Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący :	SSA Mieczysław Brzdąk
Sędziowie :	SA Lucyna Morys - Magiera SO del. Piotr Łakomiak (spr.)
Protokolant :	Judyta Jakubowska

po rozpoznaniu w dniu 10 czerwca 2021 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko A. S. i K. S.

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 14 października 2020 r., sygn. akt I C 149/19

oraz apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 13 marca 2020 r., sygn. akt I C 149/19

1)  uchyla zaskarżony wyrok uzupełniający z dnia 14 października 2020r. i poprzedzające go postanowienie z dnia 30 września 2020r., a wniosek o przywrócenie terminu do uzupełnienia wyroku z dnia 13 marca 2020r. odrzuca;

2)  uchyla w całości zaskarżony wyrok z dnia 13 marca 2020r. i sprawę przekazuję Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSA Lucyna Morys - Magiera

SSA Mieczysław Brzdąk

SSO del. Piotr Łakomiak

Sygn. akt I ACa 581/20.1 ACa 931/20

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13.03.2020r. Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie o sygn. akt IC 149/19 orzekł, że:

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz pozwanych K. S. i A. S. solidarnie kwotę 6417zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wydając wyrok o wskazanej treści sąd I instancji ustalił, że w dniu 6 września 2004r strony zawarły umowę nr (...) o pożyczkę hipoteczną dla osób fizycznych mPlan waloryzowaną kursem (...). Umowa została zawarta przy użyciu obowiązującego u powoda standardowego wzorca umowy, do którego nie można było wprowadzać jakichkolwiek zmian. Stosownie do treści § 1 ust. 1-4 umowy bank udzielił pozwanym pożyczki w kwocie 210.000zł indeksowanego kursem (...) na okres 240 miesięcy. Spłata pożyczki miała nastąpić w równych ratach kapitałowo-odsetkowych.

Oprocentowanie pożyczki kredytu zostało określone jako zmienne. W § 1 ust 7 i 8 wskazano, że oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 4.20 % , a oprocentowanie dla należności przeterminowanych w dniu zawarcia umowy wynosiło 8,40%. W umowie przewidziano, że zmiana wysokości oprocentowania kredytu może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji. O każdej zmianie oprocentowania Bank miał powiadamiać pożyczkobiorców na piśmie, przy czym zmiana oprocentowania zgodnie z tymi zasadami nie stanowiła zamiany umowy (§ 11 ust 1- 5 umowy).

Zgodnie z §7 ust 1 umowy wyrażona w złotych kwota pożyczki miała być waloryzowana kursem kupna waluty w (...) wg tabeli kursowej (...) Banku S.A.. Wskazano przy tym, że kwota pożyczki wyrażona w (...) jest określona na podstawie kursu kupna waluty w (...) z tabeli kursowej z dnia i godziny uruchomienia pożyczki .

W §12 ust 2 i 4 umowy wskazano, że harmonogram spłat jest sporządzany w (...), natomiast raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku SA, obowiązującego na dzień spłaty z godz. 14.50.

Sąd Okręgowy ustalił dalej, że pozwani podpisując umowę wiedzieli, że dla wskazanych wyżej przeliczeń stosowane będą kursy kupna i sprzedaży wynikające z tabel ustalonych przez powoda. Nie przekazano im jednak jakichkolwiek informacji dotyczących sposobu ustalenia tych kursów. Pracownicy banku informowali ich o tym jak historycznie kształtował się kurs franka -tj. jego kurs kupna i sprzedaży.

Zgodnie z §16 umowy w wypadku naruszenia przez pożyczkobiorcę warunków umowy, a szczególności jeśli w terminie wynikającym z umowy nie dokonana spłaty raty kapitałowo-odsetkowej lub jej części, bank podejmuje działania upominawcze, z wypowiedzeniem umowy włącznie, przy czym okres wypowiedzenia miał wynosić 30 dni od daty doręczenia pożyczkobiorcy oświadczenia o wypowiedzeniu umowy.

W dniu 16 września 2004r. powodowie wydali dyspozycję przelania środków z pożyczki na wskazany rachunek bankowy, poddając że odblokowanie środków ma nastąpić w dniu 23 września 2004r. Pożyczka została uruchomiona w dniu 23 września 2004r., a jej kwotę w przeliczeniu na (...) określono wówczas na 75 943,88 CHF.

W dniu 21 października 2014r strony zawarły aneks do umowy, na mocy którego pozwani uzyskali możliwość spłaty rat kredytu w (...).

