Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2025 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Justyna Pikulik
Protokolant:	Katarzyna Jaworowska

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2025 r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy M. S.

przeciwko A. G.

o opróżnienie i wydanie lokalu mieszkalnego

1.  nakazuje pozwanemu A. G., aby opróżnił lokal mieszkalny nr (...) położony w S. przy ul. (...) i wydał go powódce Gminie M. S. w stanie wolnym od osób i rzeczy;

2.  ustala, że pozwanemu A. G. nie przysługuje uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

3.  zasądza od pozwanego A. G. na rzecz powódki Gminy M. S. kwotę 440 zł (czterysta czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;

4.  nakazuje pobrać od pozwanego A. G. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie kwotę 82,31 zł (osiemdziesiąt dwa złote trzydzieści jeden groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt III C 273/24

UZASADNIENIE

Pozwem z 15 marca 2024 r., złożonym w biurze podawczym sądu 22 marca 2024 r., powódka Gmina M. S., reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, wniosła o nakazanie, aby pozwany A. G., opróżnił i wydał powódce Gminie M. S. lokal mieszkalny położony w S. przy ul. (...), w stanie wolnym od rzeczy i osób.

Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów doręczenia korespondencji za pośrednictwem komornika i kosztów z tym związanych oraz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz o nieorzekanie o uprawnieniu do lokalu socjalnego.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powódka jest właścicielem lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...). Mieszkanie to było przedmiotem umowy najmu. Najemcą lokalu była J. B., babcia pozwanego, która zmarła 19 października 2022 r. Zdaniem powódki, pozwany nie zamieszkiwał stale w tym lokalu, przeto nie przysługiwało mu prawo do zawarcia umowy najmu z powódką na podstawie przepisów aktów prawa miejscowego.

W odpowiedzi na pozew z 10 maja 2024 r., złożonej w biurze podawczym sądu 14 maja 2024 r., pozwany A. G. reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów niniejszego postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych, według norm przepisanych.

Pozwany zaprzeczył jakoby nie zamieszkiwał w przedmiotowym lokalu położonym w S. przy ul. (...) w chwili śmierci swojej babci. Podnosił, że w lokalu tym zamieszkuje nieprzerwanie od chwili swojego urodzenia, co uprawniało go do zawarcia z powódką umowy najmu lokalu socjalnego po śmierci dotychczasowej najemczyni – babci pozwanego. Pozwany wskazał, że skierował do powódki wniosek o zawarcie z nim umowy najmu, jednak powódka odmówiła.

W piśmie z 14 czerwca 2024 r. powódka Gmina M. S. podtrzymała swoje stanowiska i stanowczo zaprzeczyła, jakoby pozwany zamieszkiwał w przedmiotowym lokalu w chwili śmierci J. B.. Ponadto powódka podnosiła, że nie znajdował się on w kręgu osób, o którym mowa w art. 691 k.c.

W piśmie z 2 lipca 2024 r. pozwany A. G. wskazał, że posiada status bezrobotnego.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka Gmina M. S. jest właścicielem lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w S. o powierzchni 84,15 m ².

24 czerwca 1963 roku powódka Gmina M. S. zawarła z J. B. – babcią pozwanego umowę najmu przedmiotowego lokalu, która aneksowana była 21 stycznia 1970 r., oraz 28 marca 2007. Aneksy dotyczyły weryfikacji powierzchni mieszkania i aktualizacji należnego wynajmującemu czynszu.

Niesporne, nadto dowód:

- umowa o najem, k. 6-7;

- aneks do umowy, k. 8;

- aneks do umowy nr (...), k. 8v.-9.

W przedmiotowym lokalu poza najemczynią J. B. zamieszkiwał także jej syn M. B. (1) oraz córka wraz z synami - pozwanym A. G. i jego bratem. Córka zmarła przed J. B., brat pozwanego A. G. wyprowadził się z tego lokalu, natomiast M. B. (1), syn J. B. został umieszczony w Domu Opieki Społecznej (...).

Dowód:

- baza rejestru mieszkańców, k. 5;

- informacja z (...), k. 10.

- zeznania świadka M. B. (2), k. 197-203

- zeznania świadka M. G., k. 197-203;

- zeznania świadka L. G., k. 197-203;

- zeznania świadka B. G., k. 197-203

- zeznania świadka R. G., k. 197-203

- zeznania świadka E. K., k. 197-203

- zeznania świadka T. B., k. 221-224

- zeznania świadka M. W., k. 276-279

- przesłuchanie pozwanego A. G. k. 276-279

Pozwany A. G. nieprzerwanie zamieszkiwał w przedmiotowym lokalu mieszkalnym położonym przy ul. (...) które było jego stałym centrum życiowym. Jego pobyt tam realizował się na zasadzie dorozumianej umowy użyczenia tego lokalu przez jego babcię J. B.. Pozwany zawodowo wiele czasu spędzał poza domem. Pracując jako przedstawiciel handlowy przez większość dnia, od wczesnego poranka do późnego wieczora przebywał poza przedmiotowym lokalem. Czasem także nocował poza mieszkaniem. Niemniej jednak, to w tym lokalu koncentrowało się jego centrum życiowe, opłacał on tam rachunki, na ten adres zamawiał przedmioty kupowane przez Internet. W tym lokalu mieszkalnym spotykał się także ze swoim bratem.

