Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 maja 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSO del. Andrzej Kordowski
Protokolant	:	Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 11 maja 2022 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa K. R. (1); E. R.

przeciwko Bankowi (...) S.A. w W.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

oraz zażalenia powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 14 maja 2021 r. sygn. akt I C 526/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach II i III o tyle, że:

1.  w punkcie II w ten sposób, że zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. w W. na rzecz powodów K. R. (1) i E. R. kwotę 20.447, 63 (dwadzieścia tysięcy czterysta czterdzieści siedem franków szwajcarskich i 63/100 ) (...) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 maja 2021 r. do dnia zapłaty za jednoczesnym zaofiarowaniem przez powodów K. R. (1) i E. R. na rzecz pozwanego Banku (...) S.A. w W. kwoty 177.000 zł (sto siedemdziesiąt siedem tysięcy złotych);

2.  w punkcie III kwotę 6.417 złotych zastępuje kwotą 6.434 złote i dodaje „z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty” oraz kwotę 5.417 złotych zastępuje kwotą 5.434 złote;

II.  oddala apelację w pozostałej części;

III.  oddala zażalenie powodów w pozostałej części;

IV.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 4.050 (cztery tysiące pięćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 18 maja 2022 r. do dnia zapłaty, tytułem kosztów instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powodowie K. R. (1) i E. R. wnieśli o ustalenie że umowa o (...) nr (...) z dnia 22 kwietnia 2006 r. (podpisana w dniu 24 kwietnia 2006 r.) aneksowana aneksem z dnia 04 lutego 2015 r., (podpisanym w dniu 06 lutego 2015 r.) zawarta pomiędzy powodami a pozwanym Bankiem (...) S.A. jest nieważna, oraz o zasądzenie od pozwanego Banku (...) S.A. na rzecz powodów K. R. (1) i E. R. kwoty 20.447,63 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 14 maja 2021r. :

I.  ustalił, że umowa kredytu (...) nr (...)z dnia 22 kwietnia 2006 roku zawarta pomiędzy K. R. (1) i E. R. a Bankiem (...) S.A. w W. jest nieważna;

II.  zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 20.447,63 CHF (dwadzieścia tysięcy czterysta czterdzieści siedem franków szwajcarskich 63/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 kwietnia 2020 roku do dnia zapłaty;

III.  zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.417 złotych tytułem kosztów procesu, w tym kwotę 5.417 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że powodowie złożyli wniosek o przyznanie im kredytu hipotecznego indeksowanego do (...) w dniu 22.03.2006 roku W dniu 24.04.2006 strony zawarły umowę kredytu o (...) nr (...) Warunki udzielonego przez bank kredytu uregulowanie zostały także w Regulaminie kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., zwanym dalej regulaminem.

Zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 umowy bank udzielił kredytobiorcom kredytu w wysokości 177.000 zł indeksowanego do franka szwajcarskiego, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Ustalono, że po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłaconego w transzach bank wysyłał do kredytobiorców pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w (...) oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna (...) według tabeli kursów walut obcych obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zaznaczono, że zmiana kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz rat kapitalowo- odsetkowej. W myśl § 2 ust. 3 umowy kredyt miał być przeznaczony na spłatę kredytu mieszkaniowego przeznaczonego na nabycie prawa własności nieruchomości na rynku wtórnym oraz modernizację i remont domu.

Stosownie do § 2 ust. 6 umowy okres kredytowania został określony na 240 miesięcy. Stosownie do zapisów umowy kredytobiorcy zobowiązali się spłacić kwotę kredytu w (...) w złotych polskich z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności kredytu, zgodnie z tabelą kursów waluty obcej obowiązującej w banku. Kredyt miał być spłacany w miesięcznych ratach, składających się z części odsetkowej i rosnącej części kapitałowej. Spłata kredytu miała następować poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorców (§ 7 ust. 1, 2 i 3 umowy).

§ 4 ust. 4 umowy ustalał zasady w przypadku zmiany waluty kredytu na wpływ wysokości kwoty kredytu oraz wysokości rat kapitałowo-

Stosownie do § 6 umowy kredyt był oprocentowany wg zmiennej stopy procentowej. Na oprocentowanie kredytu miała składać się suma stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)) oraz stała marża banku w wysokości 1.00 punktu procentowego. Oprocentowanie miało ulegać zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej.

Zapis § 7 ust. 1 umowy stanowił, iż kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w (...) ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastrzeżeniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) S.A.

W § 9 ustalono sposoby zabezpieczenie kredytu , a § 12 ust. 1 umowy kredytu wyliczono całkowity koszt kredytu. na który składa się suma opłat określonych w § 4 ust. 1 oraz odsetek wyliczonych zgodnie z § 6 na dzień zawarcia umowy wynosi 44.003,80 zł.

Natomiast zgodnie z § 12 ust. 2 ustalono koszty w przypadku, gdy kredytobiorca nie wywiązywałby się ze zobowiązań wynikających z umowy

Przedmiotowy kredyt został wypłacony jednorazowo w dniu 27.04.2006 rok

W dniu 4.02.2015 roku został podpisany aneks do umowy kredytu hipotecznego. W aneksie określono kryteria w oparciu, o które miał być ustalany kurs wymiany walut oraz, że kredytobiorcy mają spłacić kredyt w walucie, do której kredyt był indeksowany, a także, że spłata kredytu będzie dokonywana poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku walutowego kredytobiorców

Do 27.02.2020 roku kredytobiorcy uiścili tytułem rat kapitałowo-odsetkowych kwotę 20.447,63 CHF i kwotę 119.158,11 zł.

Dodatkowo kredytobiorcy ponieśli opłatę z tytułu ubezpieczenia nieruchomości w wysokości 3.744 zł (oraz opłatę z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia pomostowego w wysokości 372 zł

Ponadto kredytobiorcy uregulowali składki na ubezpieczenie na życie w okresie od kwietnia 2006 r. do lutego 2020 r. w wysokości 3.376,71 zł (K. R. (1)) i w wysokości 2.253,59 zł (E. R.).

Przy tak ustalonym stanie faktycznym sąd I instancji uwzględnił zmodyfikowane powództwo w całości. Sąd przyjął, opierając się na orzecznictwie sądów powszechnych i Sadu Najwyższego, iż powodowie maja interes prawny mimo przysługującego im powództwa o świadczenie, z uwagi na to, że tylko powództwo o ustalenie stosunku prawnego łączącego strony może w sposób definitywny rozstrzygnąć niepewną sytuację prawną powoda i zapobiec także na przyszłość możliwym sporom, a tym samym w sposób pełny zaspokoić jego interes prawny.