Jak ustalił to sąd I instancji, ponieważ pozwani nie wywiązywali się z warunków umowy w dniu 8 lutego 2017r. bank skierował do nich pisemne wezwania do zapłaty zadłużenia, które na ten dzień wynosiło 511,37 CHF. Pożyczkobiorcy zostali poinformowani o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzacje zadłużenia.

W dniu 19 czerwca 2017r. pozwanym zostały doręczone oświadczenia z dnia 8 czerwca 2017r. o wypowiedzeniu umowy. Pisma te zawierały skierowane do pozwanych oświadczenia o wypowiedzeniu pozwanym umowy pożyczki za 30 - dniowym okresem wypowiedzenia. W ich treści wskazano, że całkowita kwota zobowiązania pozostałego do spłaty na dzień sporządzenia tego pisma wynosiła 19.922,1 lzł, w tym kapitał 19.744,19 CHF i odsetki 177,92 CHF.

W dniu 4 września 2018r. powód skierował do pozwanych wezwania do zapłaty kwoty 20.988,18 CHF - z czego 19.744,19zł tytułem kapitału i 1.243,99zł tytułem odsetek i prowizji.

W dniu 3 października 2018r. powód sporządził wyciąg z własnych ksiąg bankowych, z którego wynika, że na tę datę figurowało tam wymagalne zadłużenie pozwanych z tytułu opisanej wyżej umowy pożyczki w łącznej kwocie 21.091,71 CHF- co stanowi równowartość kwoty 80 .639,93zł przy przeliczeniu według kursu sprzedaży (...) S.A. w W..

Powyższy stan faktyczny sąd I instancji ustalił w oparciu o niekwestionowane przez strony dokumenty oraz o zeznania pozwanych, które zostały uznane za wiarygodne.

Sąd Okręgowy na podstawie tak poczynionych ustaleń uznał, że strony łączyła umowa pożyczki regulowana w art. 720-724 k.c.

Sąd ten, poprzedzając to analizą orzecznictwa Sądu Najwyższego, uznał następnie postanowienia umowy (wskazane w § 7 ust. 1, § 12 ust. 4 i § 11 ust. 2) określające klauzule waloryzacyjne, za abuzywne.

Sąd Okręgowy w szczególności wskazał, że powyżej wymienione postanowienia umowy nie zostały między stronami uzgodnienie indywidualne. Ustalenia faktyczne wskazywały, że bank posłużył się przy zawieraniu umowy wzorcem umowy. W dalszej kolejności sąd niższej instancji wskazał, że klauzule waloryzacyjne nie dotyczyły głównych świadczeń stron. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w treści umowy nie zawarto żadnych informacji określających zasady, jakimi kieruje się Bank przy ustalaniu kursów walut publikowanych w jego tabelach stosowanych przy ustalaniu wysokość zobowiązania pozwanych. Przed zawarciem umowy pozwanym nie udzielono w tym zakresie żadnych informacji, choć na banku jako na profesjonaliście ciążył obowiązek przekazania pozwanym wszelkich niezbędnych informacji pozwalających im jako konsumentom racjonalnie ocenić wszelkie ryzyka, jakie mogą wiązać się z zaciągnięciem zobowiązania na podstawie umowy zgodnie z wzorcem przedstawionym przez bank i nie podlegającym negocjacjom.

W konkluzji sąd I instancji stwierdził, że przewidziany umową mechanizm ustalania kursów waluty waloryzacji zależał od arbitralnych decyzji Banku i był wyłączony spod jakiekolwiek kontroli pożyczkobiorców jeśli chodzi o kryteria tych decyzji. Wskazał, że klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Również w wyroku z dnia 20 września 2017 roku, (sygn. C-l86/16) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał, że w przypadku, gdy instytucja finansowa udziela kredytu w walucie obcej, musi zapewnić kredytobiorcy informacje wystarczające do podjęcia przez niego świadomych i rozważnych decyzji. Przedsiębiorca musi przekazać zainteresowanemu konsumentowi wszystkie istotne informacje umożliwiające mu ocenę konsekwencji ekonomicznych takiego warunku dla jego zobowiązań finansowych. Rażące naruszenie interesów pozwanych jako konsumentów w niniejszej sprawie przejawiało się w nieweryfikowalnym dla pożyczkobiorców ustaleniu przez bank kursu waluty. Jak wskazano zapis umowy o ustaleniu kursu waluty dla celów waloryzacji nie odwoływał się do obiektywnych wskaźników. Prowadził zatem do sytuacji w której Bank miał możliwości określenia kursów waluty, w a więc i wpływania na wysokość zobowiązani pozwanych, według wyłącznie sobie znanych wewnętrznych procedur.

