Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 grudnia 2024 r. znak (...) - (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. W. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r. oraz zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego od 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r. wraz z odsetkami w łącznej kwocie 6 682,97 zł. W uzasadnieniu wskazano, że wyniku kontroli zaświadczeń lekarskich przez ZUS, ustalono, że w czasie zwolnienia lekarskiego odwołująca się sześciokrotnie brała udział w zajęciach szkolnych, co zdaniem organu nie było zgodne z celem zwolnienia lekarskiego. W związku z tym pobrany przez nią zasiłek chorobowy jest świadczeniem nienależnie pobranym i podlega zwrotowi wraz z odsetkami.

Od powyższej decyzji odwołała się J. W., kwestionując jej prawidłowość i wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie jej prawa do zasiłku chorobowego za ww. okres oraz stwierdzenie, że wypłacony zasiłek chorobowy za okres od 23 sierpnia do 17 października 2024 r. nie stanowi nienależnie pobranego świadczenia oraz, że odwołująca nie jest zobowiązana do zwrotu pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami. W uzasadnieniu przyznała, iż w dniach 7, 8, 21, 22 września oraz 5 i 6 października 2024 r. brała udział w zajęciach szkolnych, które odbywały się w trybie zaocznym w (...) S.C. A. W., G. W. w S. (kierunek kosmetyka). Podniosła, że charakter choroby w żaden sposób nie wykluczał jej udziału w aktywności edukacyjnej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania w całości, wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. W. w okresie od 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r. pozostawała niezdolna do pracy. Za okres od 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r. organ rentowy wypłacił J. W. zasiłek chorobowy.

Niesporne, a nadto dowód: zaświadczenia lekarskie – k. 2-3 akt organu.

W okresie od 23 sierpnia do 17 października 2024 r. J. W. przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z leczeniem zaburzeń lękowych. Ubezpieczona uczyła się w szkole policealnej od września 2023 r., zajęcia miały charakter zaoczny – w każdą sobotę i niedzielę. W czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczona uczestniczyła w zajęciach szkolnych, o charakterze praktycznym, które odbywały się stacjonarnie w siedzibie szkoły. W zajęciach uczestniczyła w dniach:

- 7 września 2024 r. w godzinach 8:00-16:15,

- 8 września 2024 r. w godzinach 8:00-16:15,

- 21 września 2024 r. w godzinach od 12:15 do 16:15 (w tym dniu zajęcia nie miały charakteru praktycznego),

- 22 września 2024 r. w godzinach 8:00-16:15,

- 5 października 2024 r. w godzinach 8:00-16:15,

- 6 października 2024 r. w godzinach 8:00-16:15.

Dowód: pismo ogólne do ZUS – k. 10-14 akt organu, protokół wyjaśnień okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego – k. 12-13 akt organu, zeznania powódki k. 29-30.

W trakcie trwania zwolnienia lekarskiego organ podjął działania kontrolne wobec ubezpieczonej. Ubezpieczona nie była obecna w domu, zatem została zobowiązana do złożenia pisemnych wyjaśnień dotyczących czynności wykonywanych w okresie od 23 sierpnia do 17 października 2024 r. J. W. w pisemnym oświadczeniu złożonym do organu wskazała, że:

- w dniu 18 września 2024 r. miała pilną wizytę u internisty dyżurnego i miała stwierdzone ostre zapalenie/zakażenie górnych dróg oddechowych i przez około 2 tygodnie była chora i leżała w łóżku,

- począwszy od września 2024 r. uczestniczyła w weekendowych zajęciach w szkole policealnej,

- od 13 do 17 września wyjechała ze S. do G. „do faceta”, podróż w obie strony odbyła pociągiem,

- od 18 do 25 września zajmowała się zwierzakiem bliskich osób i w tym czasie mieszkała w innym miejscu aniżeli jej miejsce zamieszkania.

Dowód: oświadczenie k. 9v-10; zeznania powódki k. 29-30.

Decyzją z dnia 27 grudnia 2024 r. znak (...) - (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. W. prawa do zasiłku chorobowego od 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r. oraz zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego od 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r. wraz z odsetkami w łącznej kwocie 6 682,97 zł z uwagi na fakt, iż J. W. wykorzystywała zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem.

Dowód: decyzja (...) Oddziału w S. z dnia 27 grudnia 2024 r. – k. 18 akt organu

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu.

Stan faktyczny sprawy ustalony został w oparciu o dowody z dokumentów, których prawdziwość i rzetelność sporządzenia nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Również i Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania wiarygodności przedłożonych dokumentów, przez co były one miarodajne dla podjęcia rozstrzygnięcia w sprawie. Podstawą ustalenia stanu faktycznego były także zeznania odwołującej się J. W., które Sąd uznał za wiarygodne jako spontaniczne, konsekwentne, chociaż nie pozbawione wewnętrznych sprzeczności.

Przedmiotem rozpoznania niniejszej sprawy było prawo odwołującej się do zasiłku chorobowego za okres od 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r. oraz związany z tym prawem obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, (t.j. Dz. U z 2025 r., poz. 501), zwanej w dalszej części rozważań „ustawą zasiłkową”, zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, przy czym ubezpieczony obowiązkowo (a takim jest pracownik) nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia.

