Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 19 sierpnia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Agnieszka Żegarska (spr.)
Sędziowie:	SO Beata Grzybek SO Bożena Charukiewicz
Protokolant:	p.o. sekr. sądowego Adrianna Szynszecka

po rozpoznaniu w dniu 19 sierpnia 2020 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z wniosku J. S.

z udziałem (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 12 września 2019 r., sygn. akt X Ns 361/17,

p o s t a n a w i a:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w pkt 3 w ten sposób, że nie obciążać wnioskodawczyni nieuiszczonymi kosztami sądowymi,

II.  oddalić apelację w pozostałym zakresie,

III.  zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki postępowania kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem kosztów postępowania za instancję odwoławczą.

Beata Grzybek Agnieszka Żegarska Bożena Charukiewicz

Sygn. akt IX Ca 1693/19

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni J. S. wniosła o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestniczki (...) Sp. z o. o. w S. na nieruchomości będącej jej własnością - nr działki (...) objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w Olsztynie znajdującej się w D. przy ul. (...) za jednorazowym wynagrodzeniem w kwocie 6.100 zł, której treścią jest znoszenie przez wnioskodawczynię istnienia na nieruchomości obciążonej, w przestrzeni nad i pod powierzchnią urządzeń przesyłowych tj. przewodów linii oświetleniowej AL 1x25 oraz AL 2x50 oraz uprawnienie do nieograniczonego korzystania przez uczestniczkę z nieruchomości w zakresie niezbędnym do korzystania z powyższych urządzeń przesyłowych, wykonywania na nich prac eksploatacyjnych, swobodnym dostępie do nieruchomości, w tym przejazdu i przechodu w celu usunięcia awarii, wykonania prac konserwacyjnych, rozbiórkowych, modernizacyjnych, remontowych wskazanych urządzeń przesyłowych. Ponadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz od uczestnika kosztów postępowania.

W uzasadnieniu wskazała, iż jest właścicielką tejże nieruchomości, która jest działką zabudowaną, a w ewidencji gruntów oznaczona jest jako grunt budowlany. Na nieruchomości znajdują się fragmenty dwóch linii oświetleniowych AL 1x25 o długości 48 m oraz AL 2x50 o długości 2 m. Wnioskodawczyni skierowała do uczestniczki postępowania wniosek o zawarcie umowy ustanowienia służebności przesyłu zaś uczestniczka odpowiedziała, że rozważana jest taka możliwość jednak ostatecznej decyzji nie podała.

(...) sp. z o. o. w S. wniosła o oddalenie wniosku podając, iż urządzenia elektroenergetyczne, które przebiegają przez działkę wnioskodawczyni są wedle wiedzy uczestniczki własnością (...) S.A. w G.. Po trasie tych linii przebiegają przewody linii oświetleniowej AL. 1x25 o długości 48 m będące własnością uczestniczki. Uczestniczka zaprzeczyła aby jakiekolwiek inne urządzenia znajdujące się na działce wnioskodawczyni aniżeli wymieniona linia oświetleniowa były jej własnością. Uczestniczka zaprzeczyła także aby przez nieruchomość wnioskodawczyni przebiegała linia oświetleniowa AL. 2x50 o długości 2 m.

Własność linii oświetleniowej biegnącej przez nieruchomość wnioskodawczyni uczestniczka nabyła od (...) S.A. w G. na podstawie umowy sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa z dnia 24 listopada 2010 r.

Uczestniczka podała, że w 1949 r. powstało Zjednoczenie (...), którego majątek został przejęty przez Zakład (...) w B. utworzonego zarządzeniem z dnia 25 listopada 1958 r. Zarządzeniem z dnia 16 stycznia 1989 r. powstało Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w O., które aktem z dnia 12 lipca 1993 r. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa. W dniu 26 listopada 2004 r. Zakład (...) S.A. w O. połączył się z (...) S.A. w G. pod wspólną nazwą (...) S.A. w G. Oddział w O.. W lipcu 2007 r. nastąpiła zmiana nazwy na (...) S.A. w G.. Przedmiotowa infrastruktura, obejmująca zarówno linię energetyczną jak i oświetleniową, została przekazana do eksploatacji w dniu 10 grudnia 1974 r., a następnie w dniu 12 lutego 1975 r. przekazana przez Urząd Miejski w D. na rzecz Zakładów (...) jako środek trwały i jest eksploatowana w niezmienionym przebiegu do dziś.

Uczestniczka wskazała, że urządzenia – linie oświetleniowe, które przebiegają nad nieruchomością wnioskodawczyni, jako element infrastruktury oświetleniowej, nie stanowią urządzenia przesyłowego w rozumieniu art. 49 k.c., lecz element sieci oświetleniowej, składającej się z linii, słupów i opraw oświetleniowych, która to sieć jest urządzeniem odbiorczym pobierającym energię elektryczną od urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej i należących do (...) S.A. Z uwagi na to, że linie te nie służą do przesyłu energii elektrycznej tylko do jej odbioru wyklucza to możliwość ustanowienia służebności przesyłu zgodnie z wnioskiem.

