Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 10 grudnia 2022 r., (...). (...).(...) (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w G. postanowił nie zaliczyć małoletniego P. W. do osób niepełnosprawnych uznając, iż nie spełnia on przesłanek zaliczenia go do osób niepełnosprawnych.

Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. orzeczeniem z dnia 30 stycznia 2023 r. znak (...). (...).(...) utrzymał w mocy orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Organ wskazał, że zaskarżona decyzja wydana została zgodnie z ustalonym stanem faktycznym oraz dokumentacją medyczną, zaś przytoczone w odwołaniu argumenty w świetle załączonej do sprawy dokumentacji medycznej nie dają podstaw do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

W odwołaniu od powyższego orzeczenia, działająca w imieniu P. W. jego przedstawicielka ustawowa A. W. domagała się zaliczenia syna do osób niepełnosprawnych oraz uznania, że wymaga on konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie danej osoby, że wymaga również korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki, ponadto że wymaga on konieczności stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, wymaga nadto konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, oraz że spełnia przesłanki określone w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, jak i wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju, o którym mowa w art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że małoletni cierpi na liczne schorzenia: bardzo często moczy się w nocy, nie wypróżnia do końca pęcherza moczowego z powodu zrastających się zastawek i ma problem z częstym oddawaniem moczu, ma zaburzenia sensoryczne, logopedyczne i ruchowe, problemy z nadwagą, ze względu na niepełnosprawność i podejrzenie zespołu genetycznego wymaga psychoterapii, ma problem z pamięcią krótkotrwałą, koncentracją uwagi, z koordynacją ruchowo – wzrokową, myśleniem i przewidywaniem przyczynowo – skutkowym a także dostosowaniem społecznym, brak akceptacji przez rówieśników i brata spowodowało bunt i agresję, odwołujący się nie radzi sobie w życiu codziennym i coraz bardziej odbiega od rówieśników, nie jest on w stanie sam pójść do szkoły i z niej wrócić ponieważ jego zachowanie jest nieprzewidywalne, nie wykonuje wszystkich czynności sam – nie zrobi sobie śniadania, nie zawiąże butów, nie wytrze się po wykąpaniu, nie umyje się sam, nie pójdzie sam do sklepu, nie jest w stanie sam podróżować komunikacją miejską, drażni go hałas, tłum ludzi, intensywne zapachy, dotyk, wpada w furię, nie można go uspokoić, bywa agresywny, zdarza się, że nie chce się ubrać, nie ma świadomości, że ktoś może go skrzywdzić, brakuje mu cierpliwości, kiedy zdenerwuje się w szkole, to chce z niej wyjść, używa chemii gospodarczej do zabawy, ponadto, w ocenie matki odwołującego się, powinien mieć on swój oddzielny pokój ze względu na moczenie nocne powodujące dyskomfort w sytuacji dzielenia pokoju wraz z bratem, natomiast odrębny pokój zapewniłby mu spokój i poczucie bezpieczeństwa. Przedstawicielka ustawowa odwołującego się wskazała na to, że ma on ograniczoną sprawność fizyczną (niepełnosprawność sprzężona), o przewidywalnym okresie trwania powyżej 12 miesięcy (podejrzenie choroby genetycznej), z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu (wodogłowie stacjonarne, astma oskrzelowa, nietrzymanie moczu, nocne moczenie się) – wymaga zapewnienia całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb w sposób przewyższający wsparcie osoby w tym samym wieku, ale zdrowej, nadto odwołujący się jest w trakcie diagnozowania, brak dostępu do rehabilitacji powoduje, że cofa się on w rozwoju. Matka odwołującego się zwróciła ponadto uwagę na trudną sytuację rodzinną małoletniego w związku z trwającą sprawą rozwodową pomiędzy nią a mężem oraz na brak wsparcia finansowego.

