Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 15 lutego 2021 r. (...) do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w S. zaliczył W. R. do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe. Ponadto ustalił, że W. R. nie spełnia przesłanek określonych w art. 8 ust. 3a pkt 1 Prawa o ruchu drogowym.

Orzeczeniem z 24 marca 2021 r. znak ON. (...).1.289.2021.A., wydanym na skutek odwołania W. R., Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności w S. uchylił zaskarżone orzeczenie w części i orzekł, że znaczny stopień niepełnosprawności przyznaje okresowo do 30 listopada 2022 r. oraz stwierdził, że odwołujący się spełnia przesłanki do otrzymania tzw. karty parkingowej. W uzasadnieniu powołał się na dokumenty zawarte w aktach rentowych oraz wyniki badań wnioskodawcy. Podkreślił, że stan zdrowia W. R. może ulec zmianie. Poza tym ma znacznie ograniczona możliwość samodzielnego poruszania się.

M. C. wniósł odwołanie od powyższego orzeczenia, domagając się zaliczenia do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności na stałe. W uzasadnieniu stwierdził, że postępowanie przed organem II instancji powinno opierać się na zasadzie skargowości, więc organ może orzekać tylko w granicach wniesionego odwołania. Tymczasem w jego przypadku organ zmienił orzeczenie na jego niekorzyść, mimo że odwołał się jedynie od rozstrzygnięcia w sprawie karty parkingowej.

W odpowiedzi na odwołanie Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności wniósł o jego oddalenie wskazując, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane zgodnie ze stanem faktycznym. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy przytoczył treść przepisów o orzekaniu o niepełnosprawności i przedstawił argumentację analogiczną do zaprezentowanej w zaskarżonym orzeczeniu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. R. ma 68 lat. Ma wykształcenie średnie. Wykonywał zawód dziewiarza, a od 3 lat jest emerytem. Od wielu lat leczył się na cukrzycę, hypotyreozę i chorobę nadciśnieniową. W 2020 r. przebył zawał serca (...) powikłany ubytkiem w przegrodzie międzykomorowej. Był pomostowany aortalnie – wieńcowo.

Dowód:

- dokumentacja lekarska – w aktach rentowych;

- ocena socjalno-społeczna – w aktach rentowych;

- oceny funkcjonowania społecznego – w aktach rentowych;

- ocena zawodowa – w aktach rentowych;

- oceny stanu zdrowia – w aktach rentowych.

Obecnie u W. R. rozpoznaje się: stan po zawale serca (...), powikłanym w przegrodzie międzykomorowej oraz 2/3 przypodstawnej części przegrody międzykomorowej, miażdżycowe zwężenie trzech tętnic wieńcowych, leczone pomostem i zamknięciem ubytku w przegrodzie międzykomorowej, zakażenie układu moczowego i zapalenie płuc z następową posocznicą.

Schorzenia ujawnione u W. R. w poprzednich latach: łuszczyca, cukrzyca, nadciśnienie i hypotyreoza nie mogły stanowić o niepełnosprawności w stopniu znacznym. Również zawał serca powikłany ubytkiem w przegrodzie międzykomorowej pozwalał jedynie na uznanie stopnia umiarkowanego. Istotne pogorszenie stanu zdrowia ujawniło się po leczeniu kardiochirurgicznym trzech tętnic wieńcowych i związane z tym powikłania (zakażenie układu moczowego, zapalenie płuc, posocznica i odma opłucnowa), które doprowadziły do niewydolności wielonarządowej oraz niewydolności lewokomorowej serca. To powoduje znaczny stopień niepełnosprawności o charakterze okresowym do 31 listopada 2022 r. Naruszenie ma charakter czasowy, ponieważ stały postęp wiedzy medycznej po tym czasie może doprowadzić do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności

Leczenie z czerwca 2020 r. usunęło powikłanie zawału serca. Polegało na ominięciu miejsca zwężenia tętnic wieńcowych i przywróceniu prawidłowego ukrwienia wieńcowego mięśnia sercowego. Sanatoryjna rehabilitacja kardiologiczna, usunięcie czynników ryzyka choroby niedokrwienia serca (zaprzestanie palenia papierosów, leczenie hyperlipidemii) i systematyczne leczenie kardiologiczne z czasem zmniejszają stopień niepełnosprawności. Po okresie 2 lat orzeczonego stopnia znacznego, w razie braku dalszych powikłań, istnieje możliwość zmiany na stopień umiarkowany.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu kardiologii i chorób wewnętrznych J. S. – k. 23-26, opinia uzupełniająca biegłego J. S. – k. 44-45.

Sąd zważył, co następuje:

Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest regulowane przez ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity – Dz. U. z 2020 r. poz. 426) oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (tekst jednolity - (Dz. U. z 2018 r. poz. 2027).