Z ostrożności procesowej w przypadku uznania przez Sąd, że linie stanowią urządzenia przesyłowe, uczestniczka podniosła zarzut zasiedzenia służebności przesyłu, ewentualnie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu. Wskazała, że w takim przypadku zasiedzenie nastąpiłoby z dniem 10 grudnia 1985 r. albowiem u uczestniczki i jej poprzedników występowała dobra wiara, a nawet gdyby przyjąć złą wiarę to zasiedzenie najpóźniej nastąpiło z dniem 10 grudnia 2005 r. tj. 30 – lat od przekazania do eksploatacji linii przesyłowej energetycznej NN, na której znajdują się linie oświetleniowe będące własnością uczestniczki. Ponadto uczestniczka podniosła z ostrożności procesowej, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności wskazane przez wnioskodawczynię jest wygórowane albowiem niezasadne jest przyjęcie strefy ograniczonego użytkowania na 2 m przy przyjęciu długości linii 50 m. Jednocześnie zakwestionowała, aby przez nieruchomość wnioskodawczyni przebiegała linia oświetleniowa AL. 2x50 o długości 2 m.

Postanowieniem z dnia 12 września 2019 r., sygn. akt X Ns 361/17 Sąd Rejonowy w Olsztynie wniosek oddalił (pkt 1), zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki kwotę 497 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt 2), a nadto nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olsztynie kwotę 4.756,14 zł tytułem nieopłaconych kosztów sądowych w postaci wynagrodzenia biegłych pokrytych tymczasowo przez Skarb Państwa (pkt 3).

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni jest właścicielką nieruchomości składającej się z działki nr (...) objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w Olsztynie położoną w D. przy ul. (...). Działka ma powierzchnię 0,0726 ha, jest zabudowana budynkiem mieszkalnym. Na działce znajdują się dwa słupy energetyczne, na których podwieszona jest linia niskiego napięcia (4 przewodowa) 0,4 kV, będące własnością (...) S.A. Pod zasadniczą linią energetyczną podwieszony jest jeden przewód zasilający lampy oświetleniowe AL 1x25 o długości 48 m. Biegnie on po torze przebiegu linii energetycznej. Linia jest elementem sieci oświetleniowej, składającej się z linii, słupów i opraw oświetleniowych, która to sieć jest urządzeniem odbiorczym pobierającym energię elektryczną od urządzeń służących do przesyłu energii elektrycznej należących do (...) S.A., które także przebiegają przez nieruchomość wnioskodawczyni. Linia oświetleniowa jest urządzeniem odbiorczym w stosunku do wskazanych energetycznych urządzeń przesyłowych.

Przedmiotowa infrastruktura oświetleniowa wraz linią przesyłową niskiego napięcia została przekazana do eksploatacji i następnie przekazana przez Urząd Miejski w D. na rzecz Zakładów (...) jako środek trwały w dniu 12 lutego 1975 r. Własność linii oświetleniowych biegnących przez nieruchomość wnioskodawczyni uczestniczka nabyła od (...) S.A. w G. na podstawie umowy sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa z dnia 24 listopada 2010 r.

(...) S.A. w G. jest następcą prawnym następujących podmiotów.

W 1949 r. powstało Zjednoczenie (...), którego majątek został przejęty przez Zakład (...) w B. utworzonego zarządzeniem z dnia 25 listopada 1958 r. Zarządzeniem z dnia 16 stycznia 1989 r. powstało Przedsiębiorstwo Państwowe Zakład (...) w O., które aktem z dnia 12 lipca 1993 r. zostało przekształcone w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa. W dniu 26 listopada 2004 r. Zakład (...) S.A. w O. połączył się z (...) S.A. w G. pod wspólną nazwą (...) S.A. w G. Oddział w O.. W lipcu 2007 r. nastąpiła zmiana nazwy na (...) S.A. w G.. Wnioskodawczyni pismem z dnia 30 września 2016 r. złożyła wniosek do uczestniczki o zawarcie umowy ustanowienia służebności przesyłu, w odpowiedzi na który pismem z dnia 28 października 2016 r. uczestniczka wskazała, że podjęła czynności zmierzające do ustalenia zasadności zgłaszanego roszczenia.

W momencie oddania wyżej opisanej linii energetycznej niskiego napięcia oraz przebiegającej pod nią linii oświetleniowej do eksploatacji tj. w dniu 10 grudnia 1974 r. nieruchomość ta stanowiła własność Skarbu Państwa. Na podstawie umowy z dnia 26 listopada 1971 r. nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste na rzecz A. i A. A. (2), którzy umową darowizny z dnia 25 czerwca 1989 r. przenieśli prawo użytkowania wieczystego na T. K.. Następnie działka ta na skutek komunalizacji na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych w związku z art. 5 ust. 1 tej ustawy z mocy prawa stała się własnością Gminy D..

