Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 23 lutego 2023r. nr sprawy (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił K. F. prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres 7 czerwca 2022r. – 6 grudnia 2022r. wskazując, iż adresatka decyzji korzystała z zasiłku macierzyńskiego w okresie 6 października 2021r. – 5 kwietnia 2022r. z innego tytułu niż ten, z którego aktualnie domaga się świadczenia, a który powstał już po urodzeniu dziecka. (decyzja – pierwsza, nienumerowana karta akt zasiłkowych).

K. F. wniosła odwołanie od wymienionej decyzji domagając się zmiany rozstrzygnięcia organu poprzez przyznanie jej świadczenia na objęty decyzją okres oraz o zasądzenie od przeciwnika procesowego na jej rzecz kosztów procesu. Wnosząc odwołanie powołała się na brak normy prawnej, która wiązałaby zmianę płatnika składek po urodzeniu dziecka z utratą prawa do dalszego zasiłku macierzyńskiego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie na jego rzecz od ubezpieczonej kosztów procesu wskazując, że prawo do świadczenia ustala się odrębnie do każdego tytułu ubezpieczenia, a K. F. urodziła dziecko przed objęciem chorobowym, z tytułu którego domaga się świadczeń.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

K. F., wówczas jeszcze nosząca nazwisko T., podlegała od 30 grudnia 2020r. ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu, z tytułu wykonywania umowy zlecenia u płatniczki składek J. B..

Niesporne, nadto zaświadczenie płatnika składek w pliku akt organu dotyczącym zasiłku macierzyńskiego za wcześniejszy okres – kary nienumerowane 1 – 5 z kolei

W okresie trwania tego ubezpieczenia - 20 października 2021r. ubezpieczona urodziła syna M. F..

Niesporne, nadto skrócony odpis aktu urodzenia, ostatnia nienumerowana karta w pliku akt organu dotyczącym zasiłku macierzyńskiego za wcześniejszy okres

W związku z tym zdarzeniem ubezpieczona wystąpiła do płatnika składek o urlop macierzyński i rodzicielski, a do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie jej zasiłku macierzyńskiego na okres 6 października 2021r. – 5 kwietnia 2022r. wskazując, że drugi z rodziców dziecka nie będzie korzystał z urlopu rodzicielskiego.

Niesporne, nadto wniosek ubezpieczonej – nienumerowana, przedostatnia karta w pliku akt organu dotyczącym zasiłku macierzyńskiego za wcześniejszy okres, zaświadczenie płatnika składek – nienumerowane 1- 5 z kolei karty tego pliku

Organ rentowy wypłacił ubezpieczonej zasiłek macierzyński za okres objęty wnioskiem.

Niesporne

W okresie zbliżonym do powrotu ubezpieczonej do wykonywania zatrudnienia jej zleceniodawczyni zawiesiła prowadzenie działalności pozarolniczej.

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonej (zapis skrócony – k. 24 – 25), publicznie dostępne dane dotyczące płatniczki składek z (...)

W tych warunkach K. F. podjęła nowe zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę na okres próbny 26 kwietnia 2022r. – 25 lipca 2022r. zawartą z A. T.. Powódka pracowała jako kasjer - sprzedawca za wynagrodzeniem 3010 zł brutto.

Niesporne, nadto umowa o pracę – k. 42 akt osobowych ubezpieczonej, świadectwo pracy – k. 12 akt osobowych ubezpieczonej

Ubezpieczona wystąpiła do aktualnej pracodawczyni z wnioskiem o udzielenie urlopu rodzicielskiego na okres 7 czerwca 2022r. – 6 grudnia 2022r. wskazując, iż ojciec dziecka z takiego urlopu nie będzie korzystał. Jednocześnie wystąpiła do (...) Oddziału w S. z wnioskiem o zasiłek macierzyński za wskazany okres.

Pracodawczyni wniosek o urlop uwzględniła.

Niesporne, nadto wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego – k. 46 akt osobowych ubezpieczonej, zaświadczenie płatnika składek – nienumerowane, cztery ostatnie karty pliku akt zasiłkowych

W związku z tym wnioskiem organ rentowy wszczął postępowanie kontrolne w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia K. F. do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia u A. T.. Postępowanie to zostało ostatecznie umorzone wobec uznania przez organ, po analizie zebranego materiału dowodowego, zgłoszenia za prawidłowe.

