Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 listopada 2023 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonej E. K. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 8 do 28 czerwca 2023 r. oraz świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 29 do 30 czerwca 2023 r., a jednocześnie zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu świadczeń za te okresy z ustawowymi odsetkami.

W uzasadnieniu decyzji wskazał, że w okresie pobierania zasiłku chorobowego ubezpieczona świadczyła pracę zarobkową na rzecz płatników (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o. oraz (...) Sp. z o.o.

Ubezpieczona E. K. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany w całości i przyznania prawa do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego za okres sporny. Argumentowała, że w czerwcu pozostawała niezdolną do wykonywania pracy i w jej stanie zdrowia nie było możliwym wykonywanie jakichkolwiek czynności zarobkowych. Nie świadczyła w tym miesiącu żadnej pracy, ani nie otrzymała żadnego wynagrodzenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. K. do 30 października 2023 r. podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek: Miejski Ośrodek (...) w S.. Od stycznia 2023 r. do 30 czerwca 2023 r. nieprzerwanie pozostawała niezdolna do pracy, ze względu na zaburzenia depresyjno – lękowe. Do 28 czerwca 2023 r. pobierała zasiłek chorobowy, a następnie otrzymała świadczenie rehabilitacyjne.

Niesporne , nadto dowód: zestawienie zaświadczeń lekarskich ubezpieczonego, wniosek o przyznanie zasiłku chorobowego, oświadczenie do wniosku o zasiłek chorobowy – nienumerowane karty pliku akt organu, wydruk z subkonta ubezpieczonej – k. 30-31, przesłuchanie ubezpieczonej – k. 45-46.

Od początku 2023 roku E. K. miała zawartą umowę zlecenia z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w S., której przedmiotem było szkolenie z zakresu BHP nowo przyjmowanych pracowników tej spółki. (...) nie były cykliczne, lecz nieregularne i zależały od zawieranych umów o pracę. W takim przypadku przedstawiciel spółki dzownił do E. K. z wyprzedzeniem od tygodnia do miesiąca, zamawiając przeszkolenie. Jedno szkolenie trwało 2 godziny. Za każdy miesiąc obowiązywania i wykonywania umowy otrzymywała wynagrodzenie w kwocie 1 000 zł.

W maju 2023 r. E. K. rozmawiała z zarządzającą spółką (...), informując że jest chora i nie będzie w stanie prowadzić szkoleń. Poprosiła, aby spółka znalazła inna osobę na jej miejsce. Nie rozwiązała formalnie umowy zlecenia, ponieważ sądziła, że umowa wygaśnie na skutek jej niewykonywania.

W czerwcu 2023 r. E. K. nie przeprowadziła żadnego szkolenia na rzecz spółki (...), ani nie otrzymała żadnego wynagrodzenia za ten miesiąc.

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonej – k. 45-46, pismo głównego księgowego spółki (...) z 22 sierpnia 2024 r. – k. 44.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Kwestię świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, do których należy zasiłek chorobowy oraz świadczenie rehabilitacyjne regulują przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2023 r. poz. 2780, zwanej dalej ustawą zasiłkową). W myśl art. 6 ustawy, zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Z kolei na mocy art. 18 ust. 1 ustawy świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

W niniejszej sprawie bezspornym było, iż stan zdrowia ubezpieczonej warunkował jego niezdolność do pracy. Osią sporu między stronami pozostawało natomiast, czy E. K. przysługiwało prawo do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego w sytuacji, gdy w systemie organu rentowego widniała w spornym okresie czerwca 2023 r. umowa zlecenia.

Ustawa zasiłkowa wskazuje przypadki, w których prawo do zasiłku chorobowego ubezpieczonym nie przysługuje. Jednym z nich jest przewidziany w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Świadczenia z ubezpieczenia społecznego mają na celu zapewnienie środków utrzymania ubezpieczonemu, który z różnych powodów nie ma w danym okresie możliwości uzyskiwania dochodu z działalności wykonywanej osobiście, niezależnie od jej podstawy. Analogiczną funkcję pełni zasiłek chorobowy zastępujący utracony zarobek. W orzeczeniu z dnia 4 czerwca 2012 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I UK 13/12 (LEX nr 1218583) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że ryzykiem chronionym jest w tym przypadku niemożność wykonywania (kontynuowania lub podjęcia) każdej działalności zarobkowej, zarówno tej, której wykonywanie dawało tytuł do objęcia ubezpieczeniem, jak i wykonywanej równolegle z taką działalnością, a ponadto jakiejkolwiek nowej działalności dającej źródło utrzymania. W uzasadnieniu cytowanego wyroku Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że tylko faktyczne wykonywanie działalności zarobkowej powoduje utratę prawa do świadczenia. Nadto, Sąd Najwyższy podkreślił, że „zasiłek nie przysługuje jedynie w okresie trwania wymienionych w nim [w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy] okoliczności”. Pojęcie działalności zarobkowej, niezdefiniowane ani na gruncie ustawy zasiłkowej ani w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, należy natomiast rozumieć szeroko. W sensie rodzajowym wchodzi tu w grę każda praca (działalność) zarobkowa, mogąca stanowić źródło dochodów (H. Pławucka, glosa do uchwały SN z dnia 30 sierpnia 2001 r., III ZP 11/200, OSP 2002, z. 12, poz. 599).