T. K. w dniu 18 listopada 1997 r. darowała prawo użytkowania wieczystego swojej córce J. K. (od 2004 r. noszącej nazwisko S.). Decyzją Przewodniczącego Rady Miasta w D. z dnia 14 grudnia 1999 r. prawo użytkowania wieczystego zostało przekształcone w prawo własności.

W dalszej części uzasadnienia Sąd I instancji wskazał, że wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie. Sąd wskazał przy tym, że dla ustalenia zasadności wniosku znaczenie ma termin urządzeń przesyłowych, ponieważ korzystanie z urządzeń przesyłowych zgodnie z ich przeznaczeniem jest elementem treści służebności przesyłu (art. 305 ¹ k.c.).

Powołując się na przepisy ustawy Prawo energetyczne, Sąd Rejonowy ustalił, że w świetle art. 49 § 1 k.c. urządzeniami przesyłowymi są urządzenia energetyczne, gazownicze, wodociągowo–kanalizacyjne oraz inne „urządzenia podobne”, które służą do przesyłu mediów na odległość, np. emisji sygnałów telewizji kablowej. Pewne urządzenia będą jednak wyłączone z zakresu definicji. W szczególności nie są urządzeniami przesyłowymi te, które służą do odbioru, a nie do przesyłu energii, np. słupy oświetleniowe czy urządzenia służące do wytwarzania energii, np. wiatraki. Linia oświetlenia drogowego nie może być, w ocenie Sądu I instancji, uznana za część przesyłowej lub dystrybucyjnej sieci elektroenergetycznej. Sieć (linia) oświetleniowa nie służy transportowi energii elektrycznej w celu dostarczenia jej do odbiorców, lecz jest „odbiorcą” dokonującym zakupu energii na własny użytek.

W dalszej kolejności Sąd wskazał, iż w doktrynie zaprezentowana została definicja urządzeń przesyłowych jako zespołu obiektów, konstrukcji i budowli inżynierskich służących do przekazywania na odległość tzw. mediów (magistrala) i łączących instalacje wewnętrzne wytwórców mediów z urządzeniami magistralnymi lub łączących urządzenia magistralne z instalacjami wewnętrznymi odbiorców (przyłącza). Według innej definicji urządzeniem wskazanym w art. 49 k.c. będzie każde urządzenie techniczne, które służy do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu, prądu elektrycznego i innych mediów.

Zasadnym zatem było zdaniem Sądu Rejonowego rozważenie, jaki jest punkt graniczny urządzeń przesyłowych. Skoro media przesyłane są za pomocą urządzeń przesyłowych do odbiorcy, to punktem tym będą urządzenia wewnętrzne odbiorcy. Przepis art. 49 § 1 k.c. stanowi bowiem o urządzeniach służących do doprowadzania lub odprowadzania do lub od instalacji wewnętrznej odbiorcy. Urządzenia znajdujące się za licznikiem, jak w tym przypadku, nie są zatem urządzeniami przesyłowymi.

Odnosząc się do podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia służebności przesyłu, ewentualnie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, Sąd I instancji wskazał, że w postępowaniu o ustanowienie służebności przesyłu sąd może rozpoznać zarzut posiadacza urządzeń przesyłowych, że służebność została uprzednio nabyta przez zasiedzenie przez aktualnego posiadacza lub jego poprzednika prawnego. Na treść służebności przesyłu (jak i służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu), której nabycie przez zasiedzenie uczestniczka podnosi składa się uprawnienie do utrzymywania urządzeń przesyłowych na nieruchomości, w tym ich eksploatacji, konserwacji i usuwania awarii. Służebność przesyłu może być nabyta w drodze zasiedzenia, jeśli polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia przesyłowego, o jakim mowa w art. 49 § 1 k.c. (art. 292 w zw. z art. 305 ⁴ k.c.). Mając jednak na względzie okoliczność, że przedmiotowa linia oświetleniowa AL. 1x25, której uczestniczka oraz jej poprzednicy byli właścicielami nie należy do urządzeń przesyłowych, zarzut zasiedzenia jest bezprzedmiotowy.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. mając na względzie, że interesy uczestników były sprzeczne a Sąd oddalił wniosek o ustanowienie służebności przesyłu.

