Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 czerwca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: protokolant sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2022 roku w Rybniku

sprawy z powództwa R. G., M. F.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala, nieistnienie pomiędzy powodami R. G. i M. F. a pozwaną (...) Bank (...) Spółką Akcyjną w W. stosunku prawnego Umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) zawartej w dniu 18 czerwca 2007 roku pomiędzy R. G. i M. G., jako kredytobiorcami a (...) Bank Spółką Akcyjną w W. jako kredytodawcą;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda R. G. kwotę 358 000,75 zł (trzysta pięćdziesiąt osiem tysięcy siedemdziesiąt pięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 listopada 2020 roku do dnia zapłaty;

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki M. F. kwotę 102 453,57 zł (sto dwa tysiące czterysta pięćdziesiąt trzy złote pięćdziesiąt siedem groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 listopada 2020 roku do dnia zapłaty;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda R. G. kwotę 9 112,18 zł (dziewięć tysięcy sto dwanaście złotych osiemnaście groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu,

5.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki M. F. kwotę 2 721,82 zł (dwa tysiące siedemset dwadzieścia jeden złotych osiemdziesiąt dwa grosze) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 2919/20

UZASADNIENIE

Powodowie R. G. i M. F. wnieśli o zasądzenie od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 358 000,75 zł na rzecz R. G. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 listopada 2020 roku do dnia zapłaty oraz kwoty 102 453,57 zł na rzecz M. F. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 listopada 2020 roku do dnia zapłaty. Powodowie wnieśli ponadto o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu E. Nr (...) z dnia 18 czerwca 2007 roku, a także o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wyjaśniali, że zawarta umowa zawierała w sobie niedozwolone postanowienia umowne, które stanowiły niedopuszczalną modyfikację stosunku prawnego – przedmiotowej umowy kredytu bankowego. Wskazane postanowienia naruszały zdaniem powodów zasadę swobody umów oraz zasady współżycia społecznego. Uzasadniając swoje twierdzenie, powodowie wskazali, że zawarta umowa zawierała w swej treści mechanizm indeksacji – dwukrotnego przeliczania należności z PLN na (...). Pierwsze przeliczenie kwoty kredytu na walutę obcą przewidziano przy uruchomieniu kredytu, a drugie przeliczenie miało następować w momencie spłaty każdej raty kredytu.

Ponadto, powodowie podnieśli, że umowa kredytu została zawarta z wykorzystaniem wzorca umownego, a oni jako kredytobiorcy nie mieli wpływy na treść postanowień umowy dotyczących indeksacji, postanowienia umowy nadto nie były z nimi indywidualnie uzgadniane oraz nie zostały umówione z nimi w sposób należyty i umożliwiające zrozumienie ich istoty czy też samego pojęcia indeksacji. Przede wszystkim, nie zostali poinformowani o nieograniczonym ryzyku walutowym oraz nie zostały im przedstawione informacje dotyczące sposobu ustalania przez stronę pozwaną kursu (...) według którego miało być obliczane świadczenie stron. W chwili podpisywania umowy, jak i w okresie późniejszym faktyczna wysokość ich zobowiązania pozostała nieznana, a kwota kredytu oraz wysokość rat spłaty kredytu uzależniona została od mierników wartości im nieznanych, w tym w postaci kursu kupna i kursu sprzedaży dewiz franka szwajcarskiego obowiązującego i ustalanego przez pozwaną w sposób arbitralny. Nie zostały im również wyjaśnione kwestie związane z mechanizmami ustalania kursu waluty przez bank, ustalenia przez bank oprocentowania. Nie wskazano im na możliwość ani parametry umożliwiające następczą weryfikację wprowadzonych przez pozwaną wysokości waluty i stawek oprocentowania. Nie mieli zatem wiedzy o rzeczywistym ryzyku związanym z zawarciem w/w umowy. Dalej, powodowie wyjaśniali, iż zostali zapewnieni o stabilności kursu (...), co miało istotny wpływ na podjęcie przez nich decyzji o zaciągnięciu kredytu indeksowanego kursem (...). Wpływ na podjęcie decyzji o zaciągnięciu kredytu we frankach miał również fakt, iż powodowie początkowo byli zainteresowani zawarciem kredytu w złotówkach, jednakże zostali poinformowani przez Bank o braku zdolności kredytowej. Przekazywane informacje obejmowały wysokość rat, które będą uiszczać wybierając kredyt złotowy oraz kredyt indeksowany kursem (...). Jednocześnie informacje wskazywały, że kredyt indeksowany kursem (...) będzie korzystniejszy niż kredyt złotowy. Na ich podstawie, powodowie podjęli decyzję o zawarciu umowy kredytu indeksowanego kursem do (...). Informacje podane powodom przez pracownika banku zostały przedstawione w sposób mający na celu wyeksponowanie korzyści i zalet z zawarcia przedmiotowej umowy kredytu.