Trudności interpretacyjnych w judykaturze nastręczało jednak sformułowanie pracy zarobkowej użyte w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Przepis ten może być rozumiany albo bardziej rygorystycznie - wówczas do pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego wystarczające jest samo formalne podjęcie (kontynuowanie) działalności zarobkowej, albo bardziej liberalnie - wówczas pozbawienie prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego jest konsekwencją rzeczywistego, a nie jedynie formalnego podjęcia (kontynuowania) tej działalności. Sąd Najwyższy w trafnym wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 r. wydanym w sprawie prowadzonej pod sygn. I USKP 27/21 (OSNP 2022 nr 4, poz. 38, str. 74) skonstatował, że ze swej istoty działalność gospodarcza jest nastawiona na zysk, czyli jej prowadzenie zakłada, że przychód będzie wyższy od kosztów jego uzyskania, a dochód netto (rozumiany jako przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania, z odliczeniem następnie wszelkich obciążeń publicznoprawnych, w tym podatków i składek na ubezpieczenia społeczne), stanowiący zysk przedsiębiorcy, pozwoli na jego utrzymanie. Jeżeli przedsiębiorca z powodu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą nie może prowadzić działalności gospodarczej i w związku z tym uzyskiwać przychodu (dochodu i zysku), to źródłem jego utrzymania staje się zasiłek chorobowy (następnie świadczenie rehabilitacyjne). Warunkiem uznania, że ubezpieczony kontynuuje prowadzenie działalności gospodarczej, które to wyklucza dalsze pobieranie świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, jest stwierdzenie, w oparciu o odpowiednie ustalenia faktyczne, że dana osoba rzeczywiście prowadzi lub prowadziła działalność zarobkową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2019 r., I UK 100/18, OSNP 2020 nr 8, poz. 81). W świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego podlegania ubezpieczeniom społecznym można stwierdzić, że samo zarejestrowanie w systemie ZUS umowy zlecenia na skutek zgłoszenia dokonanego przez płatnika stwarza domniemanie faktyczne, że ta umowa jest wykonywana. Domniemanie to może zostać obalone w razie udowodnienia, że działalność ta nie była prowadzona wskutek zaistnienia szczególnych, zazwyczaj losowych, okoliczności. W takich okolicznościach nie powstaje obowiązek ubezpieczenia społecznego, a co za tym idzie nie powstaje tytuł do objęcia dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Sąd Najwyższy w cytowanym orzeczeniu podkreślił, że zachowanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego miałoby miejsce w razie udowodnienia przez ubezpieczonego, że faktycznie tej działalności nie prowadził. Pozbawienie prawa do zasiłku mogłoby mieć miejsce jedynie w razie faktycznej możliwości uzyskiwania przez skarżącą dochodów z powodu kontynuowania działalności zarobkowej.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy wskazać, że ubezpieczona przekonująco zeznała o tym, że przez cały sporny okres czerwca 2023 r. nie była w stanie wykonywać umowy zlecenia łączącej ją ze spółką (...) i faktycznie jej nie wykonywała. Ze względu na długotrwałą chorobę depresyjną nie była w stanie prowadzić szkoleń z zakresu BHP i już od maja 2023 r. prosiła zleceniodawcę, aby nie zlecał jej następnych szkoleń. Jej zeznania zostały potwierdzone przez spółkę (...), która w piśmie z 22 sierpnia 2024 r. informowała, że w czerwcu 2023 r. ubezpieczona nie świadczyła żadnych czynności na jej rzecz, ani nie otrzymała wynagrodzenia za ten miesiąc. Jednocześnie spółka ta skorygowała własną niedokładność z poprzedniego pisma złożonego do ZUS. Jednocześnie z pisma ZUS z 27 czerwca 2024 r. (k. 40) wynika, że spółka złożyła też odpowiednią korektę do ZUS, wykazują podstawę wymiaru składek za czerwiec 2023 r. w kwocie 0 zł.

Mając wszystko powyższe, Sąd doszedł do przekonania, że ubezpieczonemu nie wykonywała działalności zarobkowej w okresie czerwca 2023 r. (objętej niniejszym postępowaniem), wobec czego przysługuje jej prawo do zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego. Konsekwencją przyznania tego prawa jest orzeczenie o braku obowiązku zwrotu wypłaconych świadczeń.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie spontanicznych zeznań ubezpieczonej i na podstawie nie budzących wątpliwości co do rzetelności i autentyczności dokumentów, szczegółowo wymienionych w pierwszej części uzasadnienia. Prawdziwość dokumentacji, zawartej w aktach rentowych oraz zgromadzonej w aktach postępowania, stanowiącej podstawę ustaleń nie była również kwestionowana przez żadną ze stron.

Wobec tak przeprowadzonych ustaleń, na podstawie całości materiału dowodowego, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w oparciu o treść art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

25.09.2024 r.