Na koszty postępowania poniesione przez uczestniczkę składają się koszty zastępstwa procesowego - 480 zł (§ 5 pkt 3 rozporządzenia Min. Spr. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i składają się na nie koszty w postaci wynagrodzenia biegłych pokryte tymczasowo przez Skarb Państwa.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła wnioskodawczyni, zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie:

1.  art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 49 § 1 k.c. – poprzez przyjęcie, że urządzenia techniczne przesyłające energię elektryczną do lamp oświetleniowych (przewody) nie stanowią urządzenia przesyłowego, a w konsekwencji oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu,

2.  art. 233 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - na skutek zbyt swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w niniejszej sprawie oraz zaniechanie uznania przez Sąd I instancji, że tenże materiał jest niepełny, albowiem nie pozwala na wydanie rozstrzygnięcia zgodnego ze stanem faktycznym i prawdą,

3.  art. 278 § 1 w zw. z art. 258 oraz art. 232 zd. 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - w wyniku posłużenia się przez Sąd I instancji zeznaniami powołanego przez uczestnika postępowania świadka, który przedstawia jedynie spostrzeżenia co do faktów i ich oceny oraz zaniechanie powołania dowodu z opinii biegłego w zakresie urządzeń technicznych na okoliczność zasadności tych ocen,

4.  art. 318 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - przejawiające się w zaniechaniu przez Sąd I instancji wydania orzeczenia wstępnego, mimo że w niniejszej sprawie kluczowe było ustalenie zasadności wniosku (usprawiedliwienia co do zasady), złożono przy tym wniosek o wydanie takiego orzeczenia,

5.  art. 520 § 3 zd. 2 oraz 520 § 2 zd. 2 k.p.c. - w wyniku przyznania kosztów zastępstwa procesowego dla uczestnika postępowania oraz obciążenia pozostałymi kosztami postępowania (wynagrodzeniem biegłych) tylko i wyłącznie wnioskodawczynię, mimo że to uczestnik postępowania, zaniechując odpowiedzi na wniosek o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu, przedstawiając złożoną argumentację dopiero na etapie sądowym zachował się oczywiście nielojalnie i niesumiennie,

6.  art. 102 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - poprzez zaniechanie przez Sąd I instancji zastosowania zasady słuszności, mimo że istnieją przesłanki do jej zastosowania z uwagi na czynniki o charakterze zewnętrznym (sytuacja majątkowa wnioskodawczyni) oraz wewnętrznym (przekonanie o słuszności swoich racji).

W rezultacie skarżąca wniosła o uchylenie orzeczenia Sądu I instancji i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, a nadto zasądzenie od uczestnika kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację uczestniczka wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja była niezasadna.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż od dnia 07 listopada 2019 r. w związku z wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy- kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 4 lipca 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469), obowiązują znowelizowane przepisy procedury cywilnej.

Kwestie intertemporalne zostały uregulowane m.in. w art. 9 ust. 4 wskazanej ustawy, z którego wynika, że do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.

Z tego z kolei konstatacja, że do środków odwoławczych wniesionych po dniu 07 listopada 2019 r., należy stosować przepisy ustawy Kodeks postępowania cywilnego w brzmieniu znowelizowanym.

Taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie, ponieważ apelację wniesiono w dniu 19 listopada 2019 r. (koperta k. 497).

Zgodnie natomiast z art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji:

1) wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia sądu pierwszej instancji, chyba że sąd drugiej instancji zmienił lub uzupełnił te ustalenia; jeżeli sąd drugiej instancji przeprowadził postępowanie dowodowe lub odmiennie ocenił dowody przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji, uzasadnienie powinno także zawierać ustalenie faktów, które sąd drugiej instancji uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej;

2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa powinno objąć ocenę poszczególnych zarzutów apelacyjnych, a poza tym może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne oceny sądu pierwszej instancji.

Realizując zatem przewidziane przez ustawodawcę zamierzenie zwięzłości uzasadnienia, w pierwszej kolejności wskazać należy, że Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i przyjmuje je za własne.

Jeśli chodzi o poszczególne zarzuty podniesione przez skarżącego, w pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga definicja urządzeń przesyłowych.

W doktrynie ukształtowało się wiele poglądów, dotyczących tego, jakie konkretnie instalacje czy ich poszczególne elementy wchodzą w skład urządzeń przesyłowych.

Z treści art. 49 § 1 k.c. wynika, że urządzenia przesyłowe to te służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne. Pojęcie to jest dość szerokie i w jego ramach można uwzględnić sieć wodociągową lub kanalizacyjną, jak też urządzenia służące do przesyłania energii, przy czym przy „przesyłaniu” należy pamiętać, że musi ono w danym przypadku faktycznie zaistnieć.

Nie będzie zatem uznane za przesyłowe urządzenie znajdujące się na jednej zamkniętej pod tym względem działce, niesłużące do przesyłania np. energii innym podmiotom; urządzeniami przesyłowymi nie będą również te, które służą wyłącznie odbieraniu, np. energii elektrycznej (por. Służebność przesyłu, Maciej J. Nowak, C.H. Beck, Warszawa 2015).

