Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

S., dnia 17 października 2019 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Anna Dulska

Protokolant: Aplikant Notarialny K. B. (1)

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2019 r. w Szczecinie

na rozprawie sprawy

z wniosku Z. S.

przy udziale M. R., (...) Centrum Onkologii w S.

o stwierdzenie nabycia spadku po (...)

postanawia:

I.  stwierdzić, iż spadek po (...) zmarłej w dniu 1 marca 2016 roku w S., ostatnio zamieszkałej w M., przy ulicy (...), na podstawie testamentu notarialnego z dnia 24 marca 2015 roku, otwartego i ogłoszonego w dniu 22 sierpnia 2019 roku nabyło z dobrodziejstwem inwentarza (...) Centrum Onkologii w S.;

II.  stwierdzić, iż M. R. nabyła, z dobrodziejstwem inwentarza, w drodze zapisu windykacyjnego - na podstawie testamentu notarialnego z dnia 24 marca 2015 roku otwartego i ogłoszonego w dniu 22 sierpnia 2019 roku - prawo własności lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w M. przy ulicy (...) wraz z piwnicą numer 2 dla którego Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, XI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz prawo własności garażu oznaczonego numerem (...) położonego w M. przy ulicy (...) dla którego Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, XI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą numer (...), a wchodzące w skład spadku po (...) zmarłej w dniu 1 marca 2016 roku w S., ostatnio zamieszkałej w M., przy ulicy (...);

III.  zasądzić od wnioskodawcy Z. S. na rzecz (...) Centrum Onkologii w S. kwotę 737 (siedmiuset trzydziestu siedmiu) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV.  zasądzić od wnioskodawcy Z. S. na rzecz M. R. kwotę 737 (siedmiuset trzydziestu siedmiu) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

V.  pobrać od wnioskodawcy Z. S. na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie) kwotę 1 996 (jednego tysiąca dziewięciuset dziewięćdziesięciu sześciu) złotych i 46 (czterdziestu sześciu) groszy tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

sędzia Anna Dulska

UZASADNIENIE

Z. S. wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie, że spadek po zmarłej w dniu 1 marca 2016 r. w S. (...), ostatnio zamieszkałej w M. przy ul. (...), na podstawie ustawy nabył wprost wnioskodawca – brat zmarłej. Nadto stwierdzenie nieważności testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego przez notariusza G. O. w dniu 24 lutego 2015 r. (Rep. A nr 1252/2015) oraz zabezpieczenie spadku po zmarłej.

W pierwszej kolejności wnioskodawca wskazał, że zgodnie z testamentem notarialnym do całości spadku powołane zostało (...) Centrum Onkologii w S. przy ul (...) natomiast na mocy zapisu windykacyjnego z chwilą otwarcia spadku M. R. nabywa lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) oraz garaż położony przy ul. (...) w M., jednak akt notarialny w jego ocenie nie został sporządzony zgodnie z przepisami prawa. Poddano pod wątpliwość zdolność wyrażania woli w momencie testowania, wskazując na zaburzenia psychiczne spadkodawczyni, zażywane przez nią od 2007 r. leki bądź inne substancje, których działanie mogło zakłócać jej funkcje poznawcze, a w konsekwencji stan wyłączający świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli za czym przemawia między innymi wskazanie adresu zamieszkania w Szwecji w sytuacji gdy spadkodawczyni nie zamieszkiwała pod podanym adresem od kilkunastu lat.

Wnioskodawca wskazał, że już 2 marca 2016 r. dzień po śmierci spadkodawczyni do jej mieszkania weszły osoby trzecie i zaczęły rozporządzać mieniem ruchomym, po wezwaniu policji przez wnioskodawcę przedstawiły akt notarialny, który dla funkcjonariuszy stanowił wystarczający dowód własności (osoby porozumiewały się w języku szwedzkim). Wobec przedstawionych okoliczności wnioskodawca uznał za zasadne konieczność zabezpieczenia spadku po zmarłej wobec wysokiego prawdopodobieństwa nieważności testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego.

Wnioskodawca wyjaśnił, że jest jedynym krewnym zmarłej, która nie posiadała zstępnych, a rodzice wnioskodawcy i (...) oraz jej mąż zmarli przed jej śmiercią wobec czego wniosek o nabycie spadku w całości przez wnioskodawcę jawi się jako uzasadniony.

Postanowieniem wydanym w dniu 21 września 2016 r. Sąd zabezpieczył spadek po (...).

Pismem z dnia 20 października 2016 r. uczestnik postępowania – (...) Centrum Onkologii w S. wniosło odpowiedź na wniosek, w którym potwierdziło sporządzenie w dniu 24 lutego 2015 r. w formie aktu notarialnego testamentu i zapisu windykacyjnego przez O. B. C. (1). Uczestnik wskazał, że z uwagi na fakt iż testament był sporządzony przez notariusza w jego siedzibie zarzuty wnioskodawcy są niezasadne. Nadto wskazał, że spadkodawczyni w latach 2015 i 2016 była pacjentką (...) Centrum Onkologii w związku z chorobą nowotworową.

