Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. orzeczeniem z dnia 2 sierpnia 2023 roku, znak (...). (...).(...), utrzymał w mocy orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 25 maja 2023 r. zaliczające małoletnią W. W. do osób niepełnosprawnych z symbolem 12-C i 02-P, okresowo do 10 lipca 2027 r., ustalając odpowiednie wskazania. Zespół powołał się na dokonaną ocenę stanu zdrowia małoletniej. Organ wskazał, że odwołująca się wymaga zaopatrzenia w odpowiednie przedmioty ortopedyczne i pomoce techniczne ułatwiające funkcjonowanie. Co więcej organ wskazał, że ma naruszoną sprawność organizmu, która wymaga wsparcia w rozwoju społeczno-emocjonalnym, edukacji, dodatkowych zajęć ze specjalistami, czyli większego wsparcia opiekuna niż wsparcie, jakiego potrzebuje dziecko w podobnym wieku, jednak tym samym dziewczynka nie wymaga zapewnienia całkowitej opieki w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (pkt 7 wskazań), ponieważ samodzielnie porusza się, wykonuje czynności fizjologiczne i mimo trudności nawiązuje kontakt z otoczeniem i nabywa nowe umiejętności.

W odwołaniu od powyższego orzeczenia, działający w imieniu W. W. przedstawicielka ustawowa A. P. (matka), wniosła o zmianę orzeczenia poprzez uznanie, że małoletnia wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, a nadto że odwołującej się przysługuje prawo do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że odwołująca się cierpi na wszelkiego rodzaju lęki, objawiające się niekiedy niemocą opuszczenia budynku szkolnego bez pomocy i obecności przedstawicielki ustawowej. Z tego też powodu dziewczynka wielokrotnie miała jeździć z matką do jej pracy w celu opieki nad nią. Zdaniem odwołującej się W. W. potrzebuje znacznie większej pomocy w zaspokajaniu swoich potrzeby życiowych niż jej rówieśnicy. Wymaga pomocy przy ubieraniu się, zakładaniu butów i musi być myta. Przedstawicielka ustawowa podkreśla, że umieszczenie małoletniej w osobnym pokoju, byłoby pomocne w normalnym funkcjonowaniu dziecka.

W odpowiedzi na odwołanie Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wniósł o jego oddalenie w całości, wywodząc jak w zaskarżonym orzeczeniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. W., urodziła się (...), ma aktualnie 13 lat.

Niesporne

Małoletnia W. W. mieszka z mamą oraz śpi z nią w jednym łóżku. Pozostaje pod kontrolą okulistyczną i psychiatryczną. Od 3 roku życia cierpi na zespół (...), później wykształciły się zaburzenia lękowe z przeważającym lękiem sepracyjnym. Z powodu występujących schorzeń miała przyznane nauczanie specjalne. Matka pomaga jej przy codziennych czynnościach jak mycie włosów, przygotowanie i podawanie posiłków, choć te czynności niekiedy wykonuje również samodzielnie. Do tego jednak należy dziewczynkę motywować i zachęcać. Dziewczynka jest lękliwa, nieufna i niepewna. Na zadawane pytania odpowiada krótkimi zwrotami lub słowami. Jej rozwój intelektualny jest odpowiedni do wieku natomiast jest nieharmonijny. Jest nadto sprawna motorycznie bez występujących zaburzeń wytwórczych.

W. W. jest osobą niepełnosprawną z powodu schorzeń o symbolach 12-C oraz 02-P. Wymaga wsparcia środowiskowego i pomocy innych osób w stopniu przewyższającym wsparcie osobie w tym samym wieku. W. W. nie jest jednak niezdolna do samodzielnej egzystencji w porównaniu do osób w jej wieku. Także nie wymaga do zamieszkania w oddzielnym pokoju. Jej poziom rozwoju intelektualnego przebiega w sposób przeciętny w dolnej granicy. Występują u niej w śladowych ilościach ubytki intelektualne. Brak jest manieryzmów, stereotypii czy zachowań autystycznych. W klasie jest lubiana i posiada koleżanki. Nadto nie przyjmuje leków psychotropowych, gdyż nie ujawnia zaburzeń psychotycznych, autoagresji i agresji wobec innych oraz nie była hospitalizowana psychiatrycznie.

Dowód : akta rentowe, w szczególności: dokumentacja lekarska – k. 77-82, 138, ocena stanu zdrowia dziecka – k. 115-116, 140-141, ocena psychologiczna – k. 139, ocena poziomu funkcjonowania ucznia – k. 87-100, 131-136, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – k. 83-86, opinia sądowo-lekarska biegłej z zakresu psychiatrii dziecięcej – k. 35-39.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest regulowane (na moment wydania zaskarżonego orzeczenia) przez ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2023.100 t.j. z dnia 13 stycznia 2023 r.) oraz wykonujące ją rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. 2021.857 t.j. z dnia 6 maja 2021 r.) i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. 2002.17.162 z dnia 1 marca 2002 r.).

