Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 10 listopada 2021 r., znak ON. (...).2.326.2021.A., Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. uchylił orzeczenie (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w G. z dnia 23sierpnia 2021 r. i nie zaliczył małoletniego W. B. do osób niepełnosprawnych. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie Wojewódzki Zespół stwierdził, iż W. B. nie ma naruszonej sprawności organizmu w wymiarze, którego skutki powodują konieczność zapewnienia całkowitej opieki lub pomocy opiekunów w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację z otoczeniem w sposób przewyższający wsparcie potrzebne każdemu dziecku w tym samym wieku. Rozpoznane stany chorobowe nie ograniczają istotnie funkcjonowania społecznego, a dziecko stosownie do wieku rozwija zdolności do czynności samoobsługowych, poruszania się i komunikowania z otoczeniem.

Działająca w imieniu małoletniego ojciec Ł. B. wniósł odwołanie od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu, domagając się jego zmiany, poprzez zaliczenie syna do osób niepełnosprawnych oraz wskazanie, że wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Do odwołania dołączył dokumentację medyczną obrazującą stan zdrowia syna i opisał jego schorzenia i przebieg leczenia.

Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Województwie (...) w S. wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. B. urodził się w dniu (...), jako wcześniak w 26 tygodniu ciąży, w ogólnym stanie średnim.

Niesporne

U W. B. diagnozowano w 2021 r. zespół zaburzeń autystycznych ( zespół (...)). Był także leczony okulistycznie ze względu na nadwzroczność oraz astygmatyzm. Przebył laseroterapię siatkówki obu oczu. Rozpoznano u niego także łysienie plackowate, a następnie łysienie całkowite.

Niesporne, a nadto dowód: dokumentacja medyczna k. 15-16, 27-32, 83 oraz zawarta w aktach organu

Z punktu widzenia psychiatrycznego W. B. ujawnia zachowania niedostosowane, gwałtowne, a nastrój zmienny z obecnością myśli i tendencji samobójczych. Jednym z powikłań niewłaściwie rehabilitowanych zaburzeń autystycznych są zaburzenia depresyjne, które są wyjątkowo trudne do leczenia, z uwagi na zmniejszony krytycyzm oraz psychozy (brak wglądu, ksobność, sztywność myślenia, spłycenie emocjonalne). Zachowania zagrażają zarówno otoczeniu, jak i samemu choremu. Wymaga bardzo intensywnej psychoterapii z udziałem rodziców, a także dostępności jednego z opiekunów nie tylko w sytuacjach kryzysowych, ale również w zakresie wsparcia w codziennej rehabilitacji, kształceniu specjalnym, terapii psychomotorycznej, integracji sensorycznej, zajęć edukacyjnych w grupach. Wysoki poziom hormonów stresu działając przewlekle na układ nerwowy powodują trwałe uszkodzenia struktury mózgowia, które u badanego objawiają się głównie pod postacią zaburzeń psychicznych, lęku i trudności adaptacyjnych. Od wczesnych lat dziecęcych chłopiec przejawia symptomy charakterystyczne dla zespołu (...): tendencję do izolacji społecznej, trudności z komunikacją, brak tolerancji dla zmian. Ze względu na te kwestie jest osobą niepełnosprawną oraz wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, ze względu na duże trudności komunikacyjne z otoczeniem oraz zagrożenie dla siebie i innych.

Dowód: opinia biegłego z zakresu psychiatrii (...) – k. 84-93

W ramach schorzeń okulistycznych u W. B. rozpoznaje się utratę fiksacji – małoletni nie potrafi skupić uwagi na punkcie centralnym podczas badania. Zakres pola widzenia obojga oczu jest prawidłowy, na skrajnym obwodzie pola ujawniają się pojedyncze ubytki. Ma prawidłową ostrość widzenia do dali i z bliska w korekcji okularowej. Z tych względów nie jest niepełnosprawny wzrokowo.

Dowód: opinia biegłego z zakresu okulistyki D. P. – k. 47-48 oraz 61.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U.10.214.1407) osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Kryteria oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia określone zostały rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U 02.17.162 z późn. zm.) wydanym na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 4a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z § 1 rozporządzenia oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2 rozporządzenia, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3)  znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość poprawy stanu funkcjonowania pod wpływem leczenia i rehabilitacji. (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

W § 2 ust. 1 rozporządzenia wymienione zostały schorzenia uzasadniające konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku. I tak do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą m.in. wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego ( § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia).

Zaliczenie do osób niepełnosprawnych w przypadku dziecka do 16 roku życia może mieć zatem miejsce w dwóch sytuacjach: gdy dziecko jest niezdolne do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych w postaci samoobsługi, poruszania się, komunikacji z otoczeniem, co rodzi konieczność zapewnienia mu stałej (długotrwałej) opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji albo też gdy dziecko zachowuje zbliżoną do rówieśników zdolność do zaspokajania wskazanych potrzeb życiowych, w związku jednak ze znacznym zaburzeniem funkcjonowania organizmu wymaga stałego leczenia i rehabilitacji w domu i poza domem i w tym zakresie zwiększonej pomocy rodziców.

