Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący	:	SSO del. Andrzej Kordowski
Protokolant	:	Łukasz Patejuk

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2022 r. w Białymstoku na rozprawie

sprawy z powództwa R. L.

przeciwko (...) S.A. w W.

o ustalenie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 27 stycznia 2021 r. sygn. akt I C 1475/20

I.  prostuje oczywistą niedokładność pisarską w ten sposób, że w miejsce (...) wpisuje (...);

II.  oddala apelację;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 8.100 zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

(...)

UZASADNIENIE

Powód R. L. w pozwie skierowanym przeciwko (...) S.A. w W. wniósł o ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowana kursem CHF zawarta w dniu 26 września 2006 r. pomiędzy poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna w W. a powodem jest nieważna oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego

W odpowiedzi na pozew (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu z należnymi na mocy art. 98 § 1 ¹ k.p.c. odsetkami, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa, według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 2021r. Sąd Okręgowy w Białymstoku ustalił, że umowa nr. (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF zawarta dnia 26 września 2006 roku pomiędzy powodem R. L., a (...) Bankiem Spółka Akcyjna w W. (obecnie (...) S.A. z siedzibą w W.) jest nieważna oraz zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11 817 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że w dniu 26 września 2006 r. powód R. L. zawarł z poprzednikiem prawnym pozwanego umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF, w kwocie 660.000 zł na cele zakupu na rynku wtórnym lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...) oraz refinansowanie poniesionych nakładów związanych z zakupem nieruchomości oraz na pokrycie opłat około kredytowych.

Zgodnie z treścią umowy udzielony kredyt miał być waloryzowany do franka szwajcarskiego. Pozwany dokonał na rzecz powoda wypłaty pełnej kwoty kredytu w złotych polskich, zaś jego spłata miała następować w równych miesięcznych ratach przez okres 359 miesięcy (tj. do dnia 15 września 2036 r.).

W umowie kredytu wskazano, że wysokość rat kapitałowo-odsetkowych będzie oprocentowana według zmiennej stopy procentowej – która w dacie podpisywania umowy kredytu wynosiła 2,65 %, przy czym do dnia ustanowienia zabezpieczenia była podwyższona do 3,65 % (§ 1 ust. 8 umowy), zgodnie zaś z § 10 ust. 1 i 2 umowy kredytu stopa oprocentowania była zmienna, przy czym zmiana „może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji”. W treści umowy kredytu nie została przy tym wskazana marża banku z tytułu udzielania kredytu.

Zgodnie z tzw. klauzulą indeksacyjną, kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 4 września 2006 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej banku wynosiła 267 423,01 CHF, przy czym kwota ta miała charakter informacyjny i nie stanowiła zobowiązania banku. Pozwany zastrzegł, iż wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od wyżej podanej (§ 1 ust. 3A umowy).

Raty kapitałowo-odsetkowe miały być spłacane w złotych po uprzednim przeliczeniu przez pozwanego według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej banku obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 11 ust. 4 umowy).

Wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej banku, obowiązującej w dniu i godzinie spłaty (§ 13 ust. 5 umowy). z chwila wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego/od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności banku z tytułu umowy kredytu, bank miał dokonywać przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej Banku z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa (§ 16 ust. 3 umowy).

W § 29 ust. 1-2 umowy wskazano, iż kredytobiorca oświadcza, że został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptuje. Kredytobiorca jest świadomy, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu. Kredytobiorca oświadcza, że został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów obowiązującymi w (...) oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptuje.

Do wniosku o udzielenie kredytu dołączone zostało oświadczenie podpisane przez powoda, z którego wynikało, ze pracownik (...) Bank S.A. przedstawił w pierwszej kolejności ofertę kredytu/pożyczki hipotecznej w polskim złoty. Po zapoznaniu się z tą ofertą powód zdecydował o dokonaniu wyboru oferty kredytu/pożyczki hipotecznej denominowanego w walucie obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z tym produktem, a w szczególności tego, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty kredytu/pożyczki hipotecznej oraz wzrost całego zadłużenia. Ponadto został poinformowany przez pracownika (...) Banku S.A. o jednoczesnym ponoszeniu ryzyka zmiany stopy procentowej polegającym na tym, że w wyniku niekorzystnej zmiany stopy procentowej może ulec zwiększeniu comiesięczna rata spłaty kredytu/pożyczki oraz wartość całego zaciągniętego kredytu (k. 338).

Powód uzyskał kredyt w dniu 2 października 2006 r., kwota kredytu została powodowi postawiona do dyspozycji w złotych polskich w dniu 4 października 2006 r. w kwocie 660 000,02 zł.

Od listopada 2006 r. pozwany pobierał z rachunku bankowego powoda raty kapitałowo-odsetkowe w polskich złotych w wysokości wyliczanej jednostronnie przez bank na podstawie mechanizmu indeksowania do CHF. Pozwany pobierał również od powoda inne opłaty uboczne związane z zawartą umową kredytu w postaci prowizji za uruchomienie kredytu, prowizji za ubezpieczenie kredytu, składki ubezpieczeniowe oraz składki ubezpieczenia niskiego wkładu własnego powoda. Łączna kwota pobrana od powoda przez pozwanego w związku z zawartą umową kredytu wynosi wedle stanu na dzień wytoczenia powództwa 657 412,87 złotych.

W dniu 4 maja 2020 r. powód skierował do pozwanego reklamację w myśl ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym. Powód w treści pisma poinformował pozwanego, iż przyczyną sporządzenia reklamacji był zamiar wystąpienia przez powoda przeciwko pozwanemu z pozwem o stwierdzenie nieważności umowy kredytu, ze względu na wprowadzenie nieuzgodnionych indywidualne postanowień umowy kredytu dotyczących indeksacji do waluty obcej oraz postanowień co do wysokości oprocentowania kredytu – jako postanowień bezwzględnie nieważnych z mocy prawa. Powód wskazał, iż skutkiem uznania reklamacji winno być uznanie przez pozwanego, iż umowa kredytu jest nieważna, a strony winny dokonać zwrotu świadczeń.

Sąd I instancji uznając zasadność powództwa o ustalenie nieważności umowy, wskazał, na dopuszczalność wniesienia powództwa o ustalenie, z uwagi na istnienie interesu prawnego po stronie powodowej . Wskazał, że z przedmiotowego stosunku prawnego łączącego strony wynikają jeszcze inne , dalej idące skutki, których dochodzenie w drodze powództwa jedynie o świadczenie nie jest możliwe lub nie jest jeszcze aktualne. W takim wypadku, również w świetle cytowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, tylko powództwo o ustalenie takiego stosunku prawnego może w sposób definitywny rozstrzygnąć niepewną sytuację prawną powoda i zapobiec także na przyszłość możliwym sporom, a tym samym w sposób pełny zaspokoić interes prawny powoda.