Sąd I instancji analizując dowody znajdujące się w aktach sprawy stwierdził, zasadność twierdzeń powodów dotyczących zaistnienia przesłanek do uznania nieważności umowy kredytu, z uwagi na jej sprzeczność z art. 58 §1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe. Podkreślając, że w stanie prawnym obowiązującym w dacie zawarcia przedmiotowej umowy kredytu, nie budziła wątpliwości dopuszczalność konstruowania umów kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty obcej, w których wysokość kwoty kredytu wyrażonej w złotych jest określana (indeksowana) według kursu danej waluty obcej w dniu wydania i mieściły się one w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego, stanowiąc jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 69 Prawa bankowego), to jednak rozważenia wymagała kwestia istnienia w umowie postanowień niedozwolonych i ewentualnej nieważności umowy z tych powodów. Analizując treść umowy i dokonując wykładni sąd I instancji przytoczył treść art. 385 ¹ §1 i 3 kc

W dalszej kolejności Sąd ustalił, że w przedmiotowej sprawie brak było indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez stronę powodową postanowień umownych, co wynikało już z samego sposobu zawarcia umowy – opartego o treść stosowanego przez bank wzorca umowy. Wskazał, iż godnie z art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez „rzeczywisty wpływ” należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych i nawet okoliczność, iż konsument znał treść danego postanowienia i rozumiał je, nie przesądzało o tym, że zostało ono indywidualnie uzgodnione,

Sąd zakwestionował również sposób zawierania umowy przez przystąpienie do wzorca umownego, co w zasadzie wykluczało możliwość indywidualnego wpływania przez powodów na treść powstałego stosunku prawnego. Wpływ powodów na umowę w istocie ograniczał się jedynie do takich kwestii jak: przystąpienie do umowy, określenie wysokości kredytu, prowizji kredytowej, szacowanego okresu spłaty Powodowie nie negocjowali z bankiem warunków umowy, podpisali przygotowany im przez pracownika banku gotowy dokument umowy kredytu, nie byli informowani o sposobie ustalania kursów walut w stworzonej przez pozwany bank (...) kursów. Dokonując oceny zarzutu abuzywności niezbędnym jbyło określenie, czy kwestionowane postanowienia umowy kredytowej stanowią element głównego świadczenia stron, a jeśli tak – czy zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Powodowie kwestionowali postanowienia umowne dotyczące waloryzacji przy wypłacie i spłacie kredytu zawarte w § 2 ust. 2 zd. 2, § 7 ust. 1 i § 8 ust. 3 umowy. Sąd Okręgowy przyjął , ze ich treść nie ma charakteru jednoznacznego. a zakwestionowane przez stronę powodową postanowienia umowne wprowadzające mechanizm indeksacji i odnoszące się do tabel kursowych zostały sformułowane w taki sposób, że określały one główne świadczenie stron, otwierając drogę do oceny ich abuzywności. Przyjął , że umowa wiążąca strony niniejszego postępowania nawet po usunięciu postanowień dotyczących denominacji nie mogłaby zostać utrzymana w mocy z przyczyn płynących z ogólnych zasad prawa cywilnego albowiem klauzula indeksacyjna w rozumieniu analizowanej umowy stanowiła element określający główne świadczenie stron umowy kredytu. Usunięcie postanowienia określającego główne świadczenia stron – podobnie jak postanowienia określającego niektóre z essentialia negotii – musi oznaczać brak konsensu co do zawarcia umowy w ogóle, a to oznacza, że na skutek kontroli abuzywności umowę taką należy uznać za nieważną.

Ustalenie nieważności kredytu skutkowało uznaniem za zasadne, żądania powodów o zwrot tego, co na jej podstawie świadczyli w okresie od 27 kwietnia 2010 roku do 27 stycznia 2015 roku.

Jak stanowi art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Tak właśnie stało się w okolicznościach niniejszej sprawy. Czynność prawna w postaci umowy kredytu zawartej 22 kwietnia 2006 roku była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Biorąc pod uwagę powyższe sąd I instancji uznał za zasadne roszczenie powodów o zasądzenie kwoty 20.447,63 CHF, która stanowiła sumę rat kapitałowo- odsetkowych uregulowanych we frankach szwajcarskich w okresie od 27.02.2015 roku do 27.02.2020 roku, przy czym kwotę we frankach szwajcarskich przeliczono zgodnie ze średnim kursem NBP z dnia 13.04.2021 r. ( (...) 4, (...)).

O odsetkach od zasądzonych kwot Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. od dnia 20.04.2020 r., tj. od dnia doręczenia pozwu stronie pozwanej.

Sąd nie uwzględnił podnoszonego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy wyrażoną w art. 98 k.p.c. Pozwany, jako przegrywający sprawę, zobowiązany był zwrócić powodom koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw kwocie 6 417 zł, na co składały się: opłata od pozwu w kwocie 1 000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 5 400 zł., ustalone stosownie do § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Białegostoku złożył pełnomocnik pozwanego, zaskarżając go w całości, zarzucając mu :

1. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, to jest:

i.  art. 235 ² § 1 pkt. 2 w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez bezpodstawne pominięcie przez Sąd I instancji wniosku Pozwanego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, podczas gdy wbrew ustaleniom Sądu brak jest przesłanek do stwierdzenia nieważności Umowy kredytowej, a jednocześnie strona pozwana wskazała istotne dla sprawy okoliczności, które ten dowód mógłby wyjaśnić, w tym okoliczności wymagające wiadomości specjalnych; konsekwencją tego naruszenia przepisów jest oparcie rozstrzygnięcia o niepełny materiał dowodowy, uniemożliwiający odtworzenie rzeczywistego stanu faktycznego sprawy oraz charakteru stosunku prawnego łączącego strony;

ii.  art. 2352 § 1 pkt. 2 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez bezpodstawne pominięcie wniosku pozwanego o przeprowadzenie dowodu ze świadka ze świadka K. G., podczas gdy strona pozwana wskazała istotne dla sprawy okoliczności (w tym mające wpływ na ocenę ważności Umowy kredytowej), które ten dowód mógłby wyjaśnić, w szczególności dotyczące kwestii procedur informacyjnych i zasad przy zawieraniu umów kredytowych w walucie (...) obowiązujących w placówkach pozwanego; waluty kredytu; sposobu ustalania kursów w Tabeli Kursów i ich obiektywnego, rynkowego charakteru; oznaczenia świadczeń, do spełnienia których zobowiązane są strony Umowy kredytu;

