III C 314/20 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie z 2023-12-27
Sygnatura akt III C 314/20
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
S., dnia 29 listopada 2023r.
Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny w następującym składzie:
Przewodnicząca: sędzia Grażyna Sienicka
Protokolantka: sekretarz sądowy Agnieszka Brutkowska
po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2023r.
w S. na rozprawie
sprawy z powództwa (...) Spółka Akcyjna w W.
przeciwko M. C.
o zapłatę
1.
zasądza od pozwanego M. C. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 6 277,59 (sześciu tysięcy dwustu siedemdziesięciu siedmiu złotych pięćdziesięciu dziewięciu groszy) wraz
z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia
8 sierpnia 2019r. do dnia 29 listopada 2023r. ;
2.
rozkłada należność zasądzoną w punkcie 1 na dwanaście rat, z których raty
od pierwszej do jedenastej w kwocie po 500 (pięćset) złotych, zaś rata dwunasta
w kwocie 777,59 (siedemset siedemdziesiąt siedem złotych pięćdziesiąt dziewięć groszy), płatne do ostatniego dnia miesiąca, począwszy od grudnia 2023r. , wraz
z odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie
w przypadku opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat;
3. umarza postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 200 (dwustu) złotych;
4. oddala powództwo w pozostałym zakresie;
5.
zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1 775,61 (tysiąca siedmiuset siedemdziesięciu pięciu złotych sześćdziesięciu jeden groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie
w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku, do dnia zapłaty.
Sędzia Grażyna Sienicka
Sygn. akt III C 314/20
UZASADNIENIE
w postępowaniu zwykłym
31 października 2019 roku (...) Spółka Akcyjna w W. wniosła pozew przeciwko M. C., w elektronicznym postępowaniu upominawczym,
o zapłatę kwoty 13 309,42 złote wraz z odsetkami i kosztami postępowania. W uzasadnieniu żądania powodowa spółka wskazała, że 2 stycznia 2019 roku M. C. zawarł
z powódką elektronicznie umowę pożyczki numer (...), zgodnie z którą zobowiązał się do spłaty zobowiązania w wysokości 14 279,19 zł. Pozwany nie wywiązał się z przyjętego na siebie zobowiązania, nie regulował spłat zgodnie z przyjętym harmonogramem, co spowodowało wypowiedzenie kontraktu przez powódkę a to z kolei skutkowało wymagalnością całego zobowiązania.
Na dochodzą pozwem składają się: kwota 13 863,20 złotych tytułem należności głównej, 77,59 zł z tytułu odsetek umownych i 368,63 zł odsetek maksymalnych
za opóźnienie, zgodnie z postanowieniami umowy.
29 listopada 2019 roku Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie wydał nakaz zapłaty
w postepowaniu upominawczym, który został skutecznie zaskarżony sprzeciwem.
Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty oraz w dalszych pismach procesowych wnosił o oddalenie powództwa, podnosząc zarzuty w zakresie wysokości naliczonej konsumentowi prowizji i wskazując, że koszty kredytu wynoszą blisko 81%, są rażąco wysokie, co powoduje, że umowa nie była sformułowana zgodnie z zasadami uczciwego i rzetelnego obrotu na rynku. Pozwany podniósł również zarzuty w zakresie braku oceny jego zdolności kredytowej, jako konsumenta.
Na rozprawie w dniu 9 grudnia 2020r. pełnomocnik pozwanego podniósł nadto,
że zawierając umowę nie posiadał on świadomości znaczenia podejmowanych czynności
z uwagi na stwierdzenie u niego uzależnienia od narkotyków oraz od hazardu,
co spowodowało zaciąganie kolejnych zobowiązań i dramatyczny wzrost zadłużenia.
Powódka konsekwentnie kwestionowała stanowisko pozwanego.
W piśmie z dnia 19 sierpnia 2020 roku powódka oświadczyła, że w związku
z dokonaniem w dniach 8 listopada 2019 roku i 11 grudnia 2019 roku wpłat w łącznej kwocie 200 złotych, cofa pozew w części co do kwoty 200 złotych.
Stan faktyczny.
M. C. urodził się (...) w S.. W chwili zawierania umowy pożyczki z dnia 2 stycznia 2019r. miał ukończone dwadzieścia trzy lata. Edukację ukończył na poziomie liceum, zdał egzamin maturalny. Był i nadal jest, zaadaptowany do życia codziennego, osiągnął pełną niezależność w samoobsłudze, w praktycznych
i domowych czynnościach, potrafi zadbać os niebie, znaleźć zatrudnienie. Jego poziom inteligencji mieści się w granicach normy bez ujawniania zaburzeń postrzegania i myślenia charakterystycznych dla psychoz.
