Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 10 października 2018 r. E. P. wystąpił o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej (...) w W. (oświadczenie co do oznaczenia strony pozwanej k. 221):

1. wynagrodzenia (dodatku) za pracę w godzinach nadliczbowych w kolejnych kwartałach począwszy od III kwartału 2015r. aż do IV kwartału 2017r. odpowiednio w kwotach:

- 3.360,75 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 października 2015 r.,

- 5.416,22 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 stycznia 2016 r.,

- 5.550,52 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 kwietnia 2016 r.,

- 4.567,95 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 lipca 2016 r.,

- 4.042,81 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 października 2016 r.,

- 5.619,69 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 stycznia 2017 r.,

- 3.763,10 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 kwietnia 2017 r.,

- 4.731,05 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 lipca 2017 r.,

- 4.364,26 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 października 2017 r.,

- 3.711,92 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 11 kwietnia 2018 r.

2. dodatku za pracę w porze nocnej za kolejne miesiące kalendarzowe począwszy od września 2015r. aż do lutego 2018r.; powód określił odrębnie kwoty dochodzone za poszczególne miesiące (jak na k. 3 – 4) domagając się w przypadku każdej z nich odsetek za opóźnienie od 11 dnia kolejnego miesiąca kalendarzowego, jedynie w przypadku dodatku za grudzień 2015r. w kwocie 56, 83 zł dochodził odsetek od 11 stycznia 2015r. a w przypadku dodatku za maj 2017r. w kwocie 12, 09 zł i dodatku za lipiec 2017r. w kwocie 16, 85 zł dochodził odsetek od 11 lutego 2017r.; powód nie podał (podobnie zresztą jak w przypadku dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych) łącznej wysokości dochodzonej kwoty, suma kwot cząstkowych odpowiadała kwocie 1179, 78 zł.

Pozwana (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa.

Obie strony wystąpiły o koszty procesu, przy czym powód złożył oświadczenie, że wynagrodzenie reprezentującego go zawodowego pełnomocnika wynosi 4428 zł. (k. 4v)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Pozwana świadczy usługi z zakresu ochrony mienia.

Niesporne

E. P. był zatrudniony w pozwanej spółce noszącej wcześniej nazwę (...) w W., w tym u jej poprzedników prawnych m.in. w okresie objętym sporem w (...) w W., a po zmianie nazwy (...) w W., w okresie 23 listopada 2006 r. - 31 sierpnia 2018 r.

W okresie objętym sporem powód był zatrudniony na stanowisku pracownika ochrony – konwojenta, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Niesporne, nadto świadectwo pracy – k. 8 – 9, zaświadczenie – k. 102, informacja z KRS – k. 121 – 127, informacja o przejściu zakładu pracy na nowego pracodawcę – k. 129, 161, wypowiedzenie – k. 130, umowy o pracę – k. 133, 143, 146,

Od 1 lipca 2011r. stosunek pracy istniał na podstawie umowę o pracę na czas nieokreślony zawartej z (...) w W..

W umowie tej wskazano, że pracownik będzie otrzymywał płacę zasadniczą w wysokości obowiązującej płacy minimalnej, ryczałt za godziny nadliczbowe w wysokości 170 zł, ryczałt za pracę w porze nocnej w wysokości 5 złotych miesięcznie, a nadto inne składniki wynikające z regulaminu wynagradzania.

Dowód: umowa o pracę – k. 146

Obowiązujący w przejętej później przez pozwaną (...) w W. w okresie objętym sporem regulamin pracy przewidywał dla pracowników ochrony, grup interwencyjnych, patroli możliwość przedłużenia wymiaru dobowego czasu pracy do 24 godzin pracy, zaś dla pracowników konwoju do 16 godzin, przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym.

Pora nocna obejmowała czas między 22:00 a 6:00.

Dowód: regulamin pracy – k. 109-117.

W regulaminie wynagradzania wskazano, że wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych (z wyjątkiem wypłacanego w formie ryczałtu) przysługuje kwartalnie. Regulamin pracy zaś stanowił, że wynagrodzenia są płatne z dołu do 10 dnia kolejnego miesiąca kalendarzowego za poprzedni miesiąc (co do składników przysługujących za okresy miesięczne) i do 10 dnia miesiąca przypadającego po ostatnim miesiącu okresu, za który wynagrodzenie przysługuje (co do składników za okresy dłuższe niż miesiąc).