Odpowiedź na wniosek pismem z dnia 29 marca 2017 r. wywiodła uczestniczka M. R. wnosząc o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej zgodnie z aktem notarialnym z dnia 24 lutego 2015 r. (Rep. A nr 1252/2015) oraz oddalenie wniosku. W uzasadnieniu wskazano, iż nie istnieją żadne okoliczności, które poddawałyby w wątpliwość ważność testamentu, bowiem zarzuty podniesione przez wnioskodawcę nie znajdują oparcia w rzeczywistym stanie faktycznym i nie zostały poparte przez wnioskodawcę dowodami.

W dniu 17 maja 2017 uczestniczka wniosła odpowiedź na wniosek wnioskodawcy, w której wskazał, iż wnioskodawca nie utrzymywał relacji z siostrą, wobec czego nie dysponował wiedzą o jej stanie zdrowia, zmarła po śmierci męża w celu zmniejszenia objawów przygnębienia czy obniżonego nastroju podjęła leczenie, które nie miało związku z możliwością wystąpienia zaburzeń postrzegania testowania. Nadto pełnomocnik wskazał, iż spadkodawczyni w dniu sporządzenia testamentu posiadała wiedzę na temat swojej choroby nowotworowej, którą zdiagnozowano 5 lutego 2015 r. natomiast testament został sporządzony 24 lutego 2015 r. Ponadto odnosząc się do zarzutu wtargnięcia do mieszkania spadkodawczyni osób trzecich pełnomocnik podniósł, iż istotne jest, że osobami tymi była M. E. i M. R., z którymi spadkodawczyni pozostawała w bliskich i zażyłych relacjach. M. E. i O. C. od ponad 30 lat pozostawały w relacjach przyjacielskich, natomiast M. R. była chrześnicą spadkodawczyni. Wobec czego, żadna z przesłanek wskazanych przez wnioskodawcę nie świadczy o nieważności testamentu.

W dalszych pismach procesowych strony postępowania popierały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

O. B. C. (1) zmarła w dniu 1 marca 2016 r. Wnioskodawca Z. S. jest bratem i jedynym żyjącym krewnym spadkodawczyni. Spadkodawczyni wyszła za mąż za S. T. C. w dniu 22 czerwca 1984 r. S. C. zmarł w dniu 9 lipca 2009 r. wskutek choroby nowotworowej. Spadkodawczyni nie posiadała zstępnych, w dacie jej zgonu nie żyli także jej rodzice. Spadkodawczyni była matką chrzestną uczestniczki M. R.. Uczestniczka utrzymywała ze spadkodawczynią stały kontakt, zarówno przed jak i po jej zachorowaniu. Kontakt ten utrzymywał się niezmiennie do śmierci (...).

Bezsporne, a nadto dowód:

- akt zgonu (...) k. 11,97,

- akt urodzenia Z. S. k. 27,

- akty zgonu rodziców wnioskodawcy i spadkodawczyni k. 28, 29,

- zaświadczenie o zgonie S. T. C. k. 60,

- zeznania uczestniczki M. R. k. 309-310,

- zeznania świadka K. N. k. 222-223.

W dniu 24 lutego 2015 r. O. B. C. (1) przed notariuszem G. O. w siedzibie jego kancelarii sporządziła testament i zapis windykacyjny w formie aktu notarialnego, który został zarejestrowany w repertorium A numer (...), w którym do całości spadku jako jedynego spadkobiercę powołała Województwo (...) Centrum Onkologii w S. przy ul. (...). W § 2 aktu postanowiła, że z chwilą otwarcia spadku M. R. nabywa lokal mieszkalny nr (...) położony w M. przy ulicy (...) oraz garaż oznaczony nr (...) położony w M. przy ul. (...). Ponadto spadkodawczyni oświadczyła, że jej wolą jest by po jej śmierci zapisobiorczyni dokonała kremacji i rozrzuciła w dowolnym miejscu prochy spadkodawczyni razem z prochami męża spadkodawczyni.

Testament został otwarty i ogłoszony w dniu 22 sierpnia 2019 r. na rozprawie w tutejszym sądzie.

Dowód:

- akt notarialny Repertorium A numer (...) k. 51-52,

- protokół z dnia 22.08.2019 r.