W odpowiedzi na odwołanie Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wniósł o jego oddalenie w całości, nie znajdując podstaw do zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

P. W. urodził się w dniu (...) w S.. Obecnie ma niespełna 16 lat.

Niesporne, a nadto: zgodna z oryginałem kopia odpisu skróconego aktu urodzenia – k. 125 akt organu.

P. W. cierpi na całościowe zaburzenia rozwojowe, zmiany organiczne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego (wodogłowie nieokreślone, wielkogłowie, torbiel w obrębie móżdżku), hiperkinetyczne zaburzenia zachowania, astmę oskrzelową, alergiczny nieżyt nosa, refluks żołądkowo – przełykowy, otyłość, nietrzymanie moczu i dyslipidemię. Rozpoznano również u niego astmę oskrzelową, niepełnosprawność intelektualną stopnia lekkiego i Zespół (...). Schorzenia odwołującego się powodują, że jego zachowanie jest nieprzewidywalne i bardzo często zagraża jego życiu i zdrowiu. Od 2016 r. realizuje on orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego ze względu na niepełnosprawność sprzężoną: niepełnosprawność intelektualną w stopniu lekkim i niepełnosprawność ruchową. U P. W. zdiagnozowano znaczne zaburzenia zachowania i zaburzenia hiperkinetyczne, przejawiające się nasilonymi zachowaniami buntowniczymi, agresywnymi i niszczycielskimi. Zdecydowano o zastosowaniu wobec niego nauczania indywidualnego.

Dowód : zaświadczenie lekarskie – k. 126-127 akt organu, skierowanie do poradni specjalistycznej pulmonologicznej – k. 146 akt organu, zaświadczenie lekarskie – k. 201 akt organu, dokumentacja medyczna – k. 31 (koperta), k. 82 (koperta), k. 116 (koperta), opinia biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. Ś. – k. 32-36, opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. Ś. – k. 67, opinia biegłej sądowej internisty I. P. – k. 118-118v., opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. Ś. – k. 185-187.

Małoletni P. W. jest dzieckiem aktualnie funkcjonującym w ulegającym rozpadowi systemie rodzinnym. Sytuacja powyższa rozpoczęła się już około 2021 roku, to jest od kiedy rodzice małoletniego są w separacji. Z tego powodu nasiliły się u niego wyraźne problemy emocjonalne, postawa opozycyjno-buntownicza, gniewna, napady agresji, złości, ponieważ nie radzi on sobie w zakresie swoich niskich kompetencji psychicznych z opracowaniem powyższej traumy. Nadto, dziecko jest obciążone od wczesnego rozwoju wyżej nadmienionymi zmianami organicznymi w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, co wpływa na zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, percepcji, zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych i kinetycznych oraz wadami towarzyszącymi innych narządów somatycznych (cewki moczowej), powodującymi moczenie dzienne i nocne. Z wyżej wymienionych powodów odwołujący się nie radzi sobie z obowiązkami szkolnymi mimo wspomagania (nauczania integracyjnego, indywidualnego, specjalnego, logopedycznego, treningu integracji sensorycznej) nadal ujawnia opóźnienia, deficyty i budzi negatywne zainteresowanie rówieśników, jest obiektem prowokacji, popada w konflikty zarówno z uczniami, jak i nauczycielami i w obrębie rodziny. Nie rozumie relacji społecznych, nie potrafi się dostosować. Wypowiada groźby samobójcze z zachowaniami autoagresywnymi (wchodził na parapet), zabójczymi w stosunku do brata, bywa pobudzony, agresywny, nieprzewidywalny. Ma niską tolerancję frustracji, jest męczliwy, nie radzi sobie z odraczaniem, odmową, kieruje się myśleniem konkretnym i życzeniowym, co świadczy o niskim etapie rozwoju emocjonalno-popędowo-społecznego. Jest infantylny i bezkrytyczny. Nie rozumie zasad niebezpieczeństwa i relacji społecznych. Przy czym ujawnia cechy nadruchliwości, nadpobudliwości, problemy z koncentracją uwagi, co przy obniżonym intelekcie dodatkowo utrudnia proces uczenia się.