Z czasem, kiedy stan zdrowia babci pozwanego J. B. zaczął się pogarszać i zaczęła ona wymagać opieki innych osób, pozwany zaczął się opiekować swoją babcią J. B., która na skutek postępującego wieku zaczęła mieć coraz większe problemy ze zdrowiem fizycznym i psychicznym. Starając się godzić pracę zawodową z opieką nad babcią, pozwany współdziałał w tym zakresie ze swoją kuzynką. Prosił także sąsiadów o informowanie go w razie występowania kłopotów z jego babcią, w sytuacji, w której nie byłoby go w mieszkaniu.

Dowód:

-wypis z aktu notarialnego zawierającego pełnomocnictwo udzielone przez J. B. A. G., k. 109-110;

-Historia operacji na rachunku A. G. za okres od 1 października 2018 r. do 22 marca 2023 r., k. 113-123;

-zaświadczenie (...) S.A. z dnia 5 kwietnia 2023r, k. 129;

-dane konta Allegro, k. 130-131;

-zamówienie internetowe, k. 132-140

-zeznania świadka M. W., k. 276-279

-przesłuchanie pozwanego A. G. 276-279.

J. B. zmarła 19 października 2022 r.

Dowód:

- odpis skrócony aktu zgonu, k. 18.

Po śmierci swojej babci J. B., pozwany A. G. starał się uregulować sytuację prawną związaną z jego dalszym zamieszkiwaniem w lokalu mieszkalnym położonym w S. przy ul. (...). Wystąpił on zatem do Gminy M. S. z wnioskiem o zawarcie umowy najmu przedmiotowego lokalu.

Powódka Gmina M. S., po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, nie wyraziła woli zawarcia z pozwanym umowy najmu wskazując, że nie spełnia on przesłanki zamieszkiwania w nim w chwili śmierci poprzedniej najemczyni. Z tego względu, powódka Gmina M. S. wezwała pozwanego A. G. do opróżnienia z osób i rzeczy przedmiotowego lokalu oraz wydaniu go powódce do 19 marca 2024 r.

Pozwany A. G. żądania tego nie spełnił.

Dowód:

-pisma powódki kierowane do pozwanego, k. 23-25;

-wniosek pozwanego o regulację stanu prawnego lokalu mieszkalnego z załącznikami, k. 61-76;

-wezwanie z 12 marca 2024 r. wraz z potwierdzeniem nadania, k. 26-27;

-protokoły wyjaśnień k. 19-22

Pozwany A. G. ma 40 lat, nie jest osobą chorującą przewlekle. W przeszłości był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy jako bezrobotny. W 2021 r. osiągnął dochód w wysokości 30.400 złotych. Na chwilę orzekania pozwany nie posiadał statusu bezrobotnego.

Pozwany A. G. posiada ¼ udziału w masie spadkowej po swoim zmarłym ojcu. W skład spadku wchodzi nieruchomość – lokal mieszkalny położony w S..

Dowód:

-deklaracja PIT 11 A. G., k. 154-157;

-wezwanie z Powiatowego Urzędu Pracy z 20 czerwca 2022 r., k. 141;

-decyzja Powiatowego Urzędu Pracy z 15 listopada 2018 r., o uznaniu A. G. za bezrobotnego, k. 106;

-kontrakt pomiędzy A. G. a Powiatowym Urzędem Pracy w przedmiocie zawarcia Indywidualnego Planu Działania, k. 108-109

-przesłuchanie pozwanego A. G. 276-279.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo o opróżnienie i wydanie lokalu okazało się zasadne.

W przedmiotowej sprawie powódka Gmina M. S. domagała się nakazania pozwanemu A. G. opróżnienia i wydania powódce lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...) w stanie wolnym od osób i rzeczy.

Określone przez powódkę w punkcie I petitum pozwu żądanie i przytoczone na jego uzasadnienie okoliczności faktyczne wskazują, że żądanie pozwu znajduje oparcie w uregulowaniach art. 222 § 1 k.c. Przewidziane w powołanym przepisie roszczenie windykacyjne jest roszczeniem właściciela o wydanie rzeczy, która znajduje się we władaniu innej osoby. Przepis ten stanowi, że właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba, że osobie tej przysługują skuteczne względem właściciela uprawnienia do władania rzeczą. Uprawnienia takie mogą mieć swoje źródło w umowie najmu lub innym stosunku prawnym uprawniającym do zajmowania lokalu. Do uwzględnienia powództwa konieczne jest stwierdzenie istnienia przesłanek pozytywnych w postaci uprawnień właścicielskich powoda oraz władania jego lokalem przez pozwanych, a także braku przesłanki negatywnej, jaką jest istnienie po stronie pozwanego skutecznego względem właściciela uprawnień do władania rzeczą.