Sąd Okręgowy przyjął, że nie miał znaczenia dla powyższych stwierdzeń fakt zawarcia w dniu 21 października 2014r aneksu do umowy, gdyż wyżej przedstawiona ocena jest dokonywana na chwilę zawarcia umowy. Późniejsze zawarcie aneksu nie niweczy skutku abuzywności postanowień umowy.

Skutkiem negatywnej weryfikacji postanowienia urnowy było przyjęcie przez sąd meriti na zasadzie art. 385(1 )§2 k.c., że takie postanowienie nie wiąże konsumenta i postanowienie takie jest bezskuteczne od momentu zawarcia umowy.

Sąd Okręgowy wskazał, że zapisy umowy nie pozwalały na ustalenie jakie konkretne czynniki ekonomiczne wpływały na stopę oprocentowania kredytu i dokonywane w tym zakresie zamiany. Pozwani zawierając umowę nie mogli mieć w tym zakresie żadnej pewności co do kryteriów którymi kierował będzie się bank przy dokonywaniu zmian oprocentowania. Opisane wyżej postanowienie umowy zapewniało zatem powodowi jako pożyczkodawcy wyłączoną spod możliwości oceny i kontroli pożyczkobiorców swobodę kształtowania oprocentowania. Sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszające interesy pozwanych jako konsumentów jest w tym przypadku naruszenie zasady równorzędności stron umowy. Na skutek zastosowania takiej klauzuli dotyczącej możliwości zmiany procentowania pożyczki mogło dochodzić do nielojalnego postępowania ze strony pożyczkodawcy i wykorzystania jego uprzywilejowanej w tym zakresie pozycji profesjonalisty. Zmiana oprocentowania nie może być pozostawiona dowolnej ocenie banku. Zabezpieczeniem interesów konsumenta musi być precyzyjne i zrozumiałe określenie w umowie warunków, których zaistnienie będzie uprawniać bank do dokonywania zmiany procentowania.

Sąd Okręgowy ponownie podkreślił, że skutkiem uznania za abuzywne postanowień umowy dotyczących indeksacji, oraz zmiany oprocentowania, jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku pranego łączącego strony, a więc i przy ustalaniu wysokości zobowiązania pożyczkobiorców. Stwierdzenie abuzywności konkretnych postanowień umowy rodzi taki skutek, że postanowienia te nie wiążą konsumentów ex tunc i ex lege, zaś zgodnie z art. 385(1) §2 .c. strony są związane umową w pozostałym zakresie.

W rezultacie Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że łączący strony stosunek prawny nie przewiduje mechanizmu indeksacji. Stanowi jedynie umowę pożyczki, której wysokość została ostatecznie i jednoznacznie określona w złotych polskich. Z uwagi na fakt, że ze wskazanych wyżej przyczyn wyeliminowaniu z umowy podlega cały mechanizm indeksacji, zbędne było w niniejszej sprawie poszukiwanie możliwości ustalenia i przyjęcia innego kursu waluty dla dokonania rozliczeń między stronami. Odnosi się to też do ustalonego w umowie mechanizmu zmiany oprocentowania. Powyższe okoliczności zdecydowały, że sąd I instancji pominął dowód z opinii biegłego, o przeprowadzenie którego powód wnosił w piśmie z 20 stycznia 2020r.

W konsekwencji takiego stwierdzenia, sąd 1 instancji przyjął, że pozwani nie mieli wobec powoda zadłużenia w dacie wskazanej w wezwaniu do zapłaty poprzedzającym wypowiedzenie umowy, a z pewnością nie było to zadłużenie w kwocie wskazanej w tym wezwani. Powód nie wykazał że zaistniały podstawy do wypowiedzenia umowy (a z tego faktu wywodził żądanie zapłaty), a także czy i jakie zadłużenie pozwani mają wobec niego z tytułu opisanej w pozwie umowy.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł po myśli art. 98 k.p.c obciążając nimi w całości powoda.

Wyrokiem z dnia 14.10.2020r. Sąd Okręgowy w Katowicach (w tym samym składzie - doszło do zmiany nazwiska sędziego referenta, co z urzędu jest wiadomym sądowi II instancji) uzupełnił wyrok z 13 marca 2020r. sygn. akt IC 149/19, w ten sposób, że uchylił w całości wydany przez Sąd Okręgowy w Warszawie nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 9 listopada 2018r., sygnatura akt I Ne 511/18.

