Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 17 lipca 2023 r. znak (...) (...) Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. utrzymał w mocy orzeczenie (...) Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 10 maja 2023 r. znak (...) zaliczające D. D. (1) do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności okresowo do 31 maja 2026 r. z symbolem przyczyny niepełnosprawności (...). Uzasadniając zajęte stanowisko organ wskazał, iż adresatka orzeczenia jest osobą o naruszonej sprawności organizmu powodującej w szczególności ograniczenia w możliwości funkcjonowania na poziomie typowym dla osoby z pełną sprawnością a rodzaj i zakres tych ograniczeń powoduje że warunkiem koniecznym dla wyrównania szans jest zapewnienie częściowej pomocy innych osób w celu uczestnictwa w różnych sferach życia. Natomiast nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, wymagającą konieczności opieki, tj. całkowicie zależną od otoczenia. Tym samym nie spełnia przesłanek stopnia znacznego o konieczności nie tylko pomocy, ale i opieki.

D. D. (1) wniosła odwołanie od powyższego orzeczenia domagając się zaliczenia do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności. Wskazała, że ma zdiagnozowany zespół (...) oraz zaburzenia osobowości spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu (...) Jej schorzenia powodują, że jest osoba całkowicie niesamodzielną i w codziennym życiu wymaga stałej opieki i pomocy drugiej osoby.

W odpowiedzi na odwołanie (...) Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wniósł o jego oddalenie wskazując, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane zgodnie ze stanem faktycznym. W uzasadnieniu stanowiska organ przytoczył treść przepisów o orzekaniu o niepełnosprawności i przedstawił argumentację analogiczną do zaprezentowanej w zaskarżonym orzeczeniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. D. (1), urodzona (...) nie pracuje, jest aktualnie studentką (...) Wcześniej studiowała historię ale zakończyła studia po roku. Na Wydział jeździ z mamą D. D. (2), która jest z nią stale obecna. Odwołująca się jest nadwrażliwa na dźwięki i światło, nosi słuchawki wyciszające, sztywno trzyma się schematów. D. D. (1) orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 18.4.2024 r. została uznana za niezdolną do samodzielnej egzystencji do 30.4.2027 r.

Dowód: ocena stanu zdrowia z dnia 10.05.2023 r. k. 130 akt organu; orzeczenie lekarza orzecznika z 7.4.2021 r., k. 132 akt organu także k.56-58; zeznania świadka D. D. (2), k. 63-64.

U D. D. (1) występują znacznie nasilone objawy zespołu (...)z organicznymi zaburzeniami zachowania i emocji. Zespół (...) charakteryzuje się głównie nieprawidłowościami w interakcjach społecznych z powodu trudności w rozpoznawaniu emocji i kontekstu zachowań innych ludzi, nietypowych i wyizolowanych zainteresowaniach oraz zaangażowaniem w powtarzalne zachowania. Zespół (...) zaliczany jest do zaburzeń neurorozwojowych ze spektrum autyzmu ale w odróżnieniu od pacjentów dotkniętych cięższym zaburzeniami autystycznymi, osoby z zespołem (...) wykazują dobrą sprawność intelektualną. D. D. (1) wykazuje duże trudności w funkcjonowaniu rodzinnym i społecznym. Mimo wieloletniej rehabilitacji nasilenie objawów jest tak duże, że nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować. Nie potrafi sama zadbać w sposób wystarczający o swoje bezpieczeństwo i zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb życiowych. Dowód: dokumentacja medyczna k. 86-122 (akt organu); opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii J. K., k. 21-28; zeznania świadka D. D. (2), k. 63-64.

W kwestionariuszu (...)( (...) 2.0) służącym do pomiaru funkcjonowania i niepełnosprawności osób dorosłych w sześciu dziedzinach: funkcje poznawcze, rozumienie i porozumiewanie się; Mobilność; Dbanie o siebie; Utrzymywanie kontaktów z innymi ludźmi; Aktywność życiowa (aktywność w gospodarstwie domowym, praca lub aktywność związane ze szkołą); Uczestniczenie, odwołująca się uzyskała ocenę (skala od 1 do 5, gdzie 1 -oznacza brak trudności, 2-nieznaczna trudność, 3- umiarkowana trudność, 4- znaczna trudność a 5 - oznacza bardzo dużą trudność) 3,97 pkt., co oznacza ogólną trudności w funkcjonowaniu znacznego stopnia. W poszczególnych dziedzinach wynosił 1. Funkcje poznawcze, rozumienie i porozumiewanie się ( komunikacja) - 4, 16; 2.Mobilność - 3,6; 3.Dbanie o siebie - 3,25; 4. Utrzymywanie kontaktów z innymi ludźmi ( dogadywanie się z ludźmi) 5.Aktywność życiowa a. aktywność w gospodarstwie domowym - 3,25 b. praca lub aktywność związane ze szkołą - 4, 5; 6. Uczestniczenie ( udział w społeczeństwie ) — 3,87. Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii J. K., k. 21-28