Nie będą nimi m.in. studnie głębinowe i bezodpływowe zbiorniki kanalizacyjne. A contrario stanowią one część składową nieruchomości. Urządzeniami przesyłowymi w rozumieniu art. 49 § 1 k.c. nie są także takie urządzenia jak słupy oświetleniowe, czy takie, które energię jedynie wytwarzają, np. wiatraki generujące energię elektryczną. Urządzenia tego rodzaju nie służą przesyłaniu (zob. Korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorców przesyłowych - właścicieli urządzeń przesyłowych, Balwicka-Szczyrba M., LEX 2015).

Niezależnie od powyżej wskazanych rozważań, dla dokonania właściwej oceny czy konkretne urządzenie ma jeszcze charakter urządzenia przesyłowego czy już odbiorczego, istotne znaczenie ma definicja przesyłania, wynikająca z art. 3 pkt 4 lit. ustawy prawo energetyczne, zgodnie z którą jest nią transport paliw gazowych oraz energii elektrycznej sieciami przesyłowymi w celu ich dostarczania do sieci dystrybucyjnych lub odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci przesyłowych z wyłączeniem sprzedaży tych paliw lub energii.

Siecią przesyłową jest natomiast sieć gazowa wysokich ciśnień, z wyłączeniem gazociągów kopalnianych i bezpośrednich, albo sieć elektroenergetyczna najwyższych lub wysokich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu przesyłowego (art. 3 pkt 11a ustawy prawo energetyczne).

Zgodnie z wyrażonym w literaturze poglądem „sieć elektroenergetyczną przesyłową można zdefiniować jako zbiór urządzeń współpracujących ze sobą w celu przesyłania energii z węzłów wytwarzania (elektrownie) do węzłów odbiorczych (stacje transformatorowo-rozdzielcze 400/110 kV). W warunkach polskich w skład sieci przesyłowych wchodzą linie i stacje o górnych napięciach: 400 kV i 220 kV prądu przemiennego oraz 450 kV prądu stałego” (zob. S. Kujszczyk, L. Bożentowicz, Sieci..., s. 189).

W realiach przedmiotowej sprawy mamy natomiast do czynienia z przewodem fazowym oświetleniowym, który w ocenie Sądu Okręgowego nie mieści się w wyżej wskazanym pojęciu sieci elektroenergetycznej przesyłowej.

W tym zakresie wskazać należy, że w opisie technicznym do projektu przebudowy i rozbudowy sieci elektr. n.n. osiedla domków jednorodzinnych przy ul. (...) w D. w punkcie V1 wskazano, że „liczniki energii pobieranej przez odbiorniki oświetlenia ulicznego będą zainstalowane w szafkach n.n. SR/ZN zainstalowanych na stacjach transformatorowych Nr 13 i nr 28”(k. 53 v).

W konsekwencji powyższego nie ulega wątpliwości, że za pośrednictwem urządzeń przesyłowych energia elektryczna jest dostarczana do stacji transformatorowo-rozdzielczej, skąd z kolei opomiarowane licznikami urządzenia odbiorcze pobierają prąd, ale nie w celu jego dalszego przesyłu, lecz w celu zasilenia – tak jak w tej konkretnej sprawie – lampy ulicznej. Przesył energii elektrycznej dobiega bowiem końca w stacji transformatorowo-rozdzielczej, z której z kolei energia elektryczna jest czerpana jedynie przez urządzenia odbiorcze.

Sąd Okręgowy miał na uwadze, że wyżej wskazany opis dotyczy instalacji na ulicy innej, aniżeli nieruchomość wnioskodawczyni, nie mniej mając na uwadze zeznania świadka R. W. (k. 115), które notabene Sąd uznał za wiarygodne, korespondujące z wyżej przytoczonym opisem technicznym, nie ma powodów przypuszczać by w przypadku nieruchomości wnioskodawczyni było inaczej. Wnioskodawczyni nie złożyła także wniosków o przeprowadzenie dowodów , które miałyby wykazać okoliczności przeciwne.

Skoro więc sieć elektroenergetyczna przesyłowa przesyła energię z węzłów wytwarzania (elektrowni) do węzłów odbiorczych (stacji transformatorowo-rozdzielczych), zaś przewód oświetleniowy służy jedynie poborowi tej energii, w ocenie Sądu Okręgowego nie można uznać by był urządzeniem przesyłowym w rozumieniu art. 49 § 1 k.c.

Zwrócić należy przy tym również uwagę pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 października 2008 r., VI ACa 441/08 (Lex nr 1645951), w którym Sąd ten stwierdził, że słupy oświetleniowe nie stanowią urządzeń, o których mowa w art. 49 k.c. Nie są to urządzenia do doprowadzania lub odprowadzania energii elektrycznej, a stanowią jedynie urządzenia, które energię odbierają. Doprowadzają i odprowadzają energię elektryczną kable elektryczne czy stacje trafo. Słup oświetleniowy, w którym są umieszczone kable doprowadzające energię elektryczną do żarówek, nie może stanowić zatem urządzenia w rozumieniu art. 49 k.c. Słup oświetleniowy nie tworzy bowiem z siecią nierozdzielnej całości techniczno-konstrukcyjnej uzasadniającej przyjęcie, że bez niego sieć nie mogłaby funkcjonować.

Wprawdzie powyższe rozważania nie znajdują wprost zastosowania w niniejszej sprawie, ponieważ na działce wnioskodawczyni nie ma słupa oświetleniowego, nie mniej jest na niej posadowiony słup energetyczny, do którego najpewniej z czysto pragmatycznych względów przymocowano lampę, bez konieczności stawiania kolejnego słupa. W tej sytuacji żarówka zasilana jest linią napowietrzną, która w przypadku słupa oświetleniowego byłaby poprowadzona wewnątrz jego konstrukcji. Analogicznie jednak, na kanwie wyżej wskazanego orzeczenia, nie można uznać być napowietrzne przewody linii oświetleniowej były urządzeniami przesyłowymi.

Sąd Okręgowy podziela przy tym rozważania Sądu I instancji, że linia oświetleniowa jest urządzeniem odbiorczym w stosunku do urządzeń przesyłowych, bo mimo, że przewodzi prąd, to jednak jej cel ostatecznie ogranicza się do zasilania lampy, a nie dostarczania energii elektrycznej do szerszego grona odbiorców.

Z tego też względu Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu naruszenia art. 305 ¹ k.c. w zw. z art. 49 § 1 k.c.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 233 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., wskazać należy, że Sąd Okręgowy nie dopatrzył się po stronie Sądu I instancji zbyt swobodnej oceny dowodów.

Podnoszony w tym zakresie zarzut odnosi się przy tym w istocie nie tyle do kwestionowania ustalonego stanu faktycznego, ale do kwestionowania wniosków wyciągniętych przez Sąd Rejonowy na podstawie zebranego materiału dowodowego.

Kontrola instancyjna zaskarżonego orzeczenia wykazała natomiast, że Sąd Rejonowy szczegółowo przeanalizował zgromadzony materiał dowodowy, który wbrew twierdzeniom skarżącej jest wystarczający dla rozstrzygnięcia sprawy , wyciągając z niego w pełni trafne wnioski.

W rezultacie zarzut naruszenia art. 233 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., był nieskuteczny.

Za niezasadny Sąd Okręgowy uznał również zarzut naruszenia art. 278 § 1 w zw. z art. 258 oraz art. 232 zd. 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W tym zakresie zauważyć przede wszystkim należy, że zadaniem biegłego jest udzielenie sądowi, na podstawie posiadanych wiadomości fachowych i doświadczenia zawodowego, informacji i wiadomości niezbędnych do ustalenia i oceny okoliczności sprawy. Ustalenie stanu faktycznego zawsze należy do sądu orzekającego, a biegły powinien udzielić odpowiedzi na konkretne pytanie skierowane do stanu faktycznego sprawy. Opinia biegłego nie może być sama w sobie źródłem materiału faktycznego sprawy, ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłego.

W przedmiotowej sprawie ustalenie czy objęty wnioskiem przewód oświetleniowy stanowi urządzenie przesyłowe czy też nie stanowi, leży w wyłącznej kompetencji sądu. Nie zmienia to jednak faktu, iż nie było żadnych przeszkód ku temu by na podstawie zeznań R. W. ustalić w jaki sposób przewód oświetleniowy przebiega nad nieruchomością wnioskodawczyni, czy jest podłączony do stacji transformatorowej, a nadto czy jest olicznikowany, skoro świadek - jak sam wskazał –zajmował się obszarem przy ul. (...).

W niniejszej sprawie świadek jedynie zrelacjonował powyższe okoliczności, do których stwierdzenia nie trzeba było powoływać biegłego, zaś ostatecznej oceny czy przewód oświetleniowy stanowi urządzenie przesyłowe dokonał Sąd w oparciu o obowiązujące przepisy prawa, orzecznictwo i poglądy doktryny.

Z tego też względu także i ten zarzut był niezasadny.

Analogiczna sytuacja zachodzi także w przypadku zarzutu naruszenia art. 318 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

W tym zakresie na uwadze mieć należy, że aby podstawa naruszenia prawa procesowego nadawała się do rozpoznania, apelująca powinna określić działanie (zaniechanie) sądu naruszające konkretny przepis postępowania i wskazywać - w nawiązaniu do hipotezy tego przepisu - na czym polegało jego naruszenie, a także – co bardzo istotne - wpływ tego naruszenia na rozstrzygnięcie. Innymi słowy, konieczne jest wykazanie, że uchybienie sądu w tym zakresie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 września 2018 r., III AUa 274/18, Legalis numer 1874608).