Dodatek za pracę w nocy wynosił za każdą godzinę 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Dowód: regulamin pracy – k. 109-117, regulamin wynagradzania - k. 397 - 399

Pracownicy pozwanej (jej poprzedników prawnych) zawierali dodatkowe umowy zlecenia ze spółkami należącymi do grupy (...). Podpisanie takich umów było im narzucone przez przełożonego, odmowa miała wiązać się z rozwiązaniem stosunku pracy.

Dowód: przesłuchanie powoda – k. 280 – 281 w zw. z k. 282, zeznania świadków: A. K. – k. 281, M. C. – k. 281v.- 282

Kolejną taką umowę zlecenia E. P. podpisał w dniu 9 lipca 2015 r. z (...) w W.. Umowa zawarta na okres do 31 sierpnia 2018r. dotyczyła konwojowania wartości pieniężnych nie zawierając zapisów precyzujących zakres tego zadania (czasowy, miejscowy).

Wskazano w niej, iż zleceniobiorca będzie otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 10 złotych netto za godzinę pracy oraz wynagrodzenie od 1 zł do 500 zł za pracę według wyceny kwotowej płatne z dołu do 15 dnia następnego miesiąca.

Aneksem z dnia 30 grudnia 2016 r. zmodyfikowano zapis dotyczący wynagrodzenia w ten sposób, że wskazano, iż „zleceniobiorca otrzyma wynagrodzenie w wysokości ustalonej stawki za każdą przepracowaną godzinę nie mniej jednak niż 13 zł za godzinę brutto, przy czym stawka ta może ulec zmianie”.

Dowód: umowa zlecenia k. 184, aneks do tej umowy k. 185, przesłuchanie powoda k. 280-281 w zw. z k. 282.

W istocie warunki wynagradzania wskazane w kolejnych umowach o pracę i umowach zlecenia nie odpowiadały uzgodnionym.

Od początku zatrudnienia powód miał ustaloną jednakową stawkę netto za każdą godzinę pracy konwojenta świadczoną na podstawie obu rodzajów umów.

Ulegała ona wzrostowi w czasie trwania zatrudnienia.

W okresie objętym sporem powód zarabiał najpierw 10, 50 zł netto za godzinę, od 1 sierpnia 2016r. 11, 50 zł netto na godzinę, od 1 listopada 2016r. – 12 zł netto na godzinę, od 1 grudnia 2017r. 12, 50 zł na godzinę.

Miesięczne wynagrodzenie odpowiadające iloczynowi wszystkich przepracowanych godzin i stawki godzinowej było wypłacane dwoma przelewami, jednym pochodzącym od pracodawcy i obejmującym kwotę netto wynagrodzenia wynikającego z pisemnej umowy o pracę i drugim od zleceniodawcy w wysokości różnicy między kwotą netto należną za pracę w danym miesiącu, a kwotą netto wypłaconą przez pracodawcę.

Powód nie wystawiał w ramach umowy zlecenia rachunków. Godziny przepracowane zliczała z kart drogowych pracownica spółki.

Dowód: przesłuchanie powoda k. 280-281 w zw. z k. 282, zeznania świadków: A. K. – k. 281, M. C. – k. 281v.-282

(...)w W. miała zawartą z pozwaną umowę o współpracy przy wykonywaniu usług z zakresu ochrony wartości pieniężnych (obsługi bankomatów, przenoszenia bezpiecznych kopert).

Dowód: umowa o współpracy – k. 118

Pozwana i (...) w W. są powiązane kapitałowo Wspólnikiem obu tych spółek była (a w przypadku drugiej z nich nadal jest) (...) w W.. Wśród wspólników i członków zarządów spółek, w których zatrudniony był powód, pojawiają się te same nazwiska, w szczególności A. S. głównego udziałowca S. security spółki z o.o. w W..

Niesporne, nadto powszechnie dostępne dane w KRS - numery KRS (...), (...), (...), (...)

Generalnie przez cały okres objęty sporem praca powoda wyglądała w sposób następujący.

E. P. wykonywał obowiązki konwojenta w obsadzie dwuosobowej. Transportował wartości pieniężne na kilku różnych trasach obejmujących S. ale i inne miejscowości województwa (...).

Powód nie miał stałych dni pracy. Były one wyznaczane poprzez zapisy w przygotowanym na dany miesiąc grafiku. Służby zdarzały się także w weekendy.