W przypadku odwołującej się J. W. nie było spornym, iż podlegała ona ubezpieczeniu chorobowemu w okresie spornym (od 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r.). tj. w czasie podlegania pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Zaistniały zatem wskazane wyżej ustawowe przesłanki warunkujące uzyskanie przez odwołującą zasiłku chorobowego za okres od dnia 23 sierpnia 2024 r. do 17 października 2024 r. w kwocie wskazanej w zaskarżonej decyzji.

Ustawodawca wyłączył jednak w pewnych sytuacjach prawo do zasiłku chorobowego. Uczynił to w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zgodnie z wymienionym przepisem ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. W myśl zaś art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej, jeżeli bezpodstawna wypłata zasiłku nastąpiła wskutek okoliczności o których mowa w art. 15 – 17 i art. 59 ust. 6 i 7 ustawy wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w drodze egzekucji administracyjnej.

W niniejszym postępowaniu spornym było czy ubezpieczona w okresie niezdolności do pracy objętym zaskarżoną decyzją wykorzystywała zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem.

W tym miejscu zwrócić należy uwagę na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2008 r. w sprawie o sygn. II UK 10/07, w którym podniesiono, że istnieją dwie sytuacje (przesłanki) utraty prawa do zasiłku chorobowego z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa mają charakter niezależny (odrębny). Wystarczy więc, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony wykonuje pracę zarobkową albo wykorzystuje zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem. W spornym przypadku rozważeniu podlegało, czy J. W. wykorzystywała zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem.

Ustawa zasiłkowa nie definiuje pojęcia wykorzystywania zwolnienia niezgodnie z celem jego udzielenia, albowiem nie jest możliwym zdefiniowanie legalne wszystkich stanów faktycznych, które mogą zaistnieć w czasie niezdolności do pracy. Każdy stan faktyczny zatem podlega tym samym ocenie z punktu widzenia normy prawnej w kontekście sytuacji chorobowej i wykorzystywania zwolnienia lekarskiego. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało jednak, że J. W. w okresie orzeczonej niezdolności do pracy co prawda nie pracowała, ponieważ nie pojawiała się w zakładzie pracodawcy, aczkolwiek dokonywała szeregu innych czynności, m.in. wyjeżdżała pociągiem na kilka dni „do faceta”, sześciokrotnie brała udział całodziennych zajęciach edukacyjnych, opiekowała się psem znajomych mieszkając kilka dni w innym miejscu.

Jak wskazał SN w wyroku z dnia 14 grudnia 2005 r. (III UK 120/05, OSNP 2006), wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca) jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję. Mając na uwadze powyższe zdaniem sądu ilość aktywności wykonywanych przez ubezpieczoną w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy (w tym kilkudniowe samodzielne wyjazdy poza S., sześciokrotne uczestnictwo w całodniowych zajęciach edukacyjnych) stanowi zachowanie stojące w sprzeczności z ideą zwolnienia lekarskiego, którą jest rekonwalescencja rozumiana raczej jako odpoczynek, niż aktywność. Bez znaczenia pozostaje adnotacja na zwolnieniu lekarskim, iż pacjent może chodzić. Warto przywołać w tym miejscu pogląd wyrażony przez SA w K. z dnia 12 listopada 2002 r. (III AUa 3189/01), w myśl którego adnotacja na zwolnieniu lekarskim o treści: "pacjent może chodzić" nie usprawiedliwia wykonywania pracy przez pracownika, którego taka adnotacja dotyczy. Taki zapis upoważnia go jedynie do wykonywania zwykłych czynności życia codziennego, np. poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na zabieg czy kontrolę lekarską. Wielokrotny udział w całodniowych zajęciach szkolnych oraz samodzielny kilkudniowy wyjazd „do faceta”, z pewnością nie mieści się w kategoriach takich czynności i w zależności od okoliczności, może kwalifikować się jako działanie utrudniające leczenie (już choćby z tego powodu, że udział w takich zajęciach niewątpliwie wymaga wysiłku fizycznego i intelektualnego, też wiąże się z określonym poziomem stresu, o czy wspomniała sama ubezpieczona k. 30). Sądowi nie umknęły także niezgodności w wyjaśnieniach ubezpieczonej, a mianowicie: ubezpieczona twierdziła, że od dnia 18 września była chora (ostre zapalenie górnych dróg oddechowych) i przez 2 tygodnie leżała w łóżku (k.9v), i jednocześnie w tym samym czasie tj. dniach 21 i 22 września uczestniczyła w zajęciach trwających od godz. 8.00 do 16.15 oraz od godz. 12.15-16.15, przy czym jedne zajęcia miały charakter praktyczny (ubezpieczona określa te zajęcia jako „ciężkie”) i jednocześnie opiekowała się psem rodziców znajomego, który to pies był ciężko chory. W pisemnych oświadczeniach J. W. stwierdziła, że mieszkała wtedy w innym mieszkaniu (z psem) natomiast na rozprawie twierdziła, że pies (chory) przebywał u niej w domu. Zdaniem sądu, wszystkie te czynności oceniane łącznie, nie maja charakteru czynności incydentalnych i sporadycznych, lecz stanowią zwykłą aktywność spełniającą przesłankę „wykorzystywania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia” w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

Zgodnie z art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a, są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty. Z ustępu 2 punkt 3 przepisu wynika, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się świadczenia z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, co do których stwierdzono, że w okresie ich pobierania świadczeniobiorca wykonywał w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Uznając, że J. W. wykorzystywała zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, także obowiązek zwrotu pobranych kwot zasiłku stał się aktualny i Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

(...)