Sąd Okręgowy uznając, że powód wykazał istnienie po jego stronie interesu prawnego do wytoczenia powództwa, w dalszej kolejności badał zasadność twierdzeń dotyczących nieważności umowy kredytu z uwagi na jej sprzeczność z art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe. Podał, że w stanie prawnym obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy kredytu, nie budziło wątpliwości dopuszczalność konstruowania umów kredytu denominowanego w walucie obcej, w których wartość kwoty kredytu jest wyrażona w walucie obcej, ale jest uruchamiana w złotych po przyjętym kursie przeliczeniowym.

Podpisana przez strony umowa kredytu spełniała wszystkie ustawowe wymogi wynikające z treści art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe, w szczególności spełniają wymogi z art. 69 ust. 2 pkt 2 i 4 Prawa bankowego. Ustawa prawo bankowe w art. 69 ust. 2 pkt 2) wskazuje, iż w umowie kredytu należy wskazać „kwotę i walutę kredytu". Elementy te umowa kredytu zawiera. Strony określiły w umowie kredytu kwotę kredytu, walutę kredytu, jego przeznaczenie, okres kredytowania, terminy i zasady jego zwrotu przez powoda przy zastosowaniu klauzuli indeksacyjnej, a także oprocentowanie kredytu i opłaty oraz prowizje związane z jego udzieleniem.

Przyczyną wadliwości umowy, prowadzącej do jej nieważności, było, zdaniem Sądu Okręgowego, narzucony przez bank sposób ustalania wysokości kwoty podlegającej wypłacie oraz zwrotowi - czyli podstawowe świadczenia stron. Ustalenie wysokości kwoty wypłaconego i zwracanego kredytu oraz wysokości oprocentowania wiązało się z koniecznością odwołania się do kursów walut ustalanych samodzielnie przez jedną ze stron umowy – bank. Tymczasem ani umowa, ani regulamin stanowiące podstawę ustalenia treści łączącego strony stosunku prawnego, nie określały prawidłowo zasad ustalania tych kursów. Dokonana w świetle przesłanek określonych w art. 58 § 1 k.c. kontrola postanowień umowy i regulaminu dotyczących zasad określania kursów waluty obcej, stosowanych do wyliczenia wysokości świadczeń stron doprowadziła do wniosku, że są one sprzeczne z ustawą jako ukształtowane z naruszeniem właściwości (natury) stosunku prawnego, a więc z przekroczeniem określonych w art. 353 ^{( 1)} k.c. granic swobody umów. Podkreślił, że zasadniczym elementem każdego zobowiązania umownego jest możliwość obiektywnego i dostatecznie dokładnego określenia świadczenia. Przy określaniu świadczenia możliwe jest odwołanie się do konkretnych postaw, możliwe jest również odwołanie się w tym zakresie do woli osoby trzeciej, jednakże w każdym wypadku umowa będzie sprzeczna z naturą zobowiązania jako takiego, jeśli określenie świadczenia zostanie pozostawione woli wyłącznie jednej ze stron. w obowiązującej na gruncie prawa polskiego konstrukcji zobowiązania umownego jako stosunku prawnego pomiędzy formalnie równorzędnymi podmiotami nie ma więc miejsca na przyznanie jednej ze stron zobowiązania możliwości jednostronnego, władczego oddziaływania na pozycję drugiej strony, a w szczególności na wysokość świadczenia albo kształt zobowiązania jednej ze stron.

W przedmiotowej sprawie kwestię przeliczeń walutowych – przy wypłacie kredytu i przy spłacie zobowiązań z tytułu umowy kredytu – regulowały następujące postanowienia:

1. § 7 ust. 1 umowy „(...) udziela kredytobiorcy, na jego wniosek, kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1, zwanego dalej kredytem, w kwocie określonej w § 1 ust. 2, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) Banku S.A. Kwota kredytu wyrażona w CHF walucie jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu”,

2. § 10 ust. 2 umowy „zmiana wysokości oprocentowania kredytu może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji”,

3. § 11 ust. 4 umowy „raty kapitałowo-odsetkowe miały być spłacane w złotych po uprzednim przeliczeniu przez pozwanego według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej banku obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50”.

Zdaniem sądu I instancji, przyjęta w umowie konstrukcja , która zakładała przyznanie sobie przez bank prawa do jednostronnego wyznaczania salda kredytu i regulowania wysokości rat kredytu poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego jest sprzeczna przepisem (...) k.c., a tym samym nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c. W ocenie Sądu, strony nie zawarłyby przedmiotowej umowy kredytu bez powyższych postanowień przewidujących przeliczanie świadczeń stron w odniesieniu do kursu franka szwajcarskiego.

Podał, że nawet gdyby uznać, że umowa byłaby w całości ważna z racji braku sprzeczności z ustawą, zawarte w umowie z dnia 26 września 2006 r. postanowienia określające sposoby wyliczenia kwoty kredytu podlegającej spłacie i wysokości rat kredytu są abuzywne, a tym samym nie wiążą powodów. W realiach sprawy niniejszej prowadziłoby to do nieważności umowy, a w konsekwencji – do tożsamego rozstrzygnięcia. Zdaniem sądu I instancji brak było również indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez stronę powodową postanowień umownych, co wynika już z samego sposobu zawarcia rozważanej umowy – opartego o treść stosowanego przez bank wzorca umowy. Zarówno wniosek kredytowy, jak i umowa kredytowa zostały przygotowane przez stronę pozwaną. Ich treść nie stanowiła efektu negocjacji między stronami. Umowa została zawarta przez przystąpienie do już przygotowanego wzorca, nie zawierała jednoznacznych uregulowań, gdyż odsyłała do nieokreślonych w umowie wielkości, a mianowicie kursów z tabel kursów walut obowiązujących w banku, a wielkości tych nie dawało się sprecyzować w świetle treści umowy, Kursy walut do przeliczenia kwoty kredytu, a także wysokości poszczególnych rat zostały pozostawione do wyłącznej dyspozycji banku. Powód zatem nie miał możliwości ustalenia dokładnej kwoty kredytu, a następnie wysokości rat kredytowych. Nie miał także możliwości poznania dokładnego mechanizmu ustalania kursów kupna/sprzedaży waluty. Postanowienia umowy w tym zakresie należało zatem uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami.