(...).  art. 233 § 1 k.p.c. przez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów, pozbawionej wszechstronnego i obiektywnego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw wyroku, w szczególności poprzez:

a)  błędne ustalenie, że kwestionowane przez Powoda postanowienia umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób oczywisty wynika okoliczność przeciwna, a mianowicie, iż indeksacja kredytu do (...) i sposób jego spłaty zostały indywidualnie uzgodnione przez strony umowy:



sam Powód we wniosku o kredyt hipoteczny (dalej: (...)) określił podstawowe warunki kredytu (przedmiot i okres kredytowania, zabezpieczenie itp.), w tym jego walutę jako (...), pomimo możliwości zaciągnięcia kredytu zlotowego (a zatem to Powód wykluczył udzielenie kredytu w PLN - doszło do indywidualnego uzgodnienia waluty kredytu jako (...)), co jednoznacznie wynika z treści dokumentacji przedstawionej w sprawie;



pozwany wykazał, że w okresie tożsamym do tego, w którym Powód zawarł z Pozwanym umowę o kredyt hipoteczny nr (...)- (dalej: (...)), dostępnym dla wszystkich kredytobiorców wariantem była spłata kredytu indeksowanego bezpośrednio w walucie indeksacji, z której to możliwości Powód nie skorzystał, co również stanowiło element Umowy mogący podlegać negocjacji już na etapie złożenia wniosku kredytowego;

b)  błędne ustalenie, że postanowienia Umowy były sformułowane w sposób niejednoznaczny, a Powód nie był w stanie ustalić wysokości kredytu w (...) oraz miesięcznej raty uiszczanej na poczet spłaty kredytu, w sytuacji gdy:



Powód musiał zapoznać się z treścią podpisywanej przez siebie Umowy kredytowej, a w konsekwencji być świadomym stosowania do przeliczania wysokości jego zobowiązania stosowanej przez Bank (...) kursów walut obcych;



Tabela kursów stosowanych przez Bank była i jest dokumentem powszechnie dostępnym zarówno na stronie internetowej, jak również w oddziałach Banku i stosowanym po dziś dzień nie tylko w zakresie kredytów indeksowanych, ale też w zakresie wszelkich innych rozliczeń dewizowych z Klientami, a w konsekwencji:



Powód mógł z łatwością ustalić wysokość poszczególnych rat kredytu, które miały podlegać spłacie poprzez dokonanie prostej operacji matematycznej w oparciu o znane mu lub powszechnie dostępne informacje;

c)  nieuprawnione przyjęcie, że postanowienia Umowy Kredytu są sprzeczne dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy Powoda, z uwagi na rzekome upoważnienie ekonomicznie silniejszej strony stosunku zobowiązaniowego, tj. Banku, do jednostronnego określania kursu waluty, wykorzystywanego do obliczenia wysokości pobieranych od Powoda rat, wobec faktu, że:



powód przez lata korzystał z niższego oprocentowania dzięki zastosowaniu stawki LIBOR, dzięki czemu kredyt indeksowany udzielony przez Bank był kredytem tańszym w porównaniu do kredytu, który byłby udzielony w PLN;



ustalając kursy publikowane w (...) Banku (...) S.A. (dalej: (...)) Bank nie działał w sposób arbitralny, a zarazem zaskakujący dla Powoda, podczas gdy w rzeczywistości Pozwany przedstawił dowody potwierdzające, że kursy z Tabeli Kursów ustalane były w oparciu o obiektywne, niezależne od Banku dane (m.in. system T. R.);



Powód nie wykazał, że zastosowany przez pozwany Bank kurs kupna czy sprzedaży były zawyżone czy nieuzasadnione w stosunku do przychodu pozwanego, wręcz przeciwnie - to pozwany Bank wykazał, że spread walutowy stosowany przez Bank nie odbiegał zasadniczo od spreadu pobieranego przez inne banki, nadto Sąd I instancji pominął, że Bank także ponosi koszt spreadu walutowego, który wynika z obsługi kredytów walutowych m.in. powoda;



Bank posiadał i nadal posiada status Dealera Rynku Pieniężnego Narodowego Banku Polskiego, co oznacza, że to na podstawie kwotowań kursów Banku swoje kursy ustala Narodowy Bank Polski, a zatem kursy z Tabeli Kursów nie mogły być oderwane od notowań kursów Narodowego Banku Polskiego;



począwszy od 8 maja 2017 roku NBP ustala kursy w sposób zasadniczo tożsamy z tym, jaki od kilkunastu lat stosuje Bank, tj. poprzez odwołanie do danych publikowanych przez niezależne, międzynarodowe serwisy (R., B.), co jednoznacznie potwierdza, że sposób konstruowania przez Bank (...) jest uzasadniony, powszechnie stosowany i obiektywny;



Powód dysponował narzędziami, które pozwalały mu na wyeliminowanie ryzyka walutowego lub co najmniej znaczne jego ograniczenie (np. przewalutowanie kredytu, możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w (...) i to już bezpośrednio ód momentu zawarcia Umowy Kredytu), z których jednak z własnej woli nie zdecydował się skorzystać;

d)  nieuprawnione przyjęcie, że Powoda nie poinformowano o sposobie przeliczenia kwoty kredytu do spłaty oraz, że Powód nie znał z wyprzedzeniem wysokości rat do spłaty, ani kursu, po jakim zostanie dokonane przeliczenie, a zatem, że Bank nie dopełnił obowiązków informacyjnych względem powoda, podczas gdy Bank przedstawił wszelkie niezbędne informacje dotyczące potencjalnych skutków zmiany kursów walut i stóp procentowych w dokumencie Informacja o ryzyku (z którym powód zapoznał siei, zaś jak już wskazano powyżej, wysokość rat wynikała z treści samej Umowy oraz Regulaminu, a Powód mógł ją z łatwością ustalić w oparciu o powszechnie dostępną Tabelę kursową oraz dane, które znajdowały się w Umowie;

