Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 maja 2016 r., znak sprawy 030000/0252/772/2016/RW/00014860, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. zobowiązał płatnika składek ubezpieczenia społecznego – Szkołę Podstawową w K. do zwrotu nienależnie wypłaconego S. W. (1) świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku chorobowego z funduszu wypadkowego za okres od 5 września 2015 r. do 23 kwietnia 2016 r. w kwocie 16.516,08 zł wraz z odsetkami w kwocie 419,71 zł. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że wypłata świadczeń nastąpiła na podstawie zaświadczenia płatnika ZUS Z-3 oraz jego korekty z dnia 12 listopada 2015 r., z których wynikało, że S. W. (1) w ramach stosunku pracy otrzymywała wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie zmienne, premie i inne składniki, premie kwartalne i nagrody roczne. W zaświadczeniu i kolejnych korektach płatnik sumował te pozycje, powielając w poszczególnych kolumnach, co doprowadziło do niezgodnego ze stanem rzeczywistym zawyżenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego. Dopiero korekta z 17 maja 2016 r. pozwoliła na wyliczenie prawidłowej podstawy wymiaru: 994,80 zł, zamiast dotychczasowych 3.130,44 zł. W rezultacie doszło do nienależnej wypłaty świadczeń.

Szkoła Podstawowa w K. wniosła odwołanie od tej decyzji zarzucając jej niezgodność z prawem. W obszernym uzasadnieniu powołała się na dwa rodzaje argumentów. Po pierwsze wskazała na brak zawinienia po własnej stronie, skoro organ rentowy nie kontrolował prawidłowości wpisów w zaświadczeniu Z-3, sam zwracał się o jego korektę, lecz w zakresie innych wpisów, niż te ostatecznie kwestionowane. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na bieżąco nie informował o nieprawidłowościach dotyczących wysokości podstawy wymiaru i rozbieżnościach w druku Z-3, ani nie pouczał księgowej Szkoły o sposobie wypełniania formularza. Zdaniem Szkoły pomyłka w zaświadczeniu miała charakter oczywisty i łatwy do wychwycenia, czego jednak organ rentowy przez kilka miesięcy nie uczynił. ZUS winien wcześniej zebrać materiał dowodowy pozwalający na stwierdzenie, że podstawa wymiaru świadczeń została zawyżona. Po drugie płatnik podniósł, że zwrot nienależnie pobranych świadczeń powinien w pierwszej kolejności nastąpić od ubezpieczonej, która musiała wiedzieć, że otrzymuje znacznie zawyżone zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, tym bardziej, że była zatrudniona na część etatu. Powołując się na orzeczenie Sądu Najwyższego wskazał, że dopiero, gdy brak jest podstaw do żądania zwrotu od osoby ubezpieczonej, można wyprowadzić żądanie wobec płatnika składek.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji (k. 8).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. W. (1) była pracownikiem Szkoły Podstawowej w K. w okresie od dnia 1 września 2013 r. do dnia 31 sierpnia 2015 r., na stanowisku nauczyciela wychowania fizycznego, w wymiarze 8/18 etatu. W dniu 23 czerwca 2015 r. doznała wypadku przy pracy, w związku z czym rozpoczęła okres pobierania zasiłku chorobowego, a następnie świadczenia rehabilitacyjnego.

Niesporne , a nadto świadectwo pracy – k. 35 akt organu rentowego (w załączniku), opinia w sprawie uznania zdarzenia za wypadek przy pracy – k. 29 akt organu rentowego,

Począwszy od dnia 1 września 2015 r. S. W. (2) przysługiwał zasiłek chorobowy za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia. Pismami z dnia 15 września 2015 r. oraz 23 września 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. zobowiązał Szkołę Podstawową w K. do złożenia „Zaświadczenia płatnika składek ZUS Z-3” w związku z wnioskiem S. W. (1) o wypłatę zasiłku chorobowego.