W konsekwencji, umowa wiążąca strony niniejszego postępowania, zdaniem sądu I instancji, po usunięciu postanowień dotyczących denominacji, nie mogłaby zostać utrzymana w mocy z przyczyn płynących z ogólnych zasad prawa cywilnego. Klauzula denominacyjna w rozumieniu analizowanej tu umowy stanowi element określający główne świadczenie stron umowy kredytu. Usunięcie postanowienia określającego główne świadczenia stron – podobnie jak postanowienia określającego niektóre z essentialia negotii – musi oznaczać brak konsensu co do zawarcia umowy w ogóle. To zaś oznacza, że na skutek kontroli abuzywności umowę należy uznać za nieważną.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w pkt. II sentencji wyroku, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy wyrażoną w art. 98 k.p.c. Pozwany, jako przegrywający sprawę, zobowiązany jest zwrócić powodom koszty niezbędne do celowego dochodzenia spraw kwocie 11 817 zł, na co składają się: opłata od pozwu w kwocie 1 000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 10 800 zł ustalona stosownie do § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Apelację od wyroku złożył pozwany i zarzucił :

a/ naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

- naruszenie art. 243 ² KPC poprzez nieuprawnione pominięcie przez Sąd - bliżej nieokreślonych - „opracowań dotyczących kredytów frankowych", pomimo braku uprzedniego wydania negatywnego postanowienia dowodowego w tym zakresie, a w konsekwencji - konieczność uznania, że wszystkie dokumenty znajdujące się w aktach niniejszej sprawy stanowią dowody;

- naruszenie art. 227 KPC poprzez niezasadne pominięcie - jako nie dotyczących faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy - następujących dowodów:

- dowodu w postaci wydruku z (...) [vide: załącznik nr 3 do Odpowiedzi na Pozew], z którego bezwzględnie wynika, że Powód prowadzi działalność gospodarczą pod adresem kredytowanej nieruchomości, a w konsekwencji - brak jest możliwości uznania, że Kredytobiorca zawarł sporną Umowę jako konsument,

- dowodu w postaci Umowy [vide: załącznik do pozwu] oraz transkrypcji zeznań świadka H. P. [vide: załącznik nr 6 do Odpowiedzi na Pozew], z których niezawodnie wynika, że Powód został w należyty sposób poinformowany, że niekorzystna zmiana kursu waluty oraz niekorzystna zmiana stopy procentowej spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty kredytu oraz wzrost całego zadłużenia, które to informacje zostały mu przedstawione w postaci symulacji wysokości rat kredytu („Oprócz tego również był zobowiązany pracownik do wyjaśnienia ryzyka kursowego przy tego typu transakcji. To ryzyko kursowe w mojej ocenie było kluczowe i wyjaśnialiśmy je w następujący sposób: do bieżącego kursu walutowego doliczana była złotówka lub 2 do franka szwajcarskiego po to, żeby pokazać klientowi, jaki ma to wpływ na nie tylko wysokość raty, ale również i całkowitego kapitału do spłaty"),

- dowodu w postaci ekspertyzy „Tabela kursowa (...) - metodyka oraz analiza porównawcza" [vide: załącznik nr 7 do Odpowiedzi na Pozew] oraz transkrypcji zeznań świadka H. P. [vide: załącznik nr 6 do Odpowiedzi na Pozew], z których bezwzględnie wynika, że Bank nie ma możliwości arbitralnego czy jednostronnego ustalania kursów, a zasady wyznaczania kursu stosowne przez Bank odpowiadają utrwalonej i powszechnej praktyce bankowej (co jest twierdzeniem aktualnym obecnie, jak i wedle stanu na dzień zawarcia Umowy),

- dowodu w postaci ekspertyzy „Tabela kursowa (...) - metodyka oraz analiza porównawcza" [vide: załącznik nr 7 do Odpowiedzi na Pozew] oraz transkrypcji zeznań świadka H. P. [vide: załącznik nr 6 do Odpowiedzi na Pozew], z których jednoznacznie wynika, że nie zaistniała przesłanka braku zgodności z dobrymi obyczajami (ponieważ Bank nie mógł ustalać kursów dowolnie, a przyjęcie kursu kupna/sprzedaży wynikało ze sposobu finansowania kredytu Powoda), a także, że nie została spełniona przesłanka rażącego naruszenia interesu konsumenta (ponieważ Bank zawsze publikował rynkowy kurs, a Powód poniósł mniejsze koszty rat kredytu w związku z wprowadzeniem do Umowy spornych klauzul w porównaniu do umowy kredytu bez tych postanowień),

- dowodu w postaci pliku Tabela z informacją o kursach CHF z tabel(...) od 2 stycznia 2002 r. [vide: załącznik nr 7 do Odpowiedzi na Pozew] oraz transkrypcji zeznań świadka H. P. [vide: załącznik nr 6 do Odpowiedzi na Pozew], z których to dowodów bezwzględnie wynika, że Bank nie mógł ustalać i nie ustalał kursów walut w sposób dowolny, albowiem ,,[t]e tablice kursowe w dużej mierze powstają automatycznie. Pracownik, który, który odpowiada za administrację taką tablicą każdego dnia roboczego w godzinach porannych zaciąga główne pary walutowe z systemów R. i B., jak wcześniej powiedziałem, koryguje je o wysokość obwiązujących w banku spreadów i następnie publikuje te tablice na ogólnodostępnych stronach internetowych

- dowodu w postaci opracowania UOKiK pt. Raport dotyczący spreadów [vide: załącznik nr 7 do Odpowiedzi na Pozew], który dowodzi, że poprzez wprowadzenie spornych klauzul interes Powoda nie został w ogóle naruszony, a z całą pewnością nie został uszkodzony w sposób rażący, czego probierzem jest okoliczność, że kredytobiorcy posiadający umowy bez kwestionowanych klauzul statystycznie mają większe problemy ze spłatą kredytu, a Bank rzeczywiście pozyskał franki szwajcarskie na poczet finansowania kredytu Powoda (treść Umowy była zgodna z dobrymi obyczajami, w szczególności w zakresie przyjęcia przez Pozwaną ryzyka kursowego oraz kosztów spreadu),

- dowodów w postaci plików: Tabela z informacją o kursach CHF z tabel (...) od 2 stycznia 2002 r. oraz Tabele kursów średnich, kupna i sprzedaży NBP za okres 2005-2020 [vide: załącznik nr 7 do Odpowiedzi na Pozew] oraz transkrypcji zeznań świadka H. P. [vide: załącznik nr 6 do Odpowiedzi na Pozew], a w konsekwencji - brak nadania okolicznościom z nich wynikającym należytej wagi, a z których to materiałów bezwzględnie wynika, że Bank nie mógł ustalać i nie ustalał kursów walut w sposób dowolny, a kursy stosowane przez Pozwaną nie tylko pozostają w ścisłej korelacji do kursów ustalanych przez Narodowy Bank Polski, ale przede wszystkim nie odbiegają w istotny sposób od innych kursów dostępnych na rynku, co w konsekwencji przekłada się na brak możliwości przyjęcia, że Umowa w tym zakresie rażąco narusza interesy Kredytobiorcy,

- dowodów w postaci raportu sporządzonego przez Instytut (...) oraz ekspertyzy dotyczącej oceny zasadności postępowania (...) Banku w zakresie wykonywania umów kredytu hipotecznego tak zwanego starego portfela w latach 2004-2012 (J. J.) [vide: załącznik nr 7 do Odpowiedzi na Pozew], z których to dowodów bezwzględnie wynika, że Bank nie mógł ustalać i nie ustalał wysokości oprocentowania w sposób dowolny, a każdorazowo uwzględniał zjawiska makroekonomiczne,

