędnym ustaleniu, że z faktu dokonywania przez Powodów regularnych spłat oraz brakiem jego przewalutowania wynika, że kredyt ten jest dla Powodów korzystny, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że saldo zadłużenia z tytułu kapitału kredytu wskazywane przez Bank na dzień 6 sierpnia 2018 r., wynosiło 94.124,90 CHF, a zatem po przeliczeniu według kursu sprzedaży obowiązującego w Banku na ten dzień, tj. 3,7949/1 CHF, wynosiło ono kwotę 357.194,58 zł, co oznacza, że po 9 latach regularnych spłat, zadłużenie było o 98.194,58 zł wyższe, niż kwota wypłaconego kredytu;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędne uznanie, iż na podstawie Umowy, Pozwany oddał do dyspozycji Powodów kwotę 128.523,22 CHF, poprzez samo zobowiązanie się do oddania do dyspozycji kwoty w CHF, przy jednoczesnym braku uprawnienia Powodów do żądania wykonania tego zobowiązania przez Pozwanego, gdyż z art. 5.2 Umowy jednoznacznie wynika, że po jej zawarciu Powodowie nie mogli dysponować środkami pieniężnymi w CHF, albowiem Umowa przewidywała, że jedynymi środkami pieniężnymi, jakie Pozwany zobowiązał się wypłacić Powodom, były nieokreślone kwotowo w Umowie środki pieniężne nominowane w PLN, do kwoty maksymalnej 259.000,00 zł; oraz pomimo prawidłowego ustalenia, iż równowartość kredytu (hipotetycznie) oddanego do dyspozycji Powodów po przeliczeniu na walutę CHF wynosiła 128.059,33 CHF, a zatem mniej, niż kwota CHF określona w Umowie

3.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że z treści Umowy wynika, że została ona sporządzona w sposób spełniający wymogi art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe - mimo że:

- nie oddano do dyspozycji określonej kwoty kredytu na czas oznaczony,

- nie określono kwoty kredytu,

- jej postanowienia nakładały na Powodów obowiązek zwrotu kwoty wyższej niż kwota wykorzystanego kredytu,

- naliczano odsetki od kwoty wyższej niż kwota wykorzystanego kredytu;

4.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wyprowadzenie z materiału dowodowego, tj. z Umowy wniosków z niego niewynikających, tj.:

- przyjęcia, że Umowa została sporządzona w sposób zgodny z naturą stosunku Umowy kredytu i stosunku zobowiązaniowego oraz zasadami współżycia społecznego, a w rezultacie uznanie jej za ważną na podstawie art. 58§1 k.c. w zw. z art. 353(1)§1 k.c.;

- przyjęcia, że wypłata kredytu w złotych była uzgodnionym przez Strony sposobem dysponowania kwotą kredytu oddaną do dyspozycji w CHF, podczas gdy z materiału dowodowego wynika wyraźnie, iż postanowienie nie podlegało indywidualnym negocjacjom i Powodowie nie mieli jakiegokolwiek wpływu na ustalenie struktury transakcji,

- przyjęcia, iż oświadczenia zawarte w Umowie o zapoznaniu się z ryzykiem kursowym i ryzykiem zmiennej stopy procentowej stanowią dowód na to, że Powodowie zostali poinformowani o ryzyku kursowym i specyfice kredytu powiązanego z kursem waluty CHF w stopniu umożliwiającym podjęcie świadomej decyzji o zaciągnięciu spornego zobowiązania, podczas gdy:

- z zeznań Powodów wynika, iż gdyby ich stan wiedzy był zbliżony do obecnego, nie zawarliby spornej Umowy,

- z zeznań Powodów wynika, iż po 12 latach spłaty kredytu kwota kredytu pozostała do spłaty przewyższa kwotę wypłaconą, a sprzedaż nieruchomości kredytowanej nie pozwala na spłatę kredytu (fakt niekwestionowany przez Pozwanego). Kierując się zatem zasadami logiki i doświadczenia życiowego nie sposób przyjąć, aby Powodowie zostali poinformowani o takiej konsekwencji zastosowania mechanizmu denominacji zawartego w Umowie i mając tę świadomość zawarli Umowę,

