Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 października 2020 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił A. N. prawa do zasiłku opiekuńczego za następujące okresy: 3-5 lutego 2020 r., 7 lutego 2020 r., 26-29 maja 2020 r. oraz 17-28 czerwca 2020 r., a także zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu otrzymanego za te okresy zasiłku opiekuńczego. W uzasadnieniu decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że w toku postępowania wyjaśniającego ustalił, że w czasie pobierania zasiłku opiekuńczego A. N. uczestniczyła w rozprawach sądowych oraz składała pisma procesowe. W ocenie organu, powyższe powodowało, że ubezpieczona wykorzystywała zwolnienie od pracy niezgodnie z celem tego zwolnienia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła A. N., domagając się zmiany zaskarżonej decyzji, poprzez przyznanie prawa do zasiłku za cały sporny okres i zwolnienie z obowiązku zwrotu otrzymanego zasiłku opiekuńczego. W uzasadnieniu wskazała, że w okresach objętych decyzją organu, nie wykonywała pracy zarobkowej, która mogłaby być rekompensowana przyznanym zasiłkiem opiekuńczym. Ubezpieczona argumentowała, że nie uczestniczyła w rozprawach w celach zarobkowych oraz nie sporządzała pism procesowych. W dni, w które wykonywała pracę zarobkową, wyłączała się z opieki. W tygodniu poświęcała średnio dwa, trzy dni na przygotowanie pism procesowych, z wyprzedzeniem wykonywała zobowiązania, które w dniu upływu terminu pracownik wysyłał do sądu lub właściwej instytucji.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz o zasądzenie od ubezpieczonej kosztów procesu według norm przepisanych, wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. N. wykonuje zawód adwokata.

Bezsporne.

A. N. zatrudnia w swojej kancelarii matkę I. N. na stanowisku pracownika biurowego. Do obowiązków I. N. należy między innymi sporządzanie krótkich pism procesowych, układanie akt, wysyłanie korespondencji.

Dowód: przesłuchanie A. N. – k. 26-26v., zeznania świadka I. N. – k. 31.

A. N., z powodu konieczności sprawowania opieki nad małoletnią córką, J. K., warunkowaną niemożnością uczęszczania do przedszkola z powodu stanu zagrożenia epidemicznego, wnioskowała o wypłatę zasiłku opiekuńczego za następujące okresy: 3-5 lutego 2020 r., 7 lutego 2020 r., 26-29 maja 2020 r. oraz 17-28 czerwca 2020 r. Za wszystkie te okresy organ rentowy wypłacił jej zasiłek opiekuńczy.

Bezsporne, a nadto: decyzja z dnia 8 października 2020 r., znak (...) – w aktach zasiłkowych.

W związku z wypłatą zasiłku opiekuńczego A. N. nie otrzymał od organu rentowego żadnego pouczenia.

Dowód: przesłuchanie A. N. – k. 26-26v.

W dniu 5 lutego 2020 r. A. N. uczestniczyła w rozprawie jako pełnomocnik przez Sądem Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie VIII Wydziałem Rodzinnym i Nieletnich w sprawie o sygn. akt VIII Nsm 608/19. Tego samego dnia popołudniu córka A. N. trafiła na oddział pediatrii, alergologii i pulmonologii (...) Publicznego (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej (...) w S.. A. N. przebywała z córką w szpitalu do 7 lutego 2020 r.

W dniu 29 maja 2020 r. A. N. przystąpiła do sprawy o sygn. akt IX U 273/20 toczącej się przed Sądem Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie IX Wydziałem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, składając krótkie pismo procesowe. Pismo to zostało sporządzone przez I. N.. Po jego napisaniu I. N. pojechała do domu ubezpieczonej, która podpisała pismo procesowe.

W dniu 22 czerwca 2020 r. A. N. uczestniczyła w rozprawie jako pełnomocnik przez Sądem Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie VIII Wydziałem Rodzinnym i Nieletnich w sprawie o sygn. VIII Nsm 1316/19, której przedmiotem było zawarcie ugody. Reprezentowała ona swojego kuzyna D. Ś., któremu zadeklarowała bezpłatną pomoc prawną. Za czynności te A. N. nie miała otrzymać i nie otrzymała wynagrodzenia. W czasie trwania posiedzenia, jej córka J. K. czekała przed budynkiem sądu razem z żoną kuzyna ubezpieczonej.

Dowód: pismo Prezesa Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie z dnia 12 sierpnia 2020 r., wiadomość e-mail z dnia 10 września 2020 r. – w aktach zasiłkowych, zaświadczenie lekarskie z dnia 6 lutego 2020 r. – k. 24 i 25, przesłuchanie A. N. – k. 26-26v, zeznania świadka I. N. – k 31.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej okazało się niemal w całości uzasadnione.

Przedmiot sporu w niniejszej sprawie stanowiło prawo ubezpieczonej do zasiłku opiekuńczego za okresy: 3-5 lutego 2020 r., 7 lutego 2020 r., 26-29 maja 2020 r. oraz 17-28 czerwca 2020 r. i towarzyszący brakowi tego prawa obowiązek zwrotu otrzymanych świadczeń.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalony został w oparciu o zgromadzone z sobą dokumenty, których rzetelność i autentyczność nie były podważane przez strony i nie budziły wątpliwości, zeznania świadka oraz korespondujące z tymi dokumentami przesłuchanie ubezpieczonej.

Istota sporu sprowadzała przed wszystkim się do rozstrzygnięcia, czy ubezpieczona winna zostać pozbawiona prawa do zasiłku opiekuńczego za wskazany w decyzji organu rentowego okres orzeczonej niezdolności do pracy w oparciu o art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60, poz. 636), zwanej dalej ustawą zasiłkową.

Kwestię świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, do których należy zasiłek opiekuńczy, regulują przepisy ustawy zasiłkowej. Ustawa ta wymienia w art. 32 ust. 1 sytuacje, w których ubezpieczony zwolniony od wykonywania pracy z powodu sprawowania opieki nad inną osobą, ma prawo do zasiłku opiekuńczego. Obok choroby dziecka, choroby domownika, porodu oraz choroby lub hospitalizacji stałego opiekuna dziecka lub niani wymienione jest wśród nich nieprzewidywane zamknięcie żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko do lat 8 uczęszcza (art. 32 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy zasiłkowej). Maksymalny okres pobierania zasiłku wynosi w tej sytuacji 60 dni w roku kalendarzowym (art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy).

Zgodnie z powołanym przez organ art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie niezgodnie z jego celem traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Wskazana regulacja znajduje się w rozdziale 2 ustawy zasiłkowej dotyczącym zasiłku chorobowego, nie odnosi się zatem wprost do osoby sprawującej opiekę na dzieckiem. Jednak przepis ten znajduje odpowiednie zastosowanie i w przypadku tego świadczenia. Zgodnie bowiem z art. 35 ust. 2 ustawy zasiłkowej do zasiłku opiekuńczego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 oraz 12 i 17 tej ustawy. Przepisy nie ograniczają odpowiedniego stosowania art. 17 ustawy zasiłkowej tylko do zasiłku opiekuńczego z powodu choroby domownika czy dziecka, stosować ją zatem należy w każdym przypadku ustalania prawa do wskazanego świadczenia, a zatem także do sytuacji, gdy konieczność zapewnienia opieki wynika z niemożności uczęszczania do placówki oświatowej.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że praca zarobkowa powoduje utratę prawa do zasiłku opiekuńczego jedynie za ten okres, w którym wystąpiła, a nie wszystkie okresy objęte różnymi zaświadczeniami. Przy ścisłej co do zasady wykładni przepisów o ubezpieczeniu społecznym (chorobowym), utrata czy brak prawa do zasiłku nie mogą być ujmowane jako swoista sankcja zawsze rozkładająca się na cały okres niezdolności do pracy, jeżeli ten składał się z kilku okresów niezdolności do pracy. Utrata prawa do zasiłku chorobowego w okresie ubezpieczenia nie powinna dotyczyć więc całego okresu niezdolności do pracy, lecz tylko tego, w którym została podjęta praca. Inna sytuacja zachodzi, gdy ubezpieczony otrzymuje cyklicznie (miesięcznie) stałe i adekwatne wynagrodzenie, które nie zależy od ilości i terminów wykonywanych zadań (czynności) w określonym czasie (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 2012 r., I UK 212/11).

Na tle poczynionych ustaleń faktycznych, należało przyjąć, że A. N. przysługiwał prawo do zasiłku opiekuńczego w okresach 3-4 lutego 2020 roku, 7 lutego 2020 roku, 26-29 maja 2020 roku, 17-28 czerwca 2020 roku.

Organ rentowy odmawiając ubezpieczonej prawa do zasiłku opiekuńczego oparł się informacji złożonej przez Prezesa Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie. Z treści pisma zaliczonego w poczet materiału dowodowego, wynikało, że w okresie spornym, ubezpieczona podjęła aktywność zawodową w dniach 5 lutego, 29 maja oraz 22 czerwca 2020 roku.

W tym miejscu wskazać należy, iż w toku procesu bezspornym stał się brak prawa do zasiłku ubezpieczonej za 5 lutego 2020 r. Bowiem A. N. na rozprawie w dniu 28 maja 2021 r. oświadczyła, że omyłkowo nie wyłączyła się ze sprawowania opieki nad dzieckiem i przyznała, że w tym dniu brała udział w rozprawie w sprawie toczącej się przed tutejszym Sądem o sygn. VIII Nsm 608/19. Stąd też Sąd uznał, że ubezpieczona nie miała prawa do zasiłku opiekuńczego w dniu 5 lutego 2020 r. i w tym zakresie oddalił odwołanie. Co do pozostałych okresów – nie było podstaw do odmowy przyznania świadczenia.

Ze spójnych i niebudzących wątpliwości co do ich wiarygodności zeznań świadka oraz przesłuchania ubezpieczonej wynika, że A. N. nie sporządzała, ani nie składała osobiście pisma procesowego w sprawie IX U 273/20 toczącej się także przed tutejszym Sądem. Dokument został sporządzony przez świadka, ubezpieczona złożyła na nim tylko swój podpis. Zważyć należy, iż była to czynność techniczna, niewymagająca od ubezpieczonej pracy merytorycznej, właściwej obowiązkom zawodowego pełnomocnika. Zdaniem Sądu, czynność ta nie powinna w żadnej mierze pozbawiać jej prawa do zasiłku w spornym okresie. W trafnym orzeczeniu z 19 czerwca 2020 r. (I UK 100/19) Sąd Najwyższy orzekł, że w pewnych przypadkach wykonywanie niektórych ubocznych (marginalnych) czynności związanych z prowadzoną działalnością może nie być kwalifikowane jako wykonywanie pracy zarobkowej. Na przykład wykonywanie formalnoprawnych czynności, do jakich jest zobowiązany ubezpieczony jako pracodawca, czy podpisanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów przygotowanych przez inną osobę. Należy zaznaczyć, że chodzi tu o zachowania o charakterze incydentalnym. Tylko sporadyczna, wymuszona okolicznościami aktywność może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku. A za taką należy uznać podpisanie pisma w sprawie IX U 273/20.

Jak pozwoliła przyjąć analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, udział A. N. w rozprawie w dniu 22 czerwca 2020 r. nie miał charakteru pracy zarobkowej. Jak argumentowała ubezpieczona, podjęła się reprezentowania kuzyna, gdyż sprawa ta miała związek z działaniem byłego partnera i współpracownika ubezpieczonej, który uprzednio reprezentował D. Ś.. A. N. chciała więc zrekompensować kuzynowi niedogodności z powodów rodzinnych. Mając na względzie, że ubezpieczona nie umówiła się na wynagrodzenie i faktycznie go nie otrzymała, należało uznać, że nie zaszły okoliczności, które czyniłyby otrzymany za ten dzień zasiłek opiekuńczy nienależnym. Przepis art. 17 ustawy zasiłkowej stanowi bowiem o wykonywaniu pracy zarobkowej, a nie jakiejkolwiek pracy.

Ostatnią kwestią rozstrzygnięcia jest obowiązek zwrotu otrzymanych świadczeń. Zwrot zasiłku opiekuńczego musi być oparty na art. 84 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.), co nakazuje sądowi wskazanie, jakie okoliczności uzasadniają kwalifikację pobranego świadczenia, jako nienależnego.

Organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Wynika z tego jednoznacznie, że naruszenie art. 17 ustawy zasiłkowej nie może stanowić podstawy żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2017 r., II UK 205/17). Jest oczywiste, że ubezpieczona nie ma obowiązku zwrotu zasiłku opiekuńczego za te okresy, co do których sąd stwierdził istnienie prawa. Natomiast co do okresu, za który oddalono odwołanie, sąd nie doszukał się złej woli w działaniu ubezpieczonej. Ubezpieczona przekonująco zeznała, że nie wyłączyła się z opieki nad córką, omyłkowo wskazując zamiast 5 lutego, dzień 6 lutego 2020 r. Trudno zatem w wykonywaniu pracy zarobkowej w taki sposób uznać, że ubezpieczona otrzymał świadczenie „na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia”, czego wymaga jako przesłanki zwrotu świadczenia art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie można mu bowiem postawić zarzutu świadomego wprowadzenia organu w błąd. Tym bardziej, że za dzień 6 lutego 2020 r. ubezpieczona nie dostała świadczenia. Nie ma zastosowania również przesłanka przewidziana w art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej, ponieważ otrzymując zasiłek opiekuńczy ubezpieczona nie został pouczona o braku prawa do jego pobierania na wypadek wykonywania pracy zarobkowej.

W konsekwencji sąd uwzględnił odwołanie w większości jego treści i w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł o przyznaniu ubezpieczonej prawa do zasiłku opiekuńczego za wszystkie sporne okresy, oddalając odwołanie jedynie co do 5 lutego 2020 r. Jednocześnie sąd orzekł o braku obowiązku zwrotu świadczenia za wszystkie okresy wymienione w decyzji.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

10.08.2021