Na gruncie powołanego wyżej art. 222 § 1 k.c., dla uznania skuteczności roszczenia wydobywczego powódki koniecznym było ustalenie w pierwszej kolejności, że przysługuje jej prawo własności lokalu, po drugie stwierdzenie, że lokal ten pozostaje w faktycznym władaniu pozwanego i po trzecie wreszcie, że pozwanemu nie przysługuje skuteczne względem powódki uprawnienie do władania rzeczą.

W niniejszej sprawie pozwany nie kwestionował, że powódka Gmina M. S. jest właścicielem lokalu położonego w S. przy ul. (...) w S., którego najemcą była J. B. – babcia pozwanego.

W toku niniejszego procesu kwestią sporną było zamieszkiwanie w przedmiotowym lokalu przez A. G. w chwili śmierci jego babci, i w konsekwencji, ustalenie czy pozwany wstąpił w stosunek najmu przedmiotowego lokalu.

Na moment orzekania w sprawie spełniona była przesłanka braku po stronie pozwanego skutecznego względem powódki uprawnienie do władania lokalem mieszkalnym położonym w S. przy ul. (...). Mimo bowiem zainicjowanego przez pozwanego A. G. postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia wstąpienia w stosunek najmu po zmarłej najemczyni J. B., powódka ustaliła, że nikt nie wstąpił w stosunek najmu po zmarłej najemczyni.

Pozwany A. G. nie mógł wstąpić w stosunek najmu na podstawie norm prawa cywilnego. Zgodnie z treścią art. 691 § 1 k.c., w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. Natomiast art. 691 § 2 i 3 stanowią, że osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa.

Pozwany A. G. w stosunek najmu po zmarłej najemczyni J. B. nie wstąpił, albowiem nie należał do kręgu osób enumeratywnie wymienionych przez ustawodawcę w tym przepisie.

Pozwany nie spełnił przesłanki podmiotowej określonej w art. 691 § 1 k.c., gdyż nie należy do żadnej z kategorii osób wymienionych w tym przepisie, to jest nie jest małżonkiem niebędącym współnajemcą lokalu, dzieckiem najemcy i jego współmałżonka, inną osobą, wobec której najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osobą, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Powód jest bowiem wnukiem najemczyni lokalu mieszkalnego.

Pozwany nie jest także osobą, wobec której najemczyni była obowiązana do świadczeń alimentacyjnych. Jak wskazano wyżej, przesłanka ta z punktu widzenia skutku z art. 691 k.c. powinna być spełniona na datę śmierci najemcy lokalu mieszkalnego.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 1 lipca 2003 r., P 31/02, wskazał między innymi, że zwrot "osoby wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych" - jest (…) niejasny. W szczególności (na pierwszy rzut oka) nie wiadomo, czy chodzi tu o potencjalny czy realny obowiązek alimentacyjny. Jest natomiast jasne, że samo sformułowanie przepisu wyraźnie wskazuje na "kierunek" obowiązku alimentacyjnego: chodzi o relację, w której najemca jest zobowiązanym, zaś potencjalny wstępujący - uprawnionym. Na tle art. 691 k.c. do kręgu osób "względem których najemca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych" zaznacza się charakterystyczna różnica formuły w porównaniu do art. 9881, gdzie mowa o "obciążeniu najemcy obowiązkiem alimentacyjnym". Ujęcie art. 691 k.c. w zestawieniu z art. 988 1 k.c. charakteryzuje się większym sprecyzowaniem: chodzi tu już nie tylko o "obciążenie obowiązkiem alimentacyjnym" ale wręcz o "zobowiązanie do świadczeń alimentacyjnych", co oznacza obowiązek nie potencjalny, lecz konkretny. Ma tu istnieć nie tylko obowiązek alimentacyjny, ale najemca ma być zobowiązany już wręcz do świadczeń alimentacyjnych. Analiza systemowa art. 9881 i art. 691 k.c. każe więc odczytywać krąg osób upoważnionych jako lokatorzy do sukcesji po zmarłym najemcy nie jako grupę osób potencjalnie uprawnionych do alimentacji (art. 138 KRO), ale jako osoby, względem których zmarły realizował (bez znaczenia, czy w drodze orzeczenia sądowego, czy dobrowolnie) swój obowiązek alimentacji m. in. poprzez przyjęcie do wspólnoty mieszkaniowej.