5.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niezasadne pominięcie zeznań Powodów w zakresie, w jakim zeznawali o okolicznościach istotnych dla sprawy, tj. iż:

- nie byli informowani i świadomi ryzyka kursowego, nie byli informowani o cechach kredytu powiązanego z kursem waluty obcej, w tym o rodzaju stosowanych kursów i sposobie oraz podstawie ich wyliczania, w zakresie niezbędnym do podjęcia świadomej decyzji co do zawarcia umowy kredytowej, tj. w zakresie odpowiadającym ich wiedzy posiadanej obecnie,

- nie mieli możliwości dysponowania środkami z kredytu w sposób inny, niż określony w Umowie,

- nie mieli możliwości dysponowania środkami z kredytu w kwocie 128.523,22 CHF,

- nie mieli możliwości negocjacji postanowień Umowy innych niż parametry kredytu,

- nie zdawali sobie sprawy z zastosowania do przeliczenia poszczególnych transz kredytu kursu kupna waluty obcej, a do przeliczenia rat spłaty kredytu kursu sprzedaży waluty obcej, w sensie wpływu tego mechanizmu na wzrost salda zadłużenia, a nie na formalny przelicznik rat według dwóch kursów, wyłącznie dla celów księgowych,

- nie byli informowani o możliwości spłaty kredytu bezpośrednio w walucie, oraz iż z przedstawionej im oferty jasno wynikało, iż spłata kredytu ma być w złotówkach,

- nie byli informowani na temat mechanizmów zabezpieczających ryzyko walutowe Banku,

- nie byli informowani o spreadzie ani zasadach ustalania kursów walut.

6.  art. 233§ 1 k.p.c. poprzez błędne ustalenie stanu faktycznego, tj. przyjęcie, że:

- Powodowie mieli świadomość ryzyk związanych z Umową, a w szczególności świadomość ryzyka kursowego,

- Umowa nie zawierała w sobie mechanizmu waloryzacji,

- Umowa była podstawą do dokonywania rozliczeń w walucie obcej,

- postanowienie umowne, iż wypłata kredytu nastąpi w walucie PLN stanowi jedynie uzgodnienie sposobu wykonania zobowiązania oddania do dyspozycji kwoty kredytu,

- Bank dokonał oddania do dyspozycji kwoty CHF określonej w Umowie, a złożenie dyspozycji wypłaty kredytu i jego wypłata stanowi już etap wykorzystania kredytu, które to naruszenia miały istotny wpływ na wynik postępowania, bowiem skutkowały błędnym wnioskiem, iż Umowa spełniała essentialia negotii określone w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, co spowodowało błędne niezastosowanie w sprawie art. 58 § 1 k.c. w zwz art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, a w konsekwencji niezastosowane 405, 410, 415 k.c.

7.  art. 65 k.c. poprzez dokonanie błędnej wykładni oświadczeń Stron zawartych w Umowie i błędne ustalenie, iż:

- na podstawie Umowy, Pozwany zobowiązał się do oddania do dyspozycji Powodów kwoty 128.523,22 CHF - pomimo, że treść tej Umowy jednoznacznie wskazuje, że Powodowie nie mogli dysponować tymi środkami pieniężnymi, albowiem Umowa przewidywała, że jedynymi środkami pieniężnymi, jakie Pozwany zobowiązał się wypłacić Powodom, były nieokreślone kwotowo w Umowie środki pieniężne nominowane w PLN, limit 259.000,00 zł określony w art. 5.2. Umowy odnosił się wyłącznie do wypłaty kredytu w walucie polskiej, art. 5.2. Umowy oraz inne jej postanowienia pozwalały na wypłatę kredytu w walucie innej, niż waluta polska,