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) Bank Spółka Akcyjna w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Z ostrożności procesowej pozwana podniosła w przypadku ewentualnego uznania przez Sąd, że umowa jest nieważna i zasądzenia dochodzonej pozwem przez powodów kwoty na tej podstawie zarzut potrącenia wierzytelności dochodzonej przez powodów w niniejszej sprawie z jej wzajemną wierzytelnością o zwrot kwoty udzielonego powodom kredytu tj. kwoty 700 00,00 zł do wysokości wierzytelności niższej. Z ostrożności procesowej podniosła również zarzut zatrzymania łącznie kwoty 960 056,12 zł. Na powyższą kwotę składała się kwota 700 000,00 zł stanowiąca roszczenie pozwanego o zwrot kwoty kredytu udzielonego powodowi oraz kwota 260 056,12 zł stanowiąca roszczenie pozwanego o zwrot tzw. wynagrodzenia z tytułu korzystania z kapitału. Ponadto, pozwana podniosła również zarzut przedawnienia roszczeń wymagalnych dawniej niż trzy lata przed podjęciem przez powodów próby przerwania biegu przedawnienia w sprawie.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew strona pozwana przyznała, że strony łączy umowa kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego umowa kredytu walutowego. Pozwana podniosła, że powodowie nie posiadają interesu prawnego w ramach żądania o ustalenie nieważności umowy. Zdaniem pozwanej istnienie interesu prawnego nie zostało przez powodów wykazane. Pozwana, wskazała że umowa kredytu stanowi przy tym ważne i skuteczne zobowiązanie i brak jest podstaw do stwierdzenia jej nieważności z mocy prawa. Umowa została zawarta w sposób ważny, zawierała niezbędne postanowienia umowy kredytu, zgodnie z art. 69 ustawy Prawa Bankowego. Umowa kształtowała prawa i obowiązki stron zgodnie z dobrymi obyczajami, jej postanowienia nie naruszały interesu powodów, tym bardziej w stopniu rażącym. Umowa nie zawierała postanowień abuzywnych.

Strona pozwana dodatkowo podała, że powodowie zostali nie tylko właściwie i wyczerpująco poinformowani o treści umowy oraz o wszelkich konsekwencjach jej zawarcia, w tym o ryzyku kursowym i związanych z tym konsekwencji. Dalej, pozwana zaznaczyła, iż świadomość istnienia ryzyka kursowego przy zawieraniu umów w oparciu o kurs waluty obcej stanowi okoliczność notoryjną. Kwestia świadomości ryzyka związanego z zmiana kursów walut oraz wynikających z tego konsekwencji została również jednoznacznie potwierdzona przez powodów w umowie. Powodowie dokonali wyboru oferty w sposób samodzielny oraz sami zdecydowali się na kredyt walutowy. Ponadto, pozwana podniosła, iż istniała możliwość zawarcia wspomnianej umowy bez klauzul indeksacyjnych będących przedmiotem sporu, jednakże strona powodowa wnioskowała o wpisanie indeksacji kursem (...) do umowy. Wobec powyższego, strona pozwana stwierdziła, że powodowie nie tylko zdawali sobie sprawę z konsekwencji postanowień umowy, ale również mieli rzeczywisty wpływ na jej treść i postanowienia.

Następnie strona pozwana wyjaśniała, że kurs (...)/PLN ustalony w tabeli kursów był wyznaczany w oparciu o obiektywne, rynkowe czynniki. Natomiast samo indeksowanie kredytu kursem waluty obcej tj. przeliczanie kredytu po kursie kupna, a rat kredytu po kursie sprzedaży było dopuszczalne nawet przed wejściem w życie ustawy z 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw tzw. Ustawy antyspreadowej, a po wejściu w życie wspomnianej nowelizacji prawa bankowego taki typ umowy został explicite w art. 69 Prawa bankowego dopuszczony jako możliwy wariant umowy kredytu. Stosowanie kursu kupna i sprzedaży było oczywistą konsekwencją indeksacji kursem (...). Ponosiła koszty spreadu na rynku międzybankowym. Żeby udzielić powodom kredytu indeksowanego do (...) musiała wejść w posiadanie odpowiedniej sumy franków szwajcarskich. Wobec powyższego, w związku z umową, pozyskała (...) celem finansowania akcji kredytowej powodów na rynku bankowym, ponosząc koszty kupna i sprzedaży waluty, co z kolei uzasadniało stosowanie kursu kupna i sprzedaży również w relacjach z powodami. Finansowanie kredytu w taki sposób umożliwiło zastosowanie w umowie niższego oprocentowania. Saldo kredytu, harmonogram, raty, zapis księgowy kredytu zostały wyrażone w walucie (...).