Niesporne , a nadto pisma ZUS z 15 września 2015 r. i 23 września 2015 r. – k. 49-51 akt organu rentowego

Główna księgowa Szkoły Podstawowej w K. J. J. w dniu 1 października 2015 r. wypełniła formularz Zaświadczenia płatnika składek ZUS Z-3. W pozycji nr 11 wypełniła tabelę ze składnikami wynagrodzenia za okresy miesięczne. Musiała uwzględnić, że S. W. (1) otrzymywała wynagrodzenie zasadnicze w stawce miesięcznej 1.006,67 zł, która nie ulegała zmianom oraz premię miesięczną w różnych kwotach.

W kolumnie 6 formularza pt. „Stałe wynagrodzenie zasadnicze i inne składniki stałe w pełnej miesięcznej wysokości określonej w umowie o pracę brutto” J. J. wpisała za każdy miesiąc sumę wynagrodzenia zasadniczego (1.006,67 zł) i premii (różne kwoty od 30,20 zł do 165,80zł). Następnie w kolumnie 7 pt. „Zmienne wynagrodzenie miesięczne brutto – premie i inne składniki przyjmowane w kwocie faktycznej” kwotę 1.006,67 zł za każdy miesiąc. W kolumnie 8 pt. „Zmienne wynagrodzenie miesięczne brutto – wynagrodzenie zasadnicze i inne składniki pomniejszane proporcjonalnie” wpisała poszczególne kwoty premii za każdy miesiąc (od 30,20 zł do 165,80zł).

Główna księgowa wpisała do kolumny 6 wynagrodzenie zasadnicze oraz premię uznając, że premia jest wypłacana stale, co miesiąc, lecz w zmiennej wysokości. Nie wie, dlaczego wpisała do kolumny 7 wynagrodzenie zasadnicze, które w przypadku S. W. (1) w ogóle się nie zmieniało.

Dowód :

- zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3 z dnia 1 października 2015 r. – k. 17-19 akt organu rentowego,

- zeznania świadka J. J. – k. 27-28

W dniu 12 października 2015 r. urzędnik ZUS-u Oddziału w B. w rozmowie telefonicznej z J. J. poprosiła o korektę zaświadczenia ZUS Z-3 w punktach 6 i 7 oraz 11 – co do podstawy wymiaru. Wezwanie telefoniczne zostało ponowione w dniu 28 października 2015 r.

Dowód : notatki urzędowe – k. 31 akt organu rentowego

W dniu 28 października 2015 r. J. J. przygotowała korektę zaświadczenia ZUS Z-3, zmieniając oznaczenia miesięcy w tabeli w punkcie 11. Natomiast sposób wpisania składników wynagrodzenia oraz powielenia w kolumnach 6, 7 i 8 pozostał bez zmiany.

Dowód : korekta zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3 z dnia 28 października 2015 r. – k. 21-23 akt organu rentowego,

W rozmowach telefonicznych z urzędnikiem ZUS J. J. nie otrzymała instrukcji co do sposobu wypełniania druku Z3. Nie zaglądała na stronę internetową ZUS, nie czytała instrukcji dotyczących formularza ZUS Z-3. Na początku maja 2016r. urzędnik ZUS w kolejnej rozmowie z główną księgową Szkoły mówiła, że trzeba natychmiast poprawić zaświadczenie ZUS Z-3, prosząc aby nic nie wpisywać do pozycji 12. Nakazała, aby wpisać w uwagach, że w pkt 11 w pozycji 6 była zsumowana pozycja 7 i 8. Kolumna 6 z pkt 11 miała być nie wypełniona. J. J. uwzględniła te uwagi w korekcie zaświadczenia z dnia 12 maja 2016 r., w której kolumna 6 pozostała bez wpisów, a w kolumnach 7 i 8 wpisano odpowiednio wynagrodzenie zasadnicze i premię, ale bez ich sumowania.