8.  art. 353(1) k.c. w zw. z 353 § 1 k.c., art. 354 k.c. oraz z 69 ust. 1 Prawa bankowego , poprzez błędną wykładnię ww. przepisów polegającą na błędnym uznaniu, iż zasada swobody umów pozwalała na określenie w Umowie sposobu oddania do dyspozycji kredytu w taki sposób, że kredyt określony w Umowie, jako kredyt w obcej walucie, będzie mógł być wypłacony wyłącznie w walucie polskiej, podczas gdy wniosek taki pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego oraz treścią wyrażonego w art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe zobowiązania banku przez umowę kredytu do oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty środków pieniężnych, a także ogólną zasadą prawa zobowiązań określoną w art. 353 § 1 k.c., zgodnie z którą elementem określającym świadczenie, do którego dłużnik jest zobowiązany, jest uprawnienie wierzyciela do żądania jego wykonania;

9.  art. 69 ust. 1 Prawa bankowego oraz 69 ust. 2 ustawy Prawo bankowe poprzez ich błędną wykładnię polegającą na mylnym zrozumieniu treści zastosowanego przepisu i błędnym ustaleniu pojęć prawnych tj.

- poprzez niedostrzeżenie sprzeczności Umowy z prawem powszechnie obowiązującym w zakresie, w jakim Umowa nie określa essentialia negotii umowy kredytu, tj. kwoty środków oddanych do dyspozycji, terminów i sposobu oddania kwoty kredytu do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony oraz w zakresie, w jakim Umowa zezwala na naliczanie odsetek za korzystanie z kapitału od kwoty innej, niż kwota wykorzystanego kredytu,

- błędne przyjęcie, iż przedmiotowa Umowa została sporządzona w sposób spełniający wymogi art. 69 ustawy Prawo bankowe - mimo że postanowienia Umowy powodowały, iż:

- Powodowie nie mieli prawa dysponowania kwotą kredytu określoną w Umowie,

- Powodowie w dniu zawarcia Umowy nie znali ostatecznej kwoty kredytu - zarówno w walucie CHF, jak i w walucie PLN, obliczanie odsetek za korzystanie z wypłaconego kredytu następowało od kwoty wyższej niż kwota wykorzystanego kredytu, wysokość spłaconego kapitału ze swojej istoty musiała się różnić od otrzymanego kredytu, a zatem kwota kapitału kredytu musiała być zmienna w czasie;

- błędne przyjęcie, iż w stanie faktycznym niniejszej sprawy doszło do oddania do dyspozycji Kredytu w walucie CHF, natomiast postanowienie o wypłacie Kredytu w PLN stanowiło jedynie uzgodnienie sposobu wykorzystania kredytu - postanowienie techniczne regulujące etap wykorzystania Kredytu,

10.  art. 65 § 2 k.c., co spowodowało nieprawidłowe niezastosowanie art. 58 § 1 k.c. w zw. z 358(1) § 5 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego poprzez zakwestionowanie, iż Umowa nie zawierała w sobie mechanizmu waloryzacji, pomimo iż jedyną kwotą oddaną do dyspozycji Powodów była kwota 259.000,00 zł, co spowodowało niedostrzeżenie sprzeczności Umowy z prawem powszechnie obowiązującym w zakresie, w jakim Umowa przewiduje waloryzację kwoty Kredytu, w szczególności w tym, że ustalenie wysokości należności kredytowych następowało jednostronnie przez Pozwanego, a nie przez miernik wartości, oraz iż waloryzacja kwoty kredytu następowała jedynie jednostronnie,

11.  art. 110 Prawa bankowego - poprzez niedostrzeżenie sprzeczności Umowy Kredytu z art. 110 Prawa bankowego, pomimo iż kurs stosowany przez Pozwanego do przeliczeń był obciążony marżą stanowiącą zysk Banku,

12.  art. 385(1) § 1, 2 k.c. w zw. z 353 § 1 kc w zw. z 354 § 1 kc - poprzez błędne uznanie, iż wypłata kwoty w PLN była wykonaniem Umowy nawet w sytuacji stwierdzenia abuzywności Klauzul Przeliczeniowych, podczas gdy w takiej sytuacji należało wypłacić kredytobiorcy kwotę w CHF, czego Bank nie dokonał, co uzasadnia zarzut niewykonania Umowy przez Pozwanego, a w konsekwencji co skutkuje nienależnym charakterem świadczeń, których zwrotu żądają Powodowie,

13.  art. 410 k.c w zw. z art. 405 k.c. poprzez błędne uznanie, iż Pozwany nie jest zobowiązany do zapłaty na rzecz Powodów dochodzonej kwoty w związku z nieważnością Umowy, ewentualnie naruszenie art. 415 k.c poprzez brak uznania bezprawności pobierania kwot pieniężnych z cudzego rachunku przez Pozwanego, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że roszczenie Powodów jest zasadne.