Od 2021 r. P. W. pozostaje pod opieką psychiatry, ma zalecone leczenie farmakologiczne, które powinno być weryfikowane podobnie jak ostateczna diagnoza. Miał zaleconą hospitalizację psychiatryczną w trybie planowym, trening zastępowania agresji. Wymaga on indywidualnej pracy, nadzoru, szczególnej uwagi i specjalnych zasad bezpieczeństwa. Wymaga pomocy i opieki dorosłego opiekuna w nadzorowaniu ubierania się, mycia, doprowadzenia i odebrania ze szkoły, kontroli przyjmowanych posiłków, bezpiecznych zachowań w stopniu przewyższającym podobną opiekę dla dzieci w tym samym wieku. Nadal wymaga spójnych działań terapeutycznych rehabilitacyjnych (m.in. logopedia, trening umiejętności społecznych, trening zastępowania agresji, integracji sensorycznej), opieki psychiatrycznej.

Stan zdrowia psychicznego aktualnie czyni P. W. osobą niepełnosprawną z powodu całościowych zaburzeń rozwojowych ze spektrum autyzmu, okresowo od dnia 10 grudnia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2025 r. z symbolem 12-C.

Małoletni ujawnia zaburzenia funkcjonowania organizmu wymagające częstych zabiegów rehabilitacyjnych w domu i poza domem, i w konsekwencji pomocy innych osób w stopniu przewyższającym wsparcie osoby w tym samym wieku.

P. W., z uwagi na stan zdrowia psychicznego nie jest niezdolny do zaspokajania (w porównaniu z rówieśnikami) podstawowych potrzeb życiowych takich jak samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem powodujące konieczność zapewnienia całkowitej opieki innych osób. Małoletni nie wymaga również wykonywania przy nim czynności pielęgnacyjnych. Nie wymaga on konieczności zapewnienia całkowitej opieki innych.

Dowód : opinia biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. Ś. – k. 32-36, opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. Ś. – k. 67, dokumentacja medyczna – k. 31 (koperta), k. 82 (koperta), k. 116 (koperta), opinia biegłej sądowej internisty I. P. – k. 118-118v., opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. Ś. – k. 185-187.

Sąd zważył, co następuje:

Orzekanie o stopniu niepełnosprawności jest regulowane przez ustawę z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.) oraz wykonujące ją rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328) i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. Nr 17, poz. 162).

Zgodnie z art. 4a ust. 1 wyżej wskazanej ustawy, osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Szczegółowe zasady ustalania niepełnosprawności u osób poniżej 16 roku życia zostały określone we wskazanym wyżej rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia. Zgodnie z § 1 rozporządzenia, oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia, zwanej dalej „dzieckiem”, dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

§ 2 stanowi natomiast, że do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą:

1) wady wrodzone i schorzenia o różnej etiologii prowadzące do niedowładów, porażenia kończyn lub zmian w narządzie ruchu, upośledzające w znacznym stopniu zdolność chwytną rąk lub utrudniające samodzielne poruszanie się,

2) wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego,

3) upośledzenie umysłowe, począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym,

4) psychozy i zespoły psychotyczne,

5) całościowe zaburzenia rozwojowe powodujące znaczne zaburzenia interakcji społecznych lub komunikacji werbalnej oraz nasilone stereotypie zachowań, zainteresowań i aktywności,

6) padaczka z częstymi napadami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi,

7) nowotwory złośliwe i choroby rozrostowe układu krwiotwórczego do 5 lat od zakończenia leczenia,

8) wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące znaczne ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 5/25 lub 0,2 według S. po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi, lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni,

9) głuchoniemota, głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu niepoprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego lub implantu ślimakowego.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę:

1) rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu,

2) sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu,

3) możliwość poprawy stanu funkcjonalnego pod wpływem leczenia i rehabilitacji.