Art. 4 ust. 1-4 wyżej wymienionej ustawy stanowi, iż:

- do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji;

- do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającej czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych;

- do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Przy czym niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Określone przez ustawę zasady ustalania stopnia niepełnosprawności precyzuje rozporządzenie z dnia z dnia 15 lipca 2003 r., zgodnie z którym:

- standardy w zakresie kwalifikowania do znacznego stopnia niepełnosprawności zawierają kryteria określające skutki naruszenia sprawności organizmu powodujące:

1)  niezdolność do pracy - co oznacza całkowitą niezdolność do wykonywania pracy zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego naruszenia sprawności organizmu;

2)  konieczność sprawowania opieki - co oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem;

3)  konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych - co oznacza zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych.

Przy czym, przez długotrwałą opiekę i pomoc w pełnieniu ról społecznych rozumie się konieczność jej sprawowania przez okres powyżej 12 miesięcy w zakresie, o którym mowa w pkt 2 i 3.

- standardy w zakresie kwalifikowania do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zawierają kryteria określające naruszenie sprawności organizmu powodujące:

1)  czasową pomoc w pełnieniu ról społecznych, co oznacza konieczność udzielenia pomocy, o której mowa w pkt 3 powyżej, w okresach wynikających ze stanu zdrowia;

2)  częściową pomoc w pełnieniu ról społecznych, co oznacza wystąpienie co najmniej jednej okoliczności, o których mowa w pkt 3 powyżej.

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma szeroki zakres przedmiotowy. Obejmuje bowiem opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp. oraz pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego.

Chodzi więc o takie naruszenie sprawności organizmu, które uniemożliwia zaspokojenie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację ( art. 4 ust. 4 ustawy).

Przy zastosowaniu powyższych zasad, zdaniem Sądu, należało przyjąć, że zaskarżona decyzja Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności była prawidłowa.

Niesporny w sprawie jest znaczny stopień niepełnosprawności W. R. oraz uprawnienie do otrzymania tzw. karty parkingowej. Spór dotyczy natomiast tego, czy przyznany stopień niepełnosprawności ma charakter stały – jak chciałby odwołujący się, czy okresowy – jak wskazuje organ.

Odwołujący się wskazał przy tym argument w postaci naruszenia zasady skargowości i orzekania przez organ odwoławczy na niekorzyść skarżącego (naruszenie zakazu reformationis in peius). Zakaz ten w postępowaniu orzeczniczym nie ma typowej postaci, jaką przyjmuje w postępowaniu sądowo-administracyjnym i przyjmuje się od niego odstępstwa (w przypadku, gdy decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny). W postępowaniu orzeczniczym (przed Wojewódzkim Zespołem do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności) dopuszcza się przypadki odstąpienia od zakazu wyrażonego w art. 139 k.p.a. i dopuszcza się wydawanie w II instancji orzeczeń merytorycznych, zmieniających, w których organ odwoławczy w wyniku złożonego odwołania zmienia orzeczenie strony na niekorzyść, gdy stwierdzi, iż w wyniku błędnej kwalifikacji do niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności doszło do rażącego naruszenia przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Żaden przepis ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ani wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności wprost nie stanowi jak powinien zachować się organ odwoławczy w sytuacji, gdy po rozpatrzeniu odwołania zachodzi konieczność wydania innego rozstrzygnięcia niż rozstrzygnięcie przyjęte przez organ I instancji, zaś nie ma podstaw do zastosowania orzeczenia kasacyjnego. W postępowaniu orzeczniczym organy rentowe przy ustalaniu niepełnosprawności nie mają prawa kierować się uznaniowością. Ustalenie niepełnosprawności powinno polegać na rzetelnej ocenie materiału dowodowego, w szczególności opinii specjalistycznych i badania lekarskiego, których celem jest ustalenie ograniczeń funkcjonalnych, a następnie przyrównanie ich do definicji stopni niepełnosprawności wyrażonych w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Błędne przyrównanie tych ograniczeń skutkuje poważną, kwalifikowaną wadą ustalenia niepełnosprawności. Wadliwe dokonanie kwalifikacji niepełnosprawności czy jego stopnia powoduje, że zarówno podstawa prawna orzeczenia, jak i sentencja jest odmienna od ustalonego stanu zdrowia osoby na stan wydania orzeczenia, przez co czyni ten akt sprzecznym z zasadami porządku prawnego oraz słusznym interesem społecznym. Ocena niepełnosprawności powinna opierać się na obowiązujących przepisach i standardach, które stanowią przesłankę niezbędną do ustalenia prawa do korzystania z różnego rodzaju świadczeń i uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów. Pozostawienie w obrocie prawnym wadliwego orzeczenia z ekonomicznego punktu widzenia uprawniałoby stronę do pobierania świadczeń nienależnych, które są wypłacane ze Skarbu Państwa i powinny być przeznaczane dla osób prawidłowo zakwalifikowanych do osób niepełnosprawnych, legitymujących się orzeczeniem potwierdzającym niepełnosprawność w celu zmniejszenia ich ograniczeń zawodowych i funkcjonalnych oraz ułatwienia im egzystencji w społeczeństwie (tak też stwierdzono w decyzji Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 marca 2015r. w sprawie sygn. BON-IV- (...)-48-(6)-MR/14/15). Sam fakt pozostawienia w obrocie orzeczenia, na podstawie którego stronie przysługują uprawnienia do korzystania z nienależnych świadczeń pieniężnych i ulg wpływa również na świadomość społeczną, iż osoby którym błędnie ustalono stopień niepełnosprawności wskutek błędu organu administracji mogą pobierać od Skarbu Państwa nienależne środki finansowe, co stoi w sprzeczności z zasadami sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa wyrażonymi w Konstytucji RP (tak wyrok WSA w Warszawie z dnia 19 stycznia 2012r. w sprawie o sygn. akt VII SA/Wa 1422/11).

