Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z 19 marca 2024 r., znak: ON. (...).1. (...).2023.EH, Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. utrzymał w mocy orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. z 6 grudnia 2023 r., którym zaliczono A. C. do lekkiego stopnia niepełnosprawności z symbolem 05 – R (schorzenia narządu ruchu), okresowo do 31 grudnia 2026 r. W uzasadnieniu organ podkreślił, iż odwołująca ma naruszoną sprawność organizmu z powodu schorzeń o symbolu 05-R, które w całości wypełniły obraz zaburzenia funkcji organizmu oraz ograniczeń w wykonywaniu czynności życiowych, a orzeczenie wydaje się na okres do 31 grudnia 2026 r. Organ argumentował, że odwołująca ma utrudnienia w codziennym funkcjonowaniu, ale jest zdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, samodzielne poruszanie i komunikowanie, może wykonywać czynności gospodarstwa domowego i uczestniczyć w życiu społecznym. W ocenie organu powyższe potwierdza to, że A. C. spełnia przesłanki zaliczenia do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

A. C. wniosła odwołanie od tego orzeczenia, domagając się zaliczenia do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Zdaniem odwołującej zaskarżone orzeczenie nie odzwierciedla jej faktycznego stanu zdrowia, który nie uległ poprawie, a wręcz się pogorszył. Nadto, podniosła, że we wcześniejszych latach miała przyznany stopień umiarkowany niepełnosprawności (orzeczenia z 2018, 2020 i 2021 roku).

W odpowiedzi na odwołanie Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wskazał, że nie znalazł podstaw do zmiany lub uchylenia decyzji w zakresie stopnia niepełnosprawności i wniósł o oddalenie odwołania wskazując, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane zgodnie ze stanem faktycznym. W uzasadnieniu stanowiska organ przedstawił argumentację analogiczną do zaprezentowanej w zaskarżonym orzeczeniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. C., urodzona (...), ma 58 lat. Posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe, wyuczony zawód sprzedawca. Początkowo pracowała jako sprzedawca, następnie jako opiekunka osób starszych.

Niesporne , nadto dowód: wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności – k. 83-83v. akt organu, ocena zawodowa – k. 105-105v akt organu.

U A. C. występują okresowe bóle kręgosłupa lędźwiowo - krzyżowego. W 2005 r. przebyła leczenie operacyjne – usunięcie dysku na poziomie L5/S1.

Nie stwierdza się w A. C. odchyleń w zakresie nerwów czaszkowych. Kończyny górne i dolne o prawidłowym wyglądzie, sile i napięciu mięśniowym. Odruchy głębokie żywe, symetryczne, bez odruchów patologicznych. Czucie jest nieznacznie osłabione w kończynie dolnej lewej. Występuje chód utykający na kończynę dolną lewą. Kręgosłup z wygładzoną krzywizną szyjną i lędźwiową, z ograniczoną ruchomością w odcinku lędźwiowym. Występuje bolesność uciskowa na poziomie C2/C3. Objaw L.’a obustronnie ujemny. Chód lekko utykający na kończynę dolną lewą. Próba R. ujemna. Ruchomość w stawach w granicach prawidłowych. Siła mięśniowa jest prawidłowa. Chwytność rąk jest zachowana. Nie występują neurologiczne objawy ubytkowe.

Schorzenia narządu ruchu czynią A. C. osobą niepełnosprawną w stopniu lekkim. Niepełnosprawność spowodowana jest zmianami zwyrodnieniowo -dyskopatycznymi kręgosłupa lędźwiowo - krzyżowego. Powyższe zmiany nie powodują upośledzenia funkcji narządu ruchu. Niepełnosprawność w stopniu lekkim ma charakter okresowy, do 31 grudnia 2026 r.

Dowód : dokumentacja medyczna – k. 48-51, k. 61 oraz w aktach organu, opinia biegłych z zakresu ortopedii H. M. i neurologii T. P. – k. 27-28 wraz z opinią uzupełniającą – k. 64.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na materiał dowodowy w niniejszej sprawie złożyła się dokumentacja dotycząca odwołującej się, w tym również dokumentacja medyczna zawarta w aktach sprawy oraz w aktach organu, której prawdziwości i rzetelności żadna ze stron nie kwestionowała.

Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest regulowane przez ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 100) oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U. z 2021 r. poz. 857).

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych rozróżnić można trzy stopnie niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany i lekki.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4 ust. 1 ustawy).

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2 ustawy).