Wobec powyższych zarzutów apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji względnie zaś o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji, przy jednoczesnym uwzględnieniem odrzeczenia o kosztach postępowania według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów zasługiwała na uwzględnienie w całości.

W zakresie stanu faktycznego sąd odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji, przyjmując je za własne, czyniąc integralną częścią poniższych rozważań. Wobec powyższego nie widzi konieczności ich ponownego, szczegółowego przytaczania. W zakresie oceny prawnej zgłoszonego żądania sąd odwoławczy doszedł do wniosków odmiennych od przejętych przez sąd pierwszej instancji.

Zarzuty apelacji dotyczyły oceny, czy umowa zawierała niedozwolone postanowienia umowne, a jeżeli tak, jaki wywołuje to skutek, tj. czy powodowie nie są związani tylko abuzywnymi postanowieniami umowy, która podlega wykonaniu w pozostałym zakresie, czy też konsekwencją wystąpienia niedozwolonych postanowień jest upadek umowy w całości.

W odpowiedzi na tak postawiony problem Sąd Okręgowy na podstawie całości przeprowadzonego postępowania przyjął, iż oceniana umowa zawierała niedozwolone postanowienia umowne co skutkowało ich nieważnością, a w konsekwencji skutkowało także nieważnością całej zawartej przez strony umowy.

Nie był sporny między stronami przede wszystkim status powodów, których niewątpliwie na gruncie niniejszej sprawy należy traktować jak konsumentów. Natomiast kredytodawcą był przedsiębiorca – pozwany Bank w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Niesporne były kolejno także fakt zawarcia umowy kredytu hipotecznego, jak i przede wszystkim treść łączącej strony umowy. Spór w niniejszej sprawie był sporem prawnym bazującym na odmiennej ocenie kwestionowanych postanowień umowy, i w dalszej kolejności na odmiennej ocenie skutków uznania spornych postanowień za klauzule abuzywne.

W ocenie Sądu Okręgowego nieprawidłowe są wnioski Sądu Rejonowego co do tego, że umowa kredytu z 6 maja 2008 r. nie była umową nieważną w oparciu o dyspozycję art. 58 k.c., a zatem, że nie pozostawała w sprzeczności z treścią normy art. 69 prawa bankowego, a w konsekwencji, iż nadawała się do wykonania w całości w oparciu o walutę, w której ją zawierano, a więc CHF. Zgodzić się natomiast należy, iż co do zasady ugruntowane jest już w orzecznictwie stanowisko, że umowa kredytu denominowanego mieści się w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant.

W tym to jednak kontekście za szczególnie trafne uznać należało zarzuty naruszenia art. 353(1) k.c. w zw. z 353 § 1 k.c., art. 354 k.c. oraz z 69 ust. 1 Prawa bankowego oraz 12 oraz art. 385(1) § 1, 2 k.c. w zw. z 353 § 1 kc w zw. z 354 § 1 kc.

Wskazać bowiem należy, iż zgodnie z treścią art. 385(1) § 1,k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Na podstawie art. 385 ² k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Wszystkie przesłanki zasadności roszczenia opartego na art. 385 ¹ § 1 k.c. zostały w sprawie niniejszej wykazane, a Sąd Rejonowy odniósł się do nich wyczerpująco w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Analizując spełnienie przesłanek wskazanych w ww. przepisie Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, iż powodowie zawarli przedmiotową umowę działając jako konsumenci, w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Jak wynika bowiem z pkt 4 umowy celem jej zawarcia był zakup nieruchomości na rynku wtórnym, refinansowanie wkładu własnego, remont kredytowanej nieruchomości oraz refinansowanie kosztów około kredytowych. Umowa została zawarta na imiona i nazwiska powodów bez związku z jakąkolwiek działalnością zarobkową.

