Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 8 lipca (...) r., znak (...). (...) (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonej E. K. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 30 grudnia 2019 r. do 10 stycznia 2020 r. oraz zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za wskazany okres wraz z odsetkami w łącznej kwocie 1 464,92 zł. Na ustaloną kwotę składała się należność główna w wysokości 1 044,12 zł oraz odsetki w wysokości 420,80 zł.

W decyzji organ wskazał, że pracodawca ubezpieczonej i płatnik składek Miejski Ośrodek (...) w S. wypłacił E. K. zasiłek chorobowy za okres wskazany w decyzji. Jednocześnie ubezpieczona miała zawartą umowę zlecenia z (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytową w S.. Organ rentowy wskazał, że w okresie pobierania zasiłku chorobowego ubezpieczona świadczyła pracę zarobkową na rzecz tej spółki.

Ubezpieczona E. K. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany w całości i przyznania prawa do zasiłku chorobowego za okres sporny. Zaprzeczyła, aby w okresie od 30 grudnia 2019 r. do 10 stycznia 2020 r. świadczyła jakakolwiek pracę, w szczególności nie prowadziła szkoleń BHP w ramach zlecenia na rzecz spółki (...). Wskazała, że na rzecz tego podmiotu świadczyła pracę w dniach 2 i 17 grudnia 2019 r. i 14 stycznia 2019 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. Organ wskazał, że swoje ustalenia oparł na informacji uzyskanej od H. T. o wykonywaniu przez ubezpieczona pracy w dniach od 30 grudnia 2019 r. do 10 stycznia 2020 r. na rzecz spółki (...).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. K. do 30 października 2023 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek Miejski Ośrodek (...) w S..

Jednocześnie E. K. miała zawartą umowę zlecenia z (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytową w S., której przedmiotem było szkolenie z zakresu BHP nowo przyjmowanych pracowników tej spółki. (...) nie były cykliczne, lecz nieregularne i zależały od zawieranych umów o pracę, zwykle 2-3 szkolenia w miesiącu. W takim przypadku przedstawiciel spółki (...) kontaktował się z E. K. z wyprzedzeniem, zamawiając przeszkolenie. Jedno szkolenie trwało 2 godziny. W niektórych miesiącach szkoleń nie było. Za każdy miesiąc obowiązywania i wykonywania umowy otrzymywała wynagrodzenie w kwocie 1 000 zł płatne do 10 dnia kolejnego miesiąca niezależnie od przeprowadzenia jakichkolwiek szkoleń i ich liczby. Prowadzenie szkoleń nie było ewidencjonowane, nie było harmonogramu szkoleń. E. K. wystawiała zaświadczenia o odbyciu szkolenia oraz podpisywała comiesięczne rachunki przygotowane przez księgową zleceniodawcy.

Od 31 grudnia 2019 r. do 10 stycznia 2020 r. E. K. pozostawała niezdolna do pracy z powodu przeziębienia. Pobierała za ten okres zasiłek chorobowy

Niesporne , nadto dowód: przesłuchanie ubezpieczonej – k. 34-34v i 35, zeznania świadka K. B. – k. 34v, zeznania świadka H. T. – k. 34v-35.

Od 30 grudnia 2019 r. do 10 stycznia 2020 r. E. K. nie przeprowadziła żadnego szkolenia na rzecz spółki (...). (...) prowadziła w dniach 2 i 17 grudnia 2019 r. i 14 stycznia 2019 r.

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonej – k. 34-34v i 35, zeznania świadka K. B.. – k. 34v.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Kwestię świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, do których należy zasiłek chorobowy regulują przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2023 r., poz. 2780 ze zm.), zwanej dalej „ustawą zasiłkową”. W myśl art. 6 tej ustawy, zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

W niniejszej sprawie bezspornym było, iż stan zdrowia ubezpieczonej warunkował jej niezdolność do pracy. Osią sporu między stronami pozostawało natomiast, czy E. K. przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego w sytuacji, gdy w okresie spornym ubezpieczona uzyskała przychód z tytułu zawartej umowy zlecenia.

Ustawa zasiłkowa wskazuje przypadki, w których prawo do zasiłku chorobowego ubezpieczonym nie przysługuje. Jednym z nich jest przewidziany w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Świadczenia z ubezpieczenia społecznego mają na celu zapewnienie środków utrzymania ubezpieczonemu, który z różnych powodów nie ma w danym okresie możliwości uzyskiwania dochodu z działalności wykonywanej osobiście, niezależnie od jej podstawy. Analogiczną funkcję pełni zasiłek chorobowy zastępujący utracony zarobek. W orzeczeniu z dnia 4 czerwca 2012 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I UK 13/12 (LEX nr 1218583) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ryzykiem chronionym jest w tym przypadku niemożność wykonywania (kontynuowania lub podjęcia) każdej działalności zarobkowej, zarówno tej, której wykonywanie dawało tytuł do objęcia ubezpieczeniem, jak i wykonywanej równolegle z taką działalnością, a ponadto jakiejkolwiek nowej działalności dającej źródło utrzymania. W uzasadnieniu cytowanego wyroku Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że tylko faktyczne wykonywanie działalności zarobkowej powoduje utratę prawa do świadczenia. Nadto, Sąd Najwyższy podkreślił, że „zasiłek nie przysługuje jedynie w okresie trwania wymienionych w nim [w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy] okoliczności”. Pojęcie działalności zarobkowej, niezdefiniowane ani na gruncie ustawy zasiłkowej ani w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, należy natomiast rozumieć szeroko. W sensie rodzajowym wchodzi tu w grę każda praca (działalność) zarobkowa, mogąca stanowić źródło dochodów (H. Pławucka, glosa do uchwały SN z dnia 30 sierpnia 2001 r., III ZP 11/200, OSP 2002, z. 12, poz. 599).