Zdaniem strony pozwanej, powodowie usiłują uniknąć konsekwencji dokonanego przez siebie wyboru, którego dokonali ponieważ zależało mu na niższym oprocentowaniu niż w przypadku gdyby zdecydowali się na kredyt złotowy. Zdaniem pozwanej zarzuty powodów były niezasadne, a rzeczywistą przyczyną powództwa nie były rzekome wady prawne umowy, ale obiektywny i niezależny od niej wzrost kursu franka szwajcarskiego. Powodowie wiedzieli, że umowa wiąże się z ryzykiem kursowym i na to się zgodzili. Obecnie bezpodstawnie dążyli do eliminacji skutków tego ryzyka. Pozwana zaznaczała, że zasady ustalenia kursów walut były obiektywne i jednakowe dla wszystkich klientów. Były one stosowane w wykonaniu ustawy prawo bankowe, w ten sam sposób przez wiele lat przed zawarciem umowy, przy pełnej akceptacji państwowych organów nadzoru i kontroli.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

W dniu 18 czerwca 2007 roku powodowie R. G. i M. F. (na chwilę podpisywania umowy: M. G.) zawarli z poprzednikiem prawnym powoda (...) Bank Spółką Akcyjną w W. umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) o nr (...). Kredyt przeznaczony był na cele mieszkaniowe tj. na zakup nieruchomości położanej w Ż. przy ul. (...) oraz remont budynku mieszkalnego.

Zawarcie przedmiotowej umowy poprzedziło uprzednio próbę zwarcia kredytu w złotówkach przez stronę powodową. Powodowie zostali jednak poinformowani przez bank, że utracili zdolność kredytową niezbędną do zaciągnięcia kredytu w złotówkach. Zawarcie umowy zostało poprzedzone dwoma spotkaniami z przedstawicielem Banku.

Zgodnie z zawartą umową Bank udzielił powodom kredytu w wysokości 700 000,00 zł indeksowanego do (...) na okres 360 miesięcy od dnia 18 czerwca 2007 r. do dnia 22 czerwca 2037 r. Kwota kredytu indeksowanego do (...) przy tym miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu. Kredyt miał być wykorzystany w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z „tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu.

Kredyt miał zostać wypłacony powodom w dwóch transzach tj. dniu 18 czerwca 2007 w kwocie 540 000,00 zł oraz w dniu 15 sierpnia 2007 r. w kwocie w wysokości 160 000,00 zł. Powodowie zobowiązali się po wykorzystaniu kredytu do jego spłaty w wraz z odsetkami w 360 ratach miesięcznych w dniu 20 – go każdego miesiąca, począwszy od 22 października 2007 r. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych określona miała być w (...). Spłata rat kapitałowo – odsetkowych dokonywana miała być w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitało – odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku. Oprocentowanie kredytu w całym okresie kredytowania miało być zmienne i stanowiło sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży banku w wysokości 1,40 punktów procentowych, z zastrzeżeniami, o których była mowa w ust. 6 Umowy. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 3,87% w stosunku rocznym i było równe stawce odniesienia, którą była stawka rynku pieniężnego LIBOR 3 - miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc zawarcia umowy publikowana na stronie serwisu (...) lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym, powiększonej o marżę banku w w/w wysokości. Jako prawne zabezpieczenie kredytu wskazano hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 1 400 000,00 zł. oraz cesję na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia budowy domu rodzinnego oraz domu rodzinnego od ognia i innych zdarzeń losowych. Powodowie oświadczyli w umowie, że zostali poinformowani przez bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumieją wynikające z tego konsekwencje, jak również, że akceptują zasady funkcjonowania kredytu denominowanego w walucie wymienianej, w szczególności zasady wskazane w umowie w zakresie sposobu uruchomienia i wykorzystania kredytu oraz warunków jego spłaty (§11 pkt. 4 i 5 umowy).

Dowody:

- umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) o nr Nr (...) k. 32-41.

- zaświadczenie k. 42-45.

- protokół z rozprawy z dnia 1.03.2022 r. k. 306-308.

(...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. jest następcą prawnym (...) Bank Spółki Akcyjnej w W..

Bezsporne.

Pismem, które wpłynęło do pozwanej w dniu 21 października 2020 roku powodowie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty 605 216,74 zł w zakresie nienależnie spełnionych przez nich na rzecz pozwanej rat w okresie od dnia 20 lipca 2007 do dnia 20 sierpnia 2020 r. z uwagi na nieważność umowy kredytu o nr (...) na wskazany w piśmie rachunek bankowy niezwłocznie nie później jednak niż w terminie 30 dni liczonych od dnia otrzymania pisma.