Dowód :

- korekta zaświadczenia płatnika składek ZUS Z-3 z dnia 12 maja 2016 r. – k. 13-15 akt organu rentowego,

- zeznania świadka J. J. – k. 27-28

S. W. (1) wraz z wypłatą zasiłku chorobowego nie otrzymała żądnej decyzji na piśmie, ani żadnego pouczenia. Natomiast otrzymała decyzję o przyznaniu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, pod którą zawarte było pouczenie o tym, że świadczenie nie przysługuje w razie podjęcia pracy zarobkowej lub otrzymania prawa do emerytury lub renty, o czym osoba ubezpieczona ma obowiązek poinformować ZUS.

Dowód :

- dokumentacja zawarta w aktach organu rentowego, w tym decyzja decyzje o przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego z dnia 22 stycznia 2016 r. oraz 28 kwietnia 2016 r.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się niezasadne.

Zgodnie z treścią przepisu art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 963) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Z kolei na mocy art. 84 ust. 2 za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Podstawą do żądania zwrotu świadczenia nienależnego nie od osoby ubezpieczonej, lecz od płatnika składek jest norma art. 84 ust. 6 ustawy, która stanowi, że jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

W sprawie niesporną okolicznością było, że doszło do otrzymania przez ubezpieczoną S. W. (1) zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego w nienależnej wysokości – za cały okres 16.516,08 zł. Natomiast osią sporu była odpowiedzialność płatnika za powstałą sytuację. Odwołująca się od decyzji Szkoła Podstawowa w K. podnosiła, że nie zawiniła powstaniu świadczenia nienależnego, organ rentowy zaniechał prawidłowej kontroli zaświadczenia ZUS Z-3 w trakcie wypłaty świadczeń, a poza tym w pierwszej kolejności organ rentowy winien dochodzić zwrotu od ubezpieczonej.

W przypadku odpowiedzialności płatnika składek na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy systemowej obowiązek zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń plasuje się poza zakresem ubezpieczeniowego pojęcia nienależnie pobranych świadczeń. Sformułowanie "obowiązek zwrotu świadczeń" jest nieprecyzyjne i mylące, gdyż obowiązek płatnika nie polega na "zwrocie świadczeń", lecz w istocie na wyrównaniu szkody wyrządzonej przez spowodowanie wypłacenia przez organ ubezpieczeń społecznych świadczeń nienależnych. Jest to więc odpowiedzialność odszkodowawcza, deliktowa, której podstawą jest wina, obciążająca bezpośrednio płatnika składek lub inny podmiot, a żądanie zwrotu może stanowić przedmiot decyzji organu rentowego, adresowanej wprost do tych podmiotów (por. uchw. SN z 19.10.1988 r., III UZP 33/88, OSNC 1989, Nr 12, poz. 199). Chodzi o świadczenia "przyznane" lub wypłacone bez podstawy prawnej z powodu przekazania przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Na podstawie art. 84 ust. 6 ustawy płatnik składek (pracodawca) może być obciążony zwrotem świadczenia w postaci zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego tylko wówczas, gdy przekazał "dane" stanowiące podstawę przyznania świadczenia organowi rentowemu w formie przewidzianej odpowiednimi przepisami (wyr. SN z 4.8.2009 r., I UK 77/09, L.) oraz gdy były to dane nieprawdziwe (wyr. SN z 3.10.2000 r., II UKN 1/00, OSNAPiUS 2002, Nr 9, poz. 218).

W badanym przypadku przedmiotem sporu były dane dotyczące wynagrodzenia ubezpieczonej S. W. (1), które płatnik ma obowiązek wpisać we właściwej wysokości w zaświadczeniu ZUS Z-3, a które następnie służą organowi rentowemu do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego – tutaj zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia.

Płatnik może się zwolnić od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że dochował należytej staranności przy przekazywaniu danych do ZUS. Przykładowo wykaże, że prawidłowo zastosował przepisy obowiązujące go przy wystawianiu dokumentów lub że opierał się na niebudzących wątpliwości informacjach przekazanych mu przez pracownika.