W wieku osiemnastu lat po raz pierwszy miał kontakt z marihuaną, którą przyjmował okazyjnie. W niedługim czasie uzależnił się od tej substancji do tego stopnia, że zażywał ją codziennie. Następnie zaczął okazyjnie przyjmować amfetaminę, po czym również zażywał ją ciągami trwającymi do dwóch lat w ilości do 2 gram dziennie. W tym czasie również ciągami palił marihuanę. Doraźnie brał także inne narkotyki. W związku z intensyfikacją przyjmowania narkotyków oraz wzrostem tolerancji jego organizmu na środki odurzające, odczuwał niezmożony przymus ich przyjmowania. W trakcie zażywania narkotyków łączył je z alkoholem, którego również nadużywał, okresowo pijąc go ciągami, z których najdłuższy trwał dwa lata.
M. C. podejmował doraźne działania w celu wyjścia z uzależnienia. W tym celu chodził do psychiatry, uprawiał sport, który pozwalał mu doraźnie zastąpić uzależnienie. W okresie od 2016 do 2017 roku przez dziewięć miesięcy znajdował się w abstynencji od narkotyków, jednak od marca 2017 roku do grudnia 2019 wrócił do nałogu. W tamtym czasie zażywał marihuanę, amfetaminę oraz sporadycznie extasy. Marihuanę i amfetaminę zażywał codziennie.
Poza uzależnieniem od narkotyków M. C. w tym samym czasie uzależnił się od hazardu. Początkowo były to automaty do gier, jednak w latach 2017 – 2019 zaczął grać w kasynach przez internet. Większość zarobionych przez siebie środków wydawał na dalszą grę w kasynach. Po 2017 roku, kiedy M. C. miał już zdolność kredytową, zaczął zaciągać przez internet kredyty i pożyczki w bankach, a później w instytucjach parabankowych. Od 2017 roku grał niemalże codziennie wpadając w ciągi, które nierzadko trwały przez dwa-trzy miesiące. Zdarzało się, że miał przerwy trwające przez dwa-trzy tygodnie, jednak po tych pauzach znowu wracał do hazardu. W trakcie tych gier znajdował się pod wpływem narkotyków. Kiedy przegrywał pieniądze, zaciągał przez internet kolejne pożyczki krótkoterminowe, aby mieć środki na dalszą grę. Te pożyczki były udzielane
na okres trzydziestu dni. M. C. nie interesował się jaka była łączna kwota do zapłaty, ile wynosi prowizja i jakie było oprocentowanie tych pożyczek. Swoją uwagę i myśli kierował wyłącznie na udział w grach hazardowych.
W okresie od lipca 2018 roku do końca 2019 roku zaciągnął przez internet co najmniej kilkanaście pożyczek bankowych oraz w instytucjach parabankowych z przeznaczeniem na dalszą grę w kasynach internetowych.
M. C. w tamtym czasie pracował i w chwili obecnej nadal pracuje, jako młodszy księgowy w spółce, której prezesem jest jego matka. Jest on członkiem zarządu tej spółki. Jego uzależnienie wpływało na efektywność w pracy, wygląd oraz zachowanie, jednak tłumaczył to zmęczeniem oraz przepracowaniem.
W połowie grudnia 2019 roku matka M. C. dowiedziała się, że jej syn jest patologicznym hazardzistą. Od tego momentu rozpoczęła starania o umieszczenie
go w ośrodku leczenia uzależnień, do którego trafił 28 grudnia 2019 roku na okres czterech tygodni - do dnia 25 stycznia 2020 roku. Będąc w ośrodku pozwany M. C. również matce, że od dziesięciu lat jest uzależniony od narkotyków.
Po opuszczeniu ośrodka (...), od dnia 27 stycznia 2020 roku, rozpoczął terapię w Monarze w S., dodatkowo uczestniczy w mitingach dla anonimowych hazardzistów.
Okoliczności niesporne a nadto wynikające z dowodów w postaci:
- raport BIK k. 59 - 63;
- listy operacji na koncie bankowym k. 170-180;
- zaświadczenia lekarskiego k. 65 ;
- zaświadczenia z dnia 24 stycznia 2020r. k. 66;
- zaświadczenie (...) k. 68;
- opinii biegłego psychiatry k. 157-160, 195-197, 234-238.
2 stycznia 2019r. M. C. zawarł z P. polska Spółką Akcyjną
w W. umowę pożyczki nr (...).
Umowa została zawarta na odległość z rozumieniu przepisów ustawy z dnia 30 maja 2014 roku o prawach konsumenta (Dz. U. z 2020 roku, poz. 287 ze zm.).