W rozpoznawanej sprawie sporne było czy schorzenia psychiatryczne oraz okulistyczne W. B. powodują jego niepełnosprawność oraz czy w związku z niepełnosprawnością wymaga ona stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Zdolność do samodzielnej egzystencji oceniania musi być w porównaniu do rówieśników chorego dziecka. Oczywistym jest bowiem, iż w różnym okresie życia dzieci wymagają w różnym stopniu wsparcia rodzica w zwykłych codziennych czynnościach – w przypadku niemowląt zachodzi całkowita niezdolność do wykonywania czynności samoobsługowych, potem wraz z wiekiem w przypadku dzieci zdrowych udział rodzica w takich czynnościach stopniowo ulega zmniejszeniu, zmienia się w nadzór, a z czasem całkowicie ustaje. Przykładowo już dzieci pięcio, sześcioletnie z powodzeniem mogą same spożywać posiłki, ubierać się, samodzielnie przemieszczać się, myć się (choć zazwyczaj pod kontrolą opiekunów), niewątpliwie natomiast rodzice muszą chociażby przygotowywać im posiłki, czy towarzyszyć przy udawaniu się do miejsc oddalonych od miejsca zamieszkania w związku z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i niedostateczną jeszcze orientacją dziecka w terenie.

W przypadku dzieci chorych na przewlekłe choroby, niezależnie od ich wieku, opieka rodzica musi być szersza niż u dzieci zdrowych, bo obejmuje przynajmniej podawanie leków czy bardziej szczegółowe dbanie o odpowiednią dietę, rehabilitację, czy dokładniejsze monitorowanie stanu zdrowia. Decydujące znaczenie ma tu bowiem nie występowanie danego schorzenia, a jego wpływ na funkcjonowanie małoletniego – stopień zaburzenia tego funkcjonowania.

Zakres opieki nad chorym dzieckiem - tym, u którego stopień zaburzenia organizmu nie jest na tyle duży, by skutkować niepełnosprawnością i tym, u którego zaburzenia te są istotne i łączą się z koniecznością stałego leczenia i rehabilitacji - jest szerszy w tym znaczeniu, że rodzic (opiekun) wykonywać musi inne dodatkowe czynności, których nie wykonują, albo wykonują okazjonalnie – w czasie zwykłych chorób, po urazach rodzice dzieci zdrowych. Nie zawsze jest natomiast szerszy w tym znaczeniu, że obejmuje wykonywanie przy dziecku czynności, z którymi jego zdrowi rówieśnicy radzą już sobie dobrze. A właśnie w tym ostatnim znaczeniu rozpatruje się go na potrzeby ustalenia niepełnosprawności przy ocenie, czy dziecko wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną zdolnością do samodzielnej egzystencji.

Ocena każdorazowo zależy od indywidualnego przypadku. Trudno postawić wyraźną granicę między zwiększoną pomocą rodzica w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (obejmujących też leczenie), a konieczną pomocą stałą (długotrwałą) w związku ze znacznym ograniczeniem zdolności do samodzielnej egzystencji. Często bowiem zdarza się, iż część czynności samoobsługowych dziecko wykonuje w stopniu zbliżonym do rówieśników, w innych natomiast, w przeciwieństwie do nich, wymaga z uwagi na ograniczenia chorobowe określonego wsparcia. Ocenie zatem zawsze musi podlegać sytuacja konkretnego dziecka, jego stan zdrowia i ograniczenia w zwykłym życiu.

Analiza zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodnego dała podstawy do przyjęcia, iż w przypadku W. B. występuje znacznie ograniczona zdolność do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych w porównaniu z rówieśnikami skutkująca koniecznością stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby. Na jej istnienie wskazał biegły z zakresu psychiatrii dziecięcej B. B. wydający na zlecenie Sądu opinię w sprawie. Opinia biegłego, jest jasna i spójna, a jej wnioski w sposób przekonujący zostały umotywowane. Wydanie opinii poprzedziło zarówno badanie małoletniego, jak i analiza dokumentacji medycznej, która nie budziła wątpliwości w zakresie autentyczności czy rzetelności. Powyższe, przy uwzględnieniu, iż biegły to wysokiej klasy fachowiec o wieloletnim doświadczeniu zawodowym i orzeczniczym, z tytułem naukowym i o specjalności adekwatnej do schorzenia małoletniego, nakazywało uznać jego opinię za rzetelną i wiarygodną, a w konsekwencji podzielić jej wnioski. Biegły podkreślił, że chłopiec ujawnia zachowania niedostosowane, gwałtowne, a nastrój zmienny z obecnością myśli i tendencji samobójczych. Jednym z powikłań niewłaściwie rehabilitowanych zaburzeń autystycznych są zaburzenia depresyjne, które są wyjątkowo trudne do leczenia, z uwagi na zmniejszony krytycyzm oraz psychozy. Zachowania te w ocenie biegłego zagrażają zarówno otoczeniu, jak i samemu choremu. Poza tym wskazał na duże trudności komunikacyjne typowe dla zdiagnozowanego zespołu (...). We wnioskach końcowych biegły wskazał nie tylko na niepełnosprawność dziecka, ale także konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Mając na uwadze wszystko powyższe Sąd, w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone orzeczenie w sposób wskazany w sentencji wyroku. Tym samym uwzględnił całość odwołania. Sąd – na podstawie wniosków opinii biegłego psychiatry dziecięcego – stwierdził, że stan taki istnieje od urodzenia. Sąd mógł przy tym wydać orzeczenie na okres do 31 lipca 2022 r., a więc do ukończenia przez chłopca 16 lat. Sąd badał bowiem prawidłowość orzeczenia wydanego w warunkach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U 02.17.162 z późn. zm.), wydanego na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 4a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Wyrok dotyczy więc okresu wstecznego – zawsze bowiem sąd bada prawidłowość decyzji zapadłej uprzednio. Orzekanie o niepełnosprawności W. B. w okresie po 31 lipca 2022 r. będzie następowało w oparciu o nieco inne kryteria – takie jak dotyczące osób dorosłych. Przywołana ustawa stawia bowiem cezurę 16 lat życia (a nie 18) dla rozróżnienia orzekania o niepełnosprawności dzieci.

ZARZĄDZENIE

1.(...)

2. (...)

3. (...)

26.04.2023