O. B. C. (1) w latach 2015 – 2016 była pacjentką (...) Centrum (...). W dniu 3 marca 2015 r. została przyjęta do szpitala z powodu rozpoznania nowotworu złośliwego piersi prawej. W obecności dr L. N. spadkodawczyni w dniu przyjęcia do szpitala wyraziła zgodę na hospitalizację oraz zalecane zabiegi diagnostyczne, leczenie operacyjne i pielęgnacyjne oraz na znieczulenie ogólne i przewodowe. W dniu 3 marca 2015 r. w karcie przyjęcia pacjenta odnotowano dobrą komunikatywność, świadomość poprzez zachowanie logicznego kontaktu słownego oraz pozytywne nastawienie do pobytu w szpitalu. Wskazano, że pacjentka pali papierosy nie podano innych nałogów i przyzwyczajeń do alkoholu czy leków. W oddziale przebywała od 3 do 8 marca 2015 r. w tym czasie wykonano prawostronną mastektomiię wraz z wycięciem węzła wartowniczego. Przy wypisie wskazano, że jest samodzielna, nie wymaga dodatkowej opieki. Spadkodawczyni przebywała w centrum onkologii następnie w terminach od 30 października 2015 r. do 5 listopada 2015 r., od 15 do 21 grudnia 2015 r. w tym czasie z powodu przerzutów choroby spadkodawczyni wyraziła zgodę na dalsze leczenie, zastosowano napromieniowanie zmian przerzutowych w kościach oraz wprowadzono leczenie przeciwbólowe. W drugim terminie rozpoznano złamanie prawego stawu biodrowego.

W czasie hospitalizacji spadkodawczyni w oddziale chirurgii urazowo – ortopedycznej nie zaobserwowano objawów zaburzeń psychicznych. W dokumentacji zapisano, że pacjentka choruje na depresję i przyjmuje leki.

W czasie pobytu spadkodawczyni w klinice ginekologii i uroginekologii od 3 do 11 marca 2014 r. odnotowano, że u pacjentki współistnieje depresja, w opisie stanu psychicznego odnotowano, że zachowana jest orientacja co do miejsca i czasu, kontakt werbalny logiczny, występują zaburzenia snu, przyjmuje leki.

W dniu 9 lutego 2006 r. spadkodawczyni korzystała z wizyty na dyżurze w trybie pilnym, gdzie postawiono jej rozpoznanie zespołu dwubiegunowego typu II ciężkiego i epizodu depresyjnego F31.8 (tj. inne zaburzenia afektywne dwubiegunowe), gdzie jako początek zaburzeń wskazano 1992 rok, zawarto informację o długoletnim leczeniu środkami antydepresyjnymi jednak bez leczenia psychiatrycznego zamkniętego. Na skutek diagnozy podjęto u spadkodawczyni intensywne leczenie, które przyniosło szybką poprawę stanu psychicznego spadkodawczyni.

Rozpoznanie choroby afektywnej dwubiegunowej nie wykluczyło zdolności spadkodawczyni do podejmowania czynności prawnych. W dniu 24 lutego 2015 r. O. C. posiadała zdolność testowania i nie była w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli.

Dowód:

- pisemna opinia biegłego sądowego K. B. (2) k. 303- 375,

- dokumentacja medyczna k. 15, 69, 146-174, 183, 188-202, 237-242, 299-301,

- pisemna opinia uzupełniająca biegłego sądowego K. B. (2) z dn.03.02.19 r. k. 403-404,

- pisemna uzupełniająca opinia biegłego sądowego K. B. (2) z dn. 17.03.19 r. k. 435-436.

Spadkodawczyni przez cały okres hospitalizacji w latach 2015 – 2016 związanej z chorobą nowotworową podejmowała świadome decyzje leczenia choroby, pozostawała w kontakcie, miała świadomość zagrożenia dla jej życia ze strony choroby, odczuwała związany z tym lęk, lekarze nie powzięli wątpliwości co do jej stanu psychicznego. Spadkodawczyni nie zatajała przed lekarzami faktu leczenia na depresję. Nadto utrzymywała kontakt z koleżankami, wyjeżdżała na wakacje i funkcjonowała samodzielnie.

Dowód:

- zeznania świadka L. N. k. 220-221,

- zeznania świadka M. K. k. 221-22,

- zeznania świadka K. N. k. 222-223,

- zeznania świadka Z. K. k. 303-305.

W dniu sporządzenia testamentu i zapisu windykacyjnego testatorka była świadoma sporządzenia aktu notarialnego, notariusz nie miał wątpliwości co do dobrowolnego powzięcia przez O. C. decyzji o sporządzeniu testamentu nadto nie wyczuwał od spadkodawczyni woni alkoholu, która mogłaby wskazywać na jego spożycie.

Dowód:

- zeznania świadka L. N. k. 220-221,

- świadek M. K. k. 221-222,

- zeznania świadka G. O. k. 131.