W § 1 rozporządzenia ustawodawca określił zatem dwa typy kryteriów, które alternatywnie mogą decydować o uznaniu dziecka za niepełnosprawne: niezdolność do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku bądź znaczne zaburzenie funkcjonowania organizmu, wymagające systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem. Wystarczy, iż w stosunku do osoby mającej zostać uznaną za niepełnosprawną zajdą okoliczności wymienione w jednym spośród dwóch powyższych przypadków.

Odmawiając uznania małoletniego P. W. za osobę niepełnosprawną, Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. uznał, że nie spełnia on żadnego z tych kryteriów.

Strona odwołująca się domagała się natomiast uznania, że P. W. spełnia oba kryteria, przy czym pierwsze z ww. kryteriów należy uznać za kwalifikowane. Każda osoba niepełnosprawna poniżej 16 roku życia będzie wymagać konieczność stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Nie każda z tych osób będzie natomiast wymagać konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Zauważyć należy, że zakresu stałej opieki i pomocy cytowane powyżej rozporządzenie nie określa, nie wyznaczając konkretnych stanów psychofizycznych osoby niepełnosprawnej, które w przypadku zaistnienia uzasadniałyby konieczność opieki lub pomocy. Wyznacza ten zakres posiłkowo § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, wskazując, iż konieczność sprawowania opieki oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwiania kontaktów ze środowiskiem. Jedynie taki stan dziecka polegający na całkowitej zależności od otoczenia powodowałby konieczność stałej, a nie czasowej opieki lub pomocy. Tym bardziej, że § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia zakłada pewną gradację stopnia nasilenia schorzeń tam wymienionych kwalifikując jako uzasadniające całkowitą lub długotrwałą opiekę lub pomoc tylko te o znacznym stopniu nasilenia i istotnym negatywnym wpływie na funkcjonowanie osoby ocenianej.

Zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, przy ocenie konieczności korzystania przez osobę zainteresowaną z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji - bierze się pod uwagę, czy występuje ograniczenie lub brak zdolności do wykonywania czynności stosownie do wieku, płci i środowiska, które uniemożliwia osiągnięcie niezależności ekonomicznej lub fizycznej. Zgodnie zaś z § 5 ust. 1 pkt 4 tego rozporządzenia, przy ocenie konieczności korzystania przez osobę zainteresowaną z prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju - bierze się pod uwagę rodzaj niepełnosprawności, w szczególności, czy osoba porusza się na wózku inwalidzkim, jest leżąca, ma znaczne ograniczenia w przyjmowaniu pokarmów i innych czynnościach fizjologicznych.

Zgodnie z art. 8 ust. 3a pkt 1 z dnia 20 czerwca 1997 r. ustawy - Prawo o ruchu drogowym, kartę parkingową wydaje się osobie niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się. Zgodnie z art. 8 ust. 3a pkt 2 tej ustawy, kartę parkingową wydaje się osobie niepełnosprawnej, która nie ukończyła 16 roku życia mającej znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na stwierdzenie, że małoletni P. W. jest osobą niepełnosprawną w związku z faktem, iż występuje u niego znaczne zaburzenie funkcjonowania organizmu i wymaga on konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Brak natomiast podstaw do stwierdzenia, że wymaga on konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Ponadto, P. W. nie ma znacznie ograniczonej możliwości samodzielnego poruszania się czy komunikowania z otoczeniem.

Ponieważ rozstrzygnięcie sprawy wymagało wiadomości specjalnych, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii i chorób wewnętrznych – stosownie do schorzenia odwołującego się.