e)  błędne ustalenie, że Powód nie został odpowiednio poinformowany o ryzykach i kosztach związanych z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do waluty obcej, podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy wynika, iż Powód był świadomy obciążających go ryzyk i kosztów świadomie je na siebie przyjmując; co więcej, ryzyka, o których Powód został poinformowany, nigdy nie zrealizowały się w pełnym zakresie;

f)  bezpodstawne uznanie zeznań powoda za wiarygodne, podczas gdy charakter zeznań powoda jest subiektywny, jako strony prowadzonego postępowania i w sposób oczywisty obliczony na uzyskanie korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia w sytuacji, gdy charakter i cel Umów kredytu musiały być od samego początku jasne dla przeciętnego konsumenta, tym bardziej, że powód K. R. (2) ma wyższe wykształcenie ekonomiczne, a nadto przed zawarciem spornej Umowy kredytu z pozwanym posiadał kredyt denominowany zaciągnięty w innym banku, a zatem wyjaśnienia powoda co do zakresu jego wiedzy oraz stopnia świadomości pozostają całkowicie niewiarygodne i z tego względu nie mogą stanowić podstawy rozstrzygnięcia;

iv.  art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez niewskazanie wszystkich elementów umożliwiających prawidłową kontrolę zaskarżonego wyroku, bowiem Sąd nie wskazał faktów, które uznał za udowodnione, nie wskazał na jakich oparł się dowodach, a które uznał za niewiarygodne, a nadto całkowicie pominął w uzasadnieniu zeznania świadka J. C..

2. Naruszenie prawa materialnego, to jest:

a)  art. 189 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że Powód posiadał interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego w postaci Umowy Kredytu, podczas gdy Powód wytoczył powództwo o świadczenie, w którym jedną z przesłanek rozstrzygnięcia było ustalenie istnienia (ważności) Umowy Kredytu, co oznacza, że Powód nie miał w niniejszej sprawie interesu prawnego co do dodatkowego żądania ustalenia;

b)  art. 385 ¹ § 1 - 3 k.c., poprzez uznanie, że postanowienia Umowy Kredytu naruszają w sposób rażący interesy konsumenta i dobre obyczaje oraz prowadzą do nierównowagi kontraktowej stron przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków, podczas gdy:

i.  zastosowanie do indeksacji kwoty kredytu kursu kupna z Tabeli Kursów z dnia uruchomienia kredytu było rozwiązaniem ekonomicznie i prawnie uzasadnionym, odpowiadającym naturze zobowiązania i akceptowanym przez Powoda - zarówno przed indeksacją, jak również po jej wykonaniu, jak również świadomie wybranym przez powoda, który w każdej chwili mógł rozpocząć spłatę kredytu bezpośrednio w walucie obcej, zatem to powód, a nie pozwany posiadał swobodę w zakresie wyboru sposobu spłaty rat kredytu;

ii.  kurs z Tabeli Kursów, który został zastosowany do indeksacji kredytu powoda, jak również kursy z Tabeli Kursów zastosowane do przeliczenia rat kredytu z (...) na PLN, miały zawsze charakter rynkowy (czyli nie godziły w interes konsumenta) i obiektywny, tj. nie mogły być i nie były dowolnie kreowane przez Bank; dodatkowo stosowanie kursów z tabel publikowanych przez Bank znajduje ustawowe umocowanie, co Sąd I instancji w całości pominął (art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa Bankowego);

(...).  Powód przez lata korzystał z niższego oprocentowania dzięki zastosowaniu stawki LIBOR, dzięki czemu kredyt indeksowany udzielony przez Bank był kredytem tańszym w porównaniu do kredyt, który byłby udzielony w PLN;

iv.  Pozwany w sposób wyczerpujący poinformował Powoda o ryzyku walutowym, w związku z czym nie może być mowy o naruszeniu dobrych obyczajów,

v.  Sąd nie zastosował obiektywnego podejścia przy badaniu skutków abuzywności Umowy Kredytu i oparł się wyłącznie na żądaniu kredytobiorcy pomijając stanowisko i sytuację Banku oraz innych kredytobiorców;

c)  art. 385' § 1 - 3 k.c., art. 3852 k.c. w zw. z art. 1 ust. 2 i 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich poprzez uznanie, że postanowienia zawarte w § 2 ust. 2 zd. 2, § 7 ust. 1 Umowy Kredytu oraz § 8 ust. 3 regulaminu stanowią postanowienia abuzywne, podczas gdy:

i.  uwzględniając wyłączenie stosowania przepisów Dyrektywy 93/13 wynikające z art. 1 ust. 2 tego aktu prawnego postanowienia umowne odzwierciedlające przepisy obowiązującego prawa - a niewątpliwie postanowienia Umowy Kredytu odpowiadają wymogom określonym w Prawie Bankowym - należy uznać, iż sporne pomiędzy stronami postanowienia w ogóle nie powinny podlegać badaniu pod kątem ich niedozwolonego charakteru;

ii.  nie wystąpiły przesłanki umożliwiające taką kwalifikację tych postanowień umownych, albowiem klauzule te stanowią przedmiot świadczenia głównego stron, zostały sformułowane jednoznacznie, a ponadto indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz nie naruszają jego interesów (w żadnym stopniu - tym bardziej nie naruszają ich w sposób rażący) czy wreszcie nie godzą w dobre obyczaje;

d)  art. 4 w zw. z art. 1 ust. 1 lit. a) i lit. b) ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy — Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw2 w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. i art. 1 ust. 2 Dyrektywy 93/13 poprzez ich błędną wykładnię polegającą na nieuwzględnieniu przez Sąd I instancji obowiązującego na dzień wyrokowania stanu prawnego, w którym uznanie za niedozwolone postanowienia umownego zawierającego odesłanie do tabeli kursów banku jest wyłączone z uwagi na przyznanie przez ustawodawcę kredytobiorcom innych środków ochrony prawnej, w szczególności umożliwienie im spłaty kredytu bezpośrednio w walucie obcej;

e)  art. 385 ¹ § 2 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.c. oraz art. 358 § 2 i § 3 k.c. poprzez ich błędną wykładnię skutkującą uznaniem, że nie istnieje przepis dyspozytywny, który mógłby zostać zastosowany do rozliczeń z tytułu Umowy Kredytu (przy założeniu niekorzystnej dla pozwanego interpretacji, zgodnie z którą odesłanie do Tabeli Kursów zostanie uznane za bezskuteczne), a co za tym idzie, błędnym uznaniem, że nie jest możliwe utrzymanie pomiędzy stronami umowy o zamierzonym charakterze, w sytuacji gdy możliwe jest wykorzystanie w tym zakresie kursu średniego NBP poprzez zastosowanie art. 358 § 2 i § 3 k.c. w jego aktualnym brzmieniu;

f)  art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c., art. 411 pkt. 1 i 4 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na zakwalifikowaniu świadczeń spełnionych przez Powoda jako nienależnych, pomimo tego, iż:

i.  świadczenie Powoda znajduje podstawę w łączącej strony Umowie Kredytu,

ii.  nie występuje zubożenie Powoda, albowiem kredyt jest w dalszym ciągu niespłacony, a Powód zrealizował cel wskazany w Umowie Kredytu,