Powód nie miał stałych godzin pracy w ramach jednej służby. Godziny te zależały od długości trasy, jaką przypisano pracownikowi w danym dniu.

Przed wyjazdem w trasę E. P. pobierał z magazynu broń, którą zwracał po powrocie (zakończeniu danej służby) kwitując te czynności w książkach wydania-przyjęcia broni i amunicji.

Powód nie miał przypisanych do umowy o pracę i do umowy zlecenia dni, godzin pracy czy poszczególnych zadań.

E. P. przy wykonywaniu konwojów miał jeden strój służbowy z logo (...) składający się z czarnych spodni, bluzy, kamizelki kuloodpornej, butów i ochraniaczy. Korzystał w czasie trasy z tego samego pojazdu. Podlegał temu samemu kierownikowi.

Była jedna siedziba firmy w S., jeden magazyn mundurowy i jeden magazyn broni (ich lokalizacja na przestrzeni zatrudnienia powoda ulegała zmianom)

Dowód: książki przyjęcia i zdania broni stanowiące załącznik do akt sprawy, przesłuchanie powoda k. 280-281 w zw. z k. 282, zeznania świadków: A. K. – k. 281, M. C. – k. 281v.-282, potwierdzenia przelewów – k. 10 – 64,

Na analogicznych co powód zasadach pracowali i inni członkowie konwojów mający równolegle zawarte umowy o prace i zlecenia.

Dowód: przesłuchanie powoda k. 280-281 w zw. z k. 282, zeznania świadków: A. K. – k. 281, M. C. – k. 281v.-282,

W trzecim kwartale 2015 r. powód pracował ponad wymiar 180,73 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 2.343,23 zł.

W czwartym kwartale 2015 r. powód pracował ponad wymiar 378,34 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 5.191 zł.

W pierwszym kwartale 2016 r., powód pracował ponad wymiar 389, 52 godziny, przy czym za 1, 93 godziny przysługiwał mu dodatek w wysokości 50%, a za pozostałe w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 5.345 zł.

W drugim kwartale 2016 r. powód pracował ponad wymiar 333,88 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 4.521 zł.

W trzecim kwartale 2016 r. powód pracował ponad wymiar 293,97 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 4.505,14 zł.

W czwartym kwartale 2016 r. powód pracował ponad wymiar 356,41 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 5.639,32 zł.

W pierwszym kwartale 2017 r., powód pracował ponad wymiar 239,66 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 3.662,28 zł.

W drugim kwartale 2017 r., powód pracował ponad wymiar 281,10 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 4.331 zł.

W trzecim kwartale 2017 r. powód pracował ponad wymiar 279, 69 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 4.616 zł.

W czwartym kwartale 2017 r. powód pracował ponad wymiar 263,13 godziny, za które przysługiwał mu dodatek w wysokości 100%. Dodatek ten, pomniejszony o wypłacony za wskazany okres ryczałt z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, wynosi brutto - przy uwzględnieniu uzgodnionej stawki godzinowej - 4.226,98 zł.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu liczenia wynagrodzeń P. D. – k. 341-370, książki przyjęcia i zdania broni stanowiące załącznik do akt sprawy, notatki powoda 69 – 87, dokumentacja płacowa 103 – 107, zestawienie nieobecności k. 108, 296, ZUS ZLA – k. 297 – 300, wnioski urlopowe 290 – 295

Powód w okresie objętym sporem pracował w godzinach nocnych:

- we wrześniu 2015 r. 35,27 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 66,16 zł,

- w październiku 2015 r. 36,48 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 67,23 zł,

- w listopadzie 2015 r. 48,02 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 99,68 zł,

- w grudniu 2015 r. 14,48 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 25,11 zł,

- w styczniu 2016 r. 4,03 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 4,79 zł,

- w maju 2016 r. 2,30 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 0,31 zł,

- w czerwcu 2016 r. 8,99 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 13,87 zł,

- w lipcu 2016 r. 4,66 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 5,25 zł,

- we wrześniu 2016 r. 6,65 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 8,96 zł,

- w listopadzie 2016 r. 3,50 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 3,08 zł,

- w styczniu 2017 r. 9,32 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 18,51 zł,

- w lutym 2017 r. 13,80 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 17,18 zł,

- w czerwcu 2017 r. 6,66 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 10,85 zł,

- w lipcu 2017 r. 2,33 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 0,54 zł,

- w październiku 2017 r. 2,49 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 0,65 zł,

- w listopadzie 2017 r. 11,83 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 24,57 zł,

- w grudniu 2017 r. 11,05 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 24,54 zł,

- w styczniu 2018 r. 9,30 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 18,51 zł,

- w lutym 2018 r. 5 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 8,10 zł,

- w marcu 2018 r. 18,11 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 38,10 zł,

- w kwietniu 2018 r. 19,90 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 47,13 zł,

- w czerwcu 2018 r. 3,16 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 2,90 zł,

- w sierpniu 2018 r. 2,36 godziny, za które po pomniejszeniu o wypłacony ryczałt za pracę w porze nocnej, należy mu się wynagrodzenie brutto w wysokości 1,09 zł.

Wynagrodzenie należne za godziny nocne przepracowane w lutym, marcu, kwietniu, sierpniu, październiku, grudniu 2016r., marcu, wrześniu 2017r. oraz maju 2018r. pokrył ryczałt wypłacony przez pracodawcę.

W kwietniu, maju, sierpniu 2017 r. oraz lipcu 2018 r. powód nie świadczył w porze nocnej.

Dowód: książki przyjęcia i zdania broni stanowiące załącznik do akt sprawy, opinia biegłego sądowego z zakresu liczenia wynagrodzeń P. D. – k. 341-370, notatki powoda 69 – 87, dokumentacja płacowa 103 – 107, zestawienie nieobecności k. 108, 296, ZUS ZLA – k. 297 – 300, wnioski urlopowe 290 – 295

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo podlegało w przeważającej mierze uwzględnieniu.

Jak wynikało ze zgodnych zeznań świadków i przesłuchania powoda zasadą było w przypadku pracowników pozwanej zawieranie równolegle do umowy o pracę umów zlecenia z inną spółką. Umowy takie dotyczyły tych samych rodzajowo czynności, które pracownicy pozwanej wykonywali w ramach stosunku pracy. Pomimo formalnego zatrudnienia w ramach dwóch różnych stosunków prawnych, zatrudnionym nie były jednak rozdzielane zadania do wykonania w ramach każdej umowy, a świadczyli oni cały czas tę samą pracę. Nie było tak, że w określonych dniach, godzinach czy na określonych trasach członek załogi konwojowej wykonywał zadania w ramach jednej umowy, a w/na innych w ramach drugiej. Przez cały czas praca wykonywana była w tym samym charakterze, pod tym samym kierownictwem, w tym samym mundurze. W czasie danej trasy (danego dyżuru) członkowie grupy konwojowej korzystali z tej samej broni i poruszali się tym samym pojazdem. W dniach kolejnych dyżurów stawiali się w tym samym punkcie (nie licząc zmian lokalizacji następujących co kilka lat), pobierali broń z tego samego magazynu. Sąd nie miał podstaw do odmówienia wiary świadkom i powodowi zwłaszcza, że strona pozwana nie zaprezentowała dowodów pozostających z nimi w sprzeczności. Nie udostępniła nawet ewidencji czasu pracy wskazując, iż ta nie była prowadzona. Dowody ze źródeł osobowych znajdują poparcie w grafikach pracy, w których brak przypisania godzin do określonej umowy. W tych warunkach uznać należało, że sposób wykonywania zatrudnienia wyglądał tak jak przedstawiły to przesłuchane osoby.

Dokonane ustalenia co do sposobu świadczenia pracy przez powoda (i innych członków zespołów konwojowych) nakazują uznanie, iż rozdział pracy był tylko formalny – w drodze podpisania dwóch różnych umów. W praktyce jednak nie zostały wyodrębnione czynności pracownicze świadczone na rzecz pozwanej w ramach umowy o pracę od wykonywanych w ramach umów zlecania podpisanych z innym podmiotem. Przez cały czas E. P. wykonywał te same obowiązki takie jak wynikające z umowy o pracę (charakterystyczne dla stanowiska konwojenta).

Formalne rozdzielenie pracy – w istocie wykonywanej na rzecz pracodawcy – na różne umowy było obejściem prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, zmierzającym do zmniejszenia kosztów zatrudniania pracowników. Podpisanie przez powiązany z pozwaną podmiot umów zlecenia z powodem ukierunkowane było na czerpanie przez pracodawcę korzyści z pracy E. P. bez konieczności wypłacania mu dodatków wynikających z Kodeksu pracy za pracę w godzinach nadliczbowych oraz przy zmniejszeniu odprowadzanych składek. Umowa zlecenia w istocie tylko pozorna pozostawała więc nieważna (art. 83 § 1 k.c., art. 58 § 1 k.c.).

Jak już wskazywano, spółki, z którymi powód miał podpisane umowy, są powiązane kapitałowo i osobowo. W ich interesie finansowym było zlecania sobie wzajemnie czynności w ramach podwykonawstwa czy kształtowania zatrudnienia pracowników ochrony tak jak miało to miejsce w tej sprawie. Zatrudnianie jednej osoby formalnie na podstawie kilku umów przez powiązane spółki powoduje istotne oszczędności. Po pierwsze unika się wypłacania dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych i zmniejsza obciążenie składkowe, po drugie nie zachodzi konieczność zwiększenia składu osobowego w związku z ustawowymi ograniczeniami godzin nadliczbowych przypadających na jednego pracownika. Ograniczenie wydatków związanych z zatrudnieniem to nie tylko oszczędność, ale i większa konkurencyjność na rynku, jako że niższe koszty pozwalają na zaoferowanie kontrahentom atrakcyjniejszych cen.

O pozorności umowy zlecenia w tej sprawie świadczy dodatkowo to, że w sposób mało konkretny określa ona zarówno zadania jak i warunki wynagrodzenia wskazując jedynie minimalny jego poziom (początkowo i dolną i górną granice). Takie ukształtowanie umowy potwierdza słowa pracowników pozwanej (powoda i świadków) o uzgodnionej jednej stawce godzinowej, swobodne ukształtowanie wynagrodzenia w umowie zlecenia pozwalało bowiem wypłacać powodowi (i innym konwojentom) odpowiednią do uzgodnień (czyli jednej tożsamej dla umów stawki) część wynagrodzenia. Za pozornością zlecenia przemawia i to, że do umowy nie były wystawiane rachunki (tak twierdziły przesłuchane osoby, a pozwana nie naprowadziła dowodów przemawiających za odmiennym przyjęciem).

Powyższe nakazywało uznanie, że praca wykonywana w ramach konwojów była pracę świadczoną w całości ramach zatrudnienia pracowniczego u pozwanej, a kwoty wypłacane powodowi z umów zlecenia przez (...) w W. były w istocie częścią należnego pracownikowi wynagrodzenia ze stosunku pracy.

To z kolei, w świetle danych z dokumentacji źródłowej, w tym w szczególności zapisów w książkach pobrania i zdania broni, potwierdzeń przelewów (w których suma kwot za danym miesiąc podzielona nawet na stawkę 13 zł dawała liczbę godzin przekraczających normy czasu pracy), ale i dokumentacji w postaci notatek powoda czy grafików, prowadziło do przyjęcia, że powód wykonywał czynności pracownicze ponad pełny wymiar czasu pracy wynikający z pisemnej umowy o pracę w przyjętym okresie rozliczeniowym oraz z przekroczeniem norm dobowych, co oznacza, iż pracował w godzinach nadliczbowych. Zgodnie bowiem z art. 151 k.p. za taką uważana jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu pracy. Ustawowy wymiar czasu pracy to 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 § 1 k.p.). Powód był zatrudniony w systemie równoważnego czasu pracy, gdzie dobowy, zazwyczaj 8-godzinny czas pracy mógł być przedłużony do 16 godzin (art. 135 § 1 k.p.). Omawiany system charakteryzuje się tym, że jeśli pracownik pracuje w danym dniu dłużej niż 8 godzin, ale krócej niż 16 godzin, to czas pracy ponad 8 godzin a poniżej 12 godzin nie stanowi godzin nadliczbowych. Pracownik powinien jednak otrzymać rekompensatę za przedłużenie dobowego czasu pracy w postaci skrócenia o przepracowany czas innego dnia pracy w danym okresie rozliczeniowym lub udzielenia dni wolnych. W przypadku powoda okres rozliczeniowy ustalony był na 3 miesiące, co nie naruszało art. 135 § 2 k.p.

Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie, nadto zaś dodatek w wysokości 100% (gdy godziny nadliczbowe przypadają w nocy, w niedziele i święta nie będące dla pracownika zgodnie z rozkładem pracy dniami pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym w zamian za niedzielę lub święto) albo 50% (za pracę w każdym innym dniu). Wynika to z regulacji art. 151 ¹ § 1 k.p. Stuprocentowy dodatek przysługuje też za każdą godzinę pracy ponad przeciętną tygodniową normę, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje już prawo do dodatku zgodnie z art. 151 ¹ § 1 k.p. (art. 151 ¹ § 2 k.p.). Podstawę obliczenia dodatku stanowi wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeśli składnika takiego nie wyodrębniono (jak w przypadku powoda) 60% wynagrodzenia.

Należne powodowi wynagrodzenie ustalono na podstawie opinii biegłego z zakresu liczenia wynagrodzeń P. D.. Czas pracy powoda, dla którego dokonano wyliczeń, biegły przyjął na podstawie zapisów w dokumentacji źródłowej w postaci książek wydania i przyjęcia broni przyjmując, iż rzeczywisty czas pracy powoda odpowiadał sumie godzin rozliczanych w ramach umowy o pracę i w ramach umowy zlecenia (data i godzina przyjęcia broni początek pracy, data i godzina zdania – koniec pracy). Pozostała dokumentacja (notatki powoda, dokumenty co do obecności i nieobecności, grafiki) nie pozostawała bowiem w pełni zbieżna. Przyczyną tego stanu rzeczy mogły zmiany grafików, czy wykonywanie obowiązków formalnie w ramach zlecenia w okresie urlopu wypoczynkowego w miejscu pracy (na które wskazywali powód i świadek A. K.). Tylko zatem w przypadku braku zapisów dotyczących powoda w książkach wydania i przyjęcia broni przyjmowano nieobecności zgodne z dokumentacją przedstawioną przez pracodawcę.

Opinia została sporządzona zgodnie ze wskazaniami sądu, wywody biegłego pozostawały jasne i spójne, wyliczenia bazowały na danych wynikających ze zgromadzonej dokumentacji i znajdowały oparcie w przepisach prawa. Powyższe, przy uwzględnieniu, iż strony nie zakwestionowały opinii w zakresie przyjętej liczby godzin i ustalonych należności przemawiało za uznaniem tej opinii za rzetelną i wiarygodną, a w konsekwencji podzielaniem w pełni jej wniosków.

Zarzuty stron nie dotyczyły ani wyliczonej przez biegłego liczby godzin ponadwymiarowych ani należnego powodowi wynagrodzenia, a odnosiły się do założeń sądu, wedle których biegły miał sporządzić opinie.

Sąd, wobec argumentacji strony pozwanej, zlecił biegłemu wyliczenie należności powoda w dwóch wariantach: przy przyjęciu wskazanej w ustaleniach sądu uzgodnionej przez strony, a zmieniającej się na przestrzeni lat stawki godzinowej i przy przyjęciu minimalnego wynagrodzenia z umowy o pracę.

Sąd przyjął należności powoda zgodnie z wyliczeniem dla pierwszego z tych założeń. Jak wynikało z materiału dowodowego zgromadzonego w tej sprawie, powód (podobnie jak inni pracownicy pozwanej) miał wskazaną od początku jedną (wzrastającą z czasem) stawkę godzinową. Stawka ta podana pracownikowi w kwocie netto odbiegała od obowiązującej dla minimalnego wynagrodzenia za pracę wskazywanego w pisemnej umowie. Minimalne wynagrodzenie wynosiło w 2015r. 1750 zł brutto, w 2016r. 1850 zł brutto, 2017r. 2000 zł brutto, co dla średniej liczby godzin dla pełnego etatu 168 dawało w tych latach stawkę godzinową brutto 10, 42, 11, 01 zł, 11, 90 zł. Skoro pisemna umowa o pracę nie odzwierciedlała uzgodnionej stawki, nie było podstaw do opierania się na jej zapisach przy określaniu wynagrodzenia, wedle którego wyliczony być winien dodatek za godziny nadliczbowe. Pozwana odwołując się do wyroku Sądu Najwyższego wydanego w sprawie o sygn. II PK 32/17, nie zauważa, że orzeczenie to wydane zostało na tle innych ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd I i II instancji, a wnoszący kasację domagali się liczenia dodatku od wynagrodzenia mającego stanowić sumę wynagrodzeń z umowy o pracę i zlecenia. Pogląd Sądu Najwyższego, na który powołuje się pozwana, odnosić można jedynie do sytuacji, gdy w istocie stawka wskazana w umowie o pracę odpowiada ustalonej przez strony, co w tej sprawie miejsca nie miało. Zresztą, gdyby w istocie zawarcie umowy zlecenia nie miało zmierzać do niewypłacania pracownikowi dodatków do godzin przepracowanych ponad wymiar, a wyłącznie do ukrycia tak dużej liczby godzin nadliczbowych i zatrudniania mniejszej liczby osób, to dokumentacja prowadzona przez spółki co do godzin wynagradzanych w ramach umowy o pracę i w ramach zlecenia powinna być przejrzysta czyli zawierać wyszczególnienie liczby godzin za które dokonano wypłaty i wyraźne określenie stawki za godzinę wykonywania zlecenia. Teść umowy zlecenia, zeznania świadków i przesłuchanie powoda wskazują, że w tym wypadku tak nie było.

Stawki, jakie obowiązywały powoda w poszczególnych latach sąd przyjął zgodnie z twierdzeniami pozwu. W toku przesłuchania powód nie potrafił wprawdzie podać dokładnie, od kiedy do kiedy dana stawka obowiązywała, w ocenie sądu wynika to jednak z upływu czasu pomiędzy składaniem przez niego zeznań, a wniesieniem pozwu. Gdyby E. P. kreował zapisu pozwu na potrzeby procesu niezgodne z rzeczywistością, to w swoim przesłuchaniu podawałby dane zgodne z tymi zapisami. Stawki wskazane w pozwie korespondują z określanymi przez świadków i powoda w jego przesłuchaniu.

Działania podejmowane przez pozwaną, a to nieprowadzenie dokumentacji obrazującej rzeczywisty czas pracy, istotnie utrudniały, jeśli nie uniemożliwiały dokładne wyliczenie należności powoda. Stąd ich ustalenie przy przyjęciu najbardziej zbliżonych do rzeczywistości założeń. Na takie liczenie pozwala art. 322 k.p.c. dający sądowi w sprawach o dochody możliwość zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej według własnej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy, gdy uzna ścisłe udowodnienie wysokości żądania za niemożliwe czy nader utrudnione.

Nie było podstaw do pomniejszenia kwot zasądzonych na rzecz powoda o wynagrodzenie wypłacone formalnie w ramach zlecenia, jako że odpowiadało ono wraz z wynagrodzeniem wypłaconym w ramach umowy o pracę iloczynowi ustalonej stawki godzinowej i liczby przepracowanych godzin. Przedmiotem postępowania i wyliczeń biegłego były zaś jedynie dodatki do takiej stawki warunkowane przekroczeniem norm czasu pracy.

Mając na uwadze powyższe sąd uznał, iż powodowi za poszczególne kwartały należy się wynagrodzenie (dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych) w kwotach wskazanych przez biegłego.

Powód nie podawał jednej zbiorczej kwoty dodatku za cały okres objęty sporem, a wyraźnie oznaczał kwoty dochodzone za poszczególne kwartały.

Z tego względu w przypadku tych kwartałów, za które powód dochodził niższej kwoty niż wyliczona w opinii, sąd związany normą art. 321 k.p.c. zasądził kwotę żądaną (III, IV kwartał 2016r., III i IV kwartał 2017r.), a w przypadku tych, za które powód dochodził kwoty wyższej, kwotę wyliczoną przez biegłego oddalając powództwo ponad te kwotę.

Z uwagi na trzymiesięczny okres rozliczeniowy należności za poszczególne kwartały winny być wypłacone do 10 dnia kolejnego miesiąca kalendarzowego po ostatnim miesiącu kwartału. Zatem pozwana pozostawała w opóźnieniu w wypłacie wynagrodzenia za III kwartał 2015r. od 11 dnia października 2015 r., za IV kwartał 2015 r. od 11 dnia stycznia 2016 r., za I kwartał 2016 r. od 11 dnia kwietnia 2016 r., za II kwartał 2016 r. od 11 lipca 2016 r., za III kwartał 2016 r. od 11 dnia października 2016 r., za IV kwartał 2016r. od 11 dnia stycznia 2017 r., za I kwartał 2017 r. od 11 dnia kwietnia 2017 r., za II kwartał 2017 r. od 11 dnia lipca 2017 r., za III kwartał 2017 r. od 11 dnia października 2017 r. oraz za IV kwartał 2017 r. od 11 dnia stycznia 2018 r. Opóźnienie takie rodzi po stronie powoda prawo do odsetek ustawowych na podstawie art. 481 § 1 k.c. W rezultacie, żądanie powoda w zakresie odsetek podlegało uwzględnieniu w całości. I w tym wypadku wobec treści art. 321 k.p.c. sąd nie miał podstaw do przyznania odsetek od dodatku za IV kwartał 2017r. od daty wcześniejszej niż wskazana w pozwie.

