Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 4 kwietnia 2024 r. znak (...) (...) Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. utrzymał w mocy orzeczenie (...) Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 16 stycznia 2024 r. znak (...) o niezaliczeniu B. K. do osób niepełnosprawnych. Organ wskazał, że na podstawie oceny stanu zdrowia dokonanej po przeprowadzeniu wywiadu przez lekarza specjalistę psychiatrę oraz dokumentacji z leczenia, a także oceny psychologicznej sporządzonej przez psychologa, małoletni B. K. nie kwalifikuje się do zaliczenia do osób niepełnosprawnych. Stwierdzono, że B. K. nie wymaga konieczności sprawowania opieki i pielęgnacji w zakresie przewyższającym opiekę i pielęgnację właściwą dla wieku.

Odwołanie od tego orzeczenia wniosła, reprezentująca małoletniego przedstawicielka ustawowa, kwestionując ustalenia poczynione przez Zespoły oraz argumentując, że z uwagi na występujące u małoletniego trudności oraz zdiagnozowany autyzm atypowy wymaga on pomocy osób trzecich w codziennych czynnościach. W ocenie strony odwołującej powyższe, przesądza o konieczności zapewnienia małoletniemu stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Wniosła o orzeczenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

W odpowiedzi na odwołanie (...) Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wniósł o jego oddalenie w całości, wywodząc jak w zaskarżonym orzeczeniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. K. urodził się (...) Ma obecnie (...)lat.

Niesporne.

B. K. do 2020 roku miał przyznane orzeczenie o niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim. Z relacji matki wynika, że małoletni ma trudności z regulacją emocji. W obszarze relacji rówieśniczych trzyma się na uboczu. Badany utrzymywał przy badaniu logiczny kontakt werbalny i niewerbalny. Mowa artykulacyjnie niewyraźna.

Do szkoły przyprowadza i odbiera małoletniego mama. Pomimo tego, że koledzy w szkole mu dokuczają ma coraz lepsze relacje z rówieśnikami. Na sprawia większych problemów wychowawczych. Jest aktywny społecznie, angażuje się w projekty szkolne i prace Samorządu Uczniowskiego. Podczas lekcji pracuje samodzielnie. Nie ma większych problemów w nauce. Jest przygotowany do zajęć. Czasem wymaga pomocy i instruktażu nauczyciela.

B. K. jest osobą niepełnosprawną z powodu rozpoznanych u niego zaburzeń psychicznych pod postacią autyzmu atypowego i upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim. Małoletni funkcjonuje poniżej możliwości zdrowego rówieśnika. Wymaga leczenia psychiatrycznego, dojeżdżania do lekarza na duże odległości. W ocenie biegłej psychiatry B. K. należy zaliczyć do osób niepełnosprawnych z kodem (...) do 25 stycznia 2026 r. Wymaga stałego współudziału opiekuna w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji. Nie wymaga opieki. Nie ma konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze i pomoce techniczne. Powinien korzystać z systemu środowiskowego wsparcia.

Dowód : dokumentacja medyczna – k. 149-166 akt organu, diagnoza i orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – k. 14-31, opinia biegłej sądowej z zakresu psychiatrii dziecięcej – k. 46-48.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest regulowane przez ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.) oraz wykonujące ją rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328) i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. Nr 17, poz. 162).

Zgodnie z art. 4a ust. 1 wyżej wskazanej ustawy, osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Szczegółowe zasady ustalania niepełnosprawności u osób poniżej 16 roku życia zostały określone we wskazanym wyżej rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Zgodnie z § 1 rozporządzenia, oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia, zwanej dalej „dzieckiem”, dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

§ 2 stanowi natomiast, że do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą:

1) wady wrodzone i schorzenia o różnej etiologii prowadzące do niedowładów, porażenia kończyn lub zmian w narządzie ruchu, upośledzające w znacznym stopniu zdolność chwytną rąk lub utrudniające samodzielne poruszanie się,

2) wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego,

3) upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym,

4) psychozy i zespoły psychotyczne,

5) całościowe zaburzenia rozwojowe powodujące znaczne zaburzenia interakcji społecznych lub komunikacji werbalnej oraz nasilone stereotypie zachowań, zainteresowań i aktywności,

6) padaczka z częstymi napadami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi,

7) nowotwory złośliwe i choroby rozrostowe układu krwiotwórczego do 5 lat od zakończenia leczenia,

8) wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące znaczne ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 5/25 lub 0,2 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi, lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni,

9) głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu niepoprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę:

1) rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu,

2) sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu,

3) możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji.