(...).  Powód świadomie i dobrowolne spełniał nienależne (jego zdaniem) świadczenie, godząc się tym samym ze swoim zubożeniem.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw, z art. 386 § 1 k.p.c., wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, zasądzenie solidarnie od powodowy na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, zasądzenie od powoda, na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia wniosku z punktu VI.1 powyżej, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania; zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, przy czym stosownie do art. 108 § 2 k.p.c., strona pozwana wnosi o pozostawienie w takiej sytuacji rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej Sądowi I instancji.

Pełnomocnik powodów zaskarżył zażaleniem pkt III wyroku w zakresie w jakim zasądzono od pozwanego na rzecz powodów koszty zastępstwa procesowego / a nie osobno na rzecz każdego z powodów/ oraz w zakresie braków rozstrzygnięcia o ustawowych odsetkach za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od kosztów procesu, a także w zakresie w jakim nie zasądzono opłaty od pełnomocnictwa uiszczonej przez drugiego z powodów wskazując na naruszenia art. 98 par. 1 w zw. z par. 3 kpc oraz art. 98 par. 1 ¹ kpc.

Biorąc powyższe pod uwagę wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w zakresie kosztów zastępstwa prawnego , w ten sposób, aby zasądzić od pozwanego na rzecz powodów kwotę po 5.417 zł. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od daty uprawomocnienia się orzeczenia aż do dnia zapłaty oraz obciążenie pozwanego kosztami postępowania zażaleniowego.

Z kolei w piśmie procesowym z dnia 12 października 2021 r. pozwany podniósł zarzut zatrzymania kwoty dochodzonej przez powodów z tytułu objętej niniejszym sporem umowy kredytowej do czasu zaoferowania przez nich zwrotu na rzecz pozwanego kwoty 177.000 zł, stanowiącej kapitał wypłacony przez Bank .

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja pozwanego zasługuje na uwzględnienie jedynie w zakresie daty początkowej naliczenia odsetek ustawowych za opóźnienie, o których jest mowa w pkt II wyroku, w pozostałym zakresie jest niezasadna.

Zażalenie powodów jest zasadne jedynie w zakresie braku orzeczenia przez sąd I instancji ustawowych odsetek za opóźnienie , o których jest mowa w art. 98 ¹ par. 1 kpc oraz w zakresie braku zasądzenia kwoty 17 zł. tytułem zwrotu opłaty skarbowej od jednego z powodów.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny uznał za skuteczny , podniesiony przez stronę pozwaną , na etapie postępowania apelacyjnego zarzut zatrzymania kwoty 177.00 zł. wypłaconej powodom z tytułu spornego kredytu / art. 496 kc w zw. z art. 497 kc . Zauważyć bowiem należy, że najnowsze orzecznictwo przyznaje bankom takie uprawnienie z uwagi na zaklasyfikowanie umowy o kredyt jako umowy wzajemnej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20 uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21). Dlatego też, Sąd Apelacyjny, mając nadto na uwadze, że objęta zgłoszonym przez pozwanego zarzutem zatrzymania kwota 177.000 zł nie była kwestionowana przez powodów, a przy tym znalazła potwierdzenie w materiale dowodowym sprawy, zaś skierowane na adres powodów pisma zawierające ów zarzut, zostały powodom prawidłowo doręczone, w oparciu o art. 496 k.c., zastrzegł, że spełnienie świadczenia przez pozwany Bank uzależnione jest od jednoczesnego zaoferowania przez powodów solidarnie na rzecz Banku, wskazanej wyżej kwoty 177.000 zł. – /podobnie Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 4 lutego 2022r. w sprawie I ACa 84/21/

W zakresie zarzutów apelacji strony pozwanej, Sąd Apelacyjny, uznając ustalenia sądu I instancji za własne, bez konieczności uzupełniania postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym, stwierdził, iż zarzuty te nie zasługują na uwzględnienie. W sprawie nie doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego ani prawa procesowego, o których jest mowa w treści apelacji. Dokonana wykładnia prawa materialnego przez sąd I Instancji jest zbieżna, z ukształtowaną już praktyką zawartą w orzecznictwie sądów powszechnych oaz Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Przywołane w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego, orzeczenia zarówno sądów krajowych, Sądu Najwyższego , jak i (...), sąd odwoławczy podziela w całości , bez konieczności ponownego ich cytowania, w treści przedmiotowego uzasadnienia.

Zarzuty naruszenia prawa materialnego dotyczyły braku interesu prawnego powodów do wytoczenia powództwa o ustalenie w momencie wystąpienia równocześnie z żądaniem o świadczenie, błędnego ustalenia przez sąd I instancji wystąpienia niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 - 3 k.c., art. 385 ² k.c. w zw. z art. 1 ust. 2 i 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, art. 65 § 1 i 2 kc oraz braku przesłanek zakwalifikowania świadczeń powoda jako świadczeń nienależnych w rozumieniu art. 405 kc, 410 § 2 kc art. 411 pkt 1 i 4 kc.