Płatnik jest jednak odpowiedzialny tak jak za własne działanie lub zaniechanie za działania i zaniechania osób, z których pomocą zobowiązanie wykonuje, jak również osób, którym wykonanie zobowiązania powierza. Zawiniony błąd pracownika (jak tutaj głównej księgowej) będzie zatem obciążał płatnika składek – tak R. S., Odpowiedzialność płatnika składek za nienależnie pobrane świadczenia z ubezpieczeń społecznych, Monitor Prawa Pracy 2016, Nr 5, str. 250.

Zawinienie odwołującej polegało na tym, że główna księgowa wypełniając zaświadczenie ZUS Z-3 powieliła w nim te same składniki wynagrodzenia, przez co podstawa wymiaru zasiłku chorobowego została znacznie zawyżona. Mianowicie w pozycji nr 11 formularza wypełniła tabelę ze składnikami wynagrodzenia o tyle nieprawidłowo, że najpierw w kolumnie 6 formularza pt. „Stałe wynagrodzenie zasadnicze i inne składniki stałe w pełnej miesięcznej wysokości określonej w umowie o pracę brutto” wpisała za każdy miesiąc sumę wynagrodzenia zasadniczego (1.006,67 zł) i premii (różne kwoty od 30,20 zł do 165,80zł) – zamiast wpisać tu jedyny stały składnik wynagrodzenia, czyli wynagrodzenie zasadnicze wynoszące 1.006,67 zł. Następnie w kolumnie 7 pt. „Zmienne wynagrodzenie miesięczne brutto – premie i inne składniki przyjmowane w kwocie faktycznej” główna księgowa po raz kolejny wpisała kwotę 1.006,67 zł za każdy miesiąc, choć ta już została ujęta w kolumnie 6. W kolumnie 8 pt. „Zmienne wynagrodzenie miesięczne brutto – wynagrodzenie zasadnicze i inne składniki pomniejszane proporcjonalnie” wpisała poszczególne kwoty premii za każdy miesiąc (od 30,20 zł do 165,80zł) – i tylko tę kolumnę należy uznać za wypełnioną prawidłowo.

Od szkoły publicznej, która posługuje się fachowym personelem, można wymagać prawidłowego wypełniania formularzy dotyczących wynagrodzenia jej własnych pracowników. Z kolei od osoby zajmującej stanowisko głównego księgowego Szkoła mogła i powinna wymagać znajomości zasad naliczania wynagradzania, a w tym również wiedzy co do tego, które ze składników płacowych mają charakter stały (jak wynagrodzenie zasadnicze według stawki miesięcznej określonej w umowie o pracę) , a które zmienny (premia o charakterze motywacyjnym przyznawana w różnej wysokości w poszczególnych miesiącach). Tabela zawarta w punkcie 11 zaświadczenia ZUS Z-3 w odniesieniu do tak stawianych wymogów jest czytelna, tj. wyraźnie odróżnia stałe i zmienne składniki wynagrodzenia. Z pewnością z tabeli nie wynika, by płatnik miał wpisywać do kolejnych kolumn te same składniki wynagrodzenia, powielając je i niepotrzebnie sumując.

Główna księgowa płatnika posłużyła się zupełnie nieuprawnionym i błędnym rozumowaniem, że „premia jest wypłacana stale, co miesiąc, lecz w zmiennej wysokości”. Nie potrafiła przy tym wyjaśnić w zeznaniach składanych przed Sądem, dlaczego wpisała do kolumny 7 wynagrodzenie zasadnicze, które w przypadku S. W. (1) w ogóle się nie zmieniało.

Zgodnie z prawidłowym tokiem czynności wymaganych od płatnika J. J. winna wpisać do kolumny 6 tabeli stałe wynagrodzenie zasadnicze, które S. W. (1) otrzymywała niezmiennie w stawce miesięcznej 1.006,67 zł, a do kolumny 8 – jedynie premię w zmiennej wysokości stosownie do poszczególnego miesiąca.