W razie nieuwzględnienia reklamacji w zakresie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu nieważności umowy powodowie wnieśli o zapłatę kwoty 191 344,19 zł tytułem nienależnie pobranych rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinniśmy spłacić w okresie od dnia 20 października 2007 r. do dnia 20 sierpnia 2020 r.

Pismem z dnia 10 listopada 2020 r. powodowie otrzymali odpowiedź na reklamację, w której pozwany zakwestionował wszystkie roszczenia powoda.

Dowód:

- reklamacja k. 46-48.

- odpowiedź na reklamację k. 49-52.

Powodowie zwarli przedmiotową umowę o kredyt, będąc małżeństwem, na cele mieszkaniowe. W dniu 31 marca 2015 r., wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach Wydział II Cywilny Ośrodek (...) w R. o sygn. akt. II RC 85/15 małżeństwo powodów zostało rozwiązane.

W czasie trwania małżeństwa, powodowie spłacali kredyt wspólnie, natomiast po rozwiązaniu małżeństwa, kredyt był spłacany przez powoda. Do czasu prawomocności wyroku rozwodowego strony uiściły na rzecz pozwanej kwotę 245 565,18 zł, po rozwiązaniu małżeństwa powód uiścił nadto kwotę 255 547,18 zł.

Dowód:

- zeznania protokół k. 306-308.

- wyrok Sądu Okręgowego z 31.03.2015 r. sygn. akt. II RC 85/15.k. 40-41.

- zaświadczenie k. 42-45.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił głównie w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty. Sąd ocenił dowody z dokumentów jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie podważały ich prawdziwości i autentyczności. Sąd nie miał podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Zeznania powodów Sąd ocenił jako wiarygodne - choć - podobnie jak w innych tego typy sprawach – akcentowali oni zaufanie do banku. Częściowo znalazły one potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd nie znalazł podstaw, aby nie dać wiary zeznaniom powodów dotyczących okoliczności zawarcia umowy kredytu, tym bardziej, że z dowodów przedstawionych przez pozwanego nie wynikają odmienne fakty.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania złożone przez świadków I. K. oraz D. H., choć zeznania te nie przyczyniły się do ustalenia stanu faktycznego w sprawie albowiem żadna ze świadków nie brała udziału w oferowaniu powodom umowy kredytu oraz w podpisywaniu umowy z powodami.

Na podstawie art 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wnioski o dopuszczenie dowodów z opinii biegłego sądowego z zakresu finansów i rachunkowości zgłoszony przez stronę powodową i z opinii biegłego z zakresu finansów, bankowości i rachunkowości zgłoszony przez pozwaną. Sąd uznał bowiem, że wymienione dowody nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż w sprawie istotna była treść łączącej strony umowy, a nie mechanizmy finansowe dotyczące udzielonego kredytu, stosowane przez pozwaną.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo było zasadne.

W myśl art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny zachodzi wówczas, gdy istnieje niepewność danego prawa lub stosunku prawnego, zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych. Samo istnienie możliwości wytoczenia powództwa o świadczenie nie w każdej sytuacji świadczyć będzie o braku interesu prawnego w żądaniu ustalenia. Brak interesu prawnego wystąpi jedynie wówczas, gdy wyrok zasądzający świadczenie zapewni pełną (adekwatną do sytuacji prawnej powoda) ochronę prawną jego uzasadnionych interesów. W piśmiennictwie i przede wszystkim w orzecznictwie utrwalił się pogląd, zgodnie z którym interes prawny rozumieć należy jako obiektywnie występującą potrzebę ochrony sfery prawnej powoda, którego prawa zostały lub mogą zostać zagrożone, bądź też co do istnienia lub treści których występuje stan niepewności. Ocena interesu prawnego wymaga zindywidualizowanych, elastycznych kryteriów, uwzględniających celowościowe podstawy powództwa z art. 189 k.p.c. Jedną z przesłanek badanych przy rozważaniu celowości wykorzystania powództwa o ustalenie jest znaczenie, jakie wyrok ustalający wywarłby na sytuację prawną strony powodowej. O występowaniu interesu prawnego świadczy możliwość stanowczego zakończenia na tej drodze sporu, natomiast przeciwko jego istnieniu - możliwość uzyskania pełniejszej ochrony praw strony powodowej w drodze innego powództwa (zob. m.in. wyrok SN z 15.10.2002 r. II CKN 833/00, Lex nr 483288; wyrok SN z 30.11.2005 r. III CK 277/05, Lex nr 346213; wyrok SN z 29.03.2012 r., I CSK 325/11, Lex nr 1171285; wyrok SN z 5.09.2012 r., IV CSK 589/11, Lex nr 1232242). W ocenie Sądu powodowie mają zatem prawo do uzyskania odpowiedzi na pytanie czy umowa kredytowa była dla nich wiążąca, a jeśli tak to w jakim zakresie i na jakich warunkach powinni ją byli wykonywać. Merytoryczne rozpoznanie roszczeń powodów zgłoszonych w niniejszym postępowaniu, zakończy definitywnie powstały między stronami spór co najmniej w tym sensie, iż rozstrzygnie o tym czy powodowie na podstawie przedmiotowej umowy byli obowiązani do określonych świadczeń pieniężnych na rzecz pozwanej. Wniesienie powództwa o ustalenie w niniejszej sprawie było zatem uzasadnione.