Jak wskazuje się w doktrynie, pewne kłopoty mogą się wiązać ze zidentyfikowaniem osób, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych. Mamy bowiem do czynienia z jednej strony z szerokim kręgiem osób, wobec których najemca może być obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, a z drugiej z osobami, wobec których najemca rzeczywiście jest zobowiązany do takich świadczeń (dokonuje świadczeń). Należy jednak brać po uwagę, że przepis dotyczy osób pozostających w lokalu po śmierci najemcy, a zgodnie z brzmieniem art. 691 § 2 k.c. osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. Do oceny, kto ma prawo w omawianym przypadku wstąpić w stosunek najmu, należy więc przyjmować stan faktyczny w chwili śmierci najemcy. Żadna z wymienionych w tym przepisie osób nie może zatem na podstawie omawianego przepisu wstąpić w stosunek najmu przed śmiercią najemcy.

Z ustalonego stanu faktycznego niniejszej sprawy wynika, że zmarła najemczyni –babcia pozwanego–nie realizowała obowiązku alimentacyjnego względem pozwanego ani w dacie śmierci (która ma znaczenie z punktu widzenia art. 691 k.c.), ani nigdy wcześniej.

W tym stanie rzeczy z punktu widzenia art. 691 § 1 k.c. pozwanego nie sposób zaliczyć do kategorii osób, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych.

Pozwany nie zalicza się również do kategorii osób, które pozostawały faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.

Art. 691 k.c. w obecnym brzmieniu wymienia wśród osób wstępujących w prawa po zmarłym najemcy osoby pozostające faktycznie we wspólnym z nim pożyciu, lecz pojęcia tego nie wyjaśnia. Legalnej jego definicji nie zawierają również przepisy kodeksu cywilnego normujące najem. Zasada jednolitości systemu prawnego zakłada posługiwanie się w przepisach pojęciami o tej samej treści. Skoro w kodeksie cywilnym ustawodawca nie wyjaśnił, co rozumie przez pojęcie faktycznego pożycia, odpowiedzi w tej kwestii należałoby szukać w innych przepisach prawa, jednakże w obowiązującym stanie prawnym definicji takiej nie ma. Uwzględniając ukształtowane w orzecznictwie pojęcie osoby bliskiej oraz fakt, że ustawodawca, wprowadzając z powrotem art. 691 k.c., zrezygnował z ogólnego określenia „osoba bliska" i wymienił osoby wstępujące w stosunek najmu, pozwala przypuszczać, że jego zamiarem było zwężenie przyjętego w orzecznictwie zakresu tego pojęcia. Rozważania te dają podstawę do wniosku, że przez „faktyczne pożycie z najemcą" w rozumieniu art. 691 k.c. należy rozumieć pozostawanie we wspólnocie domowej, duchowej, gospodarczej i fizycznej, przy czym utrzymywanie współżycia fizycznego nie jest warunkiem koniecznym. Chodzi przy tym o stosunek pomiędzy dwoma osobami jak w zalegalizowanym związku małżeńskim, przy czym mogą to być osoby tej samej lub różnej płci.

Wykładni art. 691 § 1 k.c. dokonał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 maja 2002 r., III CZP 26/02, OSNC 2003, nr 2, poz. 20, z glosą J. P., M. Praw. 2003, nr 7, s. 328, oraz z omówieniem Z. S., Przegląd orzecznictwa, Palestra 2002, nr 9–10, s. 187, wyjaśniając, że wnuk zmarłego najemcy nie należy do osób wymienionych w tym przepisie także wtedy, gdy łączyła go z najemcą więź gospodarcza i uczuciowa.

Z kolei faktyczne wspólne pożycie, w rozumieniu art. 691 § 1 k.c., oznacza więź łączącą dwie osoby pozostające w takich relacjach jak małżonkowie (por. uchwała SN z dnia 20 listopada 2009 r., III CZP 99/09, OSNC 2010, nr 5, poz. 74, z glosą M. Rzewuskiej, Studia Prawnoustrojowe 2013, nr 20, s. 183). W uchwale z dnia 28 listopada 2012 r., III CZP 65/12, OSNC 2013, nr 5, poz. 57, z glosami R. C., M. Praw. 2013, nr 15, s. 831, i P. F., PS 2013, nr 11–12, s. 174, oraz z omówieniem M. S., Przegląd orzecznictwa, (...) Prawnicze 2013, nr 1, s. 94.

O ile zatem przyjąć należy, że pozwany w dacie śmierci najemczyni J. B., tj. 19 października 2022 r. pozostawał ze zmarłą babcią we wspólnym gospodarstwie domowym, łączyła go z babcią więź uczuciowa i gospodarcza, pozwany opiekował się babcią (najemczynią), to o tyle nie odpowiada ten stosunek „pozostawania we wspólnym pożyciu” w rozumieniu art. 691 § 1 k.c.

Nie ulegało wątpliwości Sądu, że pozwany spełniał przesłankę „stałego zamieszkiwania z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci”.