Zgodnie z art. 4a ust. 1 wyżej wskazanej ustawy, osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

W. W. w chwili obecnej ma ukończonych 13 lat, a więc niewątpliwie należy w stosunku do niej stosować nadal zasady ustalania niepełnosprawności dotyczące osób poniżej 16 roku życia.

Szczegółowe zasady ustalania niepełnosprawności u osób poniżej 16 roku życia zostały określone we wskazanym wyżej rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Zgodnie z § 1 rozporządzenia, oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia, zwanej dalej „dzieckiem”, dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Paragraf drugi wskazanego rozporządzenia, stanowi natomiast, że do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą:

1) wady wrodzone i schorzenia o różnej etiologii prowadzące do niedowładów, porażenia kończyn lub zmian w narządzie ruchu, upośledzające w znacznym stopniu zdolność chwytną rąk lub utrudniające samodzielne poruszanie się,

2) wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego,

3) upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym,

4) psychozy i zespoły psychotyczne,

5) całościowe zaburzenia rozwojowe powodujące znaczne zaburzenia interakcji społecznych lub komunikacji werbalnej oraz nasilone stereotypie zachowań, zainteresowań i aktywności,

6) padaczka z częstymi napadami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi,

7) nowotwory złośliwe i choroby rozrostowe układu krwiotwórczego do 5 lat od zakończenia leczenia,

8) wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące znaczne ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 5/25 lub 0,2 według S. po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi, lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni,

9) głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu nie poprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego.

Przy czym przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę:

1) rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu,

2) sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu,

3) możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji (§ 2 ust. 2).

W § 1 rozporządzenia ustawodawca określił zatem dwa typy kryteriów, które alternatywnie mogą decydować o uznaniu dziecka za niepełnosprawne. Wystarczy zatem, iż w stosunku do osoby mającej zostać uznaną za niepełnosprawną zajdą okoliczności w jednym spośród punktów 2 i 3 tego paragrafu. Uznając małoletnią W. W. za osobę niepełnosprawną, Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S., wykluczył wystąpienie kryteriów opisanych w punkcie 2 cytowanego przepisu, polegających na niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku Z takim stanowiskiem nie zgadzała się strona odwołująca.

Zauważyć należy, że zakresu stałej opieki i pomocy rozporządzenie cytowane powyżej nie określa, nie wyznaczając konkretnych stanów psychofizycznych osoby niepełnosprawnej, które w przypadku zaistnienia konieczność opieki lub pomocy uzasadniałyby. Wyznacza ten zakres posiłkowo § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności wskazując, iż konieczność sprawowania opieki oznacza : całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na stwierdzenie, że małoletnia W. W. spełnia kryteria niezbędne do uznania jej za osobę wymagającą stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w rozumieniu § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Występujące delikatne odchylenia od normy w funkcjonowaniu odwołującej nie przesądzają o zaistnieniu, co warto podkreślić, całkowitej zależności od otoczenia, polegająca na pielęgnacji w zakresie higieny czy karmienia czy przy szeroko pojętej samoobsłudze.

Diagnozę postawioną przez Wojewódzki Zespół (...) o Niepełnosprawności w S., potwierdził dopuszczony dowód z opinii biegłego z zakresu psychiatrii dziecięcej. Biegła M. Ś. potwierdziła występowanie u małoletniej rozpoznanego zespołu (...) podkreślając, że na obecnym etapie rozwoju odwołującej się należy ocenić go jako wysoko funkcjonujący, to jest niepowodujący występowania takich zaburzeń, które powodowałyby konieczność stałej opieki. Z treści przedstawionej przez biegłą opinii wynika, iż wzięła ona pod uwagę okoliczności podawane w wywiadzie medycznym. Biegła odniosła się również do tematu zamieszkania małoletniej w oddzielnym pokoju. Wskazała, że małoletnia nie wymaga zamieszkania w oddzielnym pokoju, aczkolwiek wartym dla jej rozwoju byłoby rozpoczęcie sypianie bez matki w osobnym łóżku. Biegła zgodziła się z wnioskami przedstawionymi przez (...) i (...). Opinia została oparta zarówno na bezpośrednim badaniu, jak i na całości dokumentacji medycznej. Oznacza to, iż biegła w swojej opinii uwzględniła aktualny stan zdrowia małoletniej i przebieg jej schorzeń. Zdaniem Sądu, opinia biegłej charakteryzuje się wszechstronnością, zrozumiałością i brakiem wewnętrznych sprzeczności, jak również wnikliwością w zakresie badania odwołującego się i rozpoznania jej dolegliwości. Wnioski opinii zostały przez biegłą wyciągnięte w sposób logiczny i odpowiedni do wyników przeprowadzonych badań oraz w oparciu o gruntowną analizę dokumentacji medycznej. Stąd też, sporządzona ekspertyza zasługuje, zdaniem Sądu, na przyjęcie za miarodajną dla wydania orzeczenia w sprawie w pełnym zakresie.