- okoliczności, że Powód - chociażby z uwagi na wykształcenie wyższe oraz bogate doświadczenie zawodowe, w tym pełnienie funkcji Dyrektora Zarządzającego w Kancelarii (...). P. sp.k. - dysponował doświadczeniem i wiedzą w zakresie rynku walutowego, transakcji na rynku międzybankowym, zasadach tworzenia kursów, wyznaczania spreadów

a/ w konsekwencji także naruszenie art. 233 § 1 KPC - poprzez brak nadania okolicznościom z nich wynikającym należytej wagi, a z których to materiałów bezwzględnie wynika, że Bank nie mógł ustalać i nie ustalał kursów walut oraz wysokości oprocentowania w sposób dowolny, a kursy stosowane przez Pozwaną nie tylko pozostają w ścisłej korelacji do kursów ustalanych przez Narodowy Bank Polski, ale przede wszystkim nie odbiegają w istotny sposób od innych kursów dostępnych na rynku, co w konsekwencji przekłada się na brak możliwości przyjęcia, że Umowa w tym zakresie rażąco narusza interesy Kredytobiorcy, czy też równowagę kontraktową stron;

b/ naruszenie art. 233 § 1 KPC poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, pozbawionej wszechstronnego i obiektywnego rozważenia całości materiału dowodowego i wyciągnięcie na tej wadliwej podstawie bezpodstawnych i niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym wniosków leżących u podstaw wyroku, w szczególności poprzez:

- bezpodstawne przyjęcie, że sporne postanowienia umowne nie były indywidualnie negocjowane z Powodem, pomimo że zacytowane twierdzenie jest prima facie niezgodne z treścią dokumentów przedłożonych przez strony, a więc poprzez pominięcie chociażby takich faktów jak te, że: (i) Powodowi - jak każdemu kredytobiorcy - sprawdzono tzw. zdolność kredytową do zaciągnięcia kredytu Złotowego, którą także wykazywał, możliwe było zatem zawarcie umowy kredytu Złotowego bez spornych postanowień (vide: załącznik nr 4 do Odpowiedzi na Pozew), (ii) Powód we wniosku kredytowym zaznaczył walutę CHF, a także zaproponował 15. dzień każdego miesiąca jako dzień przeliczenia wysokości raty z CHF na PLN, a ta propozycja została uwzględniona w § 1 ust. 6 Umowy (vide: wniosek kredytowy - załącznik nr 3 do Odpowiedzi na Pozew, Umowa - załącznik do pozwu), ( (...)) strony indywidualnie uzgodniły treść Harmonogramu spłat, stanowiącego załącznik do Umowy, w którym wskazana była wysokość kwoty kredytu wyrażona w walucie CHF - rzeczywisty wpływ Powoda wyrażał się w szczególności w wyborze dnia uruchomienia kredytu, (iv) „Tak, [klient] miał możliwość negocjacji zapisów umowy, szczególnie parametrów finansowych" [vide: załącznik nr 6 do Odpowiedzi na Pozew],

- bezpodstawne przyjęcie, że Umowa rażąco narusza interesy Powoda ze względu na rzekomą arbitralność Banku przy ustalaniu kursów CHF w tabeli kursowej, podczas gdy Powód w toku przesłuchania jednoznacznie łączył naruszenie swoich interesów z wybuchem kryzysu na rynku walutowym ale wszystko się zmieniło w momencie, gdy wybuchł kryzys finansowy" [00:09:23-00:09:26"]), a nie z konstrukcją tabel kursowych stosowanych przez Pozwaną, odnośnie treści i sposobu ustalania których w ogóle nie był zainteresowany,

- bezkrytyczne przyznanie przymiotu wiarygodności zeznaniom Powoda, w szczególności w zakresie braku możliwości negocjowania poszczególnych postanowień zawieranej Umowy, pomimo tego, że Kredytobiorca był zainteresowany pozytywnym dla siebie rozstrzygnięciem sprawy, a zacytowane twierdzenia są prima facie niegodne ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym;

b/ naruszenie art. 327 ¹ § 1 KPC poprzez wewnętrzną sprzeczność uzasadnienia w zakresie - z jednej strony - przesądzenia, że „[podpisana przez strony umowa kredytu spełniała wszystkie ustawowe wymogi wynikające z treści art. 69 ust. 1 i 2 ustawy Prawo bankowe (...)", a-z drugiej strony - wskazania, że „przyznanie sobie przez bank prawa do jednostronnego wyznaczania sald kredytu i regulowania wysokości rat kredytu poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego jest sprzeczne z przepisem art. 3531 k.c. co jawi się jako wzajemnie wykluczające się rozwiązania, przez co zaskarżone orzeczenie wymyka się kontroli instancyjnej;

c/ naruszenie art. 235 ² § 1 pkt 5 KPC w zw. z art. 227 KPC poprzez pominięcie dowodu z zeznań świadka H. P. - pracownika Pozwanej, który z racji piastowanej funkcji zajmował się tematyką kredytów hipotecznych walutowych i waloryzowanych kursami walut obcych, podczas gdy przesłuchanie tegoż świadka miało na celu dowiedzenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, które pozwoliłyby ocenić, że Powód - jak wszyscy kredytobiorcy - został przez pracowników Pozwanej poinformowany o warunkach kredytu, w tym o ryzyku kursowym, a także, że sporne klauzule zostały indywidualnie uzgodnione, jak również nie kształtowały praw i obowiązków Powoda sprzecznie z dobrymi obyczajami (w szczególności z uwagi na sposób obliczania kursów walut obcych przez pozwany Bank i brak możliwości dowolnego ustalania kursów przez Pozwaną) oraz brak było rażącego naruszenia interesu Powoda;

d/ naruszenie art. 235 ² § 1 pkt 5 KPC w zw. z art. 278 § 1 KPC poprzez pominięcie wniosku Pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego na fakty wskazane w Odpowiedzi na Pozew jako nieistotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, podczas gdy przeprowadzenie przedmiotowego dowodu miało służyć wykazaniu faktów istotnych dla wyniku niniejszej sprawy, zwłaszcza pod kątem oceny skutków uznania Umowy za nieważną - wyliczenie wartości wynagrodzenia za korzystanie przez Powoda z udostępnionego mu przez Bank kapitału pozwoliłoby na właściwą, indywidualnie ukierunkowaną ocenę szkodliwości skutków upadku Umowy, będącej przedmiotem sporu w niniejszej sprawie;

e/ naruszenie art. 316 KPC poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji nie wzięcie pod rozwagę, przy orzekaniu o skutkach rzekomej abuzywności, treści art. 358 § 2 KC w brzmieniu z dnia orzekania, podczas gdy przy rozstrzyganiu o możliwości zapełnienia ewentualnej luki powstałej po stwierdzeniu rzekomej abuzywności, można zastosować art. 358 § 2 KC w brzmieniu aktualnym na dzień orzekania w przedmiocie rzekomej abuzywności do wszystkich rat;

f/ naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- naruszenie art. 189 KPC poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że Powód posiada interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności Umowy, ponieważ wyrok ustalający definitywnie rozstrzygnie niepewną sytuację prawną Powoda i zapobiegnie także na przyszłość możliwym sporom pomiędzy stronami, podczas gdy realia niniejszej sprawy wskazują na wniosek wprost przeciwny, a powództwo o zapłatę jest konkurencyjne względem powództwa o ustalenie nieważności danej umowy i ma względem niego pierwszeństwo;