Odwołująca niezasadnie powołała się na zawinienie organu rentowego. Nie można bowiem uznać za błąd organu rentowego tego, że wyliczył podstawę wymiaru świadczeń uwzględniają wszystkie składniki płacowe wpisane do zaświadczenia ZUS Z-3. Taka jest bowiem funkcja tego dokumentu, by organ rentowy mógł oprzeć się na informacjach od pracodawcy, bez potrzeby prowadzenia dochodzenia co do wysokości poszczególnych składników wynagrodzenia pracownika. Organ rentowy działa w tym zakresie na zasadzie zaufania do płatnika, posługującego się własnymi służbami kadrowo – płacowymi. Wbrew twierdzeniu odwołującej, błąd wcale nie miał charakteru oczywistego. Trudno bowiem wymagać, by urzędnik ZUS-u domyślił się, że w kolumnach 6 i 7 znalazło się dwukrotnie wynagrodzenie zasadnicze, przy czym w punkcie 6 dodatkowo powiększone o premię, która przecież nie należy do stałych składników wynagrodzenia. Organ rentowy na etapie wyliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, nie ma przecież wiedzy, czy pracownik ma stawkę osobistego zaszeregowania określono w kwocie miesięcznej, czy w godzinowej (wówczas może być różna w poszczególnych miesiącach). W tym wypadku w zaświadczeniu ZUS Z-3 znalazły się informacje nieprawdziwe (trzy zamiast dwóch składników płacy). Gdyby za tokiem rozumowania odwołującej wymagać od organu rentowego z urzędu natychmiastowego wychwytywania tego typu błędów, to wówczas regulacja art. 84 ust. 6 ustawy systemowej byłaby w istocie martwa.

Druga część argumentacji odwołania wskazywała, że na podstawie art. 84 ust. 6 obowiązek zwrotu nienależnych świadczeń obciąża płatnika składek, lecz tylko wówczas, gdy nie ma podstaw do żądania zwrotu bezpośrednio od osoby, której te świadczenia wypłacono; gdy nie można uznać, że pobrała je nienależnie w rozumieniu art. 84 ust. 2 tej ustawy (wyr. SN z 17.1.2012 r., I UK 194/11, L.) i zobowiązana byłaby do ich zwrotu w myśl zasad wynikających z art. 84 ust. 1 i 2 tej ustawy (wyr. SN z 6.8.2013 r., II UK 11/13, L.).

W tym przypadku Sąd stwierdził, że nie było podstaw do dochodzenia nienależnie pobranych kwot od samej ubezpieczonej.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy systemowej osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy) oraz świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej). Art. 84 ust. 2 ustawy systemowej nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej (art. 84 ust. 5 tej ustawy). Kwestię zwrotu świadczeń z ubezpieczenia chorobowego normuje art. 66 ust. 2 powołanej wcześniej ustawy zasiłkowej. W myśl wymienionego przepisu, jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy (wykonywania pracy zarobkowej, spowodowania niezdolności do pracy przez samego ubezpieczonego w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądu albo nadużycia alkoholu, niestawienia się u lekarza orzecznika ZUS lub ustalenia przez tego lekarza wcześniejszej daty ustania niezdolności badanego do pracy) wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięte w drodze egzekucji administracyjnej. W ocenie sądu powołany przepis nie wyłącza, w przypadku świadczeń wypłaconych w innych okolicznościach niż określone w art. 15 – 17 i 59 ustawy, stosowania art. 84 ust. 2 ustawy systemowej. Norma art. 66 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa reguluje w przypadku takich świadczeń jedynie sposób ich dochodzenia, zaś zawarte w nim sformułowanie „świadczenie pobrane nienależnie”, nakazuje odnieść się do definicji określonej w art. 84 ust. 2 ustawy systemowej.

O nienależnie pobranych świadczeniach można więc mówić w dwóch sytuacjach: gdy zostały one wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania lub gdy zostały one przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Na tle dokonanych ustaleń faktycznych nie sposób uznać było, iż ubezpieczona S. W. (1) wprowadziła świadomie w błąd organ rentowy dochodząc zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, skoro jej kontakt z organem ograniczył się do złożenia wniosku o wypłatę.