Dlatego też sąd uznał, że Wojewódzki Zespół był uprawniony do zmiany orzeczenia na niekorzyść skarżącego. Jednak skoro W. R. złożył odwołanie do tutejszego sądu – należało zbadać, czy z merytorycznego puntu widzenia znaczny stopień niepełnoprawności rzeczywiście ma charakter okresowy. W tym celu dopuszczono dowód z opinii biegłego z zakresu kardiologii i chorób wewnętrznych.

W swojej opinii biegły w miarę szeroko omówił rozpoznanie chorób odwołującego się i przyznał rację organowi wskazując na okresowy charakter znacznego stopnia niepełnosprawności (do 30 listopada 2022 r.) uzasadniając to stałym postępem wiedzy medycznej, który po tym czasie może doprowadzić do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności.

W. R. złożył zarzuty do tej opinii wskazując, że ogólnikowe stwierdzenie biegłego nie jest argumentem naukowym, lecz bardziej „wróżeniem z fusów”. Sąd zobowiązał więc biegłego do rozszerzenia argumentacji. W opinii uzupełniającej biegły podniósł, że leczenie z czerwca 2020 r. usunęło powikłanie zawału serca, poprzez ominięcie miejsca zwężenia tętnic wieńcowych i przywrócenie prawidłowego ukrwienia wieńcowego mięśnia sercowego. Następnie sanatoryjna rehabilitacja kardiologiczna, usunięcie czynników ryzyka choroby niedokrwienia serca (zaprzestanie palenia papierosów, leczenie hyperlipidemii) i systematyczne leczenie kardiologiczne z czasem zmniejszają stopień niepełnosprawności. Po okresie 2 lat orzeczonego stopnia znacznego, w razie braku dalszych powikłań, istnieje możliwość zmiany na stopień umiarkowany.

Sąd uznał opinię uzupełniającą za należycie i logicznie uzasadnioną i podzielił wnioski biegłego. Wbrew temu, co napisał odwołujący się w piśmie z 12 listopada 2021 r. biegły nie wskazywał na „cudowne ozdrowienie”, a jedynie na istniejącą możliwość (przy zachowaniu opisanych przez biegłego warunków) zmiany stopnia niepełnosprawności na umiarkowany, co przecież nadal oznacza istotną dysfunkcję chorego. Zadaniem zabiegu operacyjnego usunięcia powikłań zawału serca, założenia obejścia, a następnie dalszej rehabilitacji i leczenia jest właśnie poprawa stanu zdrowia, która może (choć nie musi) doprowadzić do poprawy stanu zdrowia W. R. w taki sposób, że nie będzie niezdolny do samodzielnej egzystencji, choć nadal będzie się osobą z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych. Na chwilę wydania zaskarżonego orzeczenia nie ma pewności, czy do takiej poprawy dojdzie, ale skoro istnieje prawdopodobieństwo, że może nastąpić – to przyznany stopień niepełnosprawności ma charakter okresowy. Po 30 listopada 2022 r. nastąpi ponowna ocena stanu zdrowia odwołującego się, co oczywiście nie wyklucza możliwości ponownego przyznania stopnia znacznego, jeżeli poprawa nie wystąpi.

Zdaniem Sądu, opinia biegłego – po jej uzupełnieniu – charakteryzuje się wszechstronnością, zrozumiałością i brakiem wewnętrznych sprzeczności, jak również wnikliwością w zakresie badania odwołującego i rozpoznania jego dolegliwości. Wnioski opinii zostały przez biegłych wyciągnięte w sposób logiczny i odpowiedni do wyników przeprowadzonych badań oraz w oparciu o gruntowną analizę dokumentacji medycznej. Stąd też, sporządzona ekspertyza zasługuje, zdaniem Sądu, na przyjęcie za miarodajne dla wydania orzeczenia w sprawie w pełnym zakresie.

Wobec powyższego Sąd stwierdził, że decyzja w przedmiocie odmowy uznania odwołującego za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym okresowo prawidłowa i, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

17.01.2022