Żaden z tych zarzutów nie zasługuje uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do sformułowanego w apelacji pozwanego zarzutu naruszenia art. 189 k.p.c. wskazać należy, że jest on niezasadny. Zgodnie z ww. przepisem powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

W judykaturze wskazano, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Interes ten należy rozumieć zatem szeroko. Pojęcie to powinno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądu w celu zapewnienia należytej ochrony prawnej, której nie można się domagać w drodze innego powództwa (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., III CSK 254/12, LEX nr 1353202, wyrok SN z dnia 31 stycznia 2008 r., II CSK 378/07, LEX nr 863958). Podkreśla się też, że ocena istnienia interesu musi uwzględniać, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości co do danego stosunku prawnego i czy definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a zatem czy sytuacja powoda zostanie jednoznacznie określona. Wskazuje się też, że interes prawny w świetle art. 189 k.p.c. rozumieć należy jako obiektywną potrzebę uzyskania wyroku określonej treści, wywołaną rzeczywistym naruszeniem, albo zagrożeniem sfery prawnej podmiotu występującego z powództwem ustalającym / podobnie uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I ACa 655/20 /

Sąd I instancji określił, jak rozumie interes prawny powodów, w rozumieniu art. 189 kpc, w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i przedstawioną tam ocenę tę sąd odwoławczy podziela. Podkreślić należy , że żądania unieważnienia umowy nie niweczy fakt, że została ona w jakiejś części wykonana. W praktyce przyjmuje się że roszczenie o zapłatę z reguły wyklucza interes prawny w ustaleniu nieważności stosunku prawnego, ale są dopuszczalne wyjątki i taki wyjątek niewątpliwie zachodzi w przypadku umowy długoterminowej, która nie została wykonana w całości. Uznać należy, że jedynie wykonanie jej w całości mogłoby zniweczyć interes prawny w ustaleniu nieważności. Gdyby powodowie ograniczyli się w tej sprawie do zażądania zwrotu kwoty przez nich uiszczonej, to nieważność umowy zostałaby zbadana jako przesłanka i oczywiście nadal nie zostałby rozpoznany spór w zakresie pozostałego zakresu umowy wiążącej strony. / wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I ACa 497/21/

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Kwestią przesądzoną w judykaturze jest to, że oceny abuzywności dokonuje się na datę dokonania czynności. Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów 20 czerwca 2018 roku, III CZP 29/17, stwierdził, że oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385 ¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy. W ocenie Sądu Najwyższego z przepisów dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, interpretowanych z uwzględnieniem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wynika niezbicie, iż okoliczności, które zaistniały po zawarciu umowy, nie mają znaczenia dla oceny abuzywności postanowienia. Podnoszone w apelacji argumenty dotyczące sposobu wykonywania umowy, stosowania kursów franka szwajcarskiego nieodbiegających od kursów rynkowych, czy w końcu późniejsze wejście w życie tzw. ustawy antyspreadowej (ustawy z 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw) nie stały na przeszkodzie stwierdzeniu abuzywności postanowień umownych odnoszących się do stosowania kursów waluty (...) wynikających z „Tabel kursów” obowiązującej w pozwanym banku.

Prawidłowo Sąd pierwszej instancji ustalił charakter zawieranej umowy kredytu jako kredyt hipoteczny, indeksowany walutą franka szwajcarskiego, której zawarcie zostało poprzedzone wnioskiem kredytowym. We wniosku tym powodowie jako walutę kredytu podali walutę – frank szwajcarski. Wypłata kwoty kredytu, jak też płatności poszczególnych rat, dokonywane były w walucie polskiej, po uprzednim przeliczeniu z (...), według określonego kursu (sprzedaży bądź kupna) tej waluty, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku na dany dzień. Zostało też ustalone, że powodowie podpisali oświadczenie, w którym potwierdzili, że poinformowano ich o kwestii ryzyka kursowego, związanego z zaciągnięciem takiego zobowiązania oraz że rezygnują z zaciągnięcia zobowiązania w walucie polskiej i potwierdzają zapoznanie się z postanowieniami, ujętymi w przedmiotowej umowie i Regulaminie, stanowiącym jej integralną część.

Sąd Apelacyjny nie podziela argumentacji strony pozwanej, iż wskazana okoliczność dowodzi, iż powodowie uzyskali od kredytodawcy wystarczające i jasne informacje odnośnie ryzyka, łączącego się z zawarciem takiej umowy kredytowej. Warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, dotyczących uruchomienia kredytu, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne” jakie niosło dla niego zastosowanie kursu sprzedaży przy obliczaniu rat kredytu, którymi zostanie ostatecznie obciążony, a w rezultacie także całkowity koszt zaciągniętego przez siebie kredytu ( orzeczenie z dnia 30 kwietnia 2014 r., C-26/13).

Materiał sprawy nie dał podstaw do ustalenia, że zawarcie przedmiotowej umowy zostało poprzedzone właściwym, rzetelnym przekazaniem powodom przez pracowników banku informacji umożliwiającym zrozumienie nie tylko samej konstrukcji, ale też i konsekwencji kredytu indeksowanego walutą obcą. Powodowie nie mieli w zasadzie żadnego wpływu na uregulowanie postanowień umowy przejętych z wzorca umowy im zaproponowanego przez Bank (art. 385 ¹ § 3 k.c.). mogli ustalać z Bankiem jedynie wysokość kredytu, czas jego spłaty oraz formę jego zabezpieczenia. Nawet gdyby przyjąć za wiarygodne twierdzenia Banku, iż kredytobiorcy znali i rozumieli treść postanowień indeksacyjnych oraz godzili się na ich wprowadzenie do umowy, to jednak nie zmienia to faktu, iż nie zostały one indywidualnie z nimi uzgodnione. Ich treść nie została bowiem sformułowana w toku negocjacji. Sam bowiem wybór przez kredytobiorców rodzaju zaciągniętego zobowiązania kredytowego (kredytu indeksowanego kursem (...) zamiast klasycznego kredytu złotowego) nie pozwala jeszcze na wniosek, że powodowie mieli rzeczywisty wpływ na kształt tych postanowień. Działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, zmierzające do dezinformacji i wywołania błędnego przekonania, ale także niezapewniające rzetelnej, prawdziwej pełnej informacji należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami, o których mowa w dyspozycji art. 385 ¹ par. 1 kc. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego „dobre obyczaje” są równoważnikiem zasad współżycia społecznego, które obejmują reguły wiążące nie tylko w obrocie powszechnym, ale i w stosunkach z udziałem profesjonalistów. Natomiast pojęcie „interesów konsumenta" należy rozumieć szeroko, zarówno w kategoriach interesu prawnego, jak i ekonomicznego, który na gruncie umowy kredytowej powinien uwzględniać aspekt bezpieczeństwa finansowego. Dlatego też przyjmuje się, że „rażące naruszenie interesów konsumenta” ma miejsce w przypadku istnienia nieusprawiedliwionej dysproporcji praw na jego niekorzyść.