Sąd ten uznał, że zaszły przesłanki wynikające z art. 168kpc do przywrócenia terminu do złożenia przez pozwanych, reprezentowanych przez fachowego pełnomocnika, wniosku o uzupełnienie wyroku z dnia 13.03.2020r., pomimo zgłaszanych w tym zakresie przez pełnomocnika powoda zastrzeżeń w trybie art. 162kpc.

Apelację od wyroku z dnia 13.03.2020r., jak i od wyroku uzupełniającego z dnia 14.10.2020r., zaskarżając oba orzeczenia w całości, wniósł powód.

W apelacji od pierwszego wyroku skarżący zarzucił błędne ustalenie podstawy faktycznej zapadłego orzeczenia poprzez zaniechanie ustalenia faktów kluczowych dla rozstrzygnięcia sprawy, a mianowicie odstąpienia od ustalenia sposobu wykonana umowy i poprzestanie na stwierdzeniu, że pozwani nie wywiązywali się z warunków umowy, podczas gdy analiza tych okoliczności miała relewantne znaczenie z perspektywy zgłoszonego roszczenia, skoro bank zarzucał pozwanym nienależyte wykonane umowy pożyczki a w końcu zaprzestanie jej wykonania, co w konsekwencji doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy, czyli braku ustalenia, czy pozwani pozostawali dłużnikami banku; naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.:

1)  art. 126 § 3 k.p.c. w zw. z art. 89 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pełnomocnik pozwanych

dołączył przy pierwszej czynności procesowej pełnomocnictwo lub uwierzytelniony odpis pełnomocnictwa, podczas gdy dokument pełnomocnictwa załączony do zarzutów od nakazu zapłaty z dnia 21 grudnia 2018 r. Nie obejmował umocowania do zastępowania pozwanych w sprawie z powództwa banku, a wyłącznie do roszczeń przysługujących K. S. i A. S. przeciwko bankowi, co skutkuje nieważnością postępowania, gdyż pełnomocnik pozwanych i pełnomocnicy substytucyjni nie byli należycie umocowani (art. 379 pkt 2 k.p.c.);

2)  art. 495 § 1 k.p.c. (w brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 r., brak wyraźnego odpowiednika w nowych przepisach k.p.c.) w zw. z art. 11 ust. 2 ustawy ⁷ o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 4 lipca 2019 r. (dalej: „ustawy nowelizującej”.; Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) przez uznanie, że pozwani wnieśli

zarzuty z zachowaniem ustawowego terminu, chociaż Sąd I instancji nie wezwał do uzupełnienia braków formalnych i złożenia właściwego dokumentu pełnomocnictwa, co mogło skutkować odrzuceniem zarzutów, gdyby braki te nie zostały uzupełnione w terminie (obecnie - art. 480 ³ § 3 k.p.c., przed nowelizacją z dnia 7 listopada 2019 r. - art. 494 § 1 k.p.c.) prowadząc do uprawomocnienia się nakazu zapłaty z dnia 9 listopada 2018 r. jeszcze przed wejściem w życie ustawy nowelizującej;

3)  art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy nowelizującej w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wydania postanowienia o uchyleniu w całości nakazu zapłaty z dnia 9 listopada 2018 r., w okoliczności, gdy nakaz zapłaty wydany był w oparciu o wyciąg z ksiąg banku z dnia 3 października 2018 r. iw dacie wyrokowania nie był prawomocny, co obligowało Sąd I instancji do orzeczenia w tym przedmiocie z urzędu w związku z uchyleniem art. 485 § 3 k.p.c. na mocy art. 1 pkt 176) lit. c) ustawy nowelizującej;

4)  art. 493 § 4 k.p.c. in fine (art. 496 k.p.c. - w brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 r.) poprzez zaniechanie uchylenia w zaskarżonym wyroku nakazu zapłaty z dnia 9 listopada 2018 r., podczas gdy orzeczenie co do nakazu zapłaty stanowi konstrukcyjny warunek sine qua non ponownego orzeczenia o żądaniu pozwu, a jego brak prowadzi do niedopuszczalnego dwukrotnego orzekania w zakresie przedmiotu (istoty) tej samej sprawy;

nieprawidłowości z pkt 3) i 4) doprowadzały do współistnienia dwóch rozbieżnych orzeczeń o sprzecznej treści - nakazu zapłaty zasądzającego roszczenie banku w całości i wyroku oddalającego je w całości, co w konsekwencji doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., skoro osąd sprawy wymagał wyrokowania przede wszystkim o uchyleniu kwestionowanego zarzutami pozwanych nakazu zapłaty a dopiero ewentualnie w dalszej kolejności ponownego orzekania o żądaniu pozwu, a brak ten zagraża porządkowi i bezpieczeństwu obrotu prawnego;.