Spadkodawczyni nie utrzymywała bliskiego kontaktu z bratem – wnioskodawcą Z. S. ani z jego rodziną. Kontakt osłabł w szczególności po śmierci męża spadkodawczyni w 2009 r.

Dowód:

- zeznania świadka A. S. k.132 – 133,

- zeznania świadka M. E. k. 136 – 137,

- zeznania wnioskodawcy k. 305 – 308,

- zeznania świadka B. S. k. 134 – 135,

- zeznania (...) k. 245 – 250.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 1025 pkt. 1 kodeksu cywilnego sąd na wniosek osoby mającej w tym interes prawny stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę.

W niniejszej sprawie wniosek taki został złożony przez wnioskodawcę oraz poparty przez uczestników postępowania, którzy zaliczali się do kręgu spadkobierców testamentowym lub ustawowych, zatem posiadają oni legitymację czynną do wystąpienia z wnioskiem.

Zgodnie z regulacją zawartą w treści przepisu art. 926 § 1 kodeksu cywilnego powołanie do spadku wynika z ustawy albo testamentu. W myśl zaś postanowień § 2 i 3 tego artykułu, dziedziczenie na podstawie ustawy całości lub części spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy, albo gdy żadna z osób, które powołał nie chce lub nie może być spadkobiercą. Z uregulowań tych wynika jednoznacznie pierwszeństwo dziedziczenia testamentowego nad dziedziczeniem ustawowym, stąd też w razie pozostawienia przez osobę zmarłą jakiegokolwiek dokumentu noszącego cechy testamentu, sąd w pierwszej kolejności zobowiązany jest ustalić, czy rozrządzenia te są ważne i skuteczne, a więc innymi słowy - czy na ich podstawie może dojść do dziedziczenia testamentowego. Ustawodawca rozróżnił kilka form testamentu. Należą do nich testamenty zwykłe – spisany ręcznie (art. 949 § 1 k.c.), w formie aktu notarialnego (art. 950 k.c.), testament ustny (art. 951 § 1 k.c.) oraz testamenty szczególne (952 i 953 k.c.).

Zgodnie z art. 926 § 1 k.c. powołanie do spadku wynika z ustawy albo testamentu. Dalsza treść powołanego przepisu w § 2 stanowi, że dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą, co świadczy o pierwszeństwie dziedziczenia testamentowego nad dziedziczeniem ustawowym, stąd też w razie określenia przez spadkodawcę porządku dziedziczenia po sobie w testamencie, to dziedziczenie po nim odbywa się właśnie na jego podstawie.

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego rozporządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Testament jako jednostronna czynność prawna zawiera oświadczenie woli, mocą której spadkodawca osobiście z zachowaniem szczególnej formy rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci, przy czym przepisy prawa zastrzegają, iż czynność ta może być każdorazowo odwołalna. Przepis art. 981 ¹ § 1 k.c. określa, iż w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny). W § 2 przepisu wskazano, że przedmiotem zapisu windykacyjnego może być rzecz oznaczona co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.

W myśl uregulowania zawartego w treści przepisu art. 924 i 925 k.c. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy i z tą też chwilą spadkobiercy nabywają spadek.

O. B. C. (2) zmarła w dniu 1 marca 2016 r. Przed śmiercią tj. w dniu 24 lutego 2015 r. sporządziła przed notariuszem G. O. w siedzibie jego kancelarii w formie aktu notarialnego testament i zapis windykacyjny (Repertorium A numer (...)), w którym do całości spadku jako jedynego spadkobiercę powołała Województwo (...) Centrum Onkologii w S. przy ul. (...). W § 2 aktu postanowiła, że z chwilą otwarcia spadku M. R. nabywa lokal mieszkalny nr (...) położony w M. przy ulicy (...) oraz garaż oznaczony nr (...) położony w M. przy ul. (...). Ponadto spadkodawczyni oświadczyła, że jej wolą jest by po jej śmierci zapisobiorczyni dokonała kremacji i rozrzuciła w dowolnym miejscu prochy spadkodawczyni razem z prochami męża spadkodawczyni.