- naruszenie art. 353 ¹ KC w zw. z art. 58 § 1 KC poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że postanowienia umowne dawały Bankowi uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków Powoda, podczas gdy klauzula waloryzacyjna nie pomija, nie modyfikuje, czy też nie zniekształca więzi prawnej wynikającej z umowy kredytu, a wysokość zobowiązania Kredytobiorcy wynika wprost z Umowy;

- naruszenie art. 78 Prawa bankowego w zw. z art. 76 pkt 1 Prawa bankowego w zw. z art. 69 ust. 2 pkt 5 Prawa bankowego w zw. z art. 58 § 1 KC poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że postanowienia umowne przewidujące zmienne oprocentowanie zostały ukształtowanie sprzecznie z obowiązującym prawem, co w konsekwencji implikuje nieważność całej Umowy, podczas gdy klauzula zmiennego oprocentowania skonstruowana została zgodnie z wymogami obowiązującego prawa, a Ustawodawca nie przewidział w przepisach sankcji nieważności danej czynności prawnej z uwagi na naruszenie owych przepisów Prawa bankowego;

- naruszenie art. 353 ¹ KC w zw. z art. 58 § 1 KC poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że postanowienie przewidujące klauzulę zmiennego oprocentowania dawało Bankowi uprawnienie do „wprowadzania zmian wysokości oprocentowania w sposób niekorzystny dla kredytobiorcy", podczas gdy klauzula zmiennego oprocentowania czyni zadość wymogom stawianym przez przepisy powszechnie obowiązującego prawa, w tym przepisy Prawa bankowego, i nie sposób stwierdzić, że zastosowane oprocentowanie w jakikolwiek sposób narusza równowagę kontraktową stron;

- naruszenie art. 58 § 1 in fine KC oraz art. 58 § 3 KC poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji uznanie, że nie istnieje przepis ustawy mogący wejść w miejsce rzekomo nieważnych postanowień Umowy, podczas gdy takim „odpowiednim" przepisem ustawy jest art. 358 § 2 KC, a następnie bezpodstawne przyjęcie, że cała Umowa upada, podczas gdy rzekomą nieważnością dotknięta jest tylko część czynności prawnej, wobec czego Umowa - co do pozostałych części - winna pozostać w mocy;

- naruszenie art. 65 KC w zw. z art. 3531 KC w zw. z art. 58 § 3 KC poprzez ich niezastosowanie, podczas gdy konsekwencją abuzywności/nieważności elementu kompetencyjnego klauzuli zmiennego oprocentowania powinno być - jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 14 maja 2015 r. - zastosowanie zmiennego oprocentowania, z takim poziomem marży, która stanowiłaby odpowiednie wynagrodzenie Banku w uczciwym, konsumenckim obrocie kredytowym;

- naruszenie art. 22 ¹ KC poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i w konsekwencji nieuprawnione przyjęcie, że Powód zawarł sporną Umowę jako konsument, podczas gdy Powód pod adresem kredytowanej nieruchomości prowadzi działalność gospodarczą, wobec czego kredyt został przeznaczony - przynajmniej w części - na cele działalności gospodarczej wykonywanej przez Powoda;

- naruszenie art. 385 ¹ § 1 KC oraz art. 3852 KC w zw. z art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG oraz w zw. z art. 56 KC i art. 65 ust. 1 i 2 KC poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że postanowienia Umowy zawierające odniesienie do tabeli kursowej Banku stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 KC, podczas gdy w niniejszej sprawie nie ma podstaw do uznania, że kwestionowane postanowienia były sprzeczne z dobrymi obyczajami lub że rażąco naruszyły interes Powoda, a Sąd dokonał takiego ustalenia wyłącznie w oparciu o to, że w ocenie Sądu od momentu zawarcia Umowy istniało ryzyko, że Bank będzie nadużywał prawa do ustalania kursu w tabeli kursowej i będzie ustalał ten kurs całkowicie w oderwaniu od realiów rynkowych;

- naruszenie art. 385 ¹ § 2 KC poprzez jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że wskutek stwierdzenia rzekomej abuzywności spornych postanowień Umowy, cała Umowa jest bezwzględnie nieważna, podczas gdy powołany przepis stanowi, że jeżeli abuzywne postanowienie umowy nie wiąże konsumenta strony są związane umową w pozostałym zakresie;

- naruszenie art. 385 ¹ § 2 KC oraz art. 358 § 2 KC, art. 65 § 1 i 2 KC, art. 354 KC i art. 353 ¹ KC poprzez ich błędne zastosowanie i przyjęcie, że na skutek ustalenia bezskuteczności postanowień zawierających odniesienie do tabeli kursowej Banku, z Umowy wyeliminowany zostaje mechanizm waloryzacji kursem waluty obcej, podczas gdy z materiału dowodowego jednoznacznie wynikało, że zgodnym celem i zamiarem stron było zawarcie umowy kredytu waloryzowanego kursem CHF, co oznacza, że pominięcie waloryzacji przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy jest sprzeczne z treścią Umowy oraz wolą stron;

- naruszenie art. 56 KC w zw. z art. 4 i art. 5 ust. 2 ustawy z 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: „ustawa antyspreadowa") poprzez ich niezastosowanie i w konsekwencji pominięcie, że Ustawodawca w ustawie antyspreadowej określił szczególne sankcje związane z brakiem jednoznacznego wskazania sposobu ustalania kursów walut w Umowie, a Powód miał od lipca 2009 r. możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w walucie obcej, czyli bez konieczności stosowania tabel kursowych Banku, z którego to uprawnienia dotychczas nie skorzystał;

- naruszenie art. 56 KC w zw. z art. 354 KC i art. 65 § 1 i 2 KC poprzez ich błędne zastosowanie i w konsekwencji zanegowanie możliwości wykonania zobowiązania w sposób odpowiadający istniejącym zwyczajom, utrwalonej praktyce i zgodnie z wolą stron wyrażoną przy wnioskowaniu o kredyt i przy zawarciu Umowy, tj. przez zanegowanie możliwości stosowania kursu rynkowego waluty obcej (ewentualnie zwyczajowego, tj. kursu średniego NBP);

- naruszenie art. 5 KC poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy działanie Powoda kwalifikować należy jako nadużycie prawa, polegające na próbie wykorzystania przepisów dotyczących ochrony konsumentów w celu uzyskania nadmiernych korzyści, nieproporcjonalnych względem zarzucanego Bankowi nieprecyzyjnego sformułowania treści Umowy;

Biorąc powyższe pod uwagę pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości (art. 386 § 1 KPC), ewentualnie o uchylenie kwestionowanego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 KPC), zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej pełnego zwrotu kosztów procesu za postępowanie przed Sądem I, jak i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art. 98 § 1 i i 3 k.p.c).