Zaburzenia psychiczne D. D. (1) mają takie nasilenie, że nie jest ona zdolna do pracy oraz wykazuje brak samodzielności i niemożność w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Mimo dobrej sprawności intelektualnej nie potrafi tego wykorzystać w codziennym funkcjonowaniu. Jest „oderwana od realności ". Nie jest w stanie rozpoznawać zagrożeń w codziennym funkcjonowaniu. Nie rozpoznaje sytuacji społecznych i ich kontekstu. Nie jest w stanie zrozumiale komunikować się z innymi . Wymaga stałej, długotrwałej opieki, pomocy, nadzoru i kontroli w codziennym funkcjonowaniu. Zupełnie nie jest dostosowana do samodzielnego życia. Nie jest w stanie pracować ani załatwiać wszelkich spraw urzędowych. Nie jest zdolna do pracy ani do samodzielnej egzystencji. Nie jest w stanie zaspokajać bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. Dowód: dokumentacja medyczna k. 86-122 (akt organu); opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii J. K., k. 21-28; zeznania świadka D. D. (2), k. 63-64.

Niepełnosprawność D. D. (1) wynika z symbolu (...) i istnieje od urodzenia a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 10.05.2023 roku. Orzeczeniem z 18.04.2024 r. lekarz orzecznik ZUS ustalił, że D. D. (1) jest niezdolna do samodzielnej egzystencji do 30.04.2027 r. Dowód: orzeczenie z 07.04.2021 r. (k. 131-132) oraz k. 56-58.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione. Analiza zebranego materiału dowodowego dała bowiem podstawy do uznania za błędną ocenę stopnia niepełnosprawności odwołującej dokonanej w zaskarżonym orzeczeniu.

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2024 r., poz. 44, dalej jako „ustawa o rehabilitacji”) rozróżnić można trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki. Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4 ust. 1 ustawy). Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2 ustawy). Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu powodującą w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub techniczne (art. 4 ust. 3 ustawy).

Stosownie do art. 5 ust. 1a ustawy o rehabilitacji, niezdolność do samodzielnej egzystencji, ustalona na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest traktowana na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Zgodnie z art. 5a ust 1 ustawy o rehabilitacji

1. Osoby posiadające ważne orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów, niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, o których mowa w art. 62, oraz orzeczenia, o których mowa w art. 5, mogą składać do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności i wskazań, o których mowa w art. 6b ust. 3, dla celów korzystania z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów.

2. W postępowaniu w sprawach, o których mowa w ust. 1, zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności wydaje orzeczenie, w którym:

1) stopień niepełnosprawności określa się na podstawie przedłożonych orzeczeń, o których mowa w ust. 1, zgodnie z przepisami, o których mowa w art. 5 i 62;

2) wskazania, o których mowa w art. 6b ust. 3, ustala się stosownie do naruszonej sprawności organizmu i ograniczeń funkcjonalnych uzasadniających korzystanie z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów.

3. Zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności ma prawo żądać od właściwych organów rentowych udostępnienia kopii orzeczeń, o których mowa w ust. 1, a organy te są obowiązane do ich udostępniania.

W rozpoznawanej sprawie niespornym było, iż wnosząca odwołanie jest osobą niepełnosprawną. Spornym natomiast pozostawał stopień jej niepełnosprawności. D. D. (1) kwestionowała bowiem zaliczenie jej przez (...)Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności wskazując, iż jej stan zdrowia skutkuje stopniem znacznym. Zebrany w sprawie materiał dowodowy dał podstawy do zmiany zaskarżonego orzeczenia w części dotyczącej stopnia niepełnosprawności i daty końcowej. W sprawie ubezpieczonej zostało wydane orzeczenie z 18.04.2024 r. przez lekarza orzecznika ZUS, iż D. D. (1) jest niezdolna do samodzielnej egzystencji do 30.04.2027 r. Orzeczenie to jest prawomocne. Zgodnie z art. 5 ust. 1a ustawy o rehabilitacji zawodowej, niezdolność do samodzielnej egzystencji, ustalona na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest traktowana na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Tożsame wnioski co do stopnia niepełnosprawności D. D. (1) płynęły z opinii sporządzonej przez biegłego z zakresu psychiatrii. Biegły J. K. stanął na stanowisku, że zaburzenia psychiczne D. D. (1) mają takie nasilenie, że nie jest ona zdolna do pracy oraz wykazuje brak samodzielności i niemożność w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Mimo dobrej sprawności intelektualnej nie potrafi tego wykorzystać w codziennym funkcjonowaniu. D. D. (1) nie jest w stanie rozpoznawać zagrożeń w codziennym funkcjonowaniu, nie rozpoznaje sytuacji społecznych i ich kontekstu, a ponadto nie jest w stanie zrozumiale komunikować się z innymi. Zdaniem biegłego D. D. (1) wymaga stałej, długotrwałej opieki, pomocy, nadzoru i kontroli w codziennym funkcjonowaniu, gdyż zupełnie nie jest dostosowana do samodzielnego życia. Nie jest w stanie pracować ani załatwiać wszelkich spraw urzędowych. Nie jest również zdolna do pracy ani do samodzielnej egzystencji. Nie jest w stanie zaspokajać bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Zarzuty do opinii biegłego wniósł organ wskazując, że biegły nieprawidłowo zmienił kwalifikacje symbolu niepełnosprawności na (...) a ponadto, zakwestionował wnioski opinii o zaliczeniu odwołującej do stopnia znacznego, wskazując, że pomoc polegająca na wsparciu, asyście i korygowaniu nie kwalifikuje się pod pojęcie stałej opieki, charakterystycznej dla stopnia znaczonego niepełnosprawności.