Apelujący w dalszych zarzutach natury procesowej, jak i materializowanej, generalnie skoncentrował się na błędnym przyjęciu przez sąd I instancji, że omówione w uzasadnieniu postanowienia umowne maja charakter postanowień niedozwolonych.

Podnosząc powyższe zarzutu apelujący wniósł o:

1)  uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, zniesienie postępowanie przed Sądem I

instancji i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (art. 386§2 k.p.c.), pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 108 § 2 k.p.c.);

ewentualnie, wobec zarzutu nierozpoznania istoty sprawy o:

2)  uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do

ponownego rozpoznania (art. 386§ 4 k.p.c.), pozostawiając temu Sądowi

rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 108 § 2 k.p.c.);

ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia wniosków z pkt 1) i 2) o:

3)  zmianę zaskarżonego orzeczenia w pkt 1) i 2) poprzez zasądzenie od pozwanych

solidarnie na rzecz powoda kwoty 80.639,93 PLN (słownie: osiemdziesiąt tysięcy sześćset trzydzieści dziewięć złotych 93/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od daty wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za pierwszą instancję i zasądzenie tychże kosztów w sposób solidarny od pozwanych na rzecz powoda, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych; ponadto wniósł o:

4)  zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania

apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

5)  działając na podstawie art. 380 k.p.c. w związku ze zgłoszonymi zastrzeżeniami w trybie art. 162 k.p.c. apelujący wniósł także o przeprowadzenie kontroli prawidłowości postanowienia zapadłego na rozprawie w dniu 2vmarca 2020 r. (00:01:18) w przedmiocie pominięcia dowodu z opinii biegłego, a tym samym zmianę tego postanowienia oraz dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego ds. bankowość według tezy dowodowej sprecyzowanej we wniosku banku z dnia 20 stycznia 2020 r. — celem stwierdzenia opisanych tam faktów, w tym przede wszystkim wysokości dochodzonego przez bank roszczenia i istnienia stanu zaległości pozwanych w spłacie kredytu na dzień wypowiedzenia umowy, wytoczenia powództwa oraz wyrokowania',

5)  przeprowadzenie dowodu z dokumentów w postaci:

- protokołu rozprawy przed SR dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi z dnia 5 kwietnia 2019 r. (III C 1071/18) zawierającego zeznania świadka M. D. - pracownika banku od października 2001 r., który współtworzyłem regulacje dotyczące produktów hipotecznych oraz nadzorował sposób ich udzielania - fakt podlegający stwierdzeniu: praktyka bankowa związana z udzielaniem kredytów/pożyczek hipotecznych indeksowanych do waluty obcej oraz obowiązujące w banku w tym zakresie procedury do których przestrzegania zobowiązani byli pracownicy banku, możliwość negocjacji postanowień umowy;

Z kolei w apelacji od wyroku uzupełniającego powód podniósł także zarzutu naruszenia:

1)  art. 168 k.p.c., 169 k.p.c., 170 k.p.c. w zw. z art. 167 k.p.c. i art. 171 k.p.c. w zw. z art. 351 k.p.c. w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez nieuzasadnione orzeczenie postanowieniem z dnia 30 września 2020 r. (dalej: (...)) o przywróceniu pozwanym terminu do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku, podczas gdy przeciwnicy procesowi nie uprawdopodobnili okoliczności uzasadniających wniosek oraz zachowanie 7 dniowego terminu do jego złożenia, ponieważ okoliczności powołane we wniosku, tj. błędne przekonanie, że w przedmiocie uchylenia nakazu zapłaty z dnia 9 listopada 2018 r.. Sąd orzekł postanowieniem, świadczą o winie strony w znaczeniu procesowym, czyli nieprzykładaniu staranności i troskliwości w tym wysokim stopniu, jakiego wymaga z natury rzeczy prowadzenie procesu, co w konsekwencji powinno skutkować odmową przywrócenia terminu (odrzuceniem wniosku jako spóźnionego lub niedopuszczalnego, ewentualnie jego oddaleniem);

2)  art. 149 § 1 k.p.c. art. 351 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 11 ust. 2 ustawy o zmianie ustawy - kodeks postępowania cywilpego oraz niektórych innych ustaw z dnia 4 lipca 2019 r. (dalej: „ustawy nowelizującej”.; Dz.U. z 2019 r. poz. 1469) w zw. z art. 162 k.p.c. poprzez wyznaczenie posiedzenia sądowego w dniu 14 października 2020 r., mimo że stan sprawy wskazywał, że wniosek pozwanych o przywrócenie terminu był bezzasadny i spóźnionym, zatem dopisanie jakiegokolwiek tekstu do już wydanego niekompletnego wyroku narusza przepisy postępowania, gdyż wniosek strony pozwanej o uzupełnienie wyroku powinien zostać uznany za niebyły w wyniku jego uprzedniego odrzucenia;

w konsekwencji doszło do naruszenia:

3)  art. 493 § 4 k.p.c. in fme (art. 496 k.p.c. - w brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 r.) w zw. z

art. 351 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. art. 11 ust. 2 ustawy nowelizującej w zw. z art. 316 § 1 k.p.cc. poprzez nieuzasadnione uchylenie nakazu zapłaty z dnia 9 listopada '2018 r. (1 Nc 511/18), co było następstwem bezzasadnego uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu, podczas gdy uchylenie nakazu zapłaty powinno nastąpić najpóźniej w wyroku z dnia 13 marca 2020 r. lub w wyniku terminowo zgłoszonego wniosku o uzupełnienie orzeczenia natomiast orzeczenie co do nakazu zapłaty stanowi konstrukcyjny warunek sine qua non ponownego orzeczenia o żądaniu pozwu, a jego uzupełnienie nastąpiło w istocie dopiero po zapoznaniu się przez pozwanych oraz Sąd z apelacją powoda, w której naruszenie to zostało wyarty kułowane jako zarzut procesowy.

W związku z powyższym, z powołaniem się na art. 368 § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1, § 2 i § 4 k.p.c. - wobec zarzutu nieważności postępowania postawionego w apelacji banku z dnia 22 maja 2020 r. w pierwszej kolejności wniósł o:

1)  uchylenie wyroku uzupełniającego w całości, zniesienie postępowanie przed Sądem I instancji i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 2 k.p.c.), pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 108 § 2 k.p.c.);

ewentualnie, wobec zarzutu nierozpoznania istoty sprawy z apelacji głównej o:

2)  uchylenie zaskarżonego wyroku uzupełniającego w całości i przekazanie sprawy Sądowi 1 instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 k.p.c.), pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 108 § 2 k.p.c.);

ponadto wniósł o:

3)  zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych;

4)  na wypadek odmowy uwzględnienia apelacji banku, zaniechanie obciążania powoda kosztami procesu, gdyż to niedopatrzenie Sądu I instancji i następczo dokonane naruszenia przepisów postępowania doprowadziły do konieczności wystąpienia z niniejszą apelacją, co wskazuje, że analizowana sprawa kwalifikuje się do kategorii szczególnego wypadku, o którym mowa w art. 102 k.p.c.;

5)  działając na podstawie art. 380 k.p.c. w związku ze zgłoszonymi zastrzeżeniami w trybie art. 162 k.p.c. skarżący wniósł o przeprowadzenie kontroli prawidłowości Postanowienia (tj. postanowienia z dnia 30 września 2020 r„ I C 149/19) w przedmiocie przywrócenia terminu, a tym samym zmianę tego postanowienia oraz odrzucenie lub oddalenie wniosku pozwanych z dnia 7 sierpnia 2020 r. oraz odrzucenie wniosku pozwanych o uzupełnienie wyroku z dnia 13 marca 2020 r„jako zgłoszonego po terminie;

W odpowiedzi na obie apelacje pozwani wnieśli o ich oddalenie, za przyznaniem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, o następuje:

Zarówno apelacja powoda od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 13.03.2020r„ jak i od wyroku uzupełniającego tego sądu z dnia 14.10.2020r. zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny odnosząc się do najdalej idącego zarzutu, a mianowicie nieważności postępowania (art. 379 pkt.2kpc), z powodu nienależytego umocowania pełnomocnika pozwanych, a tym samym pełnomocników substytucyjnych uznał, że jest niezasadny. Analiza treści pełnomocnictwa (k. 51) wskazywała, że pozwani udzielili r. pr. M. O. pełnomocnictwa nie tylko do reprezentowania ich, jako powodów w ewentualnym sporze z powodowym bankiem w sprawie o ustalenie, czy zapłatę, lecz także do czynności procesowych wskazanych w art. 91kpc w przypadku, kiedy to mocodawcy będą pozwanymi w sprawie z powództwa mbanku. Gdyby nie było takiej woli po stronie pozwanych, to zbędnym byłoby zamieszczanie w treści pełnomocnictwa stwierdzenia „oraz czynności procesowych wskazanych w art. 91kpc”.