Sąd ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie na podstawie dowodów z dokumentów, których autentyczność i wiarygodność nie była przez żadną ze stron kwestionowana, w szczególności przedłożonej do akt sprawy dokumentacji medycznej oraz na podstawie opinii biegłej sądowej z zakresu psychiatrii. Wnioski sformułowane przez biegłą były w ocenie Sądu wyczerpujące i spójne oparte o specjalistyczną wiedzę oraz doświadczenie życiowe jakimi biegła dysponuje. Opinia została sformułowana w sposób precyzyjny, a konkluzje w niej zawarte zostały logicznie uzasadnione. Opinia była kwestionowana przez wnioskodawcę, jednak biegła w pisemnych opiniach uzupełniających wyjaśniła stawiane zarzuty. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd uznał całokształt opinii za przekonujący. Nadto Sąd oparł się na zeznaniach przesłuchanych w toku postępowania świadków oraz uczestniczki M. R., z zastrzeżeniem do zeznań świadka B. S. oraz uczestnika Z. S., które nie były dla Sądu wiarygodne i kolidowały ze sobą, a nadto były sprzeczne z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w toku postępowania, a w szczególności z opinią biegłego sądowego. Uczestnik oraz świadek wskazywali na bliskie relacje ze zmarłą O. C. co było niespójne w odniesieniu do ich wiedzy na temat jej życia osobistego oraz stanu zdrowia. Nie dysponowali wiedzą odnośnie choroby spadkodawczyni w takim zakresie jak inne osoby z otoczenia spadkodawczyni, niespokrewnione z nią jednak z uwagi na łączące je więzi emocjonalne będące dla niej gronem najbliższych, co wynikało jednoznacznie z zeznań świadków i korelowało z dokumentacją medyczną zgromadzoną w sprawie. Na tej podstawie zaistniała wątpliwość co do istnienia rzeczywistej więzi wnioskodawcy ze spadkodawczynią. Ponadto osoby te jednoznacznie wskazały, iż w ostatnim okresie życia nie utrzymywały ze zmarłą bliskich relacji, co wskazuje, iż ich wiedza w zakresie okoliczności niezbędnych dla rozstrzygnięcia nie była istotna, albowiem nie pochodziła z okresu, w którym spadkodawczyni sporządziła testament.

Mając na uwadze poczynione powyżej rozważania wskazać należy, iż sąd poddał wnikliwej analizie testament 24 lutego 2015 roku. Dokonana przez Sąd analiza tego dokumentu wskazuje, iż testament ten niewątpliwie spełnił wszystkie cechy, które wpływają na jego formalną poprawność. Możliwość sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego przewidziana została w art. 950 Kodeksu cywilnego. Sąd nie stwierdził żadnych uchybień z powodu naruszenia wymogów formalnych dotyczących jego sporządzenia określonych w przepisach prawa o notariacie.

Badając dalej ważność testamentu będącego przedmiotem oceny w niniejszym postępowaniu wskazać należy, iż przesłanki ważności testamentu ustawodawca zawarł w art. 945 § 1 Kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści; pod wpływem groźby.

W przedmiotowej sprawie brak było jakichkolwiek przesłanek przemawiających za badaniem testamentu pod kątem sporządzenia go pod wpływem błędu i groźby, skoro żadna ze stron nie wskazała na istnienie takowych okoliczności. Wnioskodawca wskazywał wprawdzie, iż poszczególni lekarze pracujący w szpitalu mogli mieć interesu w skłonieniu spadkodawczyni do sporządzenia testamentu określonej treści, jednakże postępowanie dowodowe w tym zakresie nie wykazało żadnych tego rodzaju czynności, zaś twierdzenia wnioskodawcy należałoby raczej kwalifikować w kategoriach pomówień lub niczym niepotwierdzonych insynuacji.

Dodać wreszcie należy, że dla skutecznego powołania się na nieważność testamentu - w rozumieniu art. 945 § 2 Kodeksu cywilnego - nie jest konieczne wyraźne stwierdzenie, że testament jest nieważny, lecz wystarczy powołanie się na którąkolwiek z przesłanek nieważności testamentu, przewidzianych w art. 945 § 1 k.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2003 roku w sprawie III CKN 366/01). Kwestionując więc ważność testamentu należy wskazać przyczynę jego nieważności, czego żadna ze stron nie uczyniła.

Ważność sporządzonego testamentu była kwestionowana przez wnioskodawcę, który opierał swoje stanowisko o brak zdolności do świadomego i swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli przez spadkodawczynię w dniu 24 lutego 2015 r. Uzasadniając swoje stanowisko wnioskodawca wskazywał, i spadkodawczyni leczyła się psychiatrycznie nie tylko na depresję związaną ze śmiercią męża ale tez i na inne choroby psychiczne, które mogły wpłynąć na jej zdolność testowania. Wnioskodawca wskazywał na istnienie dziwnych zachowań u spadkodawczyni, nadużywanie przez nią leków, nieracjonalne zachowania a także na próby samobójcze. Okoliczności związane ze stanem zdrowia spadkodawczyni częściowo znalazły odzwierciedlenie w zgromadzonym w sprawie materialne dowodowym, z którego jednoznacznie wynikało, iż zmarła leczyła się psychiatrycznie w różnych okresach swojego życia.