Przepisy art. 385 ¹ -385 ² k.c. zostały wprowadzone do Kodeksu cywilnego przez ustawę z 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271), w celu transpozycji do prawa polskiego postanowień dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Zgodnie z art. 6 w/w Dyrektywy Państwa Członkowskie postanowiły bowiem, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Przepisy te stanowią rdzeń systemu ochrony konsumenta przed wykorzystywaniem przez przedsiębiorców silniejszej pozycji kontraktowej, związanej z możliwością jednostronnego kształtowania treści wiążących strony postanowień, w celu zastrzegania klauzul niekorzystnych dla konsumenta (klauzul abuzywnych). Ich celem jest wyeliminowanie stosowania przez przedsiębiorców w stosunkach z konsumentami postanowień abuzywnych.

Wbrew twierdzeniom pozwanego, analizowane postanowienia umowy i regulaminu nie określały precyzyjnie rzeczywistej wysokości świadczenia banku, jak też świadczeń kredytobiorców, w sposób możliwy do ustalenia bez decyzji banku. Brak było bowiem wskazania, na podstawie jakich kryteriów bank ustala kurs wymiany waluty obcej, zarówno w momencie uruchomienia kredytu, jak i spłaty poszczególnych rat. Doprowadziło to Sąd do słusznego wniosku, że w niniejszej sprawie postanowienie umowne określające główne świadczenie stron w postaci obowiązku zwrotu kredytu i uiszczenia odsetek nie było jednoznacznie określone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (było bowiem dotknięte brakiem przejrzystości i jednoznaczności kryteriów, którymi bank kierował się ustalając kurs walut). Na podkreślenie zasługiwał fakt, iż sposób określania kursów wymiany walut, a zatem jednoczenie pozostającej do spłaty należności był nie tylko nieweryfikowalny ale również całkowicie dowolny co w oczywisty sposób godziło w interesy powodów.

W wyroku w sprawie C-186/16, TSUE wskazał w tezie drugiej i trzeciej sentencji, że:

„2) Artykuł 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że wymóg wyrażenia warunku umownego prostym i zrozumiałym językiem oznacza, że w wypadku umów kredytowych instytucje finansowe muszą zapewnić kredytobiorcom informacje wystarczające do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. W tym względzie wymóg ów oznacza, że warunek dotyczący spłaty kredytu w tej samej walucie obcej co waluta, w której kredyt został zaciągnięty, musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacować – potencjalnie istotne – konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Do sądu krajowego należy dokonanie niezbędnych ustaleń w tym zakresie.

3) Artykuł 3 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że oceny nieuczciwego charakteru warunku umownego należy dokonywać w odniesieniu do momentu zawarcia danej umowy, z uwzględnieniem ogółu okoliczności, które mogły być znane przedsiębiorcy w owym momencie i mogły mieć wpływ na późniejsze jej wykonanie. Do sądu odsyłającego należy ocena istnienia ewentualnej nierównowagi w rozumieniu rzeczonego przepisu, której to oceny należy dokonać w świetle ogółu okoliczności faktycznych sprawy w postępowaniu głównym i z uwzględnieniem między innymi fachowej wiedzy przedsiębiorcy, w tym przypadku banku, w zakresie ewentualnych wahań kursów wymiany i ryzyka wiążących się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej.”

Z powyższego wynika, że wymogu przejrzystości warunków umownych wynikającego z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym, lecz przeciwnie, z uwagi na to, że ustanowiony przez dyrektywę 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażenia warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem i w konsekwencji przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej (por. wyroki: z dnia 30 kwietnia 2014 r., K., C 26/13, EU:C:2014:282, pkt 71, 72; z dnia 9 lipca 2015 r., B., C 348/14, EU:C:2015:447, pkt 52). Wymóg wyrażenia warunku umownego prostym i zrozumiałym językiem nakazuje, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się ów warunek, a także, w zależności od przypadku, związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne (por. wyroki: z dnia 30 kwietnia 2014 r., K., C 26/13, EU:C:2014:282, pkt 75; z dnia 23 kwietnia 2015 r., V. H., C 96/14, EU:C:2015:262, pkt 50).