Umowa została zawarta na okres 24 miesięcy od dnia 2 stycznia 2019 roku do dnia
12 stycznia 2012 roku na następujących warunkach:
- całkowita kwota pożyczki – 7 000 złotych,
- roczna stopa oprocentowania - 10% ,
- łączna kwota odsetek – 1 415,99 złotych,
- prowizja za udzielenie pożyczki – 4 104,10 złotych,
- opłata za Plan Komfort – 1 759,10 złotych,
- całkowity koszt pożyczki – 7 279,19 złotych,
- całkowita kwota do spłaty – 14 279,19 złotych,
- kwota pożyczki 12 863,20 złotych,
- roczna stopa oprocentowania kredytu – 113,20%.
Plan Komfort to pakiet świadczeń w ramach umowy pozwalający na zarządzanie pożyczką i składa się z: przesunięcia terminu spłaty pożyczki i gwarancji zniesienia obowiązku spłat. Pożyczkodawca z tytułu świadczeń w ramach Planu Komfort pobiera wynagrodzenie w postaci opłaty za Plan Komfort.
Spłata pożyczki miała następować w ratach miesięcznych, płatnych do 12 – dnia każdego miesiąca, począwszy od dnia 12 lutego 2019 roku, w kwocie po 594,97 złotych każda.
Dokonywane wpłaty zaliczane są na poczet zobowiązań z tytułu spłaty pożyczki
w następującej kolejności: odsetki za opóźnienie, począwszy od najdawniej wymagalnych, wymagalne odsetki, począwszy od najdawniej wymagalnych, kwota brutto pożyczki.
W przypadku opóźnienia w spłacie kwoty równej co najmniej dwóm pełnym ratom pożyczki, pożyczkodawca ma prawo wezwać pożyczkobiorcę do zapłaty zaległych rat lub ich części w terminie 7 dni od doręczenia wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy,
a w przypadku braku zapłaty może wypowiedzieć umowę, w terminie 14 dni od dania doręczenia wypowiedzenia.
Po upływie okresu wypowiedzenia umowy, pożyczkodawca ma prawo dochodzić od pożyczkobiorcy zwrotu całości niespłaconej całkowitej kwoty do zapłaty oraz naliczyć odsetki za opóźnienie do zaległej kwoty brutto pożyczki. Odsetki za opóźnienie naliczane
są w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie.
2 stycznia 2019 roku M. C. wypłacono kwotę 7 000 złotych tytułem pożyczki.
Dowód:
- potwierdzenie wykonania transakcji płatniczej k. 46,
- umowa pożyczki k. 36 – 40,
- formularz informacyjny dot. kredytu konsumenckiego k. 41 – 43,
- harmonogram spłaty pożyczki k. 45,
- potwierdzenie przelewu kwoty pożyczki k. 47,
- historia operacji k. 44.
Pożyczkobiorca dokonywał nieregularnych spłat kredytu, w dowolnie ustalonych terminach i kwotach:
17 kwietnia 2019 roku odnotowano wpłatę w kwocie 300 złotych.
9 maja 2019 roku odnotowano wpłatę w kwocie 100 złotych.
11 czerwca 2019 roku odnotowano wpłatę w kwocie 100 złotych.
17 lipca 2019 roku odnotowano wpłatę w kwocie 100 złotych.
8 października 2019 roku odnotowano wpłatę w kwocie 100 złotych.
11 grudnia 2019 roku odnotowano wpłatę w kwocie 100 złotych.
Dowód:
- historia operacji k. 44,
- potwierdzenie operacji k. 106,
- potwierdzenie operacji k. 106 verte,
- potwierdzenie operacji k. 107,
- historia spłat z departamentu windykacji k. 35,
- potwierdzenie wpłaty k. 107 verte,
- potwierdzenia wpłaty k. 108.
Pozwany nie korzystał z usług gwarantowanych Planem Komfort.
Dowód: historia operacji k. 44.
Pismem z dnia 2 lipca 2019 roku powód wypowiedział umowę pożyczki z powodu opóźnienia w spłacie rat pożyczki. Termin wypowiedzenia upływa 1 sierpnia 2019 roku.
Dowód: wypowiedzenie umowy k. 49 – 50.
Pismem z dnia 6 września 2019 roku wezwano pozwanego do zapłaty zaległości
z tytułu umowy pożyczki w kwocie 13 238,06 złotych, w terminie do dnia 20 września 2019r.
Dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 06.09.2019 r. k. 48.