Przez stałe zamieszkanie należy rozumieć zamieszkiwanie w konkretnym lokalu, w określonej miejscowości z zamiarem stałego pobytu, wyrażonym przez to, że w tym lokalu i tej miejscowości skupia się życie osobiste i działalność. Jak przyjmuje się w orzecznictwie, czasowe przebywanie poza miejscem stałego miejsca zamieszkania nie oznacza, by dana osoba w każdym przypadku przestała mieszkać w swoim lokalu, by zmieniła miejsce zamieszkania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2001 r., sygn. akt I CKN 1179/98, L.).

Należy podkreślić, że zgodnie z poglądem ukształtowanym w judykaturze Sądu Najwyższego stałe zamieszkiwanie w lokalu mieszkalnym oznacza, że lokal ten stanowi centrum życiowe określonej osoby, która zamieszkuje w nim z wolą stałego pobytu. Oznacza to ześrodkowanie przez tę osobę całej swej działalności życiowej w lokalu najemcy (por. Wyroki Sądu Najwyższego z 6 maja 1980 r., sygn. akt III CRN 61/80, Legalis 22015, z 17 października 1997 r., sygn. akt I CKN 90/97 oraz z 3 lutego 2000 r., sygn. akt I CKN 40/99, Legalis 503384).

Przesłuchani w niniejszej sprawie świadkowie M. B. (2), M. G., L. G., B. G., R. G., E. K., T. B., M. W. zeznali, że pozwany A. G. nieprzerwanie zamieszkiwał w lokalu mieszkalnym położonym przy ul. (...) w S., które było jego stałym centrum życiowym, w dacie zgonu najemcy J. B., tj. 19 października 2022 r.

Wobec jednak braku spełnienia przesłanki podmiotowej z art. 691 k.c., fakt stałego zamieszkiwania z najemcą J. B. do chwili jej śmierci przez pozwanego nie miał w niniejszej sprawie znaczenia dla ustalenia wstąpienia w stosunek najmu, obie powiem przesłanki, tj. zarówno przesłanka podmiotowa, jak i przesłanka „stałego zamieszkiwania z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci” muszą być w sprawie spełnione łącznie.

W związku z powyższym stwierdzić należało, że nie było w sprawie żadnych wątpliwości, że pozwanemu nie przysługuje żadne skuteczne wobec właściciela uprawnienie do władania będącą przedmiotem procesu rzeczą, tj. lokalem mieszkalnym położonym w S. przy ul. (...). Pozwany nie wykazał, aby przysługiwał mu jakikolwiek tytuł prawny do władania ww. nieruchomością, a zatem powódka mogła się zatem skutecznie domagać od pozwanego opróżnienia lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...) położonego w S. przy ul. (...) i wydania go w stanie wolnym od osób i rzeczy.

Mając powyższe na względzie Sąd uwzględnił kierowane wobec pozwanego powództwo o wydanie, o czym orzekł w punkcie I wyroku, tj. nakazał pozwanemu A. G., aby opróżnił lokal mieszkalny oznaczony nr (...), położony w S. przy ul. (...) i wydał go powódce Gminie M. S. w stanie wolnym od osób i rzeczy.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie zastosowanie znajdują zastosowanie przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 725, dalej: „u.p.l.”).

Stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 1 u.p.l. ilekroć w ustawie jest mowa o lokatorze, to należy przez to rozumieć najemcę lokalu lub osobę używającą lokal na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Jest to zatem szeroki zakres osób, w którego kręgu mieszczą się także osoby zajmujące lokal na podstawie umowy użyczenia z najemcą, a bez zgody wynajmującego (Uchwała SN z 15.11.2018 r., III CZP 49/18, OSNC 2019, nr 12, poz. 117). Przepisy dotyczące ochrony lokatorów obejmują także byłych najemców i osoby pozostające w danym lokalu, którym kiedyś przysługiwał inny tytuł prawny (zob. R. Dziczek [w:] Komentarz do ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu cywilnego [w:] Ochrona praw lokatorów. Dodatki mieszkaniowe. Komentarz. Wzory pozwów, wyd. VIII, Warszawa 2023, art. 2 oraz powoływane tam orzecznictwo).

Bez wątpienia A. G. posiada status lokatora, albowiem pozostawał on ze swoją babcią w dorozumianym stosunku użyczenia przedmiotowego lokalu. Natomiast J. B. aż do swojej śmierci pozostawała najemczynią przedmiotowego lokalu.

Skoro tak, to Sąd zobowiązany był pochylić się nad kwestią tego, czy pozwanemu przysługuje uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, albowiem zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu albo braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia najmu socjalnego lokalu ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.

Ust. 3 i 4 ww. ustawy stanowią, że sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną. Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec:

1) kobiety w ciąży,

2) małoletniego, osoby niepełnosprawnej w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 426) lub ubezwłasnowolnionego oraz osoby sprawującej nad nim opiekę i wspólnie z nim zamieszkałej,

3) obłożnie chorego,

4) emeryta lub rencisty spełniającego kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,

5) osoby posiadającej status bezrobotnego,

6) osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały

- chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany lub ich sytuacja materialna pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie.