Powodowie nieistnienie przedmiotowej umowy kredytu zawartej pomiędzy nimi, jako kredytobiorcami a poprzednikiem prawnym pozwanej wiązali z zamieszczeniem w niej niedozwolonych klauzul umownych, skutkujących nieważnością umowy. Niedozwolone klauzule umowne przy tym dotyczyły w szczególności zastosowanego w umowie mechanizmu waloryzacji. Nieważność umowy łączyli również z brakiem prawidłowego, rzetelnego poinformowania ich o ryzyku związanym ze zmiennością kursu waluty (...), wpływu tych zmian na ich obowiązki wynikające z umowy, z brakiem prawidłowego, rzetelnego poinformowania ich o sposobie tworzenia tabeli kursów walut.

W myśl z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest zaś jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest gdy: postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz gdy postanowienie umowne określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny.

Zdaniem Sądu klauzule indeksacyjne zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia „tabeli kursów obowiązującej w banku”, która nie została w żaden sposób zdefiniowana w umowie oraz w stanowiącą integralną cześć umowy w Ogólnych Warunkach Kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe oraz kredytów i pożyczek hipotecznych w (...) Banku Spółce Akcyjnej dalej jako (...). W umowie oraz w (...) nie tylko zatem nie zdefiniowano pojęcia tabeli kursów obowiązującej w banku w danym dniu ale i również nie podano żadnego mechanizmu ustalania tych kursów w tabeli, jak i również, że były one tworzone przez bank. Powodowie zatem nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez pozwaną, to zaś czyniło wyżej wymienione postanowienia niejednoznacznymi.

W tym miejscu przywołać należy stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku w sprawie V CSK 347/18, które Sąd Okręgowy w całości podziela. „Postanowienia umowy lub wzorca, ustalone jednostronnie przez bank, i przyznające mu uprawnienie do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży (...) w stosunku do PLN bez wskazania reguł kształtowania tego kursu stanowią postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron. Polityka kursowa banku i decyzje władz banku nie mogą w sposób nie poddany kontroli kontraktowej wpływać na obowiązki kredytobiorców. Ocena taka jest wystarczająca do podjęcia przez Sąd meriti ustaleń co do tego, czy w konkretnej sprawie doszło w konsekwencji stosowania takiego postanowienia do rażącego naruszenia interesu konsumenta jako strony umowy kredytowej, nawet wówczas, gdy - w ocenie sądu - sam konsument w toku postępowania nie przedstawił dowodów wskazujących na takie naruszenie. Wynika to z nakazu wykładni przepisów prawa konsumenckiego (w niniejszej sprawie Kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych) w sposób zgodny z wymaganiami prawodawstwa europejskiego, w sposób ukształtowany m.in. w orzecznictwie (...), a także mając na uwadze zasadniczy cel tych regulacji, jakim jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów. Ten kierunek wykładni potwierdzał także art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym ochrona przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jest konstytucyjnym zadaniem władzy publicznej (art. 76 Konstytucji). Nakaz wynikający z tego przepisu jest kierowany przede wszystkim do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest zapewnienie odpowiedniego, minimalnego poziomu ochrony słabszego uczestnika rynku. Nie oznacza to jednak, iż art. 76 Konstytucji pozostaje bez wpływu na wykładnię przepisów prawa materialnego i procesowego; w procesie jego stosowania przez sądy. Przeciwnie, także sądy jako organy władzy publicznej, powinny w odniesieniu do przepisów mających na celu ochronę konsumentów stosować ich wykładnię, która umożliwi jak najpełniejsze urzeczywistnienie tej ochrony.”