Dokumentacja medyczna znajdująca się w aktach sprawy poświadcza leczenie psychiatryczne spadkodawczyni w 2006 r. Z dokumentacji wynika, że spadkodawczyni była w tym czasie leczona z powodu epizodu depresyjnego w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej. Późniejsze informacje na temat leczenia spadkodawczyni wynikają tylko z zeznań świadków, przy czym udzielali oni ogólnikowych informacji dotyczących przyjmowania przez spadkodawczynię „leków psychotropowych”, jedynie Z. K. podała precyzyjnie informacje dotyczące leczenia farmakologicznego spadkodawczyni. Z dokumentacji leczenia chorób somatycznych wynika, że spadkodawczyni sama udzielała informacji dotyczących przyjmowanych przez nią leków psychotropowych, natomiast akta sprawy nie zawierają żadnego potwierdzenia próby samobójczej spadkodawczyni przez podcięcie żył nie ma również danych wskazujących na nadużywanie alkoholu. Z zeznań świadków wynika, iż spadkodawczyni była osobą stanowczą, samodzielną, podejmując decyzje zważała, w szczególności na siebie nie zawsze licząc się z otoczeniem, u spadkodawczyni zdarzała się również chwiejność emocji. Świadek Z. K. wskazała, że spadkodawczyni miała świadomość konieczności leczenia choroby afektywnej, aktywnie uczestniczyła w leczeniu, pilnowała by mieć leki.

Z zeznań wnioskodawcy i świadków wynika, że spadkodawczyni opiekowała się wnioskodawcą w dzieciństwie, gdy ich matka przebywała w szpitalu psychiatrycznym. W dorosłym życiu wspierała wnioskodawcę finansowo. Zeznania żony i córki wnioskodawcy wskazują, iż późniejsze relacje spadkodawczyni i wnioskodawcy uległy pogorszeniu. Wskazują na to również zeznania innych świadków tj. M. E., która wskazała, że spadkodawczyni nigdy nie mówiła o bracie, nie miała z bratem żadnego kontaktu, A. S., która zeznała, że spadkodawczyni żaliła się na brata, który nie był obecny kiedy chorował i umierał jej mąż.

Z danych dotyczących funkcjonowania spadkodawczyni w okresie sporządzania przez nią testamentu wynika, że spadkodawczyni w obliczu rozpoznanej u niej choroby nowotworowej zachowywała się adekwatnie do sytuacji, w której się znalazła. Zeznania świadków – lekarzy, którzy w tym okresie prowadzili hospitalizację spadkodawczyni wskazują, iż spadkodawczyni była w tym okresie w kontakcie, miała świadomość zagrożenia i powagi choroby. Spadkodawczyni podpisała zgodę na zabieg. Co istotne, świadek L. N. nie miał wątpliwości co do stany psychicznego spadkodawczyni nadto wskazał gdyby były jakiekolwiek wątpliwości co do stanu świadomości pacjenta to nie mógłby on podpisać zgody na zabieg, nawet w przypadku, kiedy z jakiś przyczyn zgoda nie została udzielona przez zawiezieniem na blok operacyjny bądź też zachodzi konieczność zmiany planowanego zabiegu, a pacjent wcześniej otrzymał leki wpływające na stan świadomości, to koniecznym jest przełożenie zabiegu na kolejny termin.

Przesłuchani w toku postępowania świadkowie nie wskazali wprawdzie na istnienie u zmarłej zachowań patologicznych jednoznacznie wskazujących na chorobę psychiczną w przebiegu wyłączającym zdolność testowania jednakże okoliczności podnoszone w toku sprawy stanęły u podstaw skorzystania przez sąd z opinii biegłego sądowego.

W myśl art. 278 § 1 k.p.c. w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron, co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. Na skutek zarzutów wnioskodawcy konieczne stało się skorzystanie z wiadomości specjalnych zatem zgodnie z powyższym Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej sądowej z zakresu psychiatrii.

Biegła wskazała, że spadkodawczyni zdecydowała się na sporządzenie testamentu na rzecz (...) Centrum Onkologii, w którym wcześniej leczył się jej mąż, następnie ona sama. Decyzja w tym zakresie nie została podjęta pod wpływem czynnika chorobowego tj. omamów, urojeń, nasilonych zaburzeń afektywnych lub zaburzeń czynności poznawczych. Nadto biegła podniosła iż w 2015 roku spadkodawczyni była wielokrotnie badana przez personel medyczny i w tym czasie nie opisano u niej zaburzeń, które mogłyby wpłynąć na jej zdolność do testowania, natomiast sam fakt rozpoznania u spadkodawczyni choroby afektywnej dwubiegunowej nie wyklucza jej zdolności do podejmowania czynności prawnych.