Trudności interpretacyjnych w judykaturze nastręczało jednak sformułowanie pracy zarobkowej użyte w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Przepis ten może być rozumiany albo bardziej rygorystycznie – wówczas do pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego wystarczające jest samo formalne podjęcie (kontynuowanie) działalności zarobkowej, albo bardziej liberalnie – wówczas pozbawienie prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego jest konsekwencją rzeczywistego, a nie jedynie formalnego podjęcia (kontynuowania) tej działalności. Sąd Najwyższy w trafnym wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 r. wydanym w sprawie prowadzonej pod sygn. I USKP 27/21 (OSNP 2022 nr 4, poz. 38, str. 74) skonstatował, że ze swej istoty działalność gospodarcza jest nastawiona na zysk, czyli jej prowadzenie zakłada, że przychód będzie wyższy od kosztów jego uzyskania, a dochód netto (rozumiany jako przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania, z odliczeniem następnie wszelkich obciążeń publicznoprawnych, w tym podatków i składek na ubezpieczenia społeczne), stanowiący zysk przedsiębiorcy, pozwoli na jego utrzymanie. Jeżeli przedsiębiorca z powodu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą nie może prowadzić działalności gospodarczej i w związku z tym uzyskiwać przychodu (dochodu i zysku), to źródłem jego utrzymania staje się zasiłek chorobowy (następnie świadczenie rehabilitacyjne). Warunkiem uznania, że ubezpieczony kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej, które to wyklucza dalsze pobieranie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, jest stwierdzenie, w oparciu o odpowiednie ustalenia faktyczne, że dana osoba rzeczywiście prowadzi lub prowadziła działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2019 r., I UK 100/18, OSNP 2020 nr 8, poz. 81). W świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego podlegania ubezpieczeniom społecznym można stwierdzić, że samo zarejestrowanie w systemie ZUS umowy zlecenia na skutek zgłoszenia dokonanego przez płatnika stwarza domniemanie faktyczne, że ta umowa jest wykonywana. Domniemanie to może zostać obalone w razie udowodnienia, że działalność ta nie była prowadzona wskutek zaistnienia szczególnych, zazwyczaj losowych, okoliczności. W takich okolicznościach nie powstaje obowiązek ubezpieczenia społecznego, a co za tym idzie nie powstaje tytuł do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Sąd Najwyższy w cytowanym orzeczeniu podkreślił, że zachowanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego miałoby miejsce w razie udowodnienia przez ubezpieczonego, że faktycznie tej działalności nie prowadził. Pozbawienie prawa do zasiłku mogłoby mieć miejsce jedynie w razie faktycznej możliwości uzyskiwania przez skarżącą dochodów z powodu kontynuowania działalności zarobkowej.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, że ubezpieczona przekonująco zeznała o tym, że przez cały sporny okres nie była w stanie wykonywać umowy zlecenia łączącej ją ze spółką (...) i faktycznie jej nie wykonywała. Wynagrodzenie ryczałtowe, jakie otrzymała za miesiące grudzień 2019 r. i styczeń 202 r. mogło zaś dotyczyć szkoleń przeprowadzonych poza okresem spornym na rzecz spółki, choć również byłoby należne w przypadku ich nieprzeprowadzenia w tych miesiącach. Jej zeznania zostały uwiarygodnione przez świadka K. B., która wskazała, że faktyczne prowadzenie szkoleń w danym miesiącu i ich liczba nie wpływała na wypłacenie ubezpieczonej ryczałtowego wynagrodzenia w kwocie 1 000 zł. Świadek H. T. potwierdziła, że prowadzenie szkoleń przez ubezpieczoną na rzecz spółki (...) nie było ewidencjonowane ani objęte harmonogramem w okresie obejmującym okres sporny. Świadek ta potwierdziła, że uprzednio w piśmie kierowanym do ZUS wskazała na świadczenie przez ubezpieczoną pracy na rzecz spółki (...) w spornym okresie jedynie w oparciu o sam fakt zawarcia umowy zlecenia i wypłaty wynagrodzenia za miesiące grudzień 2019 r. i styczeń 2020 r. Świadek nie potrafiła wskazać, podobnie jak świadek K. B., czy w tych miesiącach szkolenia BHP w spółce faktycznie były prowadzone.

Mając wszystko powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że ubezpieczona nie wykonywała działalności zarobkowej w okresie od 30 grudnia 2019 r. do 10 stycznia 2020 r. Sąd uznał, że z istot pojęcia „działalności zarobkowej” wynika konieczność podejmowania aktywnych działań ubezpieczonego prowadzących do uzyskania przychodu, nie samo zaś bierne uzyskanie wynagrodzenia. Materiał dowodowy nie wskazuje, aby w okresie spornym ubezpieczona takie starania czyniła, a w wręcz przeciwnie – wydaje się, że ograniczyła aktywność w celu odbycia rekonwalescencji. W tej sytuacji przysługuje jej prawo do zasiłku chorobowego. Konsekwencją przyznania tego prawa jest orzeczenie o braku obowiązku zwrotu wypłaconych świadczeń wobec nieuznania ich za świadczenia nienależne w okolicznościach sprawy.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie spontanicznych zeznań ubezpieczonej, zeznaniach świadków i na podstawie nie budzących wątpliwości co do rzetelności i autentyczności dokumentów, szczegółowo wymienionych w pierwszej części uzasadnienia. Prawdziwość dokumentacji, zawartej w aktach rentowych oraz zgromadzonej w aktach postępowania, stanowiącej podstawę ustaleń nie była również kwestionowana przez żadną ze stron.

Wobec tak przeprowadzonych ustaleń, na podstawie całości materiału dowodowego, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)