Odnosząc się natomiast do zarzutu nierozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy, należało rozważania rozpocząć od analizy apelacji od wyroku uzupełniającego. W sprawie doszło do wydania w dniu 9.11.2018r. nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym w oparciu o dokumenty, o których stanowił przepis art.485§3kpc w brzmieniu sprzed nowelizacji przepisów kodeksu postępowania cywilnego wprowadzonych na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019r., poz. 1469). Ponieważ nakaz zapłaty został zaskarżony przez pozwanych zarzutami, nie uzyskał przymiotu orzeczenia prawomocnego. Implikowało to sąd 1 instancji do zastosowania art. 11 ust.2 pkt.2 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019r., poz. 1469), co powinno prowadzić po dniu 7.11.2019r. do uchylenia tego nakazu zapłaty w formie postanowienia. Ponieważ Sąd Okręgowy przeoczył ten moment, zobowiązany był w wyroku z dnia 13.03.2020r. na mocy art. 496kpc (w brzmieniu sprzed 7.11.2019r. - por. art. 11 ust.2 in fine omawianej ustawy nowelizującej) zawrzeć przed merytorycznym rozstrzygnięciem sprawy orzeczenie o dalszym bycie prawnym wskazanego nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym. Sąd Okręgowy tym samym również przez przeoczenie nie dochował wymogom art. 496kpc w brzmieniu dotychczasowym. Z kolei żadna ze stron, w szczególności pozwani, dla których orzeczenie z dnia 13.03.2020r. okazało się korzystne, nie wystąpili w ustawowym terminie dwóch tygodni liczonym od dnia ogłoszenia wyroku, tj. do dnia 27.03.2020r. o uzupełnienie wyroku w trybie art. 351kpc.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w związku z zawartym w apelacji żądaniem, aby w trybie art. 380kpc zweryfikować poprawność postanowienia Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 30.09.2020r. (k. 298), należało stwierdzić, że wniosek pozwanych złożony w trybie art. 168kpc o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku z dnia 13.03.2020r., poprzez zawarcie w nim orzeczenia o uchyleniu nakazu zapłaty w całości (por. k. 291-295), okazał się bezskuteczny (art. 167kpc). Został on bowiem złożony z naruszeniem naruszenia przepisów art. 168 kpc i nast., co powinno było skutkować jego odrzuceniem jako spóźnionego w trybie art. 171kpc.

Mianowicie, termin dwutygodniowy na złożenie wniosku o uzupełnienie wyroku z dnia 13.03.2020r. należało liczyć od dnia ogłoszenia wyroku (por. uzasadnienie Postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1989 r., I CZ 270/89), skoro pełnomocnicy obu stron byli zawiadomieniu o terminie tej czynności procesowej. Pełnomocnik pozwanych nie przedstawił we wniosku o przywrócenie terminu przekonywujących argumentów za tym. że nie można było mu postawić winy w uchybieniu temu terminowi. Zgodnie z art. 168 § 1 k.p.c., strona może złożyć wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej, jeśli uchybiła mu bez swojej winy. Z utrwalonego stanowiska orzecznictwa i doktryny wynika, iż brak winy w uchybieniu terminu powinien być oceniany w świetle wszystkich okoliczności sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od podmiotu należycie dbającego o swoje własne, życiowoważne sprawy. Przeszkoda, uzasadniająca przyjęcie

uprawdopodobnienia braku winy, zachodzi wówczas, gdy dokonanie czynności w ogóle (w sensie obiektywnym) było niemożliwe albo nie można było oczekiwać od strony, że w danych okolicznościach zachowa wyznaczony termin procesowy. Możliwość przywrócenia terminu wyłączają nawet takie zachowania, którym można przypisać charakter lekkiego niedbalstwa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 1974 r., II CZ 149/74, OSPiKA 1975, z. 2, poz. 39). Należało podkreślić, że wyższej miary staranności należy oczekiwać od profesjonalnego pełnomocnika (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2010 r., II PK 70/10. nie publ. oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2018 r., IV CZ 94/17, nie publ. i z dnia 28 marca 2018 r., IV CZ 12/18, nie publ.), tym bardziej, że reprezentował on pozwanych od momentu wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Zatem pełnomocnik pozwanych powinien pamiętać, że w sprawie doszło do wydania tego rodzaju orzeczenia. Należało podkreślić, że pełnomocnik pozwanych we wniosku o przywrócenie terminu nie podniósł także żadnych okoliczności leżących po jego stronie (np. związanych ze swoim stanem zdrowia), które mogłyby stanowić usprawiedliwione przyczyny w uchybieniu temu terminowi. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono także, że ewentualne zaniedbania pełnomocnika reprezentującego stronę nie wyłączają negatywnych dla strony konsekwencji procesowych, zaś pełnomocnika obciążają zaniechania osób, którymi się posługuje (por. także Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28.06.2019r., sygn. akt V Cz 34/19).

