Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Powódka O. K. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. następujących kwot:

- 1 800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 01.02.2023 r. do dnia zapłaty,

- 1 800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 01.02.2023 r. do dnia zapłaty,

- 4 800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 01.04.2023 r. do dnia zapłaty,

- 4 800 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 01.05.2023 r. do dnia zapłaty,

- 3 040 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19.05.2023 r. do dnia zapłaty,

- 2 400 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

ponadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że jej żądanie obejmuje następujące składniki: za styczeń 2023 r. – ryczałt za godziny nadliczbowe 1 500 zł i ryczałt za używanie samochodu prywatnego do celów służbowych w wysokości 300 zł, za luty 2023 r. – ryczałt za godziny nadliczbowe 1 500 zł i zwrot kosztów używania pojazdu 300 zł, za marzec 2023 r. – wynagrodzenie zasadnicze 3 000 zł, ryczałt za godziny nadliczbowe 1 500 zł i zwrot kosztów używania samochodu 300 zł, za okres od kwietnia 2023 r. do 19 maja 2023 r. – wynagrodzenie chorobowe w kwocie 3 040 zł oraz odszkodowanie za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy w kwocie 2 400 zł.

20 lipca 2023 r. Sąd wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, uwzględniający całość roszczenia.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty (...) Sp. z o.o. w W. zaskarżyła nakaz w całości i wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu zaprzeczyła wszystkim nieprzyznanym wprost twierdzeniom powódki, a w szczególności dotyczącym: wypowiedzenia umowy przez powódkę na podstawie art. 55 § 1 ¹ k.p., niewypłacenia powódce wynagrodzenia za okres od marca do maja 2023 r., zalegania przez pozwaną z zapłatą na rzecz powódki wynagrodzenia za pracę w nadgodzinach w jakiejkolwiek wysokości, by powódka wypracowała nadgodziny w podawanej przez siebie ilości, by pozwana zobowiązała się do regulowania na rzecz powódki stałej kwoty (1500 zł) za pracę w godzinach nadliczbowych, by pozwana zobowiązała się do zwrotu powódce kosztów używania przez nią prywatnego samochodu w wysokości 300,00 zł, by pozwana nie zgłosiła do ZUS informacji o chorobie powódki. Pozwana podkreśliła, że powódka otrzymała wynagrodzenie za cały okres zatrudnienia oraz zarzuciła powódce, że wraz z I. D. dość dowolnie ustalała godziny pracy swoje oraz podlegających jej pracowników, a z przekazywanych przez nią informacji wynikało np., że niektórzy pracownicy pracowali po 18 godzin dziennie, domagając się następnie zapłaty nadgodzin - co pozwana kwestionuje, uważając tak podawany czas pracy jako rażąco zawyżony i nierealny.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

O. K. została zatrudniona w (...) Sp. z o.o. w W. wpierw na podstawie umowy o pracę z dnia 9 września 2022 r. na okres próbny od 9 września 2022 r. do dnia 8 października 2022 r., na stanowisku pracownika sprzątającego, a następnie na podstawie umowy o pracę zawartej dnia 7 października 2022 r. na czas określony od 9 października 2022 r. do 30 września 2023 r., na stanowisku koordynatora, za wynagrodzeniem wynoszącym, zgodnie z każdą z tych umów, 3 335 zł brutto (a od 1 grudnia 2022 r., zgodnie z aneksem do umowy o pracę z tegoż dnia – 3 000 zł netto), w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano S.. Strony uzgodniły również ustnie, że dodatkowo powódce wypłacana będzie ryczałtowo za godziny nadliczbowe kwota w wysokości 1 500 zł miesięcznie.

Dowód: umowa o pracę z 9 września 2022 r., umowa o pracę z 7 października 2022 r., aneks do umowy o pracę z 1 grudnia 2022 r. – karty nienumerowane akt osobowych powódki oraz k. 6-7 akt sprawy, świadectwo pracy z dnia 21 maja 2023 r. – k. 1-5 akt osobowych powódki, przesłuchanie powódki – k. 88-89, 131-132, zeznania świadka I. D. – k. 89-90, zeznania świadka M. T. – k. 90, zeznania świadka O. N. – k. 90-91, zeznania świadka O. Z. – k. 91-92, częściowo zeznania świadka: R. P. k. 129-130.