W pierwszej kolejności wypowiedziała się biegła z zakresu psychiatrii M. Ś.. W ocenie biegłej, która przeprowadziła badanie małoletniego w dniu 1 sierpnia 2023 r. – schorzenia P. W. powodują niepełnosprawność okresowo od dnia 10 grudnia 2022 r. do dnia 31 grudnia 2025 r. Biegła w zakresie swoich kompetencji nie zgodziła się ze stanowiskiem Powiatowego i Wojewódzkiego Zespołów (...) o Niepełnosprawności (odpowiednio z 10.12.2022 r. i 30.01.2023 r.), w których Zespoły orzekające ustaliły rozpoznanie całościowych zaburzeń rozwojowych, a więc schorzenia z grupy autyzmu oraz towarzyszące zaburzenia funkcjonowania rówieśniczego małoletniego, jego problemy z zaburzeniami o obrazie nadaktywności, niedostosowania, niższych kompetencji intelektualnych z formułowaniem wniosków końcowych, iż nie wymaga on wsparcia w wyższym stopniu niż dzieci w tym samym wieku. Według biegłej taka ocena nie odzwierciedla stanu faktycznego. Biegła zwróciła bowiem uwagę na problemy emocjonalne, postawę opozycyjno-buntowniczą, gniewną, napady agresji, złości, wypowiadane groźby samobójcze z zachowaniami autoagresywnymi (wchodzenie na parapet), zabójcze w stosunku do brata, pobudzenie, agresywność, nieprzewidywalność. Odwołujący się jest infantylny i bezkrytyczny. Nie rozumie zasad niebezpieczeństwa i relacji społecznych. Wymaga indywidualnej pracy, nadzoru, szczególnej uwagi i specjalnych zasad bezpieczeństwa. Wymaga pomocy i opieki dorosłego opiekuna w nadzorowaniu ubierania się, mycia, doprowadzenia i odebrania ze szkoły, kontroli przyjmowanych posiłków, bezpiecznych zachowań w stopniu przewyższającym podobną opiekę dla dzieci w tym samym wieku. Biegła stwierdziła jednak, że małoletni nie wymaga konieczności zapewnienia całkowitej opieki innych osób, ponieważ nie jest on niezdolny do samoobsługi, nie wymaga wykonywania przy nim czynności pielęgnacyjnych, ma zachowaną zdolność do komunikacji i samodzielnego poruszania się.

Zarzuty do opinii biegłej wniosła przedstawicielka ustawowa małoletniego, stawiając przede wszystkim zarzut braku uznania przez biegłą wymogu stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Stwierdziła ona, że taka stała opieka jest konieczna z uwagi na agresywne zachowania małoletniego oraz zagrożenia wynikające z niedostosowania społecznego i straszenie próbami samobójczymi, co powoduje, że z obawy przed spełnieniem tych gróźb nie może pozostawić go bez opieki. Czynności samoobsługowe odwołującego się również wymagają jej kontroli i pomocy.

W pierwszej opinii uzupełniającej biegła z zakresu psychiatrii M. Ś. podtrzymała swoje stanowisko w całości. Zwróciła uwagę na to, że małoletni ma rozpoznanie Zespołu (...), jednakże podstawowym problemem wpływającym na jego zaburzone funkcjonowanie są nasilone zaburzenia zachowania i emocji, związane także z jego sytuacją rodzinną (rozpad rodziny) oraz trudności społeczne (funkcjonowanie w grupie rówieśniczej) i impulsywność z auto – i agresją. Według biegłej, wyżej wymieniona dysfunkcyjność wymaga spójnych metod wychowawczych, które mogłyby być realizowane w warunkach stacjonarnych, specjalistycznej placówce szkolno-wychowawczej, wspomaganej farmakologicznie korekty behawioralnej dysfunkcjonalnych zachowań. Jednak, nie jest to równoznaczne ze stałą lub długotrwałą opieką z uwagi na niezdolność do samodzielnej egzystencji, w odniesieniu do wieku małoletniego. Biegła powtórzyła zawartą w głównej opinii ocenę, że małoletni spełnia pkt 8 wskazań, natomiast nie spełnia pkt 7 wskazań zawartych w orzeczeniu o niepełnosprawności (...) do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w G., utrzymanego w mocy orzeczeniem Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S..