Niesporne, nadto dokumentacja w pliku akt organu z prowadzonego postępowania wyjaśniającego

Po podjęciu przez ubezpieczoną zatrudnienia u A. T. synem ubezpieczonej zajmowali się ojciec dziecka (w ramach urlopu ojcowskiego, a później w dni wolne od służby wojskowej) i jego babcia. Gdy stan zdrowia tej ostatniej uległ pogorszeniu ubezpieczona zdecydowała o skorzystaniu z urlopu rodzicielskiego. W okresie, za jaki wystąpiła o ten urlop, to ona sprawowała opiekę nad M..

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonej (zapis skrócony – k. 24 – 25)

Sąd zważył, co następuje.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie, ustalony przez sąd w oparciu o wszystkie zgromadzone i korespondujące ze sobą dowody, a to przesłuchanie ubezpieczonej i dokumenty, których rzetelności nie kwestionowała żadna ze stron i co do których nie ujawniły się żadne okoliczności rodzące wątpliwości co do ich autentyczności bądź prawdziwości zawartych w nich treści, leżał w zasadzie poza sporem.

Organ nie negował tego, że ubezpieczona korzystała z urlopu rodzicielskiego od 7 czerwca 2022r. posiadając w tym czasie tytuł ubezpieczenia chorobowego w postaci zatrudnienia pracowniczego (trwającego od 26 kwietnia 2022r. do 25 lipca 2022r.). Wskazywał jedynie, że tytuł ten nie może stanowić podstawy wypłaty świadczeń, skoro nie istniał jeszcze w dniu urodzenia dziecka przez K. F..

Stanowiska takiego sąd nie podziela.

Kwestię świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, do których należy zasiłek macierzyński, regulują przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (na dzień decyzji t.j. Dz.U.2022.1732), zwanej dalej ustawą zasiłkową.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 tej ustawy zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która urodziła dziecko w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego. Co do zasady zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego (art. 29a ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy urlop macierzyński z tytułu urodzenia przy jednym porodzie jednego dziecka przysługuje pracownicy w wymiarze 20 tygodni (art. 180 § 1 pkt 1 k.p.). Po wykorzystaniu tego urlopu (podobnie po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego) pracownica (pracownik) miała – w stanie prawnym obowiązującym w dacie objętej sporem i dacie wydania zaskarżonej decyzji - prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni (art. 182 ^1a § 1 pkt 1 k.p.)

W świetle powyższych regulacji uznać należało, iż K. F. z tytułu urodzenia syna M. w dniu 20 października 2021r. mogła, przy spełnieniu określonych warunków, otrzymać zasiłek macierzyński łącznie za 20 tygodni odpowiadające okresowi urlopu macierzyńskiego oraz dalej 32 tygodnie odpowiadające okresowi urlopu rodzicielskiego.

Ubezpieczona, posiadając w dacie urodzenia dziecka tytuł ubezpieczenia w postaci umowy zlecenia, nie mogła korzystać z urlopu macierzyńskiego (urlop ten przysługuje bowiem pracownikom), a z zasiłku macierzyńskiego. Świadczenie takie K. F. pobrała, zgodnie ze złożonym wnioskiem, za łącznie 26 tygodni, w tym dwa przypadające przed urodzeniem dziecka (co pozostawało w zgodzie z art. 180 § 2 k.p. przewidującym możliwość skorzystania z części urlopu przed porodem). Później ubezpieczona nawiązała nowy tytuł ubezpieczenia i w trakcie jego trwania wystąpiła o zasiłek macierzyński za dalszy okres.

Wbrew stanowisku organu rentowego prawa do świadczenia z nowego tytułu nie wyłącza urodzenie dziecka przed jego nawiązaniem. Warunkiem uzyskania zasiłku macierzyńskiego jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu w dacie urodzenia dziecka. Nie oznacza to jednak, że musi być to podleganie z tytułu, z którego dana osoba domaga się aktualnie świadczeń. Urlop rodzicielski bowiem, o czym szerzej dalej, nie musi (i nie musiał być w dniu urodzenia przez ubezpieczoną dziecka) wykorzystany nieprzerwanie, a może (mógł) być udzielany w kilku częściach do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 roku życia. W aktualnych warunkach gospodarczych w sześcioletnim okresie, o jakim mowa, może dojść do zmian przez ubezpieczonego tytułów ubezpieczenia i to nawet więcej niż raz. Dotyczy to także zatrudnienia pracowniczego. Urodzenie dziecka w czasie trwania jednego tytułu ubezpieczenia może rodzić dla ubezpieczonej określone uprawnienia w czasie trwania kolejnego tytułu właśnie z uwagi na regulacje Kodeksu pracy pozwalające na dzielenie urlopów rodzicielskich.