Pełnomocnik powoda wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja jest niezasadna. Ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji sąd odwoławczy przyjmuje za własne, bez konieczności uzupełniania postępowania dowodowego. Również dokonana wykładnia przepisów prawa bankowego,/ art. 69/ jak prawa materialnego zawarta w kodeksie cywilnym / art. 358 ¹ kc, 58 kc, 56 kc, 65 kc/ w pełni zasługuje na akceptację. Nie doszło do naruszenia ani prawa procesowego ani prawa materialnego, o których jest mowa w zarzutach apelacyjnych.

Odnosząc się do zarzutu braku interesu prawnego powoda w rozumieniu art. 189 kpc, dotyczącego możliwości żądania ustalenia nieważności umowy , nie zasługuje on na uwzględnienie .Strona powodowa wykazała. że ma interes prawny w dochodzeniu przedmiotowego roszczenia. O występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia, świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Pojęcie to powinno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądu w celu zapewnienia należytej ochrony prawnej, której nie można się domagać w drodze innego powództwa (wyrok SN z dnia 15 maja 2014 r., III CSK 254/12, LEX nr 1353202, wyrok SN z dnia 31 stycznia 2008 r., II CSK 378/07, LEX nr 863958). Podkreśla się też, że ocena istnienia interesu musi uwzględniać, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości co do danego stosunku prawnego i czy definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a zatem czy sytuacja powoda zostanie jednoznacznie określona. Wskazuje się też, że interes prawny w świetle art. 189 k.p.c. rozumieć należy jako obiektywną potrzebę uzyskania wyroku określonej treści, wywołaną rzeczywistym naruszeniem, albo zagrożeniem sfery prawnej podmiotu występującego z powództwem ustalającym. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 marca 2019 r., I CSK 80/18, LEX nr 2630603, wskazał na możliwość żądania ustalenia faktu prawotwórczego, lub też ustalenia bezskuteczności takiego faktu i wyjaśnił, że nie należy zbyt rygorystycznie pojmować zasady, że powództwo o ustalenie nie jest dopuszczalne, jeżeli możliwe jest do pomyślenia w danym przypadku jakiekolwiek świadczenie. Należy bowiem kierować się względami celowości i ekonomii procesowej, zwłaszcza gdy spór dotyczy samej tylko zasady.

Zdaniem Sadu Apelacyjnego nie ulega wątpliwości , że powód zawarł sporną umowę działając jako konsument (art. 22 ¹ k.c.). Za okolicznością tą przemawiał dodatkowo fakt, że zobowiązanie kredytowe zaciągnął w celu pokrycie kosztów nabycia prawa do odrębnej własności lokalu mieszkalnego i refinansowania poniesionych nakładów związanych z zakupem przedmiotowej nieruchomości (§ 1 ust. 1 umowy). Nie wykazano, zatem, że uczynił to w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej lub zawodowej.

Zarzuty naruszenia prawa materialnego zawarte w apelacji pozwanego nie zasługują na uwzględnienie. Przede wszystkim okoliczności , które miałyby wskazywać na błędną wykładnię przepisów prawa bankowego lub kodeksu cywilnego w zakresie art. 58 kc, 65 kc , 385 ¹ par. 1 kc , były poddane ocenie przez sąd I instancji i wnioski zawarte w uzasadnieniu wyroku są w pełni akceptowane przez sąd odwoławczy. Sąd Apelacyjny podziela również w całości przedstawione w uzasadnieniu orzeczenia poglądy sądów powszechnych , Sądu Najwyższego, jak i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, W związku z tym nie ma potrzeby ponownie przytaczać przedstawionej tam argumentacji. Zgodzić się należy z konkluzją Sądu odwołującą się do art. 385 ¹ § 4 oraz art. 3 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993. L 95), że postanowienia przedmiotowej umowy kredytowej dotyczące indeksacji kredytu do waluty obcej, w tym w zakresie w jakim odsyłały do sporządzonych przez Bank tabel kursowych, nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień między stronami. Należy ponadto podkreślić, że przyjęcie abuzywności zapisów umowy tj. § 7 ust. 1 . § 10 ust. 2 oraz § 11 ust. 4 powoduje , że umowa w tej części nie wiąże kredytobiorcy. Powodem uznania tych zapisów za niedozwolone są następujące okoliczności.

Po pierwsze klauzule określające sposób ustalania kursu CHF nie zostały uzgodnione indywidulanie. Jak wynikało z art. 385 ¹ § 3 k.c., doszłoby do tego, gdyby strony wspólnie ustaliły ich ostateczne brzmienie. Powinno to nastąpić w wyniku rzetelnych negocjacji, w ramach których konsument miałby realny wpływ na treść kontraktu, chyba że poszczególne postanowienia zostały przez niego sformułowane i włączone na jego żądanie (patrz: postanowienie SN z 6 marca 2019 r. I CSK 462/18; wyrok SN z 1 marca 2017 r. IV CSK 285/16). Z art. 385 ¹ § 4 k.c. wynikało, że ciężar wykazania powyższych okoliczności spoczywał na pozwanym, który nie podołał tej powinności.

Po drugie, wbrew temu co podniesiono w apelacji, powód nie miał „rzeczywistego wpływu” na brzmienie klauzul przeliczeniowych, bo działał w uzasadnionym przekonaniu, że mógł jedynie zaakceptować je w całości - a więc bez żadnej możliwości negocjacji treści - co uczynił, albo zrezygnować z zawarcia stosunku obligacyjnego. Tym samym między nimi a pozwanym nie doszło do uzgodnienia w znaczeniu, jakie pojęciu temu nadaje, wyłożony wyżej art. 385 ¹ § 3 k.c.

Po trzecie same postanowienia przeliczeniowe spełniały też pozostałe przesłanki abuzywności. Unormowano w nich, że kurs CHF, po którym miała nastąpić wypłata i spłata kapitału oraz odsetek, był ustalany wyłącznie na podstawie wartości podawanych w tabelach, których treść określał Bank. Wynikało to z wykładni umowy i Regulaminu, opartej o jednoznaczną gramatyczną treść tych dokumentów (art. 65 k.c.).