Do obowiązków O. K. należało sprzątanie obiektów (najczęściej (...) i (...)), koordynowanie wykonywanych zadań, zajmowanie się dokumentami (prowadziła listy obecności pracowników), spotkania z kierownictwem uczelni, nadzorowanie podwładnych i odpowiadanie na skargi. Powódka rozwoziła towar, obsługiwała ciężką maszynę, dostarczała środki czystości, organizowała zastępstwa i sprzątała.

Dowód: zeznania świadka O. Z. – k. 91-92, zeznania świadka O. N. – k. 90-91, zeznania świadka O. S. – k. 91, częściowo zeznania świadka R. P. – k. 129-130, przesłuchanie powódki k. 88-89 w zw. z k. 131-132.

O. K. pracowała od poniedziałku do piątku od rana do wieczora. Pracowała również na nocne zmiany. Pracowała średnio 12-15 godzin na dobę. Pracodawca nie prowadził ewidencji czasu pracy.

Powódka do grudnia 2022 r. używała służbowo prywatnego samochodu swojej matki. Od stycznia 2023 r. używała już do celów służbowych tylko samochodu dostarczonego przez pracodawcę.

Dowód: zeznania świadków: I. D. k. 89-90, M. T. k. 90, O. N. k. 90-91, O. S. k. 91, O. Z. k. 91-92, częściowo R. P. k. 129-130, przesłuchanie powódki k. 88-89 w zw. z k. 131-132.

Wynagrodzenie zasadnicze pracodawca wypłacał powódce przelewem. Ryczałt za godziny nadliczbowe był wypłacany gotówką i nie ujmowany na listach płac.

Zaległości pracodawcy w wypłacie należnego powódce wynagrodzenia zaczęły powstawać w styczniu 2023 r. Za styczeń i luty 2023 r. pracodawca nie wypłacił powódce ryczałtu za godziny nadliczbowe w wysokości 1500 zł. Za okres od 1 marca 2023 r. O. K. w ogóle nie otrzymywała wynagrodzenia. W okresie od 5 kwietnia 2023 r. do 7 maja 2023 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim.

Dnia 19 maja 2023 r. O. K. złożyła pracodawcy oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy z powodu niewypłacenia pełnego wynagrodzenia za styczeń i luty 2023 r., całkowitego braku wynagrodzenia za marzec 2023 r. i niewypłacenia wynagrodzenia chorobowego za kwiecień i maj 2023 r.

Dowód: służbowa korespondencja SMS powódki - k. 36-42, 54-63, zestawienie prac doczyszczania za luty 2023 r. - k. 45, wykaz przepracowanych godzin za marzec 2023 r. – k. 46-48, zaświadczenie lekarskie – k. 53, zeznania świadków: I. D. k. 89-90, M. T. k. 90, O. N. k. 90-91, O. S. k. 91, O. Z. k. 91-92, przesłuchanie powódki k. 88-89 w zw. z k. 131-132, oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z dnia 19 maja 2023 r. – karta nienumerowana w aktach osobowych powódki oraz k. 8 akt sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo, w przeważającym zakresie, zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności zadaniem sądu było określenie składników płacowych powódki. Zgodnie z pisemną umową o pracę z 7 października 2022 r. jej wynagrodzenie składało się jedynie z płacy zasadniczej w wysokości 3 335 zł brutto. Natomiast na podstawie aneksu z 1 grudnia 2022 r. składnik ten został podwyższony do kwoty 3 000 zł netto. Powódka twierdziła, że ponadto ustnie umówiła się z pracodawcą na ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych w wysokości 1 500 zł miesięcznie oraz zwrot kosztów używania samochodu prywatnego do celów służbowych w wysokości 300 zł miesięcznie.

Powódka wykazała w postępowaniu dowodowym, że w spornym okresie, to jest począwszy od stycznia 2023 r., przysługiwał jej ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych w wysokości 1 500 zł. Zeznała o tym ona sama, a jej relację potwierdzili świadkowie I. D., O. N., M. T. i O. Z.. Z kolei świadek wnioskowany przez pozwanego pracodawcę R. P. zeznał, że powódka miała otrzymywać premie uznaniowe rekompensujące jej pracę w godzinach nadliczbowych.

Wspomniana przez świadka „premia uznaniowa” w prawie pracy jest w istocie nagrodą i dotyczy jej regulacja art. 105 kodeksu pracy, z którego wynika, że pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości przyczyniają się szczególnie do wykonywania zadań zakładu, mogą być przyznawane nagrody i wyróżnienia. Wynika stąd, że jest to nadzwyczajny dodatek, wypłacany wyjątkowo, za szczególne osiągnięcia i nie mający charakteru roszczeniowego.

Tymczasem z zeznań świadka P., a także z zeznań powódki i świadków przywołanych powyżej wynika, że powódka otrzymywała dodatkowy składnik płacowy, który miał rekompensować jej pracę w godzinach nadliczbowych. Jako taki nie miał w ogóle wyjątkowego charakteru i nie wiązał się z żadnymi szczególnymi osiągnięciami lub wzorową pracą, lecz jego celem było po prostu wynagradzanie powódki za pracę ponadnormatywną. W ocenie sądu taka umowa stron i taki charakter tego składnika każą zakwalifikować go jako ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych wynikający z art. 151 ¹ § 4 k.p. w myśl którego w stosunku do pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych wraz z dodatkiem może być zastąpione ryczałtem, którego wysokość powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych. Świadkowie i powódki zeznali także, że ten składnik był wypłacany gotówką i niedokumentowany, aby pozwolić pracodawcy na unikanie obciążeń publicznoprawnych. To wyjaśniło brak wpisania ryczałtu do pisemnej umowy o pracę.

Sąd natomiast nie dał wiary zeznaniom świadka T. G., który zaprzeczył, by powódka miała otrzymywać jakiekolwiek dodatkowe składniki poza wpisanymi do umowy, a całe należne jej wynagrodzenie zostało naliczone i wypłacone. Jego zeznania były sprzeczne z zeznaniami świadków D., N., Z., T., S. oraz powódki, a także częściowo sprzeczne z relacją drugiego świadka strony pozwanej – R. P.. Poza tym matka świadka G. – D. G. była spornym okresie prezesem zarządu i jednym z dwóch udziałowców pozwanej spółki. Zatem świadek – jako osoba bezpośrednio zaangażowana w prowadzenie biznesu był żywotnie zainteresowany oddaleniem powództwa.

Powódka podnosiła, że przysługiwał jej także kolejny składnik – zwrot kosztów używania samochodu prywatnego do celów służbowych. Świadek P. zeznał jednak, że powódka na początku 2023 roku otrzymała samochód służbowy, więc nie było potrzeby używania samochodu prywatnego. Powódka sama przyznała tę okoliczność w swoich zeznaniach (co tym bardziej czyni je wiarygodnymi i spontanicznymi). Skoro więc w spornym okresie powódka nie miała potrzeby używania własnego pojazdu do celów służbowych, to nie mogło być o zwrocie kosztów z tego tytułu. W tym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Pozwany pracodawca twierdził, że wypłacił powódce wynagrodzenie w pełnej wysokości. Na zobowiązanie sądu (ponowione) nie przedłożył jednak ani list płac, ani kart ewidencji czasu pracy. Sąd poczytał brak złożenia tych dokumentów przez pozwanego na jego niekorzyść – stosownie do art. 233 § 2 k.p.c. Powódka wykazała, że była zatrudniona u pozwanej w danym okresie i za określonym wynagrodzeniem (3 000 zł netto płacy zasadniczej oraz 1 500 zł ryczałtu za godziny nadliczbowe). W takiej sytuacji ciężar udowodnienia, że doszło do wypłaty całego wynagrodzenia spoczywa po stronie pracodawcy, zgodnie z ogólną normą art. 6 k.c. Pozwany pracodawca w ogóle tej okoliczności nie wykazał. Natomiast z zeznań powódki oraz świadków D., N., Z., T. i S. wynikało, że pracodawca zalegał z wypłatą wynagrodzenia powódki już za styczeń 2023 r., a także za dalszy okres.

Wysokość należnego powódce wynagrodzenia należało wyliczyć z osobna dla każdego miesiąca:

- za styczeń 2023 r. należało zasądzić ryczałt za godziny nadliczbowe w kwocie 1 500 zł – powódka przyznała, że otrzymała za ten miesiąc wynagrodzenie zasadnicze (to także dodaje wiarygodności jej zeznaniom). Natomiast bez zwrotu kosztów używania samochodu;

- za luty 2023 r. – kwota 1 500 zł analogicznie jak za styczeń 2023 r.;

- za marzec 2023 r. – za ten miesiąc powódka nie otrzymała w ogóle wynagrodzenia. Należało więc zasądzić 3 000 zł płacy zasadniczej oraz 1 500 zł ryczałtu za godziny nadliczbowe;

- kwiecień 2023 r. – od 5 dnia miesiąca powódka przebywała na zwolnieniu lekarskim. Za ten okres przysługuje jej wynagrodzenie chorobowe na podstawie art. 92 § 1 pkt 1 k.p. Przysługuje ono w wysokości 80% podstawy wymiaru (obejmującej wszystkie składniki stałe) i stosownie do art. 92 § 2 k.p. za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Wysokość wynagrodzenia za ten miesiąc należało obliczyć posiłkując się § 11 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. sprawie w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 927). Na tej podstawie kwotę 4 500 zł podzielono przez 30, co dało 150 zł za dzień, a następnie pomnożono przez 26 dni choroby i przez 80%. Dało to 3 120 zł wynagrodzenia chorobowego za okres od 5 do 30 kwietnia. Natomiast za pierwsze cztery dni miesiąca należało naliczyć 600 zł (4 500 – (26*150)) – zgodnie z przywołanym § 11 rozporządzenia. Łącznie dało to 3 720 zł do zasądzenia za ten miesiąc;

- maj 2023 r. – za 7 dni choroby – 7*150*80% - 840 zł. Natomiast za okres od 8 do 19 maja (do rozwiązania umowy o pracę) należało wyliczyć kwotę zgodnie z § 11 rozporządzenia – od normalnego wynagrodzenia 4 500 zł odjąć kwotę 1 050 zł (7*150 zł), a następnie otrzymane 3 450 zł pomnożyć przez 19/30, co dało 2 185 zł. Razem z wynagrodzenie chorobowym dało to 3 025 zł za ten miesiąc.

W zakresie, w jakim powódka wyszła ponad wyliczenia sądu – powództwo oddalono.

Kolejne roszczenie powódki dotyczyło odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. Na mocy art. 55 § 1 ¹ k.p. pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia także wtedy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika; w takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Pracownik winien złożyć oświadczenie na piśmie, ze wskazaniem przyczyny rozwiązania. Powódka złożyła pisemne oświadczenie w tym zakresie, wskazując jako przyczynę brak wypłaty pełnego wynagrodzenia za styczeń i luty 2023 r. oraz zupełny brak wypłaty wynagrodzenia i wynagrodzenia chorobowego za kolejne miesiące.

Przesłanką rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia ze względu na ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika (art. 55 § 1 ¹ KP) jest wina umyślna lub rażące niedbalstwo pracodawcy. Należy przy tym podkreślić, że pracodawca, który nie wypłaca pracownikowi w terminie całości wynagrodzenia, ciężko narusza swój podstawowy obowiązek z winy umyślnej, choćby z przyczyn niezawinionych nie uzyskał środków finansowych na wynagrodzenia (tak w wyroku SN z 04.04.2000, I PKN 516/99, OSNP 2001/16/516).

Wypłata wynagrodzenia w terminie należy do podstawowych obowiązków pracodawcy, co wynika już z definiującego stosunek pracy przepisu art. 22 § 1 k.p. Do ciężkiego naruszenia tego obowiązku dochodzi natomiast nawet wtedy, gdy pracodawca nie jest w stanie zapewnić odpowiednich środków, co potwierdza wyżej powołane orzeczenie Sądu Najwyższego. W konsekwencji nawet niecelowe niewykonanie podstawowego obowiązku pracodawcy w stosunku do pracownika może skutkować rozwiązaniem bez wypowiedzenia przez tego ostatniego - zgodnie z art. 55 § 11 k.p. - z uwagi na fakt, iż to pracodawca ponosi ryzyko swojej działalności (tak A. Wypych – Żywicka, Komentarz do art. 55 kodeksu pracy, [w:] U. Jackowiak (red.), M. Piankowski, J. Stelina, W. Uziak, A. Wypych-Żywicka, M. Zieleniecki, Kodeks pracy z komentarzem, Fundacja Gospodarcza, 2004, wyd. IV). Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2005 r. (I PK 276/2004, Wokanda 2006/2 str. 23) trafnie orzeczono, że niewypłacenie wynagrodzenia za pracę w ustalonym terminie stanowi wystarczającą przyczynę rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 55 § 1 ¹ kp.