W treści apelacji skarżący nie wykazał natomiast, aby niewydanie przez Sąd Rejonowy postanowienia wstępnego miało wpływ na treść zaskarżonego merytorycznego orzeczenia, a skoro tak, i ten zarzut był niezasadny.

Sąd Okręgowy nie podzielił także zarzutu naruszenia art. 520 § 3 zd. 2 oraz art. 520 § 2 zd. 2 k.p.c., jak również art. 102 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Sprzeczność interesów pomiędzy uczestnikami w rozumieniu art. 520 § 2 i 3 k.p.c. występuje wtedy, gdy postanowienie kończące postępowanie w sprawie wywiera wpływ dla jednych zainteresowanych na zwiększenie, a dla innych na zmniejszenie ich praw.

Orzeczenie oddalające wniosek świadczy o tym, że wnioskodawczyni sprawę przegrała . W tej sytuacji zastosowanie powinien znaleźć art. 520 § 3 k.p.c. (zob. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 9 stycznia 2015 r., I ACz 1063/14, Legalis numer 1241170).

Przepis art. 102 k.p.c. nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (postanowienie SN z dnia 4 lutego 2010 r., IV CZ 2/10, Lex nr 1353272).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych przyjmuje się, że przepis art. 102 k.p.c. powinien być zastosowany, gdy w okolicznościach sprawy obciążenie strony kosztami byłoby niezgodne z zasadami współżycia społecznego (dobrymi obyczajami), przekonywującymi o tym, że w danym wypadku obciążenie kosztami procesu byłoby niesprawiedliwe i niesłuszne (postanowienie Sądu Najwyższego z 27 października 1966 r., II PZ 62/66, Legalis numer 12846, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 16 września 2015 r., III AUa 936/144, niepub.).

Ocena, czy zachodzą przesłanki do zastosowania art. 102 k.p.c., pozostawiona jest swobodnej ocenie sądu (art. 233 § 1 k.p.c.), który dokonuje jej w ramach swoich kompetencji dyskrecjonalnej, bezstronnie wykorzystując swoje doświadczenie życiowe i poczucie sprawiedliwości (Orzekanie o kosztach postępowania cywilnego. Komentarz praktyczny z orzecznictwem, A. Zieliński, Legalis).

W orzecznictwie podkreśla się natomiast, że ingerencja w suwerenne uprawnienie sądu do zastosowania art. 102 k.p.c. w ramach rozpoznawanego środka odwoławczego od rozstrzygnięcia o kosztach może być uzasadniona jedynie w razie stwierdzenia, że dokonana ocena jest dowolna, oczywiście pozbawiona uzasadnionych podstaw (postanowienie Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2011 r., II CZ 132/11, Legalis numer 1214100).

Reasumując Sąd Okręgowy uznał apelację za bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. za wyjątkiem rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w zakresie obciążenia wnioskodawczyni nieuiszczonymi kosztami sądowymi w wysokości 4 756,14 zł, albowiem w tym zakresie rozstrzygnięcie Sądu I instancji zostało zmienione na podstawie art.386§1k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego zarówno z uwagi na uznanie ,że uczestniczka nie posiada na nieruchomości wnioskodawczyni urządzeń przesyłowych w rozumieniu art.49 k.c. jak i podniesiony przez uczestniczkę zarzut zasiedzenia nie istniała obiektywna potrzeba dopuszczania dowodów z opinii biegłych generujących znaczne koszty postępowania.

Nawet w sytuacji uznania ,że uczestniczka posiada urządzenia przesyłowe na nieruchomości wnioskodawczyni infrastruktura oświetleniowa wraz z linią przesyłową niskiego napięcia została przekazana do eksploatacji i następnie przekazana przez Urząd Miejski w D. na rzecz Zakładów (...) jako środek trwały w dniu 12 lutego 1975r. Przy przyjęciu złej wiary posiadacza okres zasiedzenia upłynąłby zatem stosownie do treści art.172§2 k.c. z dniem 12 lutego 2005r.

Wniosek o ustanowienie służebności przesyłu wniesiony do Sądu w dniu 12 maja 2017r. nie mógł przerwać biegu zasiedzenia ponieważ nastąpiłoby ono ex lege już w 2005r. Ogólne przesłanki zasiedzenia normuje art. 172 k.c. Łącznym wa­runkiem jest upływ oznaczonego przez ustawę terminu nieprzerwanego posiadania samoistnego, a długość tego terminu zależy od dobrej lub złej wiary w chwili nabycia posiadania. Posiadacz nabywa własność, jeżeli po­siada nieruchomości nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz sa­moistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (art. 172 § 1 k.c. ), na­tomiast po upływie lat trzydziestu choćby uzyskał posiadanie w złej wie­rze (art. 172 § 2 k.c. ). Ponadto art. 292 k.c. określa szczególny warunek zasiedzenia służebności, w mianowicie korzystanie z trwałego i widoczne­go urządzenia.