Przedstawicielka ustawowa nie zgodziła się z wyżej przywołaną opinią uzupełniającą biegłej psychiatry M. Ś., kwestionując sformułowanie, że jej małoletni syn nie jest niezdolny do zaspokajania (w porównaniu z rówieśnikami) podstawowych potrzeb życiowych takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem powodujące konieczność zapewnienia całkowitej opieki innych osób, wskazując na to, że odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, potrzebując przy tym wsparcia w wyniku utraty autonomii psychicznej, intelektualnej i sensorycznej. Przedstawicielka ustawowa małoletniego podkreśliła, że w porównaniu z jego rówieśnikami, potrzebuje on wsparcia przez inną osobę w domu, szkole, środowisku. Jej syn jest zależny całkowicie od innych osób w zakresie samoobsługi, samodzielnego poruszania się w środowisku społecznym, komunikowania z otoczeniem. W jej ocenie, wymaga on konieczności zapewnienia całkowitej opieki innych osób.

Biegła z zakresu chorób wewnętrznych – I. P. przeprowadziła badanie małoletniego w dniu 26 marca 2024 r. Stwierdziła, że podziela treść opinii Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. w całej rozciągłości. Wskazała na to, że małoletni z tytułu stanu narządów wewnętrznych nie wymaga stałej opieki osób trzecich, gdyż nie ma znacznie ograniczonej zdolności do samodzielnej egzystencji. W przebiegu astmy nie zachodzą kliniczne wykładniki niewydolności oddechowej. Odwołujący się jest krążeniowo wydolny a jego stan ogólny jest stabilny i wyrównany.

W piśmie z dnia 8 maja 2024 r. przedstawicielka ustawowa odwołującego się po raz kolejny wniosła zastrzeżenia do opinii uzupełniającej biegłej psychiatry M. Ś. oraz do opinii biegłej internistki – I. P.. Wniosła o wyznaczenie biegłego sądowego z dziedziny psychologii i psychiatrii dziecięcej i o przeprowadzenie przez niego badania jej małoletniego syna. Zarzuciła powyższym opiniom, że nie obrazują one faktycznego stanu zdrowia i deficytów jej syna związanych z niepełnosprawnością wynikającą z autyzmu atypowego. Na rozprawie dnia 1 sierpnia 2024 r. przedstawicielka ustawowa P. W. stwierdziła, że nie zgadza się z opinią biegłej z zakresu psychiatrii, podając przy tym, że jej małoletni syn bierze leki w związku z częstym moczem i astmą oskrzelową.

W drugiej opinii uzupełniającej, sporządzonej, zgodnie z wnioskiem przedstawicielki ustawowej małoletniego, biegła z zakresu psychiatrii M. Ś. odniosła się również do przedłożonej dokumentacji medycznej z hospitalizacji psychiatrycznej z okresu od 28 lutego 2024 r. do 6 marca 2024 r. oraz do orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego z 22 lutego 2024 r., opinii nauczycieli ze szkoły podstawowej małoletniego z 31 stycznia 2024 r., do wypisów z Poradni Neurologicznej z 4 października 2023 r. oraz hospitalizacji w Klinice (...), Endokrynologii, Diabetologii, Chorób Metabolicznych i Kardiologii Wieku Rozwojowego z 2 czerwca 2024 r. oraz badania obrazowego rezonansu (...) z 1 czerwca 2023 r. Wprawdzie, powyższe badania wykonane zostały już po dacie wydania orzeczenia o niepełnosprawności Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, to jednak, w ocenie biegłej, tylko potwierdziły one słuszność jej poprzednich opinii. Biegła zwróciła uwagę na to, że analiza dołączonego materiału, w tym nowej dokumentacji medycznej z okresu po badaniu przeprowadzonym przez biegłą 3 lipca 2023 r. nie zawiera okoliczności, które uzasadniałyby, że małoletni P. W. jest niezdolny do zaspokajania (w porównaniu z rówieśnikami) podstawowych potrzeb życiowych takich jak samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem powodujące konieczność zapewnienia całkowitej opieki innych osób (pkt 7 wskazań nie spełnia). Zaświadczenie lekarskie z 3 października 2023 r. (k. 78) oraz opinia pedagogiczna z 16 października 2023 r. nie przesądzają o stwierdzeniu niezdolności do samodzielnej egzystencji, stanowią część ze zgromadzonego materiału. Opisane w opinii pedagogicznej zachowania małoletniego wskazujące na relacje interpersonalne, skracanie dystansu, niewłaściwe odzywanie się, obrażanie innych nie świadczą o tym, że odwołujący się nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować, ale, że ma zaburzenia zachowania i emocji, które należy korygować behawioralnie i socjoterapeutycznie. W rezultacie P. W. wymaga kontynuowania terapii w domu i poza domem ale nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji

Wobec jednoznacznych wniosków opinii biegłych Sąd uznał zarzuty przedstawicielki ustawowej odwołującego się za pozbawione wartości merytorycznej. Strona odwołująca się, niepogodzona z wnioskami opinii, powiela te same zarzuty i nie przyjmuje oceny biegłych, którzy zgodnie i konsekwentnie oceniali stan zdrowia i funkcjonowania P. W. jako niewymagający zapewnienia stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji i w sposób przekonywujący uzasadnili swoją ocenę. Przy wydawaniu kolejnych opinii uzupełniających biegła z zakresu psychiatrii odnosiłą się każdorazowo do składanej na bieżąco nowej dokumentacji lekarskiej małoletniej i uaktualniała swoją opinię co do faktów medycznych, jakie brała pod uwagę formułując wnioski opinii. Biegli opierają się w tym zakresie (i oparli) na dokumentacji lekarskiej przedłożonej przez strony postępowania.

Opinie biegłych sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania charakteryzują się zrozumiałością i brakiem wewnętrznych sprzeczności, jak również wnikliwością. W rezultacie, całokształt wniosków przedstawionych przez powołanych w sprawie biegłych sądowych odpowiadał na zadane przez Sąd pytania i zawierał logiczny wywód oparty o wszechstronną analizę zgromadzonej dokumentacji medycznej. Biegli w sposób przekonujący uzasadnili swoje stanowisko odnosząc się do obowiązujących przepisów stanowiących podstawę orzekania o niepełnosprawności oraz wskazując przesłanki medyczne, które legły u podstaw dokonanej przez nich oceny. Opinie zawierają jasno sformułowane wnioski oparte na analizie dokumentacji medycznej i po bezpośrednim badaniu małoletniej, nadto szczegółowym wywiadzie na temat jej funkcjonowania rodzinnego i społecznego. Prawidłowość sporządzenia opinii nie budzi wątpliwości Sądu.

Mając to wszystko na względzie liczne zarzuty do opinii biegłych, w szczególności biegłej z zakresu psychiatrii, oraz składanie kolejnych wniosków o przeprowadzenie dowodu z opinii innych biegłych specjalistów, zostały poczytane przez tutejszy Sąd jako zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania. Wobec tego Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c., pominął wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego psychologa i innego psychiatry dziecięcego tym bardziej, że opinie dotychczasowych biegłych zwłaszcza biegłej z zakresu psychiatrii wyczerpująco opisują zakres funkcjonowania odwołującego się i pozwalają w sposób adekwatny do stanu rzeczywistego ocenić jego poziom sprawności.