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (art. 4 ust. 3 ustawy).

Standardy w zakresie kwalifikowania do poszczególnych stopni niepełnosprawności uregulowane zostały w przywołanym rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Wyżej wymienione rozporządzenie precyzuje pojęcia użyte przez ustawodawcę, i tak w zakresie kwalifikowania do znacznego stopnia niepełnosprawności, niezdolność do pracy oznacza całkowitą niezdolność do pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu (§ 29 ust. 1 pkt 1), konieczność sprawowania opieki - całkowitą zależność od otoczenia polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem (§ 29 ust. 1 pkt 2), konieczność udzielania pomocy, w tym pomocy w pełnieniu ról społecznych – zależność od otoczenia wymagającą wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych (§ 29 ust. 1 pkt 3). Natomiast w zakresie kwalifikowania do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, czasowa pomoc w pełnieniu ról społecznych oznacza konieczność udzielania pomocy (zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych) w okresach wynikających ze stanu zdrowia (§ 30 ust. 1 pkt 1), a częściowa pomoc w pełnieniu ról społecznych oznacza wystąpienie co najmniej jednej okoliczności wskazanej powyżej (§ 30 ust. 1pkt 2).

W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostawało, iż wnosząca odwołanie jest osobą niepełnosprawną. Spór dotyczył stopnia niepełnosprawności. A. C. kwestionowała zaliczenie jej do lekkiego stopnia niepełnosprawności, domagając się orzeczenia umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

W celu zweryfikowania stanowisk stron Sąd zasięgnął wiadomości specjalnych, dopuszczając dowód opinii biegłego sądowego z zakresu ortopedii H. M. oraz z zakresu neurologii T. P., to jest specjalności odpowiedniej do schorzeń odwołującej i podnoszonych przez nią dolegliwości.

Poddawszy analizie dostępną dokumentację medyczną odwołującej i po jej badaniu, biegli z zakresu ortopedii i neurologii stwierdzili w sposób jednoznaczny, że rozpoznane u odwołującej schorzenia narządu ruchu aktualnie skutkują uznaniem jej za osobę niepełnosprawną w stopniu lekkim okresowo do 31 grudnia 2026 r. U podstaw tak postawionych wniosków legło rozpoznanie u niej zmian zwyrodnieniowo -dyskopatycznych kręgosłupa lędźwiowo - krzyżowego. Biegli uzasadnili swoje stanowisko tym, że podczas badania lekarskiego nie stwierdzono objawów zespołu bólowego kręgosłupa, ani neurologicznych objawów ubytkowych, a w konsekwencji nie stwierdzono u niej upośledzenia funkcji narządu ruchu, dającego podstawę do orzeczenia wyższego stopnia niepełnosprawności. Biegli podzielili stanowisko organu co do oceny stopnia niepełnosprawności A. C.. Biegli nie negowali przy tym faktu, że u odwołującej (jak wynikało z wywiadu z nią) występują okresowe bóle kręgosłupa lędźwiowo - krzyżowego.

Do tak sformułowanych wniosków opinii zarzuty wniosła odwołująca. Opinii zarzuciła, że nie odzwierciedla ona jej rzeczywistego stanu zdrowia oraz nie uwzględnia występujących u niej ograniczeń. Powołała się na fakt, że została zakwalifikowana do leczenia operacyjnego, jednak nie zdecydowała się na zoperowanie. Wskazała, iż z dokumentacji medycznej wynika, że jest ona pacjentką z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa L – S i posiada znacznie ograniczoną mobilność rejonie lędźwiowym kręgosłupa wymaga dalszej usprawniającej rehabilitacji.

Biegli w opinii uzupełniającej podtrzymali swoje stanowisko, także po zapoznaniu się z dodatkową dokumentacją medyczną (MR kręgosłupa lędźwiowo- krzyżowego z 15.04.2025 r.), wskazując, że badanie MR wykazało wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa krzyżowo – lędźwiowego, stan po transpedikularnej stabilizacji na poziomie L5/S1 oraz naczyniak L1. Biegli wskazali, że badanie to potwierdza rozpoznanie ustalone przez biegłych zawarte w opinii głównej. Ponieważ jednak podczas badania w styczniu 2025 r. biegli nie stwierdzili u odwołującej występowania objawów zespołu bólowego kręgosłupa, podrażnienia korzeni nerwowych, nie stwierdzili upośledzenia funkcji stawów górnych ani dolnych, to brak jest podstaw do stwierdzenia u odwołującej niepełnosprawności w wyższym stopniu niż lekki.