W ww. art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów zawarto enumeratywny katalog przypadków, gdy sąd z urzędu jest zobowiązany do orzeczenia o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego. Katalog osób objętych tą szczególną ochroną pozostał bez zmian. Jednocześnie zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem przepisu Sąd bada sytuację materialną w przypadku orzekania o uprawnieniu do najmu socjalnego lokalu wobec: kobiet w ciąży, małoletnich, niepełnosprawnych lub ubezwłasnowolnionych oraz sprawujących nad takimi osobami opiekę i wspólnie z nimi zamieszkujących, jak również obłożnie chorych, emerytów i rencistów spełniających kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osób posiadających status bezrobotnego i osób spełniających przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały.

Oznacza to, że wyżej wymienione osoby uzyskają orzeczenie o uprawnieniu do najmu socjalnego lokalu, chyba że mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany lub ich sytuacja materialna pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie.

Należy zauważyć, że przesłanka „chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany” budziła poważne wątpliwości interpretacyjne. Część sądów interpretowała tę regulację zwężająco (możliwość zamieszkania w innym lokalu oznacza, że dana osoba posiada tytuł prawny do innego lokalu), część zaś szeroko (możliwość zamieszkania w innym lokalu oznacza, że dana osoba posiada na tyle wysokie dochody/majątek, że może we własnym zakresie zaspokoić potrzeby mieszkaniowe, np. wynajmując inny lokal na rynku).

Nowe brzmienie przepisu poprzez uzupełnienie obowiązującej regulacji o wskazanie na sytuację materialną pozwalającą na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie ma jednoznacznie rozstrzygać, że zarówno posiadanie tytułu prawnego do innego lokalu, jak i dobra sytuacja materialna, np. umożliwiająca wynajęcie lub nabycie innego lokalu, pozwalają na nieprzyznanie przez sąd prawa do najmu socjalnego także wobec osób wskazanych w art. 14 ust. 4 (kobiety w ciąży, małoletnich, osoby posiadające status bezrobotnego itp.).

Zmiana ta ma na celu wyeliminowanie sytuacji, w której osoby stosunkowo zamożne uzyskują prawo do najmu socjalnego lokalu tylko z uwagi na przynależność do jednej ze wskazanych w przepisie kategorii osób, blokując tym samym możliwość przyznania tego uprawnienia osobom w rzeczywistości tego potrzebującym .

Ochrona przed eksmisją, a w konsekwencji przed usunięciem osoby zajmującej lokal albo pomieszczenie na tzw. bruk, realizowana jest w drodze przyznania materialnoprawnego uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego. Ustawa zakłada możliwość przyznania prawa do zawarcia umowy najmu socjalnego na podstawie klauzuli generalnej wymienionej w art. 14 ust. 3 ww. ustawy, czyli w oparciu o badanie przez sąd z urzędu sytuacji rodzinnej i materialnej lokatora. W art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, ustawa wskazuje natomiast katalog osób, w stosunku do których przyznanie prawa do najmu socjalnego jest dla sądu co do zasady obligatoryjne, co oznacza, że w przypadku tych osób sąd dotychczas nie badał sytuacji majątkowej i rodzinnej, ponieważ wystarczyło stwierdzenie, że osoby te zaliczają się do grupy osób uprawnionych wskazanych w art. 14 ust. 4 ww. ustawy.

Biorąc pod uwagę stan sprawy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.) Sąd na podstawie zebranego materiału dowodowego ustalił, że pozwanemu nie przysługuje status bezrobotnego, przeto na tej podstawie nie przysługuje mu uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Sąd zatem pochylił się nad kwestią tego, czy pozwanemu nie przysługuje uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego na podstawie przepisów prawa miejscowego.

Zasady zawierania umowy najmu lokalu socjalnego na terenie S. reguluje Uchwała nr XII/443/19 Rady Miasta S. z 26 listopada 2019 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali oraz pomieszczeń tymczasowych wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu Gminy M. S. (dalej: „uchwała”). Zgodnie z § 33 ust. 1 pkt 2 uchwały, gmina może zawrzeć umowę najmu lokalu z osobami pełnoletnimi, które pozostały w lokalu opuszczonym prze najemcę i nie wstąpiły w stosunek najmu po zgonie najemcy na podstawie art. 691.

W takiej sytuacji znajduje się pozwany.

Jednocześnie, § 33 ust. 2 uchwały przewiduje dodatkowe warunki, jakie spełniać musi dana osoba, by być uprawnioną do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Najważniejszy wymieniony został w pkt 1, który stanowi, że osoba taka musi spełniać warunki określone w § 3 ust. 1 uchwały. Przepis ten stanowi, że gmina może zawrzeć umowę najmu z osobą pełnoletnią, która łącznie spełnia następujące warunki:

1.  ma niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe;

2.  jest członkiem wspólnoty samorządowej;

3.  spełnia określone kryterium dochodu określone w niniejszej uchwale.