Zgodnie z art. 182 ^1c § 1 k.p. w brzmieniu obowiązującym w dacie wydawania zaskarżonej decyzji i w dacie urodzenia przez K. F. dziecka urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Urlop rodzicielski jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopowi macierzyńskiemu, nie więcej niż w 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej albo bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części urlopu rodzicielskiego, w wymiarze wielokrotności tygodnia (art. 182 ^1c § 2 k.p.)

W myśl art. 182 ^1c § 3 k.p. w ówczesnym brzmieniu urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu.

Co do zasady żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni, jednak pierwsza część, gdy doszło do urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, nie może być krótsza niż 6 tygodni (182 ^1c § 4 k.p.).

Z powyższych regulacji wynika, że ubezpieczona – pracownica z tytułu urodzenia dziecka mogła wystąpić o urlop rodzicielski od razu za 32 tygodnie przypadające bezpośrednio po urlopie macierzyńskim albo składać kolejne wnioski na co najmniej ośmiotygodniowe okresy (w przypadku pierwszego wniosku co najmniej sześciotygodniowy okres), przy czym jeden z tych wniosków mógł obejmować okres przypadający nie bezpośrednio po okresie objętym wcześniejszym wnioskiem, a okresie przypadającym po przerwie.

Podkreślenia wymaga, iż art. 182 ^1c § 3 k.p. przewidywał udzielenie urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni nie tylko w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu (co dotyczy wprost wyłącznie pracowników, bo tylko oni mają zagwarantowane prawo do urlopu rodzicielskiego), ale i w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu. Oznacza to, że przepis dotyczył i tych pracowników, którzy wcześniej nie korzystali z urlopu rodzicielskiego, a z zasiłku macierzyńskiego, a zatem nie mieli statusu pracowników. Obejmuje on więc sytuacje, gdy musiało dojść do zmiany tytułu ubezpieczenia tzn. gdy zatrudnienie pracownicze nawiązane zostało już po urodzeniu dziecka.

Skoro K. F. korzystała z zasiłku macierzyńskiego przez okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i przez 6 tygodni z okresu odpowiadającego okresowi urlopu rodzicielskiego to po przerwie w korzystaniu z zasiłku mogła skutecznie dochodzić u nowego pracodawcy urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni. Za taki zatem maksymalny okres K. F. ma prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Udzielenie ubezpieczonej przez A. T. urlopu na dłuższy okres było niezgodne z omawianą regulacją Kodeksu pracy, nie mogło zatem rodzić po stronie ubezpieczonej prawa do świadczenia za czas przekraczający 16 tygodni liczonych od 7 czerwca 2022r.

P. składek mogła udzielić urlopu wyłącznie na czas trwania zatrudnienia t.j. do 25 lipca 2022r., nie oznacza to jednak, że ubezpieczona ma prawo do zasiłku tylko za wskazany okres.

Świadczenie bowiem przysługuje nie za okres rzeczywistego urlopu związanego z rodzicielstwem, a za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres takiego urlopu. Jak już wskazano, przepisy te przewidują możliwość korzystania z części urlopu rodzicielskiego do 16 tygodni po przerwie. Zatem ubezpieczonemu przysługuje zasiłek macierzyński za okres 16 tygodni, jeśli pomiędzy okresami korzystania ze świadczenia wystąpiła przerwa, a łączny okres pobierania świadczenia nie przekroczy 52 tygodni.

Mając na uwadze wszystko powyższe sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję przyznając odwołującej się prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres 16 tygodni, oddalając w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie w pozostałej części.

Orzeczenie o kosztach wydano na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c., zgodnie z którym przegrywający proces jest zobowiązany zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie wraz z odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, w tym wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika. Przez część procesu (na rozprawie) ubezpieczona była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, co – wobec zmiany decyzji, a tym samym uznanie odwołującej się za wygrywającą proces, przemawiało za zasądzeniem na jej rzecz kosztów procesu. Zasądzona na rzecz ubezpieczonej kwota odpowiada stawce minimalnej przewidzianej w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz.U.2023.1964). Okoliczność, iż odwołanie uwzględniono jedynie częściowo, nie sprzeciwiała się uznaniu K. F. za wygrywającą proces. Zdaniem sądu w każdym wypadku, gdy dochodzi do istotnej (a nie śladowej) zmiany zaskarżonej decyzji ubezpieczonemu należy się zwrot kosztów procesu. Pamiętać należy, iż ZUS traktowany jak organ administracji publicznej (art. 5 § 2 pkt 3 w zw. z art. 1 pkt 2 k.p.a.) zgodnie z art. 7 k.p.a, powinien stać na straży praworządności i podejmować wszystkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu sprawy mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. W tym wypadku odwołanie okazało się usprawiedliwione co do zasady i w przeważającej części co do okresu objętego sporem.