Należy tez zwrócić uwagę na fakt, że zaskarżone orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. datuje się na 19 marca 2024 r., a poprzedzające je orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. na dzień 6 grudnia 2023 r., a więc 1,5 roku przed badaniem MR kręgosłupa z 15 kwietnia 2025 r. Należy pamiętać, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada oceny prawidłowości decyzji według stanu istniejącego w dacie jej wydania. Mimo, że sąd ubezpieczeń społecznych rozpoznaje sprawę merytorycznie na nowo, to jednak jako organ kontrolny wobec organu rentowego ma obowiązek odniesienia się do stanu rzeczy istniejącego w dacie wydania decyzji. Z tej przyczyny obowiązująca w "klasycznym" procesie cywilnym reguła wyrażona w art. 316 § 1 k.p.c., zgodnie z którą sąd bierze pod uwagę stan rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy, doznaje wyjątku w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, ze względu na jego szczególny, odwoławczy charakter (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2014 r., II UK 76/14, LEX nr 1777882).

Opinie sporządzone przez biegłych należało ocenić jako rzetelne, miarodajne. Ich wnioski zostały oparte na dostępnej dokumentacji medycznej oraz w oparciu o bezpośrednie badanie odwołującej, zostały w sposób właściwy umotywowane. Sąd zważył, iż biegli to wysokiej klasy fachowcy o wieloletnim doświadczeniu klinicznym oraz wieloletnim doświadczeniu orzeczniczym i specjalnościach odpowiednich do dolegliwości wnoszącego odwołanie.

Zarzuty podnoszone przez odwołującą w istocie stanowiły głównie polemikę ze stanowiskiem biegłych, opartą jedynie na własnej ocenie dolegliwości. Biegli w sposób przekonujący uzasadnili jednak swoje stanowisko odnosząc się do obowiązujących przepisów stanowiących podstawę orzekania o stopniach niepełnosprawności oraz wskazując przesłanki medyczne, które legły u podstaw dokonanej przez nich oceny.

Należy wskazać, że sam fakt występowania zwyrodnień kręgosłupa (niesporny w niniejszej sprawie) nie jest wystarczający dla oceny, że sposób funkcjonowania odwołującej czyni ją niezdolną do pracy, czy też zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej albo że wymaga ona częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. W ocenie prawidłowości zakwalifikowania do danego stopnia niepełnosprawności istotny jest nie tyle fakt występowania danego schorzenia, lecz skutki, jakie schorzenie to wywołuje dla całokształtu funkcjonowania danej osoby.

Postępowanie sądowe także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych rządzi się określonymi regułami. Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne. Odwołująca nie wykazała – czy to poprzez stosowną dokumentację medyczną, czy to poprzez zeznania własne oraz innych osób – aby jej stan zdrowia kwalifikował ją do wyższego niż lekki stopnia niepełnosprawności.

Sam fakt, że w przeszłości w stosunku do odwołującej był orzekany umiarkowany stopień niepełnosprawności, nie jest wystarczającą przesłanką, by i aktualnie został on orzeczony. Każdorazowo był on zresztą orzekany jedynie okresowo (w 2018 i 2021 r.). Nie stwierdzono, by były podstawy do stałego orzeczenia go, a zatem istniały podstawy do stwierdzenia, że w przyszłości stan funkcjonowania odwołującej ulegnie poprawie. Przy każdym kolejnym wniosku o ustalenie stopnia niepełnosprawności stan zdrowia i funkcjonowania danej osoby podlega na nowo analizie w kontekście spełnienia przesłanek o zaliczeniu określonego stopnia do stopnia niepełnosprawności.

Reasumując, należy wskazać, że analiza zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego dała podstawy do przyjęcia, iż u A. C. występuje naruszona sprawność organizmu powodująca w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne, a zatem, że stopień jej niepełnosprawności jest aktualnie lekki.

Na marginesie należy tylko wskazać, że zgodnie z § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności - w przypadku zmiany stanu zdrowia osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności może wystąpić z wnioskiem, o którym mowa w § 6 ust. 1, o wydanie orzeczenia o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia. Jeżeli zatem nastąpi pogorszenie stanu zdrowia odwołującej, będzie miała ona prawo wystąpić do organu o ponowne ustalenie stopnia jego niepełnosprawności.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

1.  (...),

2.  (...),

3.  (...),

4.  (...).

30.10.2025 r.