Opinia była kwestionowana przez wnioskodawcę, który w pierwszej kolejności wskazał, że w jego ocenie sporządzona opinia jest tendencyjna i pomija kluczowe okoliczności w niniejszej sprawie tj. pominięcie przez biegłą daty 2 lutego 2015 r. jako wizyty w poradni ginekologicznej oraz otrzymania w dniu 5 lutego 2015 r. wyniku badania histopatologicznego z rozpoznaniem nowotworu złośliwego piersi prawej jako celowego działania mającego na celu umniejszenie złego stanu zdrowia psychicznego spadkodawczyni, wskazano iż sposób podpisu przez spadkodawczynię zgody na leczenie, zabiegi i operacje świadczy o jej złym stanie psychicznym, i braku pozostawania w stanie świadomym bowiem zwykle podpisywała się (...) a w niniejszym przypadku jej podpis jest nieczytelny. Ponadto podniesiono, że biegła nieprawdziwie wskazała, że ojciec spadkodawczyni popełnił samobójstwo, przy czym w rzeczywistości ojciec zmarł śmiercią naturalną zaś matka spadkodawczyni i wnioskodawcy popełniła samobójstwo poprzez zażycie dużej ilości tabletek psychotropowych. Wnioskodawca w zarzutach przytoczył okoliczność, iż w opinii biegła wskazała, że spadkodawczyni i jej mąż większym zaufaniem darzą opiekę medyczną w Szwecji aniżeli w Polsce, a mąż spadkodawczyni spędził ostatnie dni życia w Szwecji w O. gdzie zmarł, nadto biegła oparła się na zeznaniach świadka K. S.-K., która podała, że spadkodawczyni chodziła do sekretariatu szpitala i chciała uzyskać numer konta placówki, oraz stwierdziła, że w Polsce lekarze są lepsi, bo nawet jak umierał jej mąż to lepiej się nim zaopiekowali niż w Szwecji, przy czym mąż spadkodawczyni zmarł w Szwecji. Jako ostatnie wnioskodawca podnosi, że biegła nie wskazała dokumentacji medycznej na której oparła się twierdząc, że „6 lat przed sporządzeniem testamentu spadkodawczyni, była hospitalizowana z powodu choroby dwubiegunowej typu drugiego. Dokumentacja wskazuje, że podjęto u niej intensywne leczenie…” .

Biegła w odniesieniu do zarzutów wnioskodawcy, w pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 3 lutego 2019 r. wskazała w pierwszej kolejności, iż fakt zgłoszenia się spadkodawczyni do poradni ginekologicznej w dniu 2 lutego 2015 i odebranie przez nią wyniku badanie histopatologicznego w dniu 5 lutego 2015 roku nie jest dowodem na niezdolność spadkodawczyni do testowania w dniu 24 lutego 2015 roku, zwłaszcza jeśli uwzględni się, że w dniu 26 lutego 2015 roku spadkodawczyni podpisała świadomą zgodę pacjenta na zabieg operacyjny. Nieścisłość co do dokładnej daty śmierci męża spadkodawczyni nie ma znaczenia dla opinii co do zdolności spadkodawczyni do świadomego i swobodnego podjęcia i wyrażenia woli w dniu 24 lutego 2015 roku. Odnosząc się do kwestii podpisu spadkodawczyni złożonego w dniu 26 lutego 2015 roku biegła wskazała, że bardziej od grafiki pisma istotne jest potwierdzenie zgody przez lekarza, dr J. L., zwłaszcza, że przy przyjęciu zapisano, że komunikatywność pacjentki jest dobra, ma świadomość choroby, jest pozytywnie nastawiona do pobytu w szpitalu. Biegła wskazała, że fakt leczenia psychiatrycznego nie wyklucza a priori możliwości dokonywania przez pacjenta czynności prawnych. Dla oceny zdolności testowania w dniu 24 lutego 2015 r, nie jest istotne, co kilka lat wcześniej zapisano w dokumentacji medycznej w Szwecji odnośnie przyczyn zgonu rodziców spadkodawczyni. Nie można wykluczyć, że błędnie zapisano, który z rodziców popełnił samobójstwo. Opinia spadkodawczyni dotycząca jakości leczenia w Szwecji i Polsce nie stanowi argumentu świadczącego o jej niezdolności do świadomego i swobodnego podjęcia i wyrażenia woli w dniu 24 lutego 2015 roku. Fakt, że spadkodawczyni z powodu „ekonomicznej niewypłacalności" przeniosła się ze Szwecji do Polski, gdzie koszty utrzymania są niższe nie stanowi argumentu świadczącego ojej niezdolności do świadomego i swobodnego podjęcia i wyrażenia woli w dniu 24 lutego 2015 roku. Biegła zgodziła się zarzutem niedokonania wskazania dokumentacji dotyczącej leczenia spadkodawczyni 6 lat przed sporządzeniem testamentu. Hospitalizacja z powodu choroby afektywnej miała miejsce w 2006 roku, zatem nie 6, ale 9 lat przed sporządzeniem testamentu - tak też należało wpisać w akapicie drugim strony 12. i akapicie trzecim strony 13. opinii.