Pozwany jak wskazano zaś powyżej nie dopełnił tak określonych obowiązków względem powodów, wobec czego uniemożliwił mu oszacowanie konsekwencji ekonomicznych przyjętych zobowiązań. Sposób kształtowania kursu banku nie został wskazany w sposób który umożliwiałby konsumentowi chociażby dokonanie samodzielnie jego weryfikacji. Wobec powyższego, tak jak już wskazano, udzielonych informacji nie można uznać za właściwą informację co do tego, jak bardzo może wzrosnąć kurs CHF w okresie kredytowania i jak duże jest ryzyko wzrostu kursu waluty. W szczególności bank nie uświadomił powodów, że ci ponosić będą ryzyko niczym nieograniczone.

Istota przedmiotowego kredytu jest specyficzna. Konsument chce otrzymać walutę krajową, przedsiębiorca zezwala konsumentowi na spłatę kredytu w walucie krajowej, zaś spłata kredytu w walucie w jakiej został zaciągnięty wymaga jego zgody. Podobnie jedynie od dobrej woli banku zależy czy kredyt zostanie wypłacony w walucie określonej w umowie. Wynika z tego, że określenie kwoty kredytu w CHF ma charakter sztuczny i spełnia inną rolę, niż wynika to z treści umowy. Bank w umowie zawartej z powodami nie podał w jaki sposób kształtowany jest kurs waluty mający bezpośredni wpływ na wysokość zadłużenia, uzasadnione było wobec tego przyjęcie, że kurs ten mógł być kształtowany dowolnie. Żadne kryteria jego ustalania nie zostały powodom przedstawione, a więc nie mieli oni żadnych faktycznych możliwości zweryfikowania prawidłowości ustalenia kursu wskazanego stosowanego przez bank.

Sąd Okręgowy podziela zatem stanowisko Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r. III CSK 159/17, iż mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, zaś klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną.

W istocie chodzi o to by konsument mógł ocenić ekonomiczne skutki zawarcia umowy, zatem musi dysponować jakąkolwiek wiedzą na temat czynników kształtujących relacje pomiędzy walutami (CHF i PLN). Z zeznań powodów P. P. oraz T. S. (2) jasno wynika, iż nie poinformowano ich w jaki sposób może sprawdzić kurs, nie przedstawiono kształtowania się relacji miedzy kursami CHF i PLN. Niezbędną wiedzą jest natomiast znajomość kursów tych walut w okresie porównywalnym z czasem trwania umowy.

Niewątpliwe jest, iż konsument powinien dysponować wiedzą na temat tego, czy kurs franka do waluty krajowej jest w chwili zawarcia umowy zamrożony, adekwatny czy zawyżony, wreszcie ze względu na czas trwania umowy - jakie jest prawdopodobieństwo zaistnienia kryzysu gospodarczego w okresie objętym umową, i jaka w takiej sytuacji w przeszłości była relacja pomiędzy frankiem a innymi walutami. Brak wiedzy w tym zakresie stoi na przeszkodzie w uznaniu, że oświadczenie woli zawarcia umowy o kredyt w walucie obcej zostało złożone w sposób świadomy, co do konsekwencji prawnych podjętej decyzji.

Oferując konsumentowi tak ryzykowny produkt finansowy bank powinien wiedzę w tym zakresie posiadać i przekazać ją klientowi. Brak udzielenia tego rodzaju informacji skutkuje powstaniem nierówności szans prawidłowej oceny ekonomicznych skutków zawartej umowy, przy czym nierówność ta ma charakter krzywdzący konsumenta.

Nie budziła zatem wątpliwości Sądu Odwoławczego ocena, iż postanowienia dotyczące odesłania do tabeli kursowej oraz waloryzacji kredytu są sprzeczne z dobrymi obyczajami, a także naruszają w sposób rażący interesy konsumenta. Wynika to z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Pozwany nie wykazał zaś aby postanowienia w nim zawarte zostały indywidualnie z powodami uzgodnione, wręcz przeciwnie z wiarygodnych zeznań strony wynika, że zakres informacji podanych konsumentowi wskazywał na naruszenie równowagi stron kontraktu, był nierzetelny i nie odpowiadał wymogom stawianym chociażby w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE. Strona pozwana nie przedstawiła natomiast żadnego materiału dowodowego na poparcie tezy odmiennej.