Jednak w ocenie Sądu, opinia sporządzona na potrzeby niniejszego postępowania przez biegłego powołanego w sprawie charakteryzuje się zrozumiałością i brakiem wewnętrznych sprzeczności, jak również wnikliwością w zakresie badania strony odwołującej i rozpoznania jej dolegliwości. W rezultacie, całokształt wniosków przedstawionych przez powołanego w sprawie biegłego sądowego odpowiadał na zadane przez Sąd pytania i zawierał logiczny wywód oparty o wszechstronną analizę zgromadzonej dokumentacji medycznej. Biegły w sposób przekonujący uzasadnił swoje stanowisko, przeprowadzając kwestionariusz (...), odnosząc się do obowiązujących przepisów stanowiących podstawę orzekania o stopniach niepełnosprawności oraz wskazując przesłanki medyczne, które legły u podstaw dokonanej przez nich oceny. W konsekwencji, Sąd nie znajdując podstaw do kwestionowania rzetelności oraz wiarygodności, odstąpił od uzupełniania opinii głównej i przyjął wnioski opinii biegłego za własne. Sąd zważył, iż biegły to wysokiej klasy fachowca o wieloletnim doświadczeniu klinicznym oraz wieloletnim doświadczeniu orzeczniczym i specjalności odpowiedniej do dolegliwości wnoszącej odwołanie. Wnioski biegłego korespondują ponadto z zeznaniami świadka D. D. (2) – matki odwołującej oraz orzeczeniem lekarza orzecznika.

Dokonawszy analizy zgromadzonego materiału dowodowego, Sąd stanął na stanowisku, że D. D. (1) nie posiada zdolności do zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. To zaś, w ocenie Sądu, pozwala uznać, że jej stan zdrowia i rozpoznane schorzenia odpowiadają znacznemu stopniowi niepełnosprawności.

Niezależnie od tego, zastosowanie znalazł przepis art. 5 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, zgodnie z którym orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Natomiast zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Czynniki decydujące o stwierdzeniu niezdolności do pracy, określone w art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zostały doprecyzowane w orzecznictwie sądowym. W wyroku z dnia 12 lipca 2012 r. Sąd Najwyższy II UK 329/11, LEX nr 1265567 stwierdził, że „decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.” Niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Już sam fakt uznania przez organ rentowy (wobec brzmienia art. 5 pkt 1 przytoczonej ustawy) D. D. (1) za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji wyczerpuje definicję znacznego stopnia niepełnosprawności. Nadto, szczególnego podkreślenia wymaga, że art. 5 pkt 1 ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych przewiduje jednostronne zrównanie orzeczeń. Oznacza to, że określone orzeczenia organu rentowego są traktowane jak orzeczenia o stopniu niepełnosprawności na mocy komentowanego przepisu i z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Na mocy tego przepisu każda osoba niezdolna do pracy jest osobą niepełnosprawną, a w odniesieniu do osoby całkowicie niedolnej do pracy i niezdolnej do samodzielnej egzystencji – jest ona niepełnosprawna w stopniu znacznym.

Mając na uwadze powyższe i bazując na treści ww. orzeczeń Sąd, na podstawie art. 477(14) § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone orzeczenie, zaliczając D. D. (1) do znacznego stopnia niepełnosprawności okresowo od 10 maja 2023 r. do 31 stycznia 2027 r. z symbolem niepełnosprawności (...).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

23.5.2024 sędzia Joanna Szyjewska-Bagińska