Mechanizm prawny dający wyłącznie kredytodawcy swobodę w kształtowaniu kursu świadczy o nadużyciu jego pozycji. Brak równości stron stosunku zobowiązaniowego polegająca na nierównomiernych obciążeniach uprawnieniami i obowiązkami jest uważana jako brak poszanowania praw kontrahenta który przejawia się m.in. w działaniu nierzetelnym, nieuczciwym i sprzecznym z akceptowanymi standardami (patrz: wyrok SN z 1 marca 2017 r. IV CSK 285/16). Występuje, gdy, jak w niniejszej sprawie, podmiot silniejszy, działając w sposób sprawiedliwy i słuszny, nie mógłby się racjonalnie spodziewać, że kontrahent przyjąłby postanowienie umowne w drodze negocjacji indywidualnych (patrz: uchwała składu 7 sędziów SN z 20 czerwca 2018 r. III CZP 29/17; wyroki TSUE: z 14 marca 2013 r. C 415/11 pkt 69, z 26 stycznia 2017 r. C 421/14 pkt 60 i postanowienie TSUE z 14 listopada 2013 r. C 537/12 i C 116/13 pkt 66). Na skutek wprowadzenia do kontraktu spornych klauzul nastąpiło też rażące naruszenie interesów powoda. Dzieje się tak, kiedy nierzetelne traktowanie konsumenta kreuje nieusprawiedliwioną, niekorzystną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy (patrz np.: wyrok SN z 2 czerwca 2021 r. I CSKP 55/21; wyrok SN z 30 maja 2014 r. III CSK 204/13).

Tak ukształtowany stosunek prawny nie podlegał sanowaniu w oparciu o zasady unormowane art. 65 k.c. Brak było podstaw, żeby w sposób postulowany przez pozwanego skorzystać z normy zawartej w tym przepisie. Wprowadzenie do więzi zobowiązaniowej nowego sposobu określania wartości kursów w miejsce pierwotnie istniejącej normy przeliczeniowej nie byłoby oparte na: zgodnym celu i zamiarze stron; ani też na znaczeniu dostępnym adresatowi oświadczenia woli przy założeniu starannych z jego strony zabiegów interpretacyjnych - a więc na przesłankach istotnych przy wykładni metodą subiektywną i obiektywną (wyrok SN z 29 maja 2015 r. V CSK 446/14; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w sprawie I ACa 585/21 ).

W rezultacie, na skutek wyeliminowania niedozwolonych i bezskutecznych postanowień zabrakło, zdaniem Sądu Apelacyjnego, mechanizmu, w oparciu o który można byłoby ustalić, wedle wskaźnika umownego w postaci kursu kupna i sprzedaży CHF, kwotę kapitału podlegającego spłacie, a także rozmiar ustalanych na podstawie tej wartości, rat kapitałowo – odsetkowych. Umowa w dalszym ciągu, jak słusznie wskazano w apelacji, zawierała bowiem nieabuzywne, a więc wiążące, postanowienia nakazujące dokonywanie indeksacji W konsekwencji, w wyniku bezskuteczności spornych klauzul przeliczeniowych, niemożliwym stało się skonkretyzowanie świadczeń głównych (art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.). Nie mogło się też wykreować ryzyko walutowe. Okoliczności te, jak już wskazano, pozbawiały umowę jej koniecznych składników - essentialia negotii ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 września 2021 r, w sprawie I ACa 213/21 wraz z podanym tam w uzasadnieniu orzecznictwem - wyrok TSUE z 14 marca 2019 r. C 118/17, pkt 48, 52; wyrok z 3 października 2019 r. C 260/18, pkt 44; postanowienie SN z 16 marca 2021 r. I CSK 635/20; wyrok SN z 9 maja 2019 r. I CSK 242/18; wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2019 r. III CSK 159/17; wyrok SN z 7 listopada 2019 r. IV CSK 13/19).

Jeżeli tak, to, wbrew stanowisku apelacji, zaistniały podstawy do uznania, że jest ona nieważna (patrz: wyrok SN z 29 października 2019 r. IV CSK 309/18). Podobna konkluzja wynikała z analizy orzecznictwa TSUE. Wprawdzie, jak słusznie wskazał pozwany, kładzie się w nim nacisk na to, by dążyć do utrzymania w mocy stosunku prawnego dotkniętego abuzywnością, ale jednocześnie podkreśla się, że granicą tej zasady jest stan, w którym, jak w niniejszej sprawie, dalsze obowiązywanie kontraktu nie jest prawnie możliwe zgodnie z normami wewnętrznymi państwa członkowskiego (patrz: np. wyrok TSUE z 14 marca 2019 r. C – 118/17 pkt 51; wyrok TSUE z 29 kwietnia 2021 r. C-19/20 pkt 64, 82, 83, 85, 89; wyrok TSUE z 2 września 2021 r. C-932/19 pkt 49, 50). Zresztą także TSUE stoi na stanowisku, że w sytuacji upadku mechanizmu indeksacyjnego – a w spornej umowie tworzyły go m.in. klauzule ustalania kursu (...)niepewna” staje się obiektywna możliwość utrzymania całej więzi obligacyjnej (patrz: wyrok z 14 marca 2019 r. C 118/17, pkt 48, 52; wyrok z 3 października 2019 r. C 260/18, pkt 44).

Należy jeszcze raz podkreślić, że w świetle stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, podzielanego również przez Sąd Apelacyjny w niniejszym składzie, wyrażonego na tle wykładni przepisów dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE. L. 95 z dnia 21 kwietnia 1993 r.; dalej jako: Dyrektywa 93/13), warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, dotyczących uruchomienia kredytu, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne, jakie niosło dla niego zastosowanie kursu sprzedaży przy obliczaniu rat kredytu, którymi zostanie ostatecznie obciążony, a w rezultacie także całkowity koszt zaciągniętego przez siebie kredytu (orzeczenie z dnia 30 kwietnia 2014 r., C-26/13).

W podobnym tonie TSUE wypowiedział się w orzeczeniu z dnia 20 września 2018 r., wydanym w sprawie C-51/17, gdzie wskazał, że „Artykuł 4 ust. 2 Dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że wymóg, zgodnie z którym warunki umowy powinny być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, zobowiązuje instytucje finansowe do dostarczenia kredytobiorcom informacji wystarczających do podjęcia przez nich świadomych i rozważnych decyzji. W tym względzie wymóg ten oznacza, że warunek dotyczący ryzyka kursowego musi zostać zrozumiany przez konsumenta zarówno w aspekcie formalnym i gramatycznym, jak i w odniesieniu do jego konkretnego zakresu, tak aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości spadku wartości waluty krajowej względem waluty obcej, ale również oszacować – potencjalnie istotne – konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych.