Wnioskodawca wywiódł zarzuty od uzupełniającej opinii biegłej, w szczególności w zakresie niewyjaśnienia przez biegłą skąd mogą wynikać spadkodawczyni w złożeniu poprawnego podpisu na „świadomej zgodzie pacjenta na zabieg operacyjny” z dnia 25 lutego 2015 r. Nadto biegła nie wskazała, dlaczego nieścisłość co do dokładnej daty śmierci męża spadkodawczynie nie ma znaczenia dla opinii co do zdolności spadkodawczyni do świadomego i swobodnego podjęcia i wyrażenia woli w dniu 24 lutego 2015 r. Wnioskodawca podważył sposób sporządzania opinii poprzez opieranie się przez biegłą na założeniach co może świadczyć o tendencyjności sporządzonej opinii.

W pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 17 marca 2019 r. biegła ustosunkowała się do zarzutów wnioskodawcy wyjaśniając, kwestia poprawności podpisu podnoszona przez wnioskodawcę nie odnosi się do zakresu opinii. Nadto biegła wskazała, że nieścisłość w podaniu daty śmierci męża nie świadczy o sprawności i optymalizacji procesów pamięciowych. Odnosząc się do ostatniego zarzutu jakoby opinia biegłej była oparta o tendencyjne założenia biegła wskazała, że wbrew stanowisku wnioskodawcy, by przyjąć stan wyłączający zdolność do świadomego lub swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli należałoby udowodnić istnienie stanu wyłączającego swobodne albo świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli jednak analiza akt sprawy nie wykazała przesłanek do podważenia założenia o zdolności spadkodawczyni do czynności prawnych, ani do stwierdzenia, że w czasie sporządzenia testamentu spadkodawczyni z przyczyn wewnętrznych (chorobowych) nie miała rozeznania w podejmowanych przez siebie decyzjach, nie zdawała sobie sprawy jakie czynności chce dokonać, nie przewidywała ich skutków lub nie rozumiała zachowań własnych jak innych osób.

W dalszym toku postępowania opinia nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania.

Zgodnie z art. 945 k.c. testament może okazać się nieważny gdy został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści, pod wpływem groźby. Na podstawie materiału dowodowego zebranego w toku postępowania, jak również na podstawie twierdzeń i zeznań stron postępowania oraz opinii biegłego sądowego Sąd nie miał żadnych wątpliwości co do ważności testamentu, jak również stwierdził, iż w niniejszym postępowaniu nie zachodzi żadna z wyżej wymienionych przesłanek.

Wobec powyższego w ocenie sądu spadkodawczyni posiadała zdolność testowania i nie była w stanie wyłączającym świadome albo swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli natomiast akt notarialny sporządzony przez O. B. C. (3) w dniu 24 lutego 2015 r. przed notariuszem G. O. w siedzibie jego kancelarii (...)/2015 obejmujący testament i zapis windykacyjny został sporządzony zgodnie z prawem oraz jest ważny. Sąd zważył, że spadkobierca oraz zapisobierca powołani w akcie notarialnym posiadali zdolność do dziedziczenia oraz nie złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku na podstawie art. 1012 k.c. oraz 981 ⁵ k.c.

Zgodnie z art. 1015 § 1 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. W § 2 wskazano, iż brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd orzekł jak w pkt I i II sentencji.

Postanowieniem zawartym w punkcie III orzeczenia na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. Sąd zasądził od wnioskodawcy Z. S. na rzecz (...) Centrum Onkologii w S. oraz w punkcie IV na rzecz M. R. kwoty 737 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu każdego z uczestników, na które złożyły się wynagrodzenie pełnomocnika ustalone na podstawie § 6 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) w kwocie 720 złotych oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych.

Na koszty sądowe w niniejszym postępowaniu złożyły się także wynagrodzenie biegłego sądowego w kwocie 1515 złotych oraz 330 złotych za sporządzenie dwóch opinii uzupełniających oraz koszty uzyskania dokumentacji medycznej w łącznej wysokości 151,46 złotych wobec czego Sąd w punkcie V na podstawie art. 113 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2010r. Nr 90, poz. 594 ze zm.) nakazał pobrać od wnioskodawcy Z. S. kwotę 1996,46 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Mając na uwadze poczynione rozważania orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Sędzia Anna Dulska

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy,

3.  Akta z wpływem lub zpo za 30dni.

Sędzia Anna Dulska

UZASADNIENIE

sędzia Anna Dulska

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce uzasadnień;

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron/ pełnomocnikowi powoda/pełnomocnikowi pozwanego

3.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem oraz pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia apelacji doręczyć stronom/ powodowi/pozwanemu

4.  akta przedłożyć z pismami, zażaleniem, apelacją lub za 28 dni

sędzia Anna Dulska