Trzeba wskazać też, że zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada oceny prawidłowości decyzji według stanu istniejącego w dacie jej wydania. Mimo, że sąd ubezpieczeń społecznych rozpoznaje sprawę merytorycznie na nowo, to jednak jako organ kontrolny wobec organu rentowego ma obowiązek odniesienia się do stanu rzeczy istniejącego w dacie wydania decyzji. Z tej przyczyny obowiązująca w "klasycznym" procesie cywilnym reguła wyrażona w art. 316 § 1 k.p.c., zgodnie z którą sąd bierze pod uwagę stan rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy, doznaje wyjątku w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, ze względu na jego szczególny, odwoławczy charakter (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2014 r., II UK 76/14, LEX nr 1777882). Oznacza to, że ocena stanu zdrowia małoletniego odwołującej dokonywana była najpóźniej na dzień 30 stycznia 2023 r. (data wydania orzeczenia przez Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności). Zmiany, które zaszły w jego stanie zdrowia po tej dacie nie mogły podlegać ocenie w niniejszym postępowaniu sądowym. Nie wpływa również na ocenę zaskarżonego orzeczenia konieczność podjęcia dalszych decyzji co do kierunku edukacji P. W., który po ukończeniu 16 roku życia będzie podlegał ewentualnej ocenie jako osoba niepełnosprawna.

W konsekwencji biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w szczególności dokumentację medyczną i opinie biegłych, Sąd doszedł do wniosku, że schorzenia P. W. nie upośledzają sprawności jego organizmu w stopniu powodującym jej całkowitą zależność od otoczenia.

W przypadku dzieci chorych cierpiących na przewlekłe schorzenia wynikające z deficytów ogólnorozwojowych, niezależnie od ich wieku, opieka rodzica musi być nieco szersza niż u dzieci zdrowych, bo obejmuje czynności terapeutyczne w domu i poza domem, szersze wsparcie w eukacji, towarzyszenie dziecku w drodze do, z i podczas wizyt u lekarzy, rehabilitantów. Konieczność takiej zwiększonej opieki nie zawsze jednak skutkuje uznaniem, iż jest ono niezdolne do samodzielnej egzystencji. Decydujące znaczenie ma tu bowiem nie występowanie danego schorzenia, a jego wpływ na funkcjonowanie małoletniego – stopień zaburzenia tego funkcjonowania. Zakres opieki nad chorym dzieckiem - tym, u którego stopień zaburzenia organizmu nie jest na tyle duży, by skutkować niepełnosprawnością i tym, u którego zaburzenia te są istotne i łączą się z koniecznością stałego leczenia i rehabilitacji - jest szerszy w tym znaczeniu, że rodzic (opiekun) wykonywać musi inne dodatkowe czynności, których nie wykonują, albo wykonują okazjonalnie – w czasie zwykłych chorób, po urazach rodzice dzieci zdrowych. Nie zawsze jest natomiast szerszy w tym znaczeniu, że obejmuje wykonywanie przy dziecku czynności, z którymi jego zdrowi rówieśnicy radzą już sobie dobrze. A właśnie w tym ostatnim znaczeniu rozpatruje się go na potrzeby ustalenia niepełnosprawności przy ocenie, czy dziecko wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną zdolnością do samodzielnej egzystencji. Taka opieka lub pomoc bez wątpienia występuje w przypadku dzieci z rozmaitymi niedowładami, upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim , chorych obłożnie itp. Nie są one bowiem w stanie samodzielnie podejmować zwykłych codziennych podstawowych czynności samoobsługi wykonywanych już przez rówieśników. W ocenie, Sądu, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w sprawie, taki przypadek nie zachodzi w przypadku małoletniego P. W..

Wszystko powyższe prowadzi do wniosku, że małoletni nie spełnia określonych przesłanek do uznania, że jest osobą o znacznie ograniczonej możliwości do samodzielnej egzystencji, wymagającą konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby.

W tym stanie rzeczy, w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku zaliczając odwołującego się do osób niepełnosprawnych na okres wskazany przez biegła z zakresu psychiatrii z powodu schorzeń o symbolu 12-C (całościowe zaburzenia rozwojowe). Wskazano na potrzebę zaopatrzenia odwołującego się w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze oraz pomoce techniczne, ułatwiające funkcjonowanie zgodnie z zaleceniem specjalisty oraz korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizacje pozarządowe i inne placówki, a nadto konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji. Oddalono odwołanie w zakresie żądania ustalenia konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczona możliwością samodzielnej egzystencji.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

5.  (...)

(...)