W konsekwencji Sąd Odwoławczy w pełni podzielił ocenę Sądu Rejonowego co do uznania, że zakres informacji co do ryzyka zmiany kursu walut i co do sposobu ustalania kursu przez bank był niewystarczający do podjęcia przez powodów świadomej decyzji, by informacje te były rzetelne i nie polegały na akcentowaniu przede wszystkim zalet wynikających z zawarcia przedmiotowej umowy. Zgodzić należy się również z tezą, iż działanie banku było względem konsumenta nieuczciwe i nie odzwierciedlało równowagi kontraktowej. Materiał dowodowy nie dał podstaw do przyjęcia, że ryzyko walutowe obciążało w taki sam sposób pozwany bank i powodów.

Skoro kwestionowane przez powodów postanowienia umowy kredytu stanowiły klauzulę określającą główne świadczenia stron to ich eliminacja z umowy jako postanowień bezskutecznych inaczej niż przyjął Sąd Rejonowy skutkowała upadkiem całej umowy. Powodowie od wniesienia pozwu podnosili kwestię nieważności umowy i wyrażali zgodę na to, że konsekwencją uznania zapisów za abuzywne może być nieważność całej umowy. Konsekwencją wobec powyższego uznania spornych postanowień za niedozwolone i braku woli (ze strony konsumentów) oraz możliwości zastąpienia ich innymi nieabuzywnymi postanowieniami jest upadek całej umowy. Skutek ten następuje od samego początku i z mocy samego prawa (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 r., II CSK 750/15, niepubl.; wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018/7-8/79; wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 20 września 2018 r., C-51/17, (...) Bank (...)., (...) (...) K. Z.. przeciwko T. I. i E. K.). Nieistotny jest przy tym sposób wykonania umowy - często wyrażona zgoda na spłatę kredytu w walucie obcej, skutki wejścia w życie tzw. ustawy antyspreadowej czy faktyczny sposób ustalenia kursu walut.

W niniejszej sprawie kwota kredytu wyrażona jest we frankach szwajcarskich, co tym bardziej powoduje nieprawidłowość oceny Sądu Rejonowego, że po wyeliminowaniu z niej postanowień dotyczących sposobu ustalania kursów po jakich nastąpić ma wypłata kredytu oraz jego spłata nie jest możliwe jej wykonanie właśnie w tejże walucie obcej. Bez tych bowiem postanowień wypłata kredytu jest niemożliwa, jako że zgodnie z umową, miała ona nastąpić w złotych. Jeśli zaś nieznany jest kurs po jakim kwota kredytu udzielonego we frankach miała zostać wypłacona, to nie można ustalić jaką kwotę kredytu należy wypłacić kredytobiorcy. Ponadto, nawet jeśli byłoby możliwe ustalenie jaką kwotę w złotych powinien wypłacić bank, to nieznany byłby mechanizm ustalania kursów po jakich kredytobiorca miałby następnie spłacać kredyt, jako że również ten mechanizm okazał się abuzywny. W ocenie Sądu Okręgowego nie byłoby jednocześnie możliwym utrzymanie w mocy obowiązującej umowy poprzez zastąpienie zapisów dotyczących ustalenia kursu waluty poprzez zastosowanie przewidzianego w art. 358 § 2 k.c. do przeliczeń walutowych średniego kursu NBP. Norma ta nie stanowi przepisu dyspozytywnego, na który wskazuje Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W pkt 48 wyroku z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C 260/18, TSUE z powołaniem na wcześniejsze orzecznictwo wskazał, iż rzeczony art. 6 ust. 1 nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy miał możliwość zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie, gdy strony danej umowy wyrażą na to zgodę, przy czym możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, tak że ten ostatni zostałby tym ukarany. Dalej w pkt 59 i 60 ww. orzeczenia podkreślono, że ta możliwość zastąpienia, która stanowi wyjątek od ogólnej zasady, zgodnie z którą dana umowa pozostaje wiążąca dla stron tylko wtedy, gdy może ona nadal obowiązywać bez zawartych w niej nieuczciwych warunków, jest ograniczona do przepisów prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mających zastosowanie, jeżeli strony wyrażą na to zgodę, i opiera się w szczególności na tym, że takie przepisy nie mają zawierać nieuczciwych warunków (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 kwietnia 2014 r., K. i K. R., C-26/13, EU:C:2014:282, pkt 81; a także z dnia 26 marca 2019 r., A. B. i B., C-70/17 i C-179/17, EU:C:2019:250, pkt 59). Przepisy te mają bowiem odzwierciedlać równowagę, którą prawodawca krajowy starał się ustanowić między całością praw i obowiązków stron określonych umów na wypadek, gdyby strony albo nie odstąpiły od standardowej normy ustanowionej przez ustawodawcę krajowego dla danych umów, albo wyraźnie wybrały możliwość zastosowania normy wprowadzonej w tym celu przez ustawodawcę krajowego. Art. 358 § 2 k.c. zakłada natomiast, iż wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej. Z treści ww. przepisu wynika zatem, iż celem jego wprowadzenia do polskiego porządku prawnego nie było zapewnienie równowagi między całością praw i obowiązków stron określonych umów, na wypadek uznania postanowień umownych za niedozwolone. Na powyższe wskazuje chociażby redakcja przepisu, wskazująca na to, iż czynność prawna może zastrzec inaczej. Co oznacza, iż strony stosunku zobowiązaniowego mogą wyłączyć działanie rozważanego przepisu, co jednoznacznie wskazuje, iż przepis ten nie jest przepisem dyspozytywnym, na który wskazuje TSUE w swoich orzeczeniach.