W przedmiotowej sprawie kwestia trwałych i widocznych urządzeń była bezsporną, gdyż stanowiła istotę wniosku o ustanowienie służebności. Zwrócić należy uwagę, że w konsekwencji zniesienia jednolitości władzy państwowej od 1 lutego 1989 r. poprzednicy prawni pozwanego nabywali od Skarbu Państwa przedmiotowe urządzenia z mocy samego prawa wraz z wejściem w posiadanie służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 kwietnia 2009 r., II CSK 493/08, LEX nr 508811).Przy czym Sąd odwoławczy aprobuje stanowisko wyrażone w orzecznictwie, że zniesiona zasada jednolitości (art. 128 k.c.) nie spowodowała przekształcenia przysługujących państwowym osobom prawnym - z mocy przepisów kodeksu cywilnego i ustaw szczególnych - uprawnień do części mienia ogólnonarodowego, pozostających w ich zarządzie w dniu wejścia w życie wymienionej ustawy. Przekształcenie zarządu, w odniesieniu do budynków, innych urządzeń i lokali znajdujących się na tych gruntach - w prawo własności, nastąpiło na podstawie ustawy z dnia 29 września 1990r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464), a co do innych składników majątkowych (w prawo własności) nastąpiło na podstawie ustaw określających ustrój majątkowy państwowych osób prawnych /por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego, z dnia 18 czerwca 1991 r. III CZP 38/91 , OSNC 1991/10-12/118/.

W ocenie Sądu Okręgowego uczestniczka wykazała za pomocą przedłożonych przez siebie dokumentów swoje następstwo prawne i szczegółowy wywód w tej kwestii znajduje się w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Sąd Okręgowy uznając go za prawidłowy w pełni go w tym zakresie podziela.

Zwrócić należy również uwagę, iż według najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego do wykazania przeniesienia posiadania tego rodzaju służebności nie jest konieczne udowodnienie przeniesienia przez jego poprzednika prawnego konkretnie oznaczonych urządzeń technicznych, lecz wykazanie, że urządzenia służące do przesyłu mediów w zakresie działalności przedsiębiorstwa przesyłowego, znajdujące się wewnątrz, na lub ponad gruntem, istniały w oznaczonym miejscu i były wykorzystywane do tego celu oraz że działanie to jest kontynuowane przez uczestniczkę. W przypadku linii energetycznej wystarczające jest wykazanie jej trwałego, niepodlegającego zmianom, przebiegu i lokalizacji na nieruchomości obciążonej, natomiast nie ma istotnego znaczenia skład techniczny urządzeń przesyłowych i protokolarne potwierdzenie ich przekazania następcy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2017r., V CSK 356/16, Legalis nr 1650961).

W ocenie Sądu Okręgowego rozważając ewentualną kwestię zasiedzenia należało uznać ,że poprzednik prawny uczestniczki był posiadaczem w złej wierze. Zgodnie z art. 7 k.c. jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Przepis ten nakazuje zatem przyjąć, iż wejście w posiadanie nastąpiło w dobrej wierze, co oznacza założenie, iż posiadacz był w usprawiedliwionym przekonaniu, iż dana rzecz stanowi jego własność. Ze względu na ustanowione w tym przepisie domniemanie dobrej wiary, wnioskodawców obciążał obowiązek wykazania złej wiary uczestnika, gdyż ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).

W złej wierze pozostaje posiadacz, który wie lub przy dołożeniu należytej staranności powinien wiedzieć, że nie przysługuje mu prawo podmiotowe do posiadanej rzeczy (por. np. Komentarze do art. 224 Kodeksu cywilnego, Gniewek Edward, Wyd. Zakamycze 2001 ).

Istotne przy tym jest, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego dla oceny dobrej lub złej wiary posiadacza liczy się chwila objęcia nieruchomości w posiadanie, zwłaszcza wtedy, gdy ubiega się on o zasiedzenie nieruchomości, a późniejsza zła wiara posiadacza, jeśliby nawet były ku niej podstawy nie ma już znaczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2013 r., II CNP 15/13, LEX nr 1411305). O przypisaniu posiadaczowi dobrej lub złej wiary przy wykonywaniu posiadania decydują okoliczności opisujące jego stan świadomości w chwili objęcia władztwa nad rzeczą (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2010 r., III CSK 57/10, LEX nr 852661 ).

W świetle dokonanych ustaleń istnieje podstawa do przyjęcia, że organ zarządzający Zakładem (...) wiedział, że działka na której się znajdują się urządzenia stanowi własność prywatną oraz ,że nie ma tytułu cywilnoprawnego upoważniającego do korzystania z cudzej nieruchomości.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 520 § 2 i 3 k.p.c. w zw. z § 5 pkt 3 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 265), mając na uwadze sprzeczność interesów wnioskodawczyni i uczestniczki.

Beata Grzybek Agnieszka Żegarska Bożena Charukiewicz