W orzecznictwie oraz doktrynie powszechne staje się przyjęcie, że odwoływanie się do kursów walut zawartych w tabeli kursów i ogłaszanych w siedzibie banku jest naruszeniem równorzędności stron poprzez uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego w sposób nierównomierny. Przyjmuje się również, iż prawo banku do ustalania kursu waluty, które nie jest ograniczone obiektywnymi, skonkretyzowanymi kryteriami zmian stosowanych kursów walutowych świadczy o braku należnej jasności i przejrzystości postanowienia umownego. A. charakteru tych klauzul nie ujmuje twierdzenie pozwanej, że stosowane przez nią kursy walut kalkulowane były w oparciu o czynniki obiektywne, ani ustalenie, że kursy (...) stosowane przez pozwaną nie odbiegały istotnie od kursów stosowanych przez inne Banki komercyjne i od średniego kursu NBP, ani nawet ustalenie, że ogólny koszt kredytu udzielonego na warunkach przewidzianych w umowie nie odbiegał od kosztów kredytu w tożsamej wysokości, który udzielony byłby według warunków przewidzianych dla kredytów złotówkowych. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez pozwany Bank.

Nie można też zgodzić się z argumentami pozwanej, że zawarte w umowie klauzule indeksacyjne zostały indywidualnie uzgodnione z powodami. Za indywidualnie uzgodnione można uznać bowiem jedynie te postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. Te zaś okoliczności nie zostały wykazane. W wyrokach z 29 października 2019r., IV CSK 309/18 i z 27 listopada 2019r., II CSK 438/18 Sąd Najwyższy stwierdził, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mającej daleko idące konsekwencje dla egzystencji konsumenta, mechanizmu działania kursowego wymaga szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy w związku z czym obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywanych regularnych spłat. Obowiązek informacyjny określany jest nawet jako "ponadstandardowy", mający dać konsumentowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji.

Należy również wskazać, iż Sąd podziela pogląd wrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 20 października 2021 r., sygn. I ACa 155/21, (LEX nr 3259513.) iż sam fakt, że bank miał w ofercie również inne rodzaje kredytów nie może być uznany za dowód na indywidualne uzgodnienie postanowień umowy kredytu indeksowanego. Możliwość wyboru między kilkoma wzorcami umownymi przygotowanymi przez przedsiębiorcę nie jest możliwością indywidualnego uzgadniania przez konsumenta postanowień któregokolwiek z takich gotowych wzorców umownych.

Konstatacje te są równoznaczne ze stwierdzeniem, że ukształtowana przez pozwany Bank treść łączącej strony umowy kredytu i niepełne wypełnienie przez Bank obowiązków informacyjnych o możliwej rażącej dysproporcji świadczeń przemawia za przyjęciem abuzywnego charakteru zawartych w umowie klauzul indeksacyjnych – z uwagi na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów powodów.

Zgodnie natomiast z art. 385 ¹§1 k.c. konsekwencją uznania za abuzywne klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie stron jest stan niezwiązania powodów (kredytobiorców - konsumentów) zakwestionowanymi postanowieniami.

Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z jego § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przepis ten wraz z pozostałymi dotyczącymi nieuczciwych postanowień umownych stanowi implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, z uwzględnieniem jej treści podlegał przeto zastosowaniu w sprawie wobec stwierdzenia w umowie zawartej przez strony niedozwolonych postanowień. Art. 6 ust. 1. Dyrektywy nałożył na Państwa Członkowskie obowiązek zapewnienia, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, obowiązywanie umowy w dalszym ciągu, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych jest pomyślana jako ochrona interesu konsumenta, a nie jego kontrahenta i przywołał wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 zapadły na gruncie sprawy bezpośrednio odnoszącej się do polskiego systemu prawnego, według którego, jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie, wykluczona jest możliwość uzupełnienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które w niej się znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym lub przepisami mającymi zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę, art. 6 ust. 1 Dyrektywy nie stoi na przeszkodzie zastąpieniu nieuczciwego postanowienia umownego wspomnianym przepisem dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie w razie wyrażenia na to zgody przez strony, jednak możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, wbrew woli konsumenta, narażając go tym samym na szczególnie szkodliwe skutki. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6/21.

W związku z powyższym Sąd orzekł jak w pkt. 1 wyroku.

Po usunięciu z umowy zawartej przez strony niedozwolonych postanowień obowiązywanie jej w dalszym ciągu nie jest możliwe. Wyłączenie mechanizmu waloryzacji i pominięcie odesłania do gotówkowego kursu kupna franka czyni niemożliwym określenie w walucie obcej równowartości kwoty kredytu udzielonego w złotych kredytobiorcy, tym samym odpada realizacja funkcji umowy o kredyt w złotych indeksowany kursem franka. Bez zastosowania przewidzianego w umowie narzędzia indeksacji i gotówkowego kursu sprzedaży franka nie da się też określić wysokości zobowiązań kredytobiorcy płatnych w złotych jako równowartość raty w walucie obcej, ani ustalić salda jego zobowiązań wobec banku w przypadku przewalutowania kredytu. Dlatego też Sąd uznając, że bez niedozwolonych postanowień dotyczących sposobu indeksacji kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił przestankowo nieważność umowy, w oparciu o art. 58 § 1 k.c.