Dodać można jedynie, że prawo do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju jest określane przez § 5 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Wskazany przepis mówi, że przy ocenie konieczności korzystania przez osobę zainteresowaną z konieczności korzystania przez dziecko z prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju - bierze się pod uwagę rodzaj niepełnosprawności, w szczególności, czy dziecko porusza się na wózku inwalidzkim, jest leżące, ma znaczne ograniczenia w przyjmowaniu pokarmów i innych czynności fizjologicznych. Małoletnia W. W. jest zaliczona do osób z niepełnosprawnością, natomiast nie jest osobą leżącą ze znacznie ograniczoną możliwością przyjmowania pokarmów. Zebrany materiał dowodowy wprost temu zaprzecza. Wyrażenie „znaczny” w tym kontekście oznacza praktycznie niemożność samodzielnego przyjmowania pokarmów i bycie zdanym na pomoc i wyręczenie przez inną osobę lub opiekuna. Małoletnia nie jest też osobą leżącą, a co najwyżej wycofaną i nieśmiałą. W odwołaniu matka dziewczynki podnosiła, że oddzielny pokój byłby potrzebny dla właściwszego rozwoju dziecka. Jednakże nie jest to kryterium, które bierze się pod uwagę przy orzekaniu o konieczności zamieszkania w oddzielnym pokoju.

Zarzutów do opinii nie przedstawiła strona odwołująca, pomimo zobowiązania sądu z dnia 25 czerwca 2024 r. do ustosunkowania się do doręczonej opinii. Sąd zatem uznał, że strona nie kwestionuje wniosków płynących z powyższej ekspertyzy. Strona odwołująca również nie przedstawiła ostatecznego stanowiska w sprawie, wobec czego stan sprawy w zasadzie był bezsporny.

Tylko na marginesie Sąd wskazuje, że dowód z opinii biegłego podlega szczególnej ocenie, bowiem sąd, nie mając wiadomości specjalnych, może oceniać jedynie logiczność wypowiedzi biegłego. Ocena dowodu z opinii biegłego nie jest dokonywana według kryterium wiarygodności w tym znaczeniu, że nie można „nie dać wiary biegłemu”. Opinia biegłego podlega tak jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c. należy jednak wyróżnić szczególnie dla tego dowodu kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, jakkolwiek opinia biegłych jest oparta na wiadomościach specjalnych, to podlega ona ocenie sądu w oparciu o cały zebrany w sprawie materiał.

Wskazać należy że sąd nie jest zobowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego przekonała strony sporu. Wystarczy zatem, że jest przekonująca dla sądu, który wiążąco ocenia czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16 czerwca 2016 r., sygn. akt VACa 723/15).

Nawet jeżeli strona by podniosła zarzuty do opinii to sama rozbieżność stanowisk pomiędzy lekarzem biegłym sądowym i stroną postepowania nie jest podstawą odrzucenia opinii biegłego jako wiarygodnego materiału dowodowego i dopuszczenia dowodu z kolejnej opinii. Trzeba bowiem zauważyć, że w sprawach toczących się z odwołania od decyzji organów rentowych zawsze występuje rozbieżność stanowisk. Właśnie dlatego sąd powołuje bezstronnego, niezainteresowanego wynikiem postępowania biegłego lekarza odpowiedniej specjalności, którego opinia pozwala wyjaśnić zaistniałe rozbieżności.

Wobec powyższych wniosków płynących z wydanych w sprawie opinii, Sąd nie znalazł podstaw aby podzielić argumenty przytoczone przez stronę odwołującą się. Analiza całości materiału dowodowego pozwoliła uznać, że wsparcie, jakie otrzymuje małoletnia od matki oddziaływania lecznicze, w tym farmakologiczne przynosi wymierne efekty, co uzasadnia konieczność stałego współudziału opiekuna w oddziaływaniach terapeutycznych. Jednocześnie, szeroko przywołane przez przedstawicieli ustawowych zachowania W. W. odbiegające od norm, nie świadczą o tym, iż wymaga on stałej opieki porównywalnej z koniecznością zastępowania małoletniej w podstawowych czynnościach. Zasady doświadczenia życiowego nakazują również przyjąć, że konieczność motywacji do podejmowania określonych aktywności związanych chociażby z utrzymywaniem higieny czy spożywaniem posiłków jest właściwe dla dzieci zdrowych, znajdujących się w normie wiekowej małoletniego.

Na podstawie całości materiału dowodowego Sąd stwierdził, że orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 2 sierpnia 2023 roku, znak (...). (...).(...) jest prawidłowe.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)