Według stanu na dzień 26 maja 2020 roku pozwany zobowiązany jest do zapłaty tytułem zwrotu pożyczki kwoty 12 159,12 złotych.
Dowód: informacja o stanie zadłużenia k. 33.
M. C. w dniu podpisywania umowy pożyczki tj. w dniu 2 stycznia 2019 roku nie miał z powodu uzależnienia mieszanego oraz hazardu patologicznego wyłączonej zdolności do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli. Nie występowała u niego choroba psychiczna w sensie psychozy ani upośledzenia umysłowego.
Dowód: opinie biegłego psychiatry k. 157-160, 195-197, 234-238.
Rozważania.
Żądanie pozwu, oparte o przepis art. 720 § 1 k.c. , okazało się częściowo uzasadnione. Zgodnie z treścią ww. normy przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Zgodnie natomiast
z przepisem § 2 umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.
Zgodnie natomiast z przepisem art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 roku, poz. 993) przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Zgodnie
z przepisem ust. 2 za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki.
W roku postępowania niesporne pozostawały: fakt zawarcia umowy, wypłacenia pozwanemu kwoty 7 000 złotych tytułem pożyczki, wpłacenie przez pozwanego na poczet spłaty pożyczki w kwocie 800 złotych, niespłacenia pożyczki w uzgodnionym terminie
w pozostałej części.
Analizując treść łączącej strony umowy pożyczki, Sąd doszedł do przekonania,
że postanowienia umowy nakładające na pożyczkobiorcę obowiązek zapłaty prowizji
w kwocie 4 104,10 złotych oraz kwoty 1 759,10 złotych tytułem opłaty za (...) stanowią niedozwolone klauzule umowne.
Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 6 i 6a ustawy o kredycie konsumenckim całkowity koszt kredytu obejmuje wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść
w związku z umową o kredyt, w szczególności odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. P. koszty kredytu natomiast, to wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Wskazać przy tym należy, że wbrew stanowisku strony powodowej, fakt, że pozaodsetkowe koszty pożyczki nie przekraczają granic wyznaczonych przepisem art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, nie oznacza, że postanowienia umowy w tym zakresie nie podlegają badaniu z punktu widzenia przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych. Sam fakt, że ustawodawca określa poziom maksymalnej wysokości tego rodzaju kosztów, nie stanowi jeszcze dostatecznej i wystarczającej podstawy do przyjęcia, że każdorazowo pożyczkodawca bez względu na rzeczywiście koszty ponoszone przy zawieraniu umowy mógłby naliczyć takie pozaodsetkowe koszty kredytu w wysokości maksymalnej lub zbliżonej do górnego poziomu tychże kosztów. Treść przepisu art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim w żadnym razie nie daje podstaw do takiego stanowiska, albowiem istotą wprowadzenia tej regulacji była ochrona kredytobiorców przed nadmiernym obciążeniem ich kosztami udzielenia pożyczki przez firmy pożyczkowe, a nie niejako przyznawanie pożyczkodawcom uprawnienia do naliczania opłat za udzielenie pożyczek w maksymalnej kwocie bez względu na to czy poniósł on jakiekolwiek koszty w związku z zawarciem umowy pożyczki czy też nie (
por. wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 27 września 2017r. , II Ca 1122/17).
Zgodnie z treścią przepisu art. 385
1
§ 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej
z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa
i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.
W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).
Klauzulą niedozwoloną w rozumieniu cytowanego przepisu art. 385 1 k.c. jest zatem takie postanowienie umowy zawartej z konsumentem, które spełnia łącznie wszystkie przesłanki określone w przepisie art. 385 1 k.c., tj.:
1) nie jest postanowieniem uzgodnionym indywidualnie,
2) nie jest postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron,
3) kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.
W rozpoznawanej sprawie między stronami nie było sporne, że będąca przedmiotem sporu umowa została zawarta pomiędzy przedsiębiorcą (stroną powodową) a konsumentem (pozwany).
Zgodnie z przepisem § 3 art. 385
1 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Odnosi się to w szczególności do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. W piśmiennictwie przyjmuje się, że nie są postanowieniami indywidualnie negocjowanymi („uzgodnionymi”) klauzule sporządzone
z wyprzedzeniem, w sytuacji gdy kontrahent nie miał wpływu na ich treść, nawet jeżeli są one zawarte we wzorcu wykorzystanym tylko jednorazowo.