Ustalenie przez Sąd nieistnienia stosunku prawnego wynikającego umowy uprawnia każdą ze stron do żądania zwrotu świadczeń dokonanych w wykonaniu tej umowy, jako nienależnych - w oparciu o art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu Uchwały składu siedmiu Sędziów z dnia 07 maja 2021 roku. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

W sprawie niniejszej mamy do czynienia z nieważnością umowy kredytu, przy czym świadczenia stron miały charakter jednorodzajowy (pieniężny). Po zawarciu umowy bank udostępnił powodom określoną kwotę kredytu. Następnie powodowie spełniali świadczenia odpowiadające przede wszystkim określonym w umowie ratom kapitałowo-odsetkowym, a łączna kwota wpłat z tego tytułu została bezsprzecznie ustalona w toku postępowania dowodowego, w związku z przedłożeniem przez powodów zaświadczenia k. 42 i nast..

W przedmiotowej sprawie powodowie domagali się w niniejszej sprawie zasądzenia kwoty 358 000,75 zł na rzecz powoda R. G. oraz kwoty 102 453,57 zł na rzecz powódki M. F., tj. łącznie 460 454,32 zł jako zwrotu wpłaconych przez nich środków na rzecz pozwanej w związku z realizacją umowy. W toku postępowania potwierdzono, że powodowie uiścili na poczet umowy w/w kwotę, najpierw jako małżeństwo, a po jego rozwiązaniu kwoty były uiszczane samodzielnie przez powoda R. G..

Podsumowując, wpłacone przez powodów Bankowi kwoty należy zakwalifikować jako świadczenie nienależne pozwanej. W konsekwencji, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodów dochodzone przez nich kwoty tj: 358 000,75 zł na rzecz powoda R. G. oraz kwotę 102 453,57 zł na rzecz powódki M. F..

O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Niezwłoczne spełnienie świadczenia oznacza jego spełnienie bez nieuzasadnionej zwłoki (w normalnym toku rzeczy). O tym, czy świadczenie zostało spełnione niezwłocznie, a zatem należycie, rozstrzygają okoliczności konkretnego przypadku, oceniane zgodnie z ogólną zasadą art. 354 k.c. Termin spełnienia świadczenia dochodzonego przez powodów nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, w związku z czym świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu pozwanego do wykonania. Pozwana została wezwana przez powodów do spełnienia świadczenia w piśmie z 21 października 2020 roku stanowiącym reklamację i dlatego w ocenie Sądu pozwany pozostaje w zwłoce ze spełnieniem zasądzonego świadczenia od dnia następnego po udzieleniu odpowiedzi powodom pismem z 10 listopada 2020 r. tj. 11 listopada 2020 r.

Wobec powyższego orzeczono jak w punkcie drugim i trzecim sentencji wyroku.

Nie zasługiwał przy tym na uwzględnienie podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczeń. Sąd w pełni podzielił w zakresie liczenia biegu terminu przedawnienia stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 roku w sprawie III Czp 6/21, który stwierdził, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Kredytobiorca - konsument nie może zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (tak w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 roku w sprawie III CZP 11/20 Sąd Najwyższy). Termin przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę wynosił lat 10. Do roszczeń powodów o zapłatę ma bowiem zastosowanie 10 – letni termin przedawnienia, jako roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia (art. 118 k.c.). Dodatkowo zmiany okresów przedawnienia nie mogą dotknąć konsumenta, którym są powodowie, na co wskazuje art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018, poz. 1104) stanowiący, że do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 k.c. i art. 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy ustawy kodeks cywilny, w brzmieniu dotychczasowym. Mając na uwadze, że powodowie mogli dowiedzieć o niedozwolonych postanowieniach zawartych w umowie kredytu w 2017 roku – wówczas zaczęły pojawiać się doniesienia medialne w tym zakresie – uznać należało podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczeń powodów o zapłatę za bezzasadny.