Kryterium dochodu określone zostało w § 8 ust. 2, który stanowi, że umowę najmu socjalnego lokalu zawiera się z osobami, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3 oraz których udokumentowany średni dochód gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających złożenie deklaracji nie przekracza 150 % najniższej emerytury w gospodarstwach jednoosobowych i 80 % na każdego członka gospodarstwa domowego w gospodarstwach wieloosobowych. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, Wynajmujący może zawrzeć umowę najmu socjalnego lokalu, gdy przekroczenie kryterium dochodowego, o którym mowa w niniejszym ustępie, wynosi nie więcej niż 10%.

W przedmiotowej sprawie Sąd przychyla się do poglądu wyrażonego w doktrynie, zgodnie z którym: „W przesłance spełniania wymagań określonych w uchwale rady gminy w drodze uchwały, a dotyczących kryteriów, które musi spełniać osoba uprawniająca do ubiegania się o zawarcie z gminą umowy najmu socjalnego, chodzi o uchwałę rady gminy podjętą na podstawie art. 21 ust. 1 i 3 OchrLokU. Przewidziane w uchwałach poszczególnych rad gmin kryteria uprawniające do ubiegania się o zawarcie umowy najmu socjalnego mogą się różnić między sobą. Z punktu widzenia art. 14 ust. 4 pkt 6 OchrLokU bierze się pod uwagę to, czy osoba, wobec której wydane ma być orzeczenie o jej eksmisji, spełnia przesłanki ubiegania się o najem socjalny określone przez radę gminy, na której obszarze znajduje się zajmowany przez nią lokal podlegający opróżnieniu.” (B. Lackoroński (red.), Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Komentarz. Wyd. 13, Warszawa 2024).

W ocenie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie, ochrona lokatorów przewidziana w art. 14 ust. 4 pkt 6 ww. ustawy obejmuje zarówno osoby, z którymi gmina jedynie może, jak i także musi zawrzeć umowę najmu lokalu socjalnego. Prawodawca w uchwale zdecydował się rozróżnić sytuacje różnych podmiotów. W sytuacji śmierci dotychczasowego najemcy, po stronie gminy nie ma obowiązku zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego z podmiotem wspólnie zamieszkującym z dotychczasowym najemcą i to nawet pomimo spełnienia przez taki podmiot wszystkich przesłanek (zgodnie z zasadami techniki normotwórczej świadczy o tym użycie czasownika modalnego „może”). Natomiast w innych sytuacjach (zob. np. § 16 ust. 2 uchwały), miejscowy prawodawca przyjął kategoryczną formę czasownika „zawiera”. Racjonalność prawodawcy nakazuje przyjmować, że są to dwie różne sytuacje, a zatem raz gmina może zawrzeć umowę najmu lokalu socjalnego, lecz nie musi, nawet w razie spełnienia przez uprawnionego wszystkich określonych przesłanek, a w drugim musi takową umowę zawrzeć.

Niezależnie od tego, zarówno podmioty, z którymi gmina jedynie może, jak i musi zawrzeć umowę najmu lokalu socjalnego, są podmiotami uprawnionymi do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego, przeto podlegają zakresowi normowania normy dekodowanej z art. 14 ust. 4 pkt 6 ww. ustawy.

Niemniej jednak, w ocenie Sądu pozwany nie udokumentował w należy sposób swoich dochodów na chwilę zamknięcia rozprawy. Uchwała wprost posługuje się terminem „udokumentowane dochody”. Skoro tak, to słowne zapewnienia co do swojego stanu majątku i dochodów są niewystarczającym dowodem na wykazanie tego faktu. Udokumentowanie oznacza bowiem udowodnienie jakiegoś faktu przy pomocy dokumentów.

Ponadto, w ocenie sądu pozwany nie spełnia kryterium zawartego w § 3 ust. 1 pkt 1 uchwały, albowiem ma on zaspokojone potrzeby mieszkaniowe. Jest on współuprawnionym do zajmowania lokalu mieszkalnego położonego w S., który wchodzi w skład masy spadkowej, której spadkobiercą jest A. G.. Pozwany może zatem realizować swoje potrzeby mieszkaniowe w tym lokalu- nie wskazał bowiem na żadne okoliczności to wykluczające.

Nawet przy przyjęciu innego poglądu, w ocenie Sądu, orzekaniu o uprawnieniu A. G. do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego sprzeciwia się to, że sytuacja materialna pozwanego pozwala mu na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie.

Pozwany jest mężczyzną w sile wieku, niechorującym przewlekle (załączone do akt sprawy wyniki badań lekarskich w żadnym razie nie świadczą o poważnych problemach ze zdrowiem pozwanego), który w oczywisty sposób posiada zdolności zarobkowe. Ponadto w skład jego majątku, po podziale spadku, powinny wejść znaczącej wartości aktywa. Uprawnienie przewidziane w art. 14 ust. 4 przywołanej ustawy jest rozwiązaniem mającym zapewnić ochronę dla osób w pewnych szczególnych okolicznościach, znajdujących się w obiektywnie trudnej sytuacji osobistej i materialnej, w której potrzebują one szczególne wsparcia ze strony państwa i organów samorządu terytorialnego. Pozwany do takich osób z pewnością nie należy.

