Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 16 czerwca 2020r. J. C. domagała się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego pracodawcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.:

- kwoty 25 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 maja 2020r. tytułem odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedzenie umowy o pracę,

- kwoty 25 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 maja 2020r. tytułem odprawy w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn nie leżących po jej stronie na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 marca 2003r. o szczególnych zasadach rozwiazywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Pozwany pracodawca wnosił o oddalenie powództwa w całości wskazując w odniesieniu do drugiego z żądań na wypłacenie odprawy w dniu 2 września 2020r.

Obie strony wystąpiły o zwrot kosztów procesu.

W toku procesu powódka cofnęła pozew w części dotyczącej odprawy zrzekając się roszczenia i rozszerzyła żądanie odszkodowawcze do kwoty 27.000 zł modyfikując żądanie odsetkowe poprzez określenia dat początkowych naliczania odsetek dla kwoty 25 000 zł na dzień doręczenia pozwu, a dla kwoty 2000 zł na dzień doręczenia pisma modyfikującego żądanie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Strony niniejszego procesu pozostawały w stosunku pracy od 1 stycznia 2019r. w oparciu o umowę o pracę na czas nieokreślony zawartą w dniu 13 grudnia 2018r. Powódka była zatrudniona na stanowisku specjalisty do spraw kluczowych klientów.

Zatrudnienie powódki u pozwanej poprzedzone było zatrudnieniem w (...) spółce z ograniczona odpowiedzialnością w W. trwającym od 29 stycznia 2008r. do 31 grudnia 2018r., które to zatrudnienie na mocy uzgodnień stron w związku z powiązaniami obu spółek wliczane było do stażu pracy u pozwanej na potrzeby uprawnień pracowniczych.

Niesporne, nadto umowa o pracę k. 1 cz. B akt osobowych powódki (także k. 17), świadectwa pracy - k. 4 i nast. cz. C akt osobowych powódki, k. 25 akt,

Zadania powódki odpowiadały zadaniom przedstawiciela medycznego. Celami przypisanymi do stanowiska powódki były: osiąganie zakładanego poziomu sprzedaży, promocja merytoryczna i medyczna podległych produktów oraz rozwój struktury dystrybucji na obszarze powierzonego terytorium.

Niesporne, nadto karta stanowiska pracy - k. 19 - 20

Pozwana spółka zajmowała się dystrybucją produktów witaminowych A. i (...) L..

Niesporne

Sprzedaż była prowadzona na 12 wyodrębnionych terytoriach przypisanych poszczególnym specjalistom ds. kluczowych klientów.

Co najmniej od pierwszego kwartału 2020r. dwa terytoria nie były obsadzone.

Niesporne

Powódka miała przydzielony obszar obejmujący teren województwa (...) i połowy województwa (...).

Niesporne

W spółce były określone zasady premiowania osób na stanowisku takim jak powódki. Premię warunkowała sprzedaż produktów A. i (...) L.. Indywidualne cele sprzedażowe dla poszczególnych specjalistów były określone w różnej licznie opakowań. W przypadku powódki w czwartym kwartale 2019 cel sprzedażowy w przypadku każdego z dwóch produktów był trzecim najniższym z wyznaczonych 12 przedstawicielom, w I kwartale 2020r. trzecim najniższym wyznaczonym 10 przedstawicielom adekwatnie do potencjału sprzedażowego jej terytorium.

Dowód: zasady premiowania – k. 35 – 44

Powódka postawiony jej cel zrealizowała:

- w przypadku A. w IV kwartale 2019r. na 43, 15%, a w I kwartale 2020r. na 262, 74%,

- w przypadku (...) lip w IV kwartale 2019r. na 57, 56%, a w I kwartale 2020r. na 143, 71%.

Niesporne, nadto wynik sprzedażowy – k. 82, zeznania świadków: A. L. (zapis skrócony – k. 192 – 193), I. C. (1) (zapis skrócony k. 191 – 192)

W pierwszym kwartale 2020r. pozwana po przeprowadzeniu analizy biznesowo – ekonomicznej, podjęła ostateczną decyzję o redukcji zatrudnienia na stanowisku specjalistów ds. kluczowych klientów.

Analiza objęła sprawdzenie poziomu sprzedaży produktów A. i (...) L. na poszczególnych obszarach w czwartym kwartale 2019r. i pierwszym kwartale 2020r. Po zapoznaniu się z wynikami sprzedaży pozwana zdecydowała o zmniejszeniu liczby obszarów sprzedaży o 6. Każdy z 6 obszarów o najniższej sprzedaży, wśród których były dwa nieobsadzone dołączono do jednego z pozostałych.

Dotyczyło to również plasującego się na 7 miejscu sprzedażowym obszaru przypisanego dotychczas powódce.

Zmiana pociągnęła za sobą dokonanie wypowiedzeń pracownikom, którym podlegały wskazane obszary.

Dowód: przesłuchanie za pozwaną M. P. (zapis skrócony – k. 195 – 196 w zw. z k. 190) , przesłuchanie powódki , zeznania świadków: A. L. (zapis skrócony – k. 192 – 193), I. C. (1) (zapis skrócony k. 191 – 192)

W dniu 26 maja 2020r. J. C. otrzymała pisemne oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem ze skutkiem na 31 sierpnia 2020r.

Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano utrzymującą się niską pozycję w rankingu sprzedaży oraz niesatysfakcjonujące wyniki sprzedaży na terytorium. Dalej pracodawca ujął tabelarycznie ranking sprzedaży produktów A. i (...) lip za czwarty kwartał 2019r. i styczeń 2020r. wg danych FarmaProm i podziału zamówień centralnych obejmujący 12 pozycji od najwyższej sprzedaży (14 999 sztuk) do najniższej (2240 sztuk). W rankingu tym powódka plasowała się na 7 pozycji ze sprzedażą 4406 sztuk. Pracodawca wskazał nadto, że niska efektywność ekonomiczna osiąganych przez powódkę wyników oraz obecna sytuacja gospodarcza skutkowała podjęciem decyzji o redukcji zatrudnienia na terytorium.

Niesporne, nadto wypowiedzenie - dwie nienumerowane ostatnie karty w części C akt osobowych powódki (także k. 18)

Miesięczne wynagrodzenie powódki liczone jak ekwiwalent za urlop wynosiło w ostatnim okresie jej zatrudnienia 9000 zł.

Niesporne, nadto zaświadczenie – k. 114

Pozew w tej sprawie został doręczony pozwanej spółce w dniu 1 września 2020r., a pismo rozszerzające żądanie odszkodowawcze w dniu 18 marca 2022r.

Niesporne, nadto (...) k. 101, 204

W dniu 2 września 2022r. pozwana wypłaciła powódce odprawę w wysokości 22 313 zł netto.

Niesporne, nadto potwierdzenie transakcji – k. 113

Sąd zważył, co następuje.

Powódka wywodziła roszczenie odszkodowawcze z art. 45 § 1 k.p. W myśl tego przepisu, w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.

Powódka wskazywała na niezasadność wypowiedzenia wywodząc przede wszystkich, iż nie doszło do zwolnienia najgorszych (najmniej efektywnych) przedstawicieli medycznych, a tych, którym przypadły obszary o najniższym potencjale, nadto zaś powołując na swoje bardzo dobre wyniki sprzedażowe w I kwartale 2020r.

Choć przy pobieżnej lekturze wypowiedzenia odnieść można wrażenie, że rozwiązanie umowy nastąpiło na skutek nierealizowania przez powódkę postawionych jej zadań sprzedażowych, to dokładniejsze zapoznanie się z zapisami oświadczenia pracodawcy przeczy takiemu przyjęciu. Spółka bowiem odwołuje się do poziomu sprzedaży na terytorium przypisanym pracownicy uznając go za nieuzasadniający ekonomicznie utrzymywania stanowiska, a przemawiający za likwidacją etatu.

Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego potwierdza taką przyczynę wypowiedzenia. Zarówno bowiem świadkowie I. C. (2) i A. L. jak i słuchana za pozwaną M. P. wskazały, że nie dokonywano oceny realizacji przez pracowników przypisanych im zadań (planu sprzedażowego), a porównywano sprzedaż na różnych obszarach ostatecznie decydując o połączeniu z innymi tych z nich, w których łączna ilość opakować produktów dystrybuowanych przez spółkę była najmniejsza (ostatecznie połowy obszarów). To z kolei warunkowało zwolnienie specjalistów do spraw kluczowych klientów zawiadujących tymi obszarami.

Przedstawione przez pozwaną (na której jako na pracodawcy ciążył ciężar wykazania i prawidłowości i zasadności wypowiedzenia) dowody nie pozwalają na uznanie wypowiedzenia za uzasadnione.

W niniejszej sprawie pozwana wskazywała na redukcję etatu powódki z powodu niskiej efektywności sprzedażowej – niskiej w porównaniu do innych obszarów sprzedaży.

Sąd pracy nie może oceniać zasadności działań organizacyjnych i ekonomicznych podejmowanych przez pracodawcę (rzeczywistej potrzeby redukcji zatrudnienia, nieopłacalności utrzymywania stanowiska). Trudno zatem mówić o niezasadności wypowiedzenia w przypadku rzeczywistej likwidacji stanowiska pracy, gdy było to jedyne takie stanowisko w strukturze zakładu. Inaczej rzecz jednak się przedstawia w przypadku redukcji zatrudnienia polegającej na likwidacji części takich samych stanowisk przy pozostawieniu pozostałych, a z taką sytuacją mamy właśnie do czynienia w niniejszej sprawie.

Zwolnienie pracownika podyktowane przyczynami leżącymi po stronie pracodawcy (jego sytuacją ekonomiczną w tym opłacalnością utrzymywania etatu, przekształceniami) nie może być dowolne. Pracodawca powinien w przypadku zwalniania jednej lub kilku osób z większej liczby zatrudnionych na tym samym stanowisku (z takim samym zakresem obowiązków) kierować się określonymi kryteriami doboru i to mającymi walor obiektywności i przejrzystości (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2014r., I PK 271/13, LEX nr 1483570). Art. 45 § 1 k.p. przewiduje bowiem, co już wskazano, możliwość uwzględnienia żądań pracownika nie tylko wówczas, gdy wypowiedzenie było niezgodne z prawem, ale także wtedy, gdy jest nieuzasadnione. Ocena zasadności oświadczenia woli pracodawcy powinna być zaś dokonywana z uwzględnieniem słusznych interesów obydwu stron oraz celu, treści i sposobu realizacji stosunku pracy. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 września 2014r. I PK 33/14, LEX nr 1537263, i co sąd orzekający podziela, kryteria doboru pracowników do zwolnienia nie są wprawdzie skatalogowane w żadnym powszechnie obowiązującym przepisie prawa pracy, a sąd rozpoznający odwołanie pracownika od wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego w ramach redukcji etatów nie może krępować pracodawcy w prowadzeniu polityki kadrowej i narzucać mu własnego zestawu owych kryteriów, jednakże typowanie osób, z którymi ma nastąpić rozwiązanie stosunku pracy w ramach indywidualnych lub grupowych zwolnień z pracy, nie może mieć arbitralnego i dowolnego charakteru. Pewne ramy prawne dla decyzji pracodawcy zakreślają przepisy art. 94 pkt 9 oraz art. 11 ³ i art. 18 ^3a k.p., nakazujące pracodawcy stosowanie obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników i wyników ich pracy również przy doborze osób zakwalifikowanych do zwolnienia. Konsekwencją uznania, iż zwolnienie jednego lub kilku z grupy pracowników na tożsamym stanowisku z przyczyn leżących po stronie pracodawcy wymaga dokonania doboru do zwolnienia, jest stwierdzenie, że kryteria takiego doboru mieszczą się w ramach przyczyny wypowiedzenia i winny być wskazane pracownikowi w oświadczeniu pracodawcy.

W niniejszej sprawie jedynym kryterium zastosowanym przez pozwaną był wynik sprzedażowy na przypisanym pracownikowi terytorium na tle wyników innych przedstawicieli. Tymczasem, co powszechnie wiadomo, potencjały sprzedażowe na różnych obszarach Polski dla różnym produktów nie są jednakowe, co wynika chociażby z liczby ludności danego obszaru i jej struktury (wieku, wykształcenia, zamożności itp.). Pozwana spółka sama szacowała różny potencjał sprzedaży dla obszarów przypisanych poszczególnym specjalistom. Odwoływanie się wyłącznie do wyniku sprzedażowego bez uwzględnienia tego potencjału czy procentu realizacji planu sprzedażowego przez danego przedstawiciela nie sposób uznać za sprawiedliwy (powiązany z jakością i ilością pracy) dobór do zwolnienia w sytuacji, gdy spółka nie zdecydowała o zaprzestaniu poprzez przedstawicieli medycznych sprzedaży na danym obszarze, a zdecydowała się na połączenie tego obszaru z innym mającym lepsze wyniki sprzedażowe. W efekcie na terenie dwóch połączonych (planowanych do połączenia) a wcześniej odrębnych obszarów dysponowała dwoma tożsamymi stanowiskami pracy, z których likwidowała jedno. W tej sytuacji powinna dokonać doboru do zwolnienia pomiędzy przedstawicielami, którym wcześniej przypisana była jedna z dwóch części nowo powstałego (mającego powstać) obszaru stosując obiektywne kryteria związane z jakością ich pracy. Tego pozwana nie zrobiła, co nie pozwala na uznanie wypowiedzenia za uzasadnione.

To nakazywało uwzględnić powództwo co do zasady. Zgodnie z art. 47 ¹ k.p. odszkodowanie przysługuje pracownikowi w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie mniej niż za okres wypowiedzenia, który w przypadku powódki był trzymiesięczny (wobec wliczenia stażu pracy w G., co wyraźnie normowała umowa o pracę). Świadczenie odszkodowawcze zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia i innych należności przewidzianych w kodeksie pracy /Dz.U.1996.62.289 z poźn. zm./ podlega wyliczeniu według zasad obowiązujących przy wyliczaniu ekwiwalentu za urlop, a zatem w pewnym uproszczeniu odpowiada ono sumie aktualnych składników stałych i średniej składników zmiennych z 3 miesięcy. Wskazywana przez pracodawcę tak wyliczona kwota wynagrodzenia (9000 zł) nie była kwestionowana, a jej trzykrotność odpowiada kwocie żądanej pozwem.

Nakazywało to zasądzenie żądanej kwoty.

W przypadku odszkodowania, którego dochodzenie zależy od woli pracownika, wymagalność roszczenia wiązać należy z doręczeniem pozwu odpowiadającego wezwaniu do zapłaty. W tej sprawie pozew doręczono w dniu 1 września 2020r., a pismo rozszerzające żądanie odszkodowawcze w dniu 18 marca 2022r. Stąd na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p. odsetki zasądzono co do pierwotnie żądanej i dodatkowej kwoty odszkodowania od tych dat.

Powódka w toku niniejszego procesu cofnęła pozew w zakresie żądania odprawy. Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do terminu rozprawy, a jeśli łączy się z nim zrzeczenie się roszczenia aż do wydania wyroku, przy czym dopuszczalność tej czynności jest badana przez sąd. Częściowe cofnięcie pozwu w niniejszej sprawie nie narusza prawa, zasad współżycia społecznego ani nie prowadzi do obejścia prawa. (art. 203 § 4 k.p.c.). Nie narusza też słusznego interesu powódki (art. 469 k.p.c.), skoro u podstaw cofnięcia legło jej zaspokojenie (wypłacenie jej dochodzonej kwoty).

W tych warunkach wobec uznania cofnięcia pozwu za dopuszczalne, należało na podstawie art. 355 §1 k.p.c. umorzyć postępowanie w sprawie w części objętej cofnięciem.

Zniesienie kosztów procesu nastąpiło na podstawie art. 100 k.p.c.

Cofnięcie pozwu co do zasady jest równoznaczne z przegraniem sporu i rodzi konieczność zwrotu przeciwnikowi poniesionych kosztów (art. 203 § 3 k.p.c). Nie dotyczy to sytuacji, gdy cofnięcie następuje w związku z zaspokojeniem roszczenia już w toku postępowania sądowego. Wówczas wobec zasadności powództwa na etapie występowania z nim i konieczności dochodzenia swych racji na drodze sądowej powód traktowany jest jako wygrywający sprawę. Ta ostatnia reguła nie może jednak dotyczyć powódki. Choć bowiem doszło do zaspokojenia jej roszczenia już w toku procesu, to powództwo wytoczono jeszcze przed dniem wymagalności żądania odprawy. Świadczenie o jakim mowa określone w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U.2018.1969) jest wypłacane w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika. Przepisy nie wskazują daty wypłaty odprawy, natomiast wobec powiązania jej z ustaniem zatrudnienia, należy przyjąć, że winna być wypłacona w tym właśnie dniu. Pozwana wypłaciła odprawę dwa dni później. Wprawdzie uczyniła to już po doręczeniu pozwu, jednak w związku ze zbieżnością czasową daty zakończenia stosunku pracy, doręczenia pozwu i wypłaty nie sposób jednoznacznie uznać, że było to wyłącznie następstwem tego doręczenia. Gdyby nawet tak przyjąć, to i tak wobec przedwczesności powództwa w dacie jego wniesienia wystąpiłaby sytuacja analogiczna do określonej w art. 101 k.p.c. (uznania powództwa przy pierwszej czynności, gdy pozwany nie dał powodu do wytoczenia powództwa). Z tego względu uznać należało, że powódkę obciążają koszty procesu w zakresie odprawy, a pozwaną w zakresie odszkodowania. Choć w praktyce tutejszego sądu stawki działania zawodowych pełnomocników dla takich żądań w tej samej kwocie są różne (wobec stosowania w przypadku odszkodowania stawki z § 9 ust. 1 pkt 1, a w przypadku odprawy z § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U.2018.265), to w judykaturze nie ma jednolitości co do tego, czy co do odszkodowania nie powinna znaleźć zastosowania stawka z § 9 ust. 1 pkt 2 wskazanego rozporządzenia. To przy uwzględnieniu, iż nakład pracy zawodowych pełnomocników wiązał się przede wszystkim z żądaniem odszkodowawczym oraz że wartość obu żądań pozostawała zbliżona, a co za tym idzie powódka wygrała proces połowicznie, przemawiało za zniesieniem tych kosztów.

Zgodnie z art. 113 § 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. 2022.125) kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Istniejące początkowo wątpliwości związane ze stosowaniem tego przepisu w sprawach z zakresu prawa pracy zostały rozwiane w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2007 r. l PZP 1/07, w której sąd ten wskazał, iż sąd w orzeczeniu kończącym w instancji sprawę z zakresu prawa pracy, w której wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty 50.000 zł obciąży pozwanego pracodawcę kosztami sądowymi, których nie miał obowiązku uiścić pracownik wnoszący powództwo lub odwołanie do sądu. Kwota którą nakazano pobrać od pozwanej w punkcie IV wyroku odpowiada 5% kwoty zasądzonej na rzecz powódki (art. 13 ust. 2 ustawy, o jakiej mowa).

Podstawę rozstrzygnięcia zawartego w punkcie V wyroku stanowił art. 477 ² § 1 k.p.c., w myśl którego zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydawaniu rygor natychmiastowej wykonalności w części nie przekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

Dokonując ustaleń faktycznych sąd oparł się na zgromadzonych dokumentach i korespondujących z nimi i ze sobą w części objętej ustaleniami (do której nie należały okoliczności związane z samym wręczeniem wypowiedzenia) spójnych zeznaniach wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków i stron. Wobec braku sprzeczności między dowodami w części objętej ustaleniami ich szczegółowe omawianie wydaje się niecelowe.

ZARZĄDZENIE

1.  (...) (...)

2.  (...)

3.  (...)