Strona pozwana na wypadek unieważnienia umowy kredytu podniosła również zarzut zatrzymania. Rozważając skuteczność tego zarzutu należało zauważyć, że stosownie do art. 496 i 497 k.c., prawo zatrzymania powstaje m.in. w przypadku nieważności umowy wzajemnej, kiedy to każda ze stron zobowiązana jest do zwrotu otrzymanego świadczenia drugiej. Zostało ono pomyślane jako środek zabezpieczenia służący do uzyskania pewności, że druga strona również dokona zwrotu świadczenia. W wyroku z 24 listopada 1999 r. (sygn. akt I CKN 225/98) Sąd Najwyższy stwierdził, że zarzut zatrzymania nie prowadzi do zniweczenia prawa powoda i oddalenia powództwa, a jedynie do odroczenia jego realizacji. Realizacja prawa zatrzymania następuje przez jednostronne oświadczenie woli, które prowadzi do zahamowania skuteczności roszczenia strony przeciwnej (wyrok Sądu Najwyższego z 26 czerwca 2003 r., sygn. akt V CKN 417/01). Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy nie mogło ujść uwadze Sądu, że pozwana zgłaszając zarzut zatrzymania uczyniła to warunkowo, a mianowicie zaznaczyła, że czyni to na wypadek uznania przedmiotowej umowy za nieważną. Warunkowy charakter zarzutu zatrzymania wynikał z faktu, że pozwana twierdziła, że umowa zawarta z powodami była ważna i tym samym nie służyło jej wobec powodów żadne roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia w postaci wypłaconego kredytu. Tymczasem przyjmuje się, że niedopuszczalne jest zastrzeganie warunku w przypadku składania jednostronnych oświadczeń woli o charakterze prawnokształtującym. Zastrzeżenie warunku powoduje w przypadku takiej czynności jej nieważność z uwagi na sprzeczność z prawem, co wynika z art. 89 k.c. umożliwiającego zastrzeganie warunku tylko w przypadku czynności prawnych, których właściwość na to pozwala. Oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania ma zaś charakter jednostronnej czynności prawnej, której charakter nie pozwala na dokonywanie jej warunkowo. Przemawiało to za uznaniem, że zgłoszony zarzut był bezskuteczny.

Pozwana zgłosiła także ewentualny zarzut potrącenia. Zarzut ten również okazał się bezskuteczny. Jak stanowi art. 498 § 2 k.c. wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Jednocześnie oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 zd. 2 k.c.). Złożenie w toku procesu przez pozwaną oświadczenia o potrąceniu wzajemnej wierzytelności łączy się z podniesieniem procesowego zarzutu potrącenia, tj. z powołaniem się na umorzenie w całości lub w części dochodzonej od niego wierzytelności w następstwie złożonego oświadczenia o potrąceniu. Także podniesienie procesowego zarzutu potrącenia w odpowiedzi na pozew jest jednoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu (wyrok Sądu Najwyższego z 4 lutego 2004 r., sygn. akt I CK 181/03). W orzecznictwie uznaje się za dopuszczalne dokonanie potrącenia jedynie ewentualnie tj. tylko na wypadek, gdyby objęta żądaniem pozwu wierzytelność, która jest kwestionowana, została uznana przez Sąd za uzasadnioną. Potrącenie takie nie pozostaje w sprzeczności z zakazem potrącenia pod warunkiem. Pozwany ma bowiem interes w zaskarżeniu wyroku oddalającego powództwo, w określonej, kwestionowanej przez niego części, jedynie wskutek uznania zasadności wzajemnego przedstawionego do potrącenia roszczenia pozwanego. Jak wynika z powszechnie aprobowanej wykładni art. 498 § 1 k.c., żeby wykonać potrącenie, konieczne jest jednak, by przynajmniej wierzytelność potrącającego była wymagalna. Roszczenie, które pozwany przedstawił do kompensaty w niniejszej sprawie, nie spełniło tego wymogu. Dotyczyło zwrotu nienależnego świadczenia, zatem, jako bezterminowe, stałoby się wymagalne dopiero po wezwaniu dłużnika do zapłaty (art. 455 k.c.). Pozwany nie złożył dowodów, że wykonał tą czynność. Jak wynika z prawidłowego poglądu prezentowanego w orzecznictwie, o tym, że zostało to dokonane, nie przemawiało automatycznie samo złożenie oświadczenia o potrąceniu wierzytelności.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w pkt. 4 wyroku na podstawie na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., obciążając nimi w całości stronę pozwaną. Wobec tego zasądzono od pozwanej kwotę 9 1112,18 zł na rzecz powoda R. G. oraz 2 721,82 zł na rzecz powódki M. F. z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Na zasądzoną łącznie kwotę od strony pozwanej wobec każdego z powodów (łącznie: 11 834 zł) składały się następujące kwoty: opłata sądowa od pozwu w wysokości 1000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powodów, będącego radcą prawnym, w wysokości 10 800 zł zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności z dnia 22 października 2015 r. oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictw w wysokości 34,00 zł.

R., dn. 08 sierpnia 2020 roku.