Strona powodowa, na której spoczywał ciężar dowodu w tym przedmiocie, nie udowodniła, aby postanowienia umowy w zakresie zastrzeżenia prowizji rozumianej jako wynagrodzenie za korzystanie z kapitału i opłaty za usługę (...) zostały
z pozwanym uzgodnione indywidualnie, a w szczególności aby pozwany miał jakikolwiek wpływ na wybór sposobu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału (odsetki czy prowizja)
ani tym bardziej na ich wysokość. Materiał dowodowy sprawy nie wskazuje również aby
z pozwanym indywidualnie uzgodniono warunki zawarte w (...). Powódka zdaje się utożsamiać przewidziane przepisem art. 385
1 k.c. indywidualne uzgadnianie postanowień umowy z faktem zaakceptowania przedstawionych mu warunków umowy oraz dobrowolnego wyboru usług (...), jednakże nie są to pojęcia tożsame. Indywidualne uzgadnianie postanowienia umowy wymaga rzeczywistego wpływu konsumenta na treść konkretnego postanowienia, a nie jedynie akceptacji przedstawionych mu warunków umowy. Umowa pożyczki jest standardowo stosowanym przez powoda drukiem, w którym wpisywane są jedynie dane osobowe pożyczkobiorcy oraz kwoty pożyczki i wysokość naliczanych opłat
i prowizji. Pozwany miał zatem jedynie możliwość wyboru co do podpisania albo odmowy podpisania przedłożonej mu umowy o treści takiej, jaka wynika ze złożonego przez powoda dokumentu. To zaś wskazuje na adhezyjny charakter zawartej przez strony umowy pożyczki, której postanowienia nie podlegały w rzeczywistości żadnym indywidualnym uzgodnieniom poza ustaleniem wysokości faktycznie wypłaconej na rzecz pozwanemu kwoty.
W odniesieniu do omawianych postanowień spełniona została również kolejna przesłanka uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, jako że te postanowienie umowne, mimo że sformułowane w sposób jednoznaczny, nie dotyczyły „głównych świadczeń stron” z umowy pożyczki. Pojęcie „świadczenia głównego strony” w rozumieniu przepisów o niedozwolonych klauzulach umownych należy interpretować raczej wąsko,
w nawiązaniu do pojęcia przedmiotowo istotnych elementów umowy (
essentialia negotii).
I tak zgodnie z przepisem art. 720 § 1 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Przepis ten określa -
w sposób wyczerpujący – główne świadczenia stron umowy pożyczki. Świadczenie główne pożyczkobiorcy obejmuje zatem – po myśli cytowanego przepisu – jedynie zwrot „tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości ”. Z mocy umowy pożyczki pożyczkobiorca może być zobowiązany również do „zwrócenia” pożyczkodawcy odsetek, opłat, prowizji, podatków i marży jeżeli są mu znane oraz kosztów usług dodatkowych gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu (art. art. 5 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. , poz. 1497 ze zmianami). Świadczenie z ww. tytułów jednakże – nawet jeżeli zostały doliczone do comiesięcznej raty – nie stanowi świadczenia głównego z umowy pożyczki
i podlega kontroli w świetle treści przepisu art. 385
1 k.c. Jakkolwiek pożyczka może mieć też charakter odpłatny, gdy dający zastrzegł wynagrodzenie za korzystanie z kapitału w postaci odsetek lub prowizji, to odpłatność (lub nieodpłatność) nie należy do postanowień przedmiotowo istotnych umowy pożyczki. Stąd też postanowienia umowy dotyczące prowizji mającej charakter wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, nie mają charakteru głównego świadczenia pożyczkobiorcy z umowy pożyczki. Uprawnienia natomiast przyznane pożyczkobiorcy w ramach usługi (...) nie kreują nowego zobowiązania, w którym świadczeniem głównym ze strony pozwanego byłaby zapłata kwoty 1 759,10 złotych, lecz jedynie przewidują możliwość modyfikacji postanowień umowy pożyczki w zakresie terminu jej spłaty. Opłata za przyznanie uprawnień w tym zakresie nie może być zatem uznana za świadczenie główne czy to z łączącej strony umowy pożyczki, czy też innego stosunku prawnego, który miałby źródło w dokonanym wyborze usługi (...). Postanowienia dotyczące prowizji oraz opłaty za usługę (...) nie odnosiły się zatem do głównych świadczeń stron umowy pożyczki.
W okolicznościach faktycznych sprawy omawiane postanowienia niewątpliwie kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.