Powód domagał się również zapłaty dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej. W myśl art. 151 ⁸ § 1 k.p. pracownikowi wykonującemu taką pracę przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów. Obowiązujący u pozwanej regulamin wynagradzania nie zawierał korzystniejszych dla pracownika zapisów.

Z umowy o pracę łączącej strony wynikało, że powód otrzymywał miesięczny ryczał za pracę w porze nocnej w wysokości 5 złotych. Ryczałt ten nie odpowiadał jednak należnemu dodatkowi. Wprawdzie w niektórych miesiącach praca w nocy nie była przez powoda wykonywana, a w niektórych wykonywana była w wymiarze, za który należny dodatek był nieco niższy lub nieco wyższy od wypłaconego ryczałtu, jednak patrząc na cały okres objęty sporem, stwierdzić należy, iż przyjęta przez pracodawcę wysokość ryczałtu była radykalnie zaniżona. Z tego względu powód może skutecznie dochodzić kwot przewyższających ryczałt.

Ustalając wysokość należnych powodowi z tytułu dodatku za pracę w nocy kwot sąd oparł się na omówionej już opinii biegłego uznając ją za wiarygodną z przyczyn wcześniej wskazanych. Kwoty wyliczone w opinii były niższe niż dochodzone pozwem, co oznaczało oddalenie powództwa w części je przewyższającej.

Skoro wynagrodzenie za danym miesiąc podlegało wypłacie do 10 dnia kolejnego miesiąca, to od dnia następnego po tym dniu pozwana pozostawała w opóźnieniu, co uzasadnia zasądzenie odsetek. W przypadku należności za klika miesięcy E. P. domagał się jednak odsetek za okres wcześniejszy. Stąd w przypadku odsetek od dodatku za grudzień 2015r. i lipiec 2017r. żądanie częściowo oddalono.

Orzeczenie o kosztach wydane zostało na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Żądanie pozwu uwzględniono w ponad 90%, co przemawiało, przy uwzględnieniu trudności z wyliczeniem żądania, warunkowanym działaniami pozwanej w okresie zatrudnienia, za uznaniem powoda za wygrywającego proces w całości. Tym samym pozwaną obciążał obowiązek zwrotu powodowi poniesionych przezeń kosztów procesu tj. wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika. Z zawartego w pozwie oświadczenia wynika, że wynagrodzenie to wynosiło 4428 zł, taka wiec kwota podlegała zasądzeniu. Nie przekraczała ona maksymalnej przewidzianej przepisami, a na jej wskazanie pozwalał § 16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).

Zgodnie z art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1125) kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Istniejące początkowo wątpliwości związane ze stosowaniem tego przepisu w sprawach z zakresu prawa pracy zostały rozwiane w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2007 r. l PZP 1/07, w której sąd ten wskazał, iż sąd w orzeczeniu kończącym w instancji sprawę z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty 50.000 zł obciąży pozwanego pracodawcę kosztami sądowymi, których nie miał obowiązku uiścić pracownik wnoszący powództwo lub odwołanie do sądu. Na koszty sądowe w niniejszej sprawie składały się wydatki postępowania w postaci wynagrodzenia biegłego (2.428,50 zł) oraz opłata od pozwu, od której wniesienia był zwolniony powód (2.316 zł - 5% wartości przedmiotu sporu wynoszącej 46.309 zł w zaokrągleniu do pełnego złotego).

Orzeczenie o rygorze natychmiastowej wykonalności znajduje oparcie w treści art. 477 ² k.p.c., w myśl którego zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, sąd z urzędu nada wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności w części nie przekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego pracownika. Kwota objęta rygorem odpowiada kwocie brutto ustalonej dla kwoty netto 2100 zł stanowiącej iloczyn 168 godzin (przeciętnej normy miesięcznej) i ostatniej obowiązującej powoda stawki godzinowej 12, 50 zł netto.

Sygn. akt IX P 536/18

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)