W § 1 rozporządzenia ustawodawca określił zatem dwa typy kryteriów, które alternatywnie mogą decydować o uznaniu dziecka za niepełnosprawne: niezdolność do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku bądź znaczne zaburzenie funkcjonowania organizmu, wymagające systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem. Wystarczy, iż w stosunku do osoby mającej zostać uznaną za niepełnosprawną zajdą okoliczności wymienione w jednym spośród dwóch powyższych przypadków.

Odmawiając uznania małoletniego B. K. za osobę niepełnosprawną, (...) Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. uznał, że nie spełnia on żadnego z tych kryteriów.

Strona odwołująca się domagała się natomiast uznania, że B. K. spełnia oba kryteria, przy czym pierwsze z ww. kryteriów należy uznać za kwalifikowane. Każda osoba niepełnosprawna poniżej 16 roku życia będzie wymagać konieczność stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Nie każda z tych osób będzie natomiast wymagać konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

W niniejszej sprawie sporną była niepełnosprawność małoletniego. Ze względu na niejednorodne stanowisko stron, Sąd postanowił dopuścić dowód z opinii biegłej sądowej z zakresu psychiatrii dziecięcej, a zatem biegłego o specjalności adekwatnej do oceny schorzeń małoletniego.

Z opinii biegłej sądowej z zakresu psychiatrii dziecięcej M. G. wynika, że zaburzenia rozwoju w postaci autyzmu atypowego, upośledzają w istotny sposób jego sprawność. Biegła wskazała przy tym, że objawy rozpoznawanego u małoletniego autyzmu atypowego nie są na tyle wyraźnie zaznaczone, aby czyniły go niezdolnym do samodzielnej egzystencji – jest samodzielny w zakresie samoobsługi, potrafi funkcjonować w grupie rówieśniczej, jest sprawny motorycznie. Wymaga pomocy opiekuna w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji. Nie ma konieczności stałej lub długotrwałej opieki w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Stanowisko biegłej jest jasne, pełne, spójne i należycie umotywowane. Powyższe, przy uwzględnieniu nadto, iż biegła to wysokiej klasy fachowiec o wieloletnim doświadczeniu zawodowym, także klinicznym oraz doświadczeniu orzeczniczym, nakazywało uznanie wniosków opinii za rzetelne i wiarygodne, a w konsekwencji podzielenie ich. Stan kliniczny opisany przez biegłą czyni przekonującymi twierdzenia, iż małoletni wymaga zarówno pomocy w edukacji (z uwagi na zachowania dezorganizujące proces uczenia, zaburzenia koncentracji) jak i pomocy i opieki w leczeniu farmakologicznym i rehabilitacji (oddziaływaniach behawioralnych) w stopniu przewyższającym potrzeby innych dzieci w podobnym wieku. Niemniej jednak występujące u odwołującego zaburzenia nie czynią go niezdolnym do samodzielnej egzystencji, samoobsługi i zaspokajania podstawowych życiowych potrzeb. Po analizie dokumentacji medycznej oraz opinii biegłej, Sąd przyjął te ustalenia za własne.