W rozumieniu art. 385
1 § 1 k.c. „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez kontrahenta konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Pojęcia te mają charakter niedookreślony i ocenny; wymagają dokonania ich wykładni w każdej sprawie indywidualnie, z uwzględnieniem celu umowy, charakteru stosunku zobowiązaniowego, jak również zwyczajów i norm przyjętych w konkretnej dziedzinie aktywności gospodarczej (jest to szczególnie istotne w takich dziedzinach, które wytworzyły własne wzorce etyczne postępowania wobec konsumentów – takich jak bankowość, działalność ubezpieczeniowa itp.). Podstawowym elementem przyjętych
w obrocie gospodarczym dobrych obyczajów jest zasada lojalności, uczciwości i szacunku wobec kontrahenta. Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą więc takie działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy klienta, wprowadzenia go w błąd co do realnych obciążeń i ryzyka związanego z umową oraz co do tego, jakie świadczenia na swoją rzecz zastrzegł przedsiębiorca. Jeśli chodzi o pojęcie „interesu konsumenta”, to obejmuje ono elementy ekonomiczne (przede wszystkim związane z zachowaniem ekwiwalentności świadczeń stron oraz proporcjonalności obciążeń nałożonych na konsumenta do realnych kosztów związanych z umową i wartości świadczeń uzyskanych przez konsumenta), ale również pozaekonomiczne, takie jak pewność obrotu, zaufanie, czas poświęcony na realizację swoich uprawnień, przekonanie o rzetelnym potraktowaniu przez drugą stronę umowy. Ustawodawca wymaga, by naruszenie interesów konsumenta przez klauzulę niedozwoloną nastąpiło w stopniu „rażącym”, a zatem musi być to naruszenie znaczne, polegające na drastycznym odejściu od zasad uczciwego obrotu, lojalności, szacunku dla drugiej strony umowy. Działanie wbrew „dobrym obyczajom”
w rozumieniu art. 385
1 § 1 k.c. w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą
w równowagę kontraktową tego stosunku (
por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie
z dnia 13 września 2012 roku, sygn. VI ACa 461/12). Rażące naruszenie interesów konsumentów polega w tym kontekście na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw
i obowiązków na niekorzyść konsumenta (
por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 roku, sygn. I CK 832/04).
Jak już wyżej wskazano pożyczka może mieć charakter odpłatny, a odpłatność za korzystanie z kapitału pożyczki może, zgodnie z zasadą swobody umów, przybrać również postać prowizji. Sama jednakże dopuszczalność obciążenia pożyczkodawcy prowizją nie oznacza w świetle przepisów ustawy o kredycie konsumenckim, że może ona zostać ustalona przez pożyczkodawcę w sposób dowolny, całkowicie oderwany od realiów gospodarczych. W obrocie prawnym z reguły wynagrodzenie za korzystanie z kapitału ustalane jest w postaci odsetek, których wysokość limituje przepis art. 359 par. 2 1 k.c. Stąd też oceniając wysokość zastrzeżonej prowizji z punktu widzenia interesów stron, można odwołać się do wysokości odsetek maksymalnych unormowanych w ww. przepisie. Zgodnie z jego treścią maksymalne wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może
w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 stycznia 2016r. w sprawie wysokości odsetek ustawowych (M.P. z 2016 roku, poz. 46) wysokość odsetek ustawowych wynosi 5% w stosunku rocznym. Odsetki maksymalne wynikające z czynności prawnej nie mogą zatem przekroczyć 10% w stosunku rocznym. Tak naliczone odsetki od kwoty wypłaconej pozwanemu pożyczki (7 000 złotych) naliczone za okres, na jaki pożyczka została udzielona wynosiłyby, 1 415,99 złotych. Kwota ta stanowi 20,22 % udzielonej pożyczki. Tymczasem powód domaga się prowizji w kwocie 4 104,01 złotych, która stanowi 58,62% kwoty udzielonej pożyczki. Nadto udzielona pozwanemu pożyczka jest oprocentowana w wysokości 10%. W tej sytuacji zastrzeżenie dodatkowego wynagrodzenia w kwocie stanowiącej 58,68% udzielonej pozwanemu pożyczki niewątpliwie godzi
w równowagę kontraktową stron i rażąco narusza interesy konsumenta, zwłaszcza, że strona powodowa nie wskazała ani w umowie ani w toku procesu zasadność pobrania prowizji