W konsekwencji odmiennie niż przyjął Sąd Rejonowy stwierdzić należy, że po wyeliminowaniu abuzywnych postanowień z umowy zawartej przez strony jej treść wykracza poza granice swobody umów, i należy na podstawie art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. uznać ją za nieważną wobec niemożności pozostawienia jej w tym kształcie w obrocie prawnym. Takiej ocenie nie sprzeciwia się art. 6 dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. W wyroku z 3 października 2019 r., wydanym w sprawie C – 260/19 K. D. i J. D. przeciwko (...) Bank (...) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że to konsument decyduje, czy chce korzystać z ochrony przewidzianej dyrektywą 93/13/EWG i godzi się na możliwe skutki tej ochrony czy rezygnuje z niej, chcąc uniknąć konsekwencji nieważności kontraktu i zgadza się na dalsze wykonywanie umowy zgodnie treścią uwzględniającą abuzywne postanowienia. Zgodzić się należy, że z treści omawianego orzeczenia nie wynika, aby konsument mógł wybrać samodzielnie skutek eliminacji spornych klauzul indeksacyjnych tj. wskazać, że chce, aby umowa trwała dalej z pominięciem nieuczciwych klauzul, pomimo że taka umowa jest niezgodna z prawem krajowym, czy też chce jej unieważnienia.

Wobec stwierdzenia, że zawarta przez strony umowa była nieważna, uznać należało, że wszystkie uiszczone przez powodów od chwili podpisania umowy raty stanowiły nienależne świadczenia w rozumieniu art. 410 k.c. W świetle § 2 tego przepisu świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Zgodnie zaś z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten ma zgodnie z art. 410 § 1 k.c. zastosowanie do świadczenia nienależnego. A zatem również zarzut apelacji naruszenia art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. musi zostać oceniony jako zasadny. Z treści art. 410 k.c. wynika bowiem, że każde świadczenie spełnione w ramach wykonywania nieważnej czynności prawnej (np. umowy) jest świadczeniem nienależnym i co do każdego z tych świadczeń powstaje odrębne zobowiązanie do jego zwrotu.

Uwzględnienie żądania w zakresie odsetek znalazło również swojej uzasadnienie w dyspozycji art. 410 k.c., 455 k.c. i 481 § 1 k.c., które stanowią, że roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Jego wymagalność zależy zatem od wezwania wzbogaconego do zwrotu nienależnego świadczenia zgodnie z art. 455 k.c. Zgodnie z treścią tego przepisu, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, że zachodzą podstawy do uwzględnienia apelacji i z tego względu na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz przepisów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.