Opinia biegłej nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Wymaga podkreślenia, iż udzielany małoletniemu zakres pomocy (ten, którego, jak wskazała biegła, odwołujący wymaga, a nie ten, który otrzymuje od matki) nie może być utożsamiany ze stałą lub długotrwałą pomocą innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, to jest wskazaniem, którego przyjęcia domagała się przedstawicielka ustawowa odwołującego. Dla uznania, że wskazanie to ma miejsce, niezbędnym jest nie tylko, by występowało ograniczenie w samodzielnym funkcjonowaniu, ale by było ono znaczne. Jeżeli odwołać się znów do definicji ustawowej z art. 4a przewidującej pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych lub całkowitą opiekę, uznać należy, iż znaczne ograniczenie zdolności do samodzielnej egzystencji zachodzi, gdy dziecko wymaga roztoczenia całkowitej opieki lub tak dużego zakresu pomocy, który zbliża się do opieki. Chodzi o sytuacje, gdy stan zdrowia dziecka wymaga całodobowego wsparcia w samoobsłudze, poruszaniu czy komunikowaniu, bez którego małoletni nie może być aktywnym na żadnych polach. Nie zasługują w ocenie Sądu na aprobatę zarzuty podnoszone przez matkę małoletniego, która w toku procesu podkreślała, że odwołujący wymaga stałej opieki i pomocy oraz stałego nadzoru.

Z ustaleń poczynionych przez Sąd wynika, że B. K. jest w stanie w podlegającym ocenie sądu okresie samodzielnie ubrać się, umyć, zjeść posiłek, uczestniczyć w zajęciach w szkole, trudno zatem przyjąć, by występujące u niego ograniczenia w samodzielnym funkcjonowaniu (bez wątpienia istniejące) miały charakter znaczny. Istotnie, jak wskazywała biegła z zakresu psychiatrii, trudności małoletniego pojawiające się w szczególności w sferze komunikacji, czynią go osobą niepełnosprawną, wymagającą współudziału opiekuna w procesie leczenia oraz edukacji, niemniej jednak nie przesądzają o konieczności zapewnienia mu stałej lub długotrwałej opieki w rozumieniu przepisów o orzekaniu o niepełnosprawności. Z przedłożonej przez przedstawicielkę ustawową opinii o funkcjonowaniu małoletniego w szkole wynika, że mimo niestabilności emocjonalnej, potrafi on komunikować swoje myśli, ma szeroki zasób słownictwa i wiedzy, a także podejmuje próby przyswajania sobie zachowań właściwych dla grupy rówieśniczej i stara się odnajdywać w grupie rówieśniczej. Wszystko powyższe świadczy o trafności oceny dokonanej przez biegłą.

Zdaniem Sądu, opinia sporządzona przez biegłą charakteryzuje się wszechstronnością, zrozumiałością i brakiem wewnętrznych sprzeczności, jak również wnikliwością w zakresie badania odwołującego i rozpoznania dolegliwości. Wnioski opinii zostały wyciągnięte w sposób logiczny i odpowiedni do wyników przeprowadzonego badania oraz w oparciu o gruntowną analizę dostępnej dokumentacji medycznej. Stąd też, sporządzona ekspertyza zasługuje na przyjęcie za miarodajne dla wydania orzeczenia w sprawie w pełnym zakresie.

Sąd przyjął za miarodajne dla poczynienia ustaleń faktycznych w sprawie również dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, przede wszystkim w aktach organu rentowego nie znajdując podstaw do ich zakwestionowania. Rzetelności ich sporządzenia żadna ze stron nie kwestionowała, Sąd również nie znalazł podstaw do odmówienia im mocy dowodowej.

Na podstawie całości materiału dowodowego Sąd stwierdził, że orzeczenie (...) Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z dnia 4 kwietnia 2024r., znak: (...) w przedmiocie uznania odwołującego za osobę niepełnosprawną, wymagającą konieczności współudziału opiekuna na co dzień w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, jest nieprawidłowe i zaliczył małoletniego B. K. do osób niepełnosprawnych z symbolem niepełnosprawności (...), od dnia 22 grudnia 2023 r. do 25 stycznia 2026 r. Wszystkie powyżej przedstawione okoliczności prowadzą do wniosku, że małoletni nie spełnia określonych przesłanek do uznania, że jest osobą o znacznie ograniczonej możliwości do samodzielnej egzystencji, wymagającą konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby. Wskazano na potrzebę korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe i inne placówki, a nadto konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)