w naliczonej przezeń wysokości ani czytelnych kryteriów jakie legły u podstaw obliczenia prowizji. Jakkolwiek ustawa o kredycie konsumencki mnie nakazuje pożyczkodawcy wskazania kryteriów wg jakich naliczono obciążające konsumenta opłaty i prowizje, to jednak, zgodnie z treścią przepisu art. 11 ustawy o kredycie konsumenckim, kredytodawca lub pośrednik kredytowy zobowiązany jest przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki udzielić konsumentowi wyjaśnień dotyczących treści informacji przekazanych przed zawarciem umowy oraz postanowień zawartych w umowie, która ma zostać zawarta,
w sposób umożliwiający konsumentowi podjęcie decyzji dotyczącej umowy o kredyt konsumencki. Wysokość wynagrodzenia (prowizji) za korzystanie z kapitału pożyczki niewątpliwie ma wpływ na podjęcie decyzji o zawarciu umowy, nie sposób zatem uznać, jak podnosi strona powodowa, że nie ma ona obowiązku informować pożyczkobiorcy o sposobie naliczenia żądanego wynagrodzenia. Przyjęcie, zgodnie ze stanowiskiem strony powodowej, że nie ma ona obowiązku wyjaśnienia ani konsumentowi przed zawarciem umowy ani w toku procesu w jaki sposób ustaliła wysokość obciążających konsumenta opłat i prowizji tylko
z tego powodu, że ich wysokość nie przekracza limitowanych art. 36 a maksymalnych pozaodsetkowych kosztów kredytu, nie daje się pogodzić z wynikającą z ustawy o kredycie konsumenckim ochroną konsumentów. Również i w świetle zasad uczciwego obrotu nie sposób uznać za usprawiedliwione, nie tylko w stosunkach z konsumentami ale również
i w obrocie pomiędzy przedsiębiorcami, zastrzeganie opłat czy prowizji, których wysokość – z uwagi na niewskazanie kryteriów, na podstawie których je ustalono – nie może zostać zweryfikowana. Skoro powód nie wskazał podstaw ustalenia prowizji we wskazanej
w umowie kwocie, Sąd może dokonać oceny zasadności jedynie poprzez porównanie wysokości wypłaconej pozwanej tytułem pożyczki kwoty i wysokości obciążeń mających charakter wynagrodzenia za korzystanie z pożyczonej pozwanej kwocie, tj. prowizji i odsetek umownych. Świadczenie z tytułu odsetek umownych ma bowiem charakter wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Pozwany pożyczył kwotę 7 000 złotych. Tymczasem powód domaga się zapłaty tytułem wynagrodzenia za korzystanie z tej kwoty przez okres 8 miesięcy (od dnia zawarcia umowy do dnia jej wypowiedzenia) w łącznej kwocie 13 109,12 złotych. Żądanie to należy uznać za rażąco wygórowane.
Za rażąco naruszające interesy pozwanego uznać również należy obciążenie pozwanego opłatą za (...) w sytuacji, kiedy jak wynika z treści załączonych do pozwu dokumentów, pozwany nie skorzystał z przewidzianych w tym pakiecie udogodnień. Strona powodowa nie wykazała natomiast aby pozostawianie w gotowości, bo tak należy zakwalifikować stan, w którym pozwany z pakietu nie skorzystał, wiązało się dla niej
z powstaniem jakichkolwiek dodatkowych kosztów, a zwłaszcza kosztów w kwocie 1 759,10 złotych. Pożyczkodawca może obciążyć pożyczkobiorcę, wyłącznie taką opłatą, która służy pokryciu kosztów rozpatrzenia wniosku w przedmiocie skorzystania z przewidzianych pakietem udogodnień lub przygotowania zmiany postanowień umowy. Koszty te ze względów technicznych mogą oczywiście mieć charakter zryczałtowany, tym niemniej jednak przyjęty ryczałt powinien korespondować w jakikolwiek sposób z kosztem czynności jakie rzeczywiście pożyczkodawca musiał podjąć w związku z przygotowaniem i zawarciem umowy w przedmiocie zmiany postanowień umowy.
Reasumując powyższe rozważania, wskazać należy, że okoliczności faktyczne sprawy wskazują, że omawiane postanowienia umowy miały na celu jedynie faktyczne zwiększenie zysków pożyczkodawcy i stanowiły obciążenie pożyczkobiorcy ponad dopuszczalne prawem oprocentowanie, zapewniając stronnie powodowej dodatkowy dochód. Przedsiębiorca udzielający pożyczki konsumentowi winien zadbać o to, aby zachowane zostały rozsądne proporcje pomiędzy wysokością pobieranych odsetek, opłat i prowizji a wysokością pożyczonej sumy i wyważyć interesy obu stron umowy. Dążenie do zapewnienia sobie maksymalnych zysków i zredukowania kosztów własnej działalności gospodarczej nie może prowadzić do obciążenia drugiej strony umowy pożyczki wszelkimi ponoszonymi przez pożyczkodawcę kosztami i przerzuceniem na konsumenta całości ryzyka kontraktowego poprzez zagwarantowanie sobie od pożyczkobiorcy świadczenia nieproporcjonalnie wysokiego do wypłaconej kwoty pożyczki. Z uwagi na powyższe okoliczności omówione wyżej postanowienia umowne są w ocenie sądu sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interes konsumenta.