Eliminacja kwestionowanych postanowień oznacza jednocześnie zaniknięcie ryzyka walutowego, będącego podstawowym elementem umowy kredytu waloryzowanego do innej waluty (por. wyroki TSUE z dnia z 14 marca 2019 r., C-118/17 i z dnia 10 czerwca 2021 r., C- 776/19). Powyższe skutkuje z kolei tak daleko idącym przekształceniem umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej, że uznać ją należy za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej nieważnością (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

Nie doszło również przez sąd I instancji do naruszenia art. 56 k.c. w zw. z art. 4 i 5 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie prawa bankowego (tzw. ustawy antyspreadowej). W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, wyjaśniono także, iż wejście w życie tej ustawy w żaden sposób nie wpływa na ocenę abuzywności postanowień umownych. Przepisy ustawy nie stwarzają jednoznacznej podstawy do przyjęcia, że przedmiotem jej regulacji były klauzule abuzywne oraz umowy z ich powodu nieważne, a celem – sanowanie tych wadliwości. W założeniu ustawodawcy chodziło o doprecyzowanie na przyszłość reguł ustalania kursu wymiany walut oraz nieodpłatne umożliwienie dokonanych spłat kredytu bezpośrednio w walucie obcej. Ustawa antyspreadowa nie przewidywała przepisów, choćby tylko dyspozytywnych, które zastępowałyby ewentualne klauzule abuzywne, a jedynie nakładała na banki ciężar dokonania ogólnie określonych, wymagających skonkretyzowania in casu zmian umowy, co nie wystarcza do przyjęcia domniemania, że te konkretne rozwiązania są wynikiem wyważenia praw i obowiązków stron przez ustawodawcę. W braku czynności sanujących kredytobiorcy-konsumenta, polegających na świadomej, wyraźnej i wolnej rezygnacji z powoływania się abuzywność postanowienia umowy kredytowej, wejście w życie ustawy antyspreadowej w żaden sposób nie podważało abuzywności

Niezasadny był też zarzut, który pozwany opierał o art. 5 k.c. Żądania wywodzone przez powodów wynikały z naruszeń, w wyniku których, jak wspomniano, przyznał sobie nieograniczoną możliwość określania zobowiązania kredytobiorców. Wbrew temu co podniesiono w apelacji nie było to więc uchybienie błahe i nieuzasadniające wystąpienia z powództwem w niniejszej sprawie. Także sam fakt, że ustalanie nieważności umów indeksowanych i denominowanych, zawierających abuzywne klauzule, prowadzić może do naruszenia pozycji podmiotów działających na rynku bankowych, nie świadczy o naruszeniu przez powodów zasad współżycia społecznego bądź społeczno – gospodarczego przeznaczenia ich prawa.

Niesłusznie zarzuca również apelujący Sądowi I instancji uchybienie regułom wynikającym z art. 327 ¹ k.p.c.

Trzeba podkreślić, iż w orzecznictwie, na tle art. 328 § 2 k.p.c. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2019 r., poz. 1469 (a więc aktualnie art. 327 ¹ § 1 k.p.c.), ugruntował się pogląd, wedle którego zarzut naruszenia wspomnianego przepisu może odnieść skutek tylko w takich wyjątkowych okolicznościach, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna skarżonego orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożlwiający poddanie jej ocenie instancyjnej. Innymi słowy, stwierdzenie naruszenia tego przepisu poprzedzać winno ustalenie, że treść uzasadnienia orzeczenia sądu całkowicie uniemożliwia dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 1862/00). Takich przymiotów uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przypisać jednak nie sposób, skoro jego treść – mimo pewnych nieścisłości, dostrzeżonych również przez autora apelacji – pozwala na odczytanie sfery motywacyjnej i prześledzenie toku rozumowania Sądu I instancji, umożliwiając tym samym kontrolę instancyjną kwestionowanego orzeczenia. Zarzut naruszenia omawianej normy prawnej nie mógł więc zyskać akceptacji Sądu Apelacyjnego.

Nie doszło również do naruszenia pozostałych przepisów prawa procesowego, o których jest mowa w zarzutach apelacyjnych.

Przedłożone ekspertyzy prawne stanowią jedynie wyraz poglądów na kwestię ważności czy też skuteczności zawieranych umów indeksowanych bądź waloryzowanych do CHF. Nie mogą stanowić przyjęcia wykładni przepisów przez sąd orzekający , zgodnie z zapatrywaniami tam znajdującymi się. To do sądu należy prawo oceny stosunku prawnego łączącego strony postępowania i Sąd Okręgowy takiej właściwej oceny dokonał.

W przedmiotowej sprawie nie doszło również do naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 i 2 kpc poprzez przekroczenie przez Sąd granicy swobodnej oceny dowodów. Należy podkreślić, że postawione przez apelującego zarzuty sprzeczności istotnych ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym – w gruncie rzeczy sprowadzają się do podważenia dokonanej przez Sąd I instancji oceny materiału dowodowego, co stanowi naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., a tym samym do podważania ustalonego przez Sąd I instancji stanu faktycznego.

Przypomnieć należy, że dla skuteczności postawienia zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c., po to, by w konsekwencji wadliwości oceny dowodów uzasadnić sprzeczność ustaleń z efektami postępowania dowodowego, trzeba wykazać, że sąd pierwszej instancji ocenił materiał dowodowy w sposób: niewszechstronny, wadliwy z punktu widzenia zasad poprawnego rozumowania, dopuszczając się błędów logicznych w zakresie wnioskowania lub bez uwzględnienia zasad doświadczenia życiowego. Samo zaproponowanie innej, alternatywnie możliwej do zbudowania na bazie tych samych dowodów wersji stanu faktycznego, przy braku wykazania naruszenia zasad oceny dowodów, o jakich mowa wyżej, nie jest wystarczające dla stwierdzenia skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 §1 k.p.c., a w konsekwencji tego i wadliwości poczynionych ustaleń. Obowiązkom tym skarżący nie sprostał

Zbytecznym było sięganie po postulowany przez pozwanego – również na etapie instancji odwoławczej – dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości i finansowości, przy pomocy którego skarżący dążył m.in. do wykazania w jaki sposób Bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy oraz że stosowane przez niego kursy walut, w trakcie wykonywania tych umów, nie odbiegały od kursów rynkowych. Dlatego też, wniosek ten Sąd Apelacyjny oddalił (art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).

Również niezasadnym było przesłuchanie na etapie postępowania apelacyjnego świadka H. P. , ponieważ okoliczności na które został ten świadek wnioskowany, nie miały istotnego znaczenia w sprawie w świetle pozostałego materiału dowodowego.

Resumując, przedmiotowa umowa kredytowa nie może funkcjonować w obrocie prawnym, jest nieważna ex lege i ex tunc, o czym należało orzec na podstawie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 69 Prawa bankowego w brzmieniu z daty umowy.

Wobec tego, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego.

O kosztach procesu w instancji odwoławczej postanowiono według art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 ze zm.), obciążając tymi kosztami (tj. stawką wynagrodzenia pełnomocnika powódki) stronę przegrywającą proces w tej instancji.

W pkt I wyroku , sąd odwoławczy w trybie art. 350 par. 1 kpc dokonał sprostowania oczywistej niedokładności pisarskiej.

(...)