Dlatego też w ocenie Sądu należało orzekać o braku uprawnieniu do zawarcia przez pozwanego najmu lokalu socjalnego także na podstawie przesłanek z art. 14 ust. 3 ww. ustawy. Sąd podkreśla, że pozwany dotychczas w sposób wzorowy korzystał dotychczas z przedmiotowego lokalu, szczególnie na pochwałę zasługuje opieka nad babcią, której pozwany się podjął i którą z pełnym poświęceniem realizował. Powyższe jednak nie uprawnia do orzeczenia, że pozwanemu przysługuje uprawnienie do zawarcia z nim przez powódkę umowy najmu lokalu socjalnego, gdyż nie uprawnia do tego jego sytuacja materialna i rodzinna. Pozwany nie ma nikogo na utrzymaniu, ma zdolności zarobkowe. Okoliczności te w oczywisty sposób świadczą o tym, że nie jest on osobą potrzebującą szczególnej opieki ze strony państwa i organów samorządu terytorialnego i gdyby chciał, byłby w stanie samodzielnie zadbać o swoje potrzeby mieszkaniowe.

Z tych względów, w punkcie 2 wyroku Sąd ustalił, że pozwanemu A. G. nie przysługuje uprawnienie do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

Sąd stan faktyczny w przedmiotowej sprawie ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów z dokumentów, których żadna ze stron postępowania nie kwestionowała oraz większości zeznań świadków M. B. (2), M. G., L. G., B. G., R. G., E. K., T. B. i M. W.. Sąd nie dał wiary w całości załączonym przez powódkę protokołom z wyjaśnień sąsiadów pozwanego, albowiem zawierały one sprzeczności z ich zeznaniami złożonymi przed sądem. Z tego względu Sąd dał wiarę zeznaniom tych osób złożonym przed Sądem, po pouczeniu tych osób o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Tak złożone zeznania korelowały ze sobą i wzajemnie uzupełniały, a także znajdowały potwierdzenie w niektórych dowodach z dokumentów świadczących o fakcie zamieszkiwania przez pozwanego w lokalu, którego wydania żądała powódka. Ponadto świadkowie wyraźnie akcentowali sytuacje, których nie byli pewni bądź nie pamiętali.

Sąd nie dał wiary jedynie zeznaniom świadka V. R. – W., która z nieznanych względów złożyła zeznania zupełnie inne od pozostałych świadków. Jej zeznania nie znajdują jednak potwierdzenia w jakichkolwiek innych dowodach zebranych w sprawie, które Sąd uznał za wiarygodne, z tego względu odmówił tym zeznaniom waloru wiarygodności.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego, mając na względzie, że był on żywo zainteresowany wynikiem procesu i uzyskaniem korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia. Sąd jednak uznał ten dowód za wiarygodny, albowiem korespondował on z zeznaniami innych świadków oraz dowodami z dokumentów, które Sąd uznał za wiarygodne.

Orzeczenie o kosztach procesu zawarte w pkt 3 wyroku Sąd oparł na przepisach art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z którymi strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania i mając na względnie fakt, że pozwany A. G. przegrał proces w całości, Sąd w całości obciążył pozwanego A. G. kosztami tego postępowania.

Na koszty postępowania poniesione w niniejszej sprawie przez wygrywającą proces powódkę Gminę M. S. złożyła się uiszczona przez powódkę opłata sądowa od pozwu w kwocie 200 zł ( obliczona na podstawie art.27 pkt 11 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 r., Nr 167, poz. 1398 ze zm.) oraz wynagrodzenie jej pełnomocnika- radcy prawnego w kwocie 240 zł obliczone ma podstawie § 7 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 poz. 1804 z późn. zm.)

W związku z powyższym, Sąd w punkcie 3 wyroku zasądził od pozwanego A. G. na rzecz powódki Gminy M. S. kwotę 440 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem art. 98 k.p.c., w myśl którego, od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty ( art. 98 § 11 k.p.c.).

O nieuiszczonych kosztach sądowych, na które w niniejszej sprawie złożyły się koszty stawiennictwa w Sądzie świadka L. G. w kwocie 82,31 zł tytułem zwrotu utraconego zarobku w związku ze stawiennictwa na rozprawie, Sąd orzekł w pkt 4 wyroku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 z późń. zm.), który stanowi, iż kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Mając na względzie, że pozwany A. G. przegrał niniejszy proces w całości, w pkt 4 wyroku nakazał pobrać od niego na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego Szczecin- Centrum w Szczecinie kwotę 82,31 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.