Termin na dokonanie analizowanej czynności procesowej upłynął bezskutecznie w dniu 27.03.2020r„ a zatem jeszcze przed zawieszeniem w dniu 31.03.2020r. biegu terminów procesowych w związku ze stanem epidemicznym. Mianowicie, na podstawie art. 15zzs ustawy z 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, w okresie 31 marca 2020 r. do 24 maja 2020 r. upływ terminów był zawieszony.

Gdyby nawet przyjąć, czego Sąd Apelacyjny nie aprobuje, że ustanie przyczyny uchybienia terminu nastąpiło dopiero z momentem zapoznania się przez pełnomocnika pozwanych z treścią apelacji powoda, co miało miejsce w dniu 23.07.2020r. (por. k. 283), to i tak pełnomocnik pozwanych złożył wniosek o przywrócenie terminu do uzupełnienia wyroku z dnia 13.03.2020r. z naruszeniem tygodniowego terminu wynikającego z art. 169§ 1 kpc. W tej sytuacji pełnomocnik pozwanych powinien był wniosek o uzupełnienie wyroku złożyć najpóźniej do dnia 30.07.2020r. (w terminie tygodniowym), a nie dopiero w dniu 7.08.2020r. (por. k. 295).

Zatem, skoro wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku z dnia 13.03.2020r. został złożony po terminie, podlegał odrzuceniu jako spóźniony (art. 171 kpc), co zostało orzeczone w pkt. 1 wyroku (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1989 r., I CZ 270/89). W ocenie Sądu Apelacyjnego, wydanie w tej sytuacji wyroku uzupełniającego, na skutek bezzasadnego przywrócenia terminu do złożenia wniosku o jego uzupełnienie, nastąpiło bez podstawy prawnej i jako, że stanowi uchybienie procesowe, powinno prowadzić do uchylenia w całości wyroku uzupełniającego i odrzucenia wniosku o przywrócenie terminu.

Konsekwencją rozstrzygnięcia zawartego w pkt.l było to, że wyrok z dnia 13.03.2020r. nie zawierał rozstrzygnięcia o uprzednio wydanym nakazie zapłaty w

postępowaniu nakazowym. Sąd drugiej instancji nie mógł w trybie art. 351 k.p.c. uzupełnić wyroku sądu pierwszej instancji o rozstrzygnięcie w przedmiocie uchylenia wyroku zaocznego. Kwalifikowana wada "podwójnego" funkcjonowania dwóch orzeczeń, osądzających ten sam przedmiot sporu stanowi szczególny rodzaj (stan) nierozpoznania istoty jednej tylko sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. w przypadku, gdy prawidłowy ("finalny") osąd takiej sprawy przez Sąd pierwszej instancji wymagał konstrukcyjnego i "strukturalnego" wyrokowania zarówno o uchyleniu kontestowanego zarzutami pozwanych nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym (por. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2018 r., II PZ 23/18, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 lipca 2019 r., III Ca 353/19).

Dlatego też Sąd Apelacyjny uchylając w pkt.2 wyrok sądu I instancji z dnia 13.03.2020r., orzekł na podstawie art. 386§4kpc.

W ocenie Sądu Apelacyjnego brak było podstaw do merytorycznego ustosunkowania się do pozostałych zarzutów podniesionych w apelacjach powoda, a także w kwestii oceny w trybie art. 380kpc zasadności oddalenia wniosku dowodowego z opinii biegłego sądowego, z uwagi na ich przedwczesność. W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy winien bowiem wyeliminować brak polegający na rozstrzygnięciu o dalszym funkcjonowaniu nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z 9.11.2018r.. Nie można jednak wykluczyć, że sąd I instancji, zapoznając się ze stanowiskiem obu stron przedstawionym na etapie postępowania apelacyjnego, uzupełni postępowanie dowodowe (np. w kierunku wskazywanym przez powoda w apelacji) lub wezwie strony z urzędu do dalszego kontradyktoryjnego przedyskutowania, że dane warunki umowy łączącej strony objęte są zakresem zastosowania dyrektywy 93/13, bądź przeciwnie, w sposób przewidziany w tym celu przez krajowe prawo procesowe (por. wyrok z dnia 21 lutego 2013 r., (...) Bank, C - 472/11 EU:C:2013:88, pkt 31; wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 29 kwietnia 202 lr., C-19/20).

SSA Lucyna Morys - Magiera

SSA Mieczysław Brzdąk

SSO del. Piotr Łakomiak