Analizowane klauzule walutowe zostały zaprojektowane w sposób rażąco niesymetryczny, zabezpieczając interesy głównie pozwanego i jednocześnie godząc w interes powodów. Ich zastosowanie prowadziło bowiem do przerzucenia ryzyka walutowego w całości na kredytobiorcę, determinując koszt obsługi kredytu oraz poziom zadłużenia. Nieuczciwą praktyką rynkową było zastrzeżenie sobie przez Bank uprawnienia do jednostronnego określania poziomów kursów walutowych z jednoczesnym stosowaniem różnych kursów przy wypłacie kredytu i jego spłacie, których rozpiętość (tzw. spread walutowy) była ustalona w sposób całkowicie dowolny, nie podlegający kontroli ze strony kredytobiorców. Powód miał uprawnienia do jednostronnego określania przyszłego kursu wymiany ze skutkiem wiążącym dla kredytobiorcy. „Tabela kursów” kupna i sprzedaży walut, była ustalana przez Bank, a klienci nie tylko nie mieli żadnego wpływu na poziom kursów walutowych przyjmowanych do rozliczeń, a tym samym możliwości ich kontroli, ani nawet samodzielnego ich ustalenia. Skoro zatem powodowie nie mieli żadnego wpływu na kurs kupna i sprzedaży (...), a Bank ustalał go przy zastosowaniu znanych tylko sobie i zupełnie dowolnych na gruncie umowy stron kryteriów, wobec tego Sąd Okręgowy słusznie uznał, że została naruszona równorzędność kontraktowa stron, co stanowi podstawę do stwierdzenia abuzywności spornych postanowień umownych. / podobnie Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie I ACa 843/20/.

Powodowie nie zostali pouczeni o tym, że umowa nie zawiera wobec nich żadnych mechanizmów ochrony i że ryzyko banku zostaje ograniczone jedynie do kwoty udzielonego kapitału, zaś ryzyko kredytobiorców jest nieograniczone. Zakres obowiązków związanych z właściwym wypełnieniem obowiązku informacyjnego przez przedsiębiorcę oraz wagę jego prawidłowego dopełnienia podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2019 r. sygn. akt II CSK 483/18 wskazując, że „nie jest i wystarczające wskazanie w umowie, że ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosi kredytobiorca … oraz odebranie od powódki oświadczenia, zawartego we wniosku o udzielenie kredytu, o standardowej treści, że została poinformowana o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz przyjęła do wiadomości i akceptuje to ryzyko. Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, na nabycie nieruchomości stanowiącej z reguły dorobek życia przeciętnego konsumenta, mechanizmu działania ryzyka kursowego, wymagało szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Wystawiał on bowiem na nieograniczone ryzyko kursowe kredytobiorców, którzy nie mieli zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu złotówkowego, czego Bank jako profesjonalista był świadom, oferując tego rodzaju produkt celem zwiększenia popytu na swoje usługi".

Klauzule przeliczeniowe związane są zatem z samym charakterem zobowiązania kredytobiorców, stanowiły podstawowy element umowy kredytowej. Postanowienia dotyczące zasad spłaty kredytu, w tym dotyczące wysokości rat kredytu i sposobu ich obliczania, także w myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego w brzmieniu obowiązującym w dacie zawierania umowy kredytu stanowiły elementy przedmiotowo istotne umowy kredytu. Po ich wyłączeniu z umowy (art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13) utrzymanie umowy nie jest więc praktycznie możliwe, chyba że wzajemny zwrot świadczeń będący konsekwencją ustalenia bezskuteczności („unieważnienia”) umowy jest rozwiązaniem dla konsumenta mniej korzystnym, niż utrzymanie umowy po wyeliminowaniu abuzywnych klauzul (tak m.in. Trybunał w wyroku z 14 marca 2019 r. C – 118/17, czy w sprawie C-260/18). Zgodnie z wyrażanymi w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości poglądami (np. wyroki C-472/11, C – 243/08, C-488/11) podzielanymi także w niektórych orzeczeniach Sądu Najwyższego (np. wyrok w sprawie II CSK 803/16, uchwała w sprawie III CZP 29/17, wyrok w sprawie II CSK 483/18) jedynym sposobem przywrócenia skuteczności niedozwolonemu postanowieniu umownemu jest udzielenie przez konsumenta następczo „świadomej, wyraźnej i wolnej zgody”, o czym w przedmiotowej sprawie nie może być mowy, skoro powodowie domagają się ustalenia nieważności umowy kredytowej. Tego rodzaju rygorystyczne podejście do omawianych kwestii argumentowane jest koniecznością zapewnienia pełnej skuteczności prawa unijnego oraz względami prewencji w stosunku do przedsiębiorców stosujących niedozwolone postanowienia umowne. Powodowie w przedmiotowej sprawie jednoznacznie wypowiedzieli się o braku możliwości wyrażenia następczej zgody na zapisy łączącej strony umowy.

Reasumując , Sąd Apelacyjny , w świetle zaprezentowanego orzecznictwa , uznał, że niedozwolone postanowienia umowne opisane szczegółowo w uzasadnieniu wyroku sądu Instancji wykluczają możliwość dokonania jakiegokolwiek przeliczenia kwot zawartego kredytu według innych zasad rozliczeniowych , z uwagi na fakt, że po ich wyeliminowaniu powstałe luki nie nadają się do uzupełnienia, a wprowadzenie innego wskaźnika indeksacyjnego byłoby sprzeczne z zamiarem stron i charakterem zawartej umowy.

Za chybione należało uznać zarzuty apelacji wskazujące na naruszenie art. 405 i 410 kc. Skoro zawarta umowa została uznana za nieważną / ze skutkiem ex tunc/ to powodowie nabyli wierzytelność o zwrot nienależnego świadczenia. Wskazać trzeba bowiem, że wobec skutecznego skorzystania przez powodów z mechanizmów ochrony konsumenckiej przewidzianych w art. 358 ¹ § 1 k.c. i skorzystania z opcji „unieważnienia” umowy odpadła podstawa świadczeń w oparciu o umowę zawartą przez powodów z bankiem. W takiej sytuacji świadczenia obu stron spełnione w oparciu o tę umowę są nienależne w rozumieniu art. 410 k.c., co znajduje też potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, jak też uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20., przy uwzględnieniu teorii dwóch kondykcji w rozliczeniu pomiędzy stronami umowy kredytowej.