Zważywszy zatem, że w ocenie Sądu, zakwestionowane postanowienia umowne miały charakter niedozwolonych klauzul umownych, nie wiązały one pozwanego. Skutkiem prawnym zastosowania przez przedsiębiorcę w umowie z konsumentem niedozwolonych postanowień umownych jest częściowa bezskuteczność umowy, polegająca na tym,
że postanowienie umowne uznane za niedozwolone stają się bezskuteczne, natomiast
w pozostałym zakresie - umowa jest wiążąca. Innymi słowy „brak związania” postanowieniem umownym na skutek uznania go za niedozwolone nie oznacza nieważności czy bezskuteczności umowy w całości, a jedynie w określonym zakresie (art. 385
1 § 2 k.c.). Mając na względzie powyższe Sąd przyjął, że pozwany nie jest związany postanowieniami umownymi odnoszącymi się do prowizji oraz opłaty za usługę (...), zatem nie jest związany tymi postanowieniami zawartej przez strony umowy, które nakładają na niego obowiązek poniesienia świadczeń z tego tytułu. Powodowa Spółka nie może wobec tego oczekiwać od pozwanego zapłaty prowizji oraz opłaty z tytułu usługi (...) ani też zarachowywać wpłat dokonywanych przez pozwanego na poczet powyżej wskazanych należności.
Biorąc powyższe pod uwagę należało przyjąć, że powód w sposób nieprawidłowy ustalił wysokość zobowiązania pozwanego z tytułu umowy, ponieważ do zaległości z tytułu ww. umowy doliczył prowizję oraz opłatę za usługę (...).
W odniesieniu do żądania zapłaty odsetek za opóźnienie, to wyliczenie przedstawione przez stronę powodową nie jest wiarygodne:
- kwota, od której wyliczono odsetki obejmuje również prowizje i opłatę za (...), które nie wiążą pozwanego,
- pozwany dokonywał wpłat na poczet spłaty pożyczki i wiadomo jak zostały zarachowane – powinny być zaliczone na poczet odsetek karnych, następnie umownych i spłaty kapitału,
Pozwany zobowiązany jest zatem do zwrotu z tytułu pożyczki udzielonej mu na podstawie umowy z dnia 2 stycznia 2019r. należności z następujących tytułów:
- 7 000 złotych tytułem wypłaconej pożyczki,
- odsetek umownych naliczonych za okres od dnia 2 stycznia 2019 roku do dnia
28 czerwca 2019 roku w kwocie 77,59 złotych, czyli łącznie 7 077,59
Pozwany wpłacił na poczet spłaty pożyczki 800 złotych. Do zapłaty pozostała zatem kwota 6 277,59 złotych (7 077,59 zł – 800 zł – 6 277,59 zł).
Z uwagi na to, że w piśmie z dnia 19 sierpnia 2020 roku powódka oświadczyła,
że w związku z dokonaniem w dniach 8 listopada 2019 roku i 11 grudnia 2019 roku wpłat
w łącznej kwocie 200 złotych, cofa pozew w części co do kwoty 200 złotych należało umorzyć postępowanie w tej części.
Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd miał na względzie, wyrażoną
w art. 98 § 1 k.p.c. , zasadę odpowiedzialności stron za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca spór ma obowiązek zwrócić przeciwnikowi koszty jakie poniósł
on w związku ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.
Koszty procesu obciążające powoda, to opłata od pozwu w kwocie 167 złotych, wynagrodzenie pełnomocnika 3 600 złotych oraz opłata skarbowa 17 złotych - łącznie 3 784 złotych. Powództwo uwzględniono w zakresie kwoty stanowiącej 47,16%. Pozwany winien zwrócić powodowi 47,16% kosztów, czyli kwotę 1 784,53 zł. Powód winien zwrócić pozwanej 52,84% kosztów, czyli kwotę 8,92 złotych. Okoliczność ta uzasadnia zasądzeniem od pozwanego na rzecz powoda 1 775,61 zł, o czym orzeczono w punkcie 5 wyroku.
Sędzia Grażyna Sienicka
ZARZĄDZENIE
S., dnia 27 grudnia 2023 r.
1. Odnotować.
2. Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powódki.
3.
Opublikować orzeczenie w Portalu Orzeczeń Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum
w S.
4. Wykonać zarządzenie w terminie 7 dni.
5. Przedłożyć akta z pismem lub 21 dni po wykonaniu zarządzenia.
Sędzia Grażyna Sienicka
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Grażyna Sienicka, Grażyna Sienicka
Data wytworzenia informacji: