Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia z dnia 12 września 2016 r., znak (...), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 6 i art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 277) oraz art. 84 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 963) ustalił nadpłatę zasiłku chorobowego za okres od dnia 9 lipca 2014 r do dnia 11 sierpnia 2014 r. oraz od dnia 6 października 2014 r. do dnia 30 grudnia 2014 r. w kwocie 1.200 zł z powodu wyłączenia J. W. z datą wsteczną, tj. od dnia 26 maja 2014 r. z ubezpieczenia społecznego rolników oraz zobowiązał J. W. do zwrotu kwoty 1.200 zł za ww. okresy.

W uzasadnieniu organ wskazał, że ubezpieczona od dnia 1 stycznia 1998 r. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników jako właściciel gospodarstwa rolnego oraz otrzymała zasiłek chorobowy za okres od dnia 9 lipca 2014 r do dnia 11 sierpnia 2014 r. oraz od dnia 6 października 2014 r. do dnia 30 grudnia 2014 r. w łącznej wysokości 1.200 zł. Nadto organ podniósł, iż prawomocną decyzją z dnia 29 czerwca 2016 r. wyłączono ubezpieczoną z ubezpieczenia społecznego rolników od dnia 26 maja 2014 r., a w konsekwencji uznano, iż pobrany w ww. okresach zasiłek chorobowy był świadczeniem nienależnym, a ubezpieczona, pouczona o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń, winna go zwrócić.

Ubezpieczona J. W. wniosła odwołanie od powyższej decyzji. Wskazała, iż w momencie wypłaty zasiłku chorobowego podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników. Podkreśliła, iż po zawarciu umowy dzierżawy gospodarstwa rolnego w dniu 15 maja 2014 r. złożyła wniosek o wyłączenie jej z ubezpieczenia społecznego rolników, jednakże organ rentowy odmówił wydania takiej decyzji, podając, iż dzierżawa gospodarstwa rolnego nie stanowi wystarczającej przyczyny. Pracownicy organu zażądali od ubezpieczonej zaświadczenia z Urzędu Gminy, z którego będzie wynikać, iż ani ubezpieczona, ani jej mąż (który otrzymuje emeryturę z ZUS-u) nie są płatnikami podatku rolnego. W Urzędzie Gminy odmówiono ubezpieczonej wydania wymaganego zaświadczenia, wskazując, iż zgodnie z ustawą o podatku rolnym obowiązek podatkowy spoczywa na właścicielu gruntów, a nie na dzierżawcy. Nadto ubezpieczona podniosła, iż organ rentowy w dalszym ciągu naliczał jej składkę na ubezpieczenie społeczne, którą terminowo opłacała, dlatego też była przekonana, że przysługują jej świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników. W ocenie ubezpieczonej jako kuriozum należy ocenić sytuację, gdy KRUS ostatecznie dokonał wyłączenia jej z ubezpieczenia społecznego rolników na podstawie tej samej umowy dzierżawy, która wcześniej nie stanowiła dla niego dostatecznej podstawy do wyłączenia. Ubezpieczona zaprzeczyła nadto, by była pouczona o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń oraz podkreśliła, iż wręcz przeciwnie – została poinformowana, że nadal podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, organ naliczał jej składki na ubezpieczenie, a nadto w 2016 r. wydał jej zaświadczenie, iż podlega temu ubezpieczeniu. Ubezpieczona podkreśliła, iż w momencie pobierania spornego świadczenia nie miała świadomości, że może ono okazać się nienależne, przy czym spożytkowała je na zwykłe codzienne potrzeby życiowe. W konsekwencji odwołująca wniosła o zmianę decyzji poprzez zaniechanie żądania zwrotu zasiłku chorobowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ wniósł o oddalenie odwołania, powołując się na argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji i nie odnosząc się w żadnej mierze do faktów przytoczonych przez ubezpieczoną w odwołaniu (i dokumentów załączonych do odwołania), z wyjątkiem wskazania, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie mają zastosowania przepisy prawa cywilnego o bezpodstawnym wzbogaceniu.

W odpowiedzi na odpowiedź na odwołanie ubezpieczona ponownie wskazała, iż pomimo poinformowania organu o zaprzestaniu prowadzenia działalności rolniczej w związku z zawarciem umowy dzierżawy oraz podjęciem opieki nad chorą matką, organ nie wyrejestrował jej z ubezpieczenia społecznego rolników, co skutkowało koniecznością opłaty składek na ubezpieczenie społeczne. Ubezpieczona podniosła, że z uwagi na posiadany przez nią okres składkowy i nieskładkowy dający prawo przejścia na emeryturę z ZUS od listopada 2017 r., korzystniejsze dla niej było ustanie ubezpieczenia społecznego rolników i zgłoszenie jej do ZUS przez Ośrodek Pomocy (...). Z tego też powodu nie złożyła odwołania od decyzji organu o wyłączeniu jej z ubezpieczenia społecznego rolników.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. W. ma 61 lat. Obecnie nie prowadzi gospodarstwa rolnego. Jest opiekunem swojej matki H. W., która ma orzeczony znaczny stopień niepełnosprawności, z symbolem niepełnosprawności – 02 – P, na stałe. H. W. wymaga stałej opieki innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Orzeczenie zostało wydane w dniu 11 stycznia 2011 r.

Niesporne, a nadto dowód:

- decyzja Ośrodka Pomocy (...) z dnia 18 czerwca 2014 r. – k. 37,

- orzeczenie o stopniu niepełnosprawności H. W. – k. 36;

J. W. od dnia 1 stycznia 1998 r. z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego objęta była ubezpieczeniem społecznym rolników.

Niesporne;

W dniu 15 maja 2014 r. J. W. zawarła z R. W. umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego o powierzchni 11,03 ha położonego w S., w gminie P.. W umowie znalazła się informacja, iż wydzierżawiający zawiera umowę dzierżawy w celu zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej w myśl ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ponadto wskazano w niej, iż dzierżawca przyjmuje gospodarstwo rolne w dzierżawę z dniem 16 maja 2014 . oraz będzie ponosił koszty związane z jego prowadzeniem, w tym opłacał podatek rolny.

Niesporne, a nadto dowód:

- umowa dzierżawy z dnia 15 maja 2014 r. – k. 6;

W maju 2014 r. J. W. złożyła wniosek w Ośrodku Pomocy (...) w P. o wypłatę zasiłku opiekuńczego w związku ze sprawowaniem opieki nad chorą matką. Została poinformowana, że w celu wypłaty zasiłku musi się wyrejestrować z ubezpieczenia społecznego rolników w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. W tym samym dniu J. W. stawiła się w jednostce terenowej KRUS-u w W. celem wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych rolników. Przedstawiła pracownikowi KRUS umowę dzierżawy zawartą z R. W.. Uzyskała informację, że do wyrejestrowania z ubezpieczenia społecznego rolników potrzebne jest zaświadczenie z urzędu gminy, iż nie podlega ona podatkowi rolnemu. W Urzędzie Gminy w P. J. W. odmówiono wydania ww. zaświadczenia powołując się na przepisy ustawy o podatku rolnym, wskazujące, iż podatek rolny uiszcza właściciel, a nie dzierżawca. O swoich ustaleniach J. W. telefonicznie poinformowała jednostkę terenową KRUS-u w W..

W dniu 18 czerwca 2014 r. Wójt Gminy P. przyznał J. W. zasiłek dla opiekuna H. W.. Aby uzyskać zasiłek opiekuńczy J. W. złożyła, będąc pouczona o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, pisemne oświadczenie, iż nie prowadzi gospodarstwa rolnego.

Dowód:

- przesłuchanie J. W. w charakterze strony – k. 44 – 46,

- decyzja z dnia 18 czerwca 2014 r. – k. 37;

W okresie od dnia 9 lipca 2014 r. do dnia 11 sierpnia 2014 oraz w okresie od dnia 6 października 2014 r. do dnia 30 grudnia 2014 r. J. W. była niezdolna do pracy. Decyzjami Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przyznano i wypłacono J. W. zasiłek chorobowy w łącznej wysokości 1.200 zł.

Niesporne, a nadto dowód:

- zaświadczenia (...) k. 20 – 21, 25 – 26, 31 akt organu rentowego,

- decyzja z dnia 8 sierpnia 2014 r. – k. 22 akt organu rentowego,

- karta zasiłku chorobowego – k. 34 – 35 akt organu rentowego;

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w dalszym ciągu, raz na kwartał przysyłała J. W. pisma w sprawie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne rolników. J. W. systematycznie uiszczała należności na rzecz KRUS-u.

W dniu 9 lutego 2016 r. organ rentowy wydał zaświadczenie, że J. W., nadal od dnia 1 stycznia 1998 r. z mocy ustawy podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, a jej konto nie wykazuje zadłużenia.

Niesporne, a nadto dowód:

- przesłuchanie J. W. w charakterze strony – k. 44 – 46;

- zaświadczenie nr PT-403- (...) – k. 9,

- pismo KRUS dotyczące składki za okres od kwietnia do czerwca 2016 r. – k. 7,

- wydruk z konta bankowego – k. 8;

W 2016 r. J. W. dowiedziała się, iż istnieje możliwość, by składki na ubezpieczenie społeczne rolników płacił za nią Ośrodek Pomocy (...). W dniu 21 czerwca 2016 r. J. W., zgodnie z sugestią pracownika (...), przedstawiła w organie ww. oświadczenie sporządzone w maju 2014 r. oraz ponownie umowę dzierżawy. Pracownik KRUS poinformował ją, iż w ogóle nie powinna podlegać ubezpieczeniu i to z datą wsteczną.

Dowód:

- przesłuchanie J. W. w charakterze strony – k. 44 – 46;

Decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 29 czerwca 2016 r. wyłączono J. W. z ubezpieczenia społecznego rolników od dnia 26 maja 2014 r. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż w dniu 21 czerwca 2016 r. do organu dostarczono oświadczenie z dnia 4 czerwca 2014 r. złożone w Ośrodku Pomocy (...) w P. o nieuprawianiu ziemi i zaprzestaniu prowadzenia gospodarstwa rolnego od dnia 26 maja 2014 r., a także umowę dzierżawy zarejestrowaną w dniu 26 maja 2014 r. w Starostowie Powiatowym w G., co świadczy o tym, iż od dnia 26 maja 2014 r. I. W. nie podlega ubezpieczeniom społecznym rolników.

Wobec niezaskarżenia decyzji stała się ona prawomocna.

J. W. nie zaskarżyła przedmiotowej decyzji, albowiem już wcześniej zależało jej na wyrejestrowaniu z ubezpieczeń społecznych rolników – do grudnia 1998 r. jej łączny składkowy i nieskładkowy w ZUS wynosił 19 lat, 4 miesiące i 1 dzień. J. W. może przejść na emeryturę z ZUS już w listopadzie 2017 r., a z KRUS w 2023 r.

Niesporne, a nadto dowód:

- przesłuchanie J. W. w charakterze strony – k. 44 – 46;

- decyzja z dnia 29 czerwca 2016 r. – k. 32 akt organu rentowego,

- decyzja ZUS z dnia 13 czerwca 2016 r. o ustaleniu kapitału początkowego – k. 35,

W dniu 12 lipca 2016 r. Ośrodek Pomocy (...) w P. zgłosił J. W. do ZUS do ubezpieczeń społecznych.

Niesporne, a nadto dowód:

- (...) k. 10;

Decyzją Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 26 października 2016 r. stwierdzono na koncie ubezpieczonej nadpłatę z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 3.234 zł. Wskazano, iż kwota ta zostanie zwrócona w ciągu 30 dni oraz iż nie została pomniejszona o nienależnie pobrane świadczenia.

Dowód:

- decyzja z dnia 26 października 2016 r. – k. 34;

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Poza sporem w niniejszej sprawie pozostawało, iż J. W. została prawomocnie wyłączona z ubezpieczenia społecznego rolników z dniem 26 maja 2014 r., a także, iż pobrała zasiłek chorobowy w kwocie 1.200 zł za okres od dnia 9 lipca 2014 r do dnia 11 sierpnia 2014 r. oraz od dnia 6 października 2014 r. do dnia 30 grudnia 2014 r. Spór dotyczył natomiast tego, czy wypłacony zasiłek chorobowy stanowił świadczenie nienależne.

W myśl art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, znajdującego zastosowanie na mocy art. 52 ust. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 o ubezpieczeniu społecznym rolników, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Zgodnie zaś art. 84 ust. 2 ww. ustawy za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Jak wynika z treści zaskrzonej decyzji organ łączy „nienależność świadczenia” z sytuacją przewidzianą w art. 84 ust. 2 pkt 1, albowiem w treści decyzji odwołuje się do pouczenia ubezpieczonej o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń. Odwołująca okolicznościom tym przeczy, wskazując, iż przeciwnie – to organ wskazywał, iż podlega ona ubezpieczeniu społecznemu rolników.

W istocie materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu nie pozwala na przyjęcia, by ubezpieczona była pouczona o braku prawa do pobierania spornego zasiłku. Pouczenie takie nie wynika z przedłożonych przez organ akt zasiłkowych, a innych wniosków dowodowych organ nie naprowadził. Natomiast z zeznań ubezpieczonej (stanowiących de facto powtórzenie twierdzeń zawartych w odwołaniu, którym organ rentowy ani w odpowiedzi na odwołanie, ani w późniejszym toku postępowania, w żaden sposób nie zaprzeczył) i korespondujących z nimi dowodami z dokumentów (szczegółowo wymienionych powyżej), których prawdziwości żadna ze stron nie przeczyła, wynika, iż odwołująca w maju 2014 r. podjęła kroki zmierzające do wyrejestrowania jej z ubezpieczeń społecznych rolników, do którego ostatecznie nie doszło z uwagi na działanie pracownika organu, który uznał, iż przedstawiane przez ubezpieczoną okoliczności nie skutkując wyłączeniem jej z ubezpieczenia społecznego rolników. Co więcej, organ cyklicznie określał wysokość należnych składek na ubezpieczenie społeczne, a w dniu 9 lutego 2016 r. wydał zaświadczenie, że J. W., nadal od dnia 1 stycznia 1998 r. z mocy ustawy podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników, a jej konto nie wykazuje zadłużenia. Następnie jednak, w oparciu o te same okoliczności, które ubezpieczona podnosiła przed organem w maju 2014 r., doszło w 2016 r. do stwierdzenia ustania ubezpieczenia społecznego rolników od 26 maja 2014 r. W ocenie Sądu unormowanie art. 84 ust. 2 ww. ustawy wskazuje, iż obowiązek zwrotu świadczeń powiązany jest ze złą wolą świadczeniobiorcy. Świadczenie podlega zwrotowi, gdy ten kto je przyjmuje wie, że nie ma do niego prawa, ponieważ został o tym pouczony lub wprowadza świadomie w błąd organ rentowy. Ograniczenie obowiązku zwrotu świadczeń do osób przyjmujących je w złej wierze, nakazuje przyjęcie, iż dla uznania świadczenia za nienależnie pobrane w sytuacji określonej w art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej niezbędne jest, by osoba ubezpieczona była pouczona o wystąpieniu negatywnej przesłanki prawa do świadczenia w dacie jego uzyskania. Brak takiej wiedzy po stronie świadczeniobiorcy w dacie wypłaty świadczenia oznacza, iż przyjmuje on to świadczenie w dobrej wierze i w przekonaniu, że ma do niego prawo. Zaprezentowane powyżej stanowisko znajduje poparcie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009r. (sygn. I UK 174/09 LEX nr 585709), w którym stwierdzono, że wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, a podstawowym warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest, po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie płynące ze stosownego pouczenia, przy czym obie te przesłanki wystąpić muszą w trakcie pobierania świadczenia, a nie po zaprzestaniu jego wypłaty. Przenosząc powyższe rozważania podkreślenia wymaga, iż otrzymując sporny zasiłek chorobowy ubezpieczona pozostawała w przekonaniu - spowodowanym postawą organu, który ww. okoliczności początkowo nie uznał za wystarczające do wyrejestrowania z ubezpieczenia społecznego rolników - że nie zaistniały okoliczności powodujące ustanie prawa do świadczeń. Trudno także wymagać od ubezpieczonej, by antycypowała, że organ, na podstawie dokładnie tych samych danych, którymi dysponował w 2014 r., zmieni swoją ocenę i w 2016 r. ustali, że ubezpieczona nie podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników od 2014 r.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił, iż J. W. nie jest zobowiązana do zwrotu kwoty 1.200 zł otrzymanej tytułem zasiłku chorobowego za okresy od 9 lipca do 11 sierpnia 2014 r. oraz od 6 października 2014 r. do 30 grudnia 2014 r., albowiem wypłacone jej świadczenie nie miało charakteru świadczenie nienależnego.

ZARZĄDZENIE

1.  (...),

2.  (...);

3.  (...).

5 maja 2017 r.