Rozważyć zatem należało, czy nie zaistniała przesłanka określona w art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej – okoliczność uzasadniająca ustanie prawa do świadczenia w przypadku osoby pouczonej o braku tego prawa.

Z akt zasiłkowych wynika, iż S. W. (1) nie otrzymała żadnego pouczenia w zakresie przesłanek wyłączających prawo do zasiłku chorobowego. Natomiast w pouczeniu dotyczącym świadczenia rehabilitacyjnego mowa była jedynie o tym, że świadczenie nie przysługuje w razie podjęcia pracy zarobkowej lub otrzymania prawa do emerytury lub renty, o czym osoba ubezpieczona ma obowiązek poinformować ZUS. Nie otrzymała żadnego pouczenia o konieczności zgłoszenia wątpliwości dotyczących podstawy wymiaru świadczenia.

Niemniej trudno wymagać od pracownika zgłoszenia takich wątpliwości, skoro sporne świadczenia przysługiwały za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, kiedy S. W. (1) nie miała już żadnego kontaktu z pracodawcą (mieszka w województwie (...)) i nie brała żadnego udziału w gromadzeniu danych potrzebnych do zaświadczenia ZUS Z-3, o czym zeznała świadek J. J.. Poza tym pracownik może nie mieć wiedzy o sposobie wyliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego, tym bardziej że regulacja na temat w ustawie z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. 2014. 159 ) jest relatywnie skomplikowana.

Nawet jednak gdyby uznać inaczej, to sam brak pouczenia ubezpieczonej o obowiązku zwrotu świadczenia jest jednak wystarczającą przesłanką dla braku obowiązku zwrotu świadczenia nienależnego.

Unormowanie art. 84 ust. 2 ustawy systemowej wskazuje, iż obowiązek zwrotu świadczeń powiązany jest ze złą wolą świadczeniobiorcy. Świadczenie podlega zwrotowi, gdy ten kto je przyjmuje wie, że nie ma do niego prawa, ponieważ został o tym pouczony lub wprowadza świadomie w błąd organ rentowy. Ograniczenie obowiązku zwrotu świadczeń do osób przyjmujących je w złej wierze, nakazuje przyjęcie, iż dla uznania świadczenia za nienależnie pobrane w sytuacji określonej w art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej niezbędne jest, by ubezpieczona wiedziała o wystąpieniu negatywnej przesłanki prawa do świadczenia (o której był pouczona) w dacie jego uzyskania. Brak takiej wiedzy po stronie świadczeniobiorcy w dacie wypłaty świadczenia oznacza, iż przyjmuje on to świadczenie w dobrej wierze w przekonaniu, że ma do niego prawo. Uznanie świadczenia za nienależne w warunkach określonych w art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest więc niemożliwe w sytuacji, gdy w dacie wypłaty świadczenia negatywna przesłanka prawa do niego jeszcze nie występowała – tak jak w tym przypadku. Takie stanowisko znajduje poparcie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009r., I UK 174/09, LEX nr 585709, w którym sąd ów stwierdził, że wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, a podstawowym warunkiem uznania, że wypłacone świadczenie podlega zwrotowi w myśl art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej jest, po pierwsze, brak prawa do świadczenia oraz, po drugie, świadomość tego osoby przyjmującej to świadczenie płynące ze stosownego pouczenia, przy czym obie te przesłanki wystąpić muszą w trakcie pobierania świadczenia, a nie po zaprzestaniu jego wypłaty.

Skoro nie było przesłanek do dochodzenia zwrotu świadczenia wprost od ubezpieczonej, to organ miał podstawę do uruchomienia subsydiarnej odpowiedzialności płatnika. Płatnikowi natomiast pozostaje do rozważenia podniesienie roszczeń o charakterze regresowym na podstawie przepisów prawa cywilnego.

Mając na uwadze wszystko powyższe sąd w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

ZARZĄDZENIE

1. (...)

2. (...)

3. (...)

28.02.2017