W sprawie nie doszło również do naruszenia przepisów prawa procesowego, o których mowa w zarzutach apelacyjnych.

Wbrew przekonaniu pozwanego, Sąd I instancji w sposób prawidłowy zgromadził materiał dowodowy w sprawie, nie naruszając przy tym wskazanych w środku zaskarżenia przepisów prawa procesowego. Słusznie Sąd Okręgowy uznał część pominiętych dowodów za nieistotne dla rozstrzygnięcia. Nie doszło do naruszenia przez Sąd Okręgowy reguł swobodnej oceny dowodów przy ustaleniu, że konstrukcja umowy pozwalała pozwanemu na dowolne kształtowanie kursów waluty, a nadto iż powyższe elementy umowy były indywidualnie uzgodnione z powodem i nie podlegały negocjacjom.

Należy podkreślić, że postawione przez apelującego zarzuty sprzeczności istotnych ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym – w gruncie rzeczy sprowadzają się do podważenia dokonanej przez Sąd I instancji oceny materiału dowodowego, co stanowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., a tym samym do podważania ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego.

Przypomnieć należy, że dla skuteczności postawienia zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c., po to, by w konsekwencji wadliwości oceny dowodów uzasadnić sprzeczność ustaleń z efektami postępowania dowodowego, trzeba wykazać, że sąd pierwszej instancji ocenił materiał dowodowy w sposób: niewszechstronny, wadliwy z punktu widzenia zasad poprawnego rozumowania, dopuszczając się błędów logicznych w zakresie wnioskowania lub bez uwzględnienia zasad doświadczenia życiowego. Samo zaproponowanie innej, alternatywnie możliwej do zbudowania na bazie tych samych dowodów wersji stanu faktycznego, przy braku wykazania naruszenia zasad oceny dowodów, o jakich mowa wyżej, nie jest wystarczające dla stwierdzenia skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c., a w konsekwencji tego i wadliwości poczynionych ustaleń. Obowiązkom tym skarżący nie sprostał. Sąd Okręgowy dokonał wnikliwej oceny zebranego materiału dowodowego, w szczególności dowodów z dokumentów. W żadnej mierze nie można mówić, iż ocena ta została dokonana w sposób wybiórczy czy też nierzetelny. Sąd I instancji w uzasadnieniu jednoznacznie wskazał. którym dowodom dał wiarę, a którym takiego waloru odmówił, zatem zarzut, iż dowody zostały ocenione w sposób dowolny bądź też ich w ogóle nie ocenił jest całkowicie chybiony. Stanowią jednie polemikę ze stanowiskiem zajętym przez sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku, nie wskazują żadnych nowych okoliczności, które miałyby wpływ na zmianę orzeczenia przez sąd odwoławczy.

Wbrew twierdzeniom pozwanego, Sąd Okręgowy nie pominął żadnego istotnego dla sprawy dowodu. Nie podzielił stanowiska apelującego w zakresie znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy dowodu z opinii biegłego z dziedziny bankowości oraz rachunkowości, skoro istotą sprawy było rozstrzygnięcie czy zakwestionowane postanowienia umowne miały charakter niedozwolonych czy też nie. W celu oceny tego zarzutu niezbędna jest jednak analiza treści samej umowy (zawartych w niej klauzul), nie zaś sięganie do ekspertyz czy opinii, które pozostają całkowicie bez znaczenia dla rozstrzygnięcia istoty sprawy. Dotyczy to choćby charakteru kredytu, o którym decyduje w pierwszym rzędzie treść umowy, a nie, zupełnie nie dotyczące powodów, obowiązki banku związane z prowadzeniem akcji kredytowej w zakresie kredytów indeksowanych do (...). Zbędnym było dokonywanie ustaleń co do sposobu ustalania przez pozwanego kursów (...) w Tabeli i innych okoliczności związanych z wykonaniem umowy. Zasadnie zatem Sąd I instancji uznał za nieprzydatne w sprawie dowody z opinii biegłego i zeznań świadka K. G..

Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w zakresie daty początkowej odsetek ustawowych za opóźnienie. Sąd I instancji ustalił ją od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Wyrok Sadu Okręgowego ma charakter konstytutywny, co wynika z konieczności wyrażenia przed Sądem przez konsumenta w pełni świadomej zgody na zakończenie stanu bezskuteczności zawieszonej umowy. W tym stanie rzeczy żądanie zasądzenia odsetek przez powodów za opóźnienie było uzasadnione od dnia wyrokowania przez Sąd Okręgowy– art. 481 § 1 i 2 k.c. Powództwo obejmujące żądanie odsetek za okres od 20 kwietnia 2020 r. do 13 maja 2021 r. było niezasadne i podlegało oddaleniu.

W zakresie zażalenia złożonego przez pełnomocnika powodów.

Na uwzględnienie zasługiwał zarzut naruszenia art. 98 ¹ par. 1 kpc tj. braku zasądzenia ustawowych odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się orzeczenia , którym je zasądzono do dnia zapłaty. Wynika to z literalnego brzmienia tego artykułu. Również zasadny zarzut jest w zakresie braku zasądzenia kwoty 17 zł. tytułem zwrotu opłaty skarbowej od jednego z powodów. Z kart 35 i 36 wynika, że każdy z powodów udzielił pełnomocnictwa adwokatowi D. T. i został uiszczona opłata skarbowa w wysokości 34 zł / k -37/. W pozostałym zakresie zażalenie podlegało oddaleniu, Powodowie, pozostający w związku małżeńskim, byli współuczestnikami koniecznymi, udzielili pełnomocnictwa temu samemu pełnomocnikowi, który w ich imieniu występował w sprawie. Sporządzał pisma procesowe w imieniu obojga powodów. Biorąc zatem pod uwagę charakter współuczestnictwa powodów oraz wykonywane faktycznie czynności przez pełnomocnika powodów zażalenie w pozostałej części nie zasługiwało na uwzględnienie.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. co do apelacji oraz art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. co do zażalenia.

O kosztach instancji odwoławczej orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 1 ¹ , art. 108 kpc oraz § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

(...)