Odnosząc się natomiast do nowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego, akcentującego zawinienie pracodawcy, należy wskazać na wyrok z 21 czerwca 2017 r., II PK 198/16, w którym orzeczono: przesłanką rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 55 § 1[1] KP jest zarówno całkowite zaprzestanie przez pracodawcę wypłaty wynagrodzenia, jak i wypłacanie wynagrodzenia nieterminowo lub w zaniżonej wysokości. Ocena „ciężkości" naruszenia przez pracodawcę terminowej wypłaty wynagrodzenia na rzecz pracownika zależy, z jednej strony - od powtarzalności i uporczywości zachowania pracodawcy, z drugiej zaś - od stwierdzenia, czy wypłacenie wynagrodzenia nieterminowo stanowiło realne zagrożenie lub uszczerbek dla istotnego interesu pracownika. Dla dokonania oceny w tym ostatnim zakresie przypisuje się znaczenie wysokości zarobków pracownika, zajmowanemu przez niego stanowisku (pełnionej funkcji) oraz ewentualnej odpowiedzialności samego pracownika za wywiązywanie się pracodawcy z obowiązków wobec pracowników albo wpływowi pracownika na decyzje podejmowane przez pracodawcę.

Odnosząc powyższe rozumienie zasadności rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 55 § 1 ¹ k.p. do niniejszej sprawy należy podkreślić, że zaległość w wypłacie płacy wyniosła aż cztery i pół miesiąca. Taki stan spowodował realne zagrożenie dla utrzymania powódki, która musiała zrezygnować z wynajmu mieszkania i zamieszkać z rodzicami. Powstałe okoliczności zmusiły ją do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia, aby zapewnić sobie bieżące utrzymanie.

Z drugiej strony należy wskazać, że pracodawca tak powinien zarządzać zawieraniem kolejnych umów w ramach swojej zwykłej działalności i w taki sposób prognozować swoje wydatki, aby wypłata wynagrodzenia pracownikom – jako jeden z najważniejszych jego obowiązków – była realizowana bez istotnych uchybień. Natomiast ponad czteromiesięcznej zaległości nie można uznać za tymczasowy incydent.

Skoro zatem pracownik zasadnie rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia trybie art. 55 § 1 ¹ k.p., to należy mu się odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku powódki to 1-miesięczne wynagrodzenie liczone według zasad jak dla ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy (§ 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy - Dz. U. Nr 62, poz. 289 ze zm.). Powódka żądała kwoty 2 400 zł i tym żądaniem sąd był związany. Mieści się ono w jednomiesięcznym wynagrodzeniu.

Ustawowe odsetki zasądzono na podstawie art. 481 § 1 kodeksu cywilnego w związku z art. 300 kodeksu pracy, za okres opóźnienia pozwanego w wypłacie poszczególnych kwot. W odniesieniu do wynagrodzenia – był to 11. dzień następnego miesiąca (pierwszy dzień opóźnienia). Odszkodowanie natomiast stało się wymagalne z chwilą rozwiązania umowy o pracę – powódka jednak żądała odsetek od daty późniejszej, tj. od dnia wniesienia pozwu.

Rygor natychmiastowej wykonalności nadano wyrokowi z urzędu do wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia (za ostatni miesiąc), na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i art. 100 k.p.c. Powódka wygrała proces w 89%. Koszty poniesione przez obie strony to wynagrodzenie adwokata (radcy prawnego) w wysokości 2 700 złotych (obliczone zgodnie z §2 pkt 5 w zw. z § 9 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1797). Po stosunkowym ich zliczeniu dało to 2 106 zł na rzecz powódki.

W punkcie IV wyroku Sąd obciążył stronę pozwaną nieuiszczoną opłatą od pozwu (1 000 zł * 89%) w trybie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r., poz. 785).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3. (...)

3.03.2025