Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia, 12 września 2023 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sebastian Otto

Protokolant: sekretarz sądowy Agnieszka Butkowska

po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2023r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko D. B.

o zapłatę

oddala powództwo;

zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych), tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt III C 254/23

UZASADNIENIE

wyroku z 12.09.2023r.

W dniu 10 sierpnia 2022 r. powód – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W., reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, wniósł pozew w elektronicznym postępowaniu upominawczym o zasądzenie od pozwanej D. B. kwoty 671,15 zł wraz z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie, liczonymi od dnia 10 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie powód wniósł o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że dochodzona pozwem kwota stanowi niespłaconą kwotę pożyczki. Wierzytelność tę powód nabył w drodze umowy cesji. Na dochodzoną pozwem kwotę składają się: 500 zł z tytułu niespłaconego kapitału i 125 zł prowizji, 15,28 zł z tytułu odsetek umownych oraz 30,87 zł skapitalizowanych odsetek za opóźnienie.

Po skutecznym wniesieniu w elektronicznym postępowaniu upominawczym sprzeciwu przez pozwaną reprezentowaną przez zawodowego pełnomocnika powód wniósł pozew ponownie w trybie 505 [37] k.p.c.

Pismem z 2 marca 2023 r. powód sprecyzował, że żąda odsetek ustawowych, a nie maksymalnych za opóźnienie.

W odpowiedzi na pozew pozwana reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika wniosło o oddalenie powództwa. Ponadto wniosła o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pisma pozwana zakwestionowała legitymację stron, w tym skuteczność cesji i zawarcia umowy pożyczki, a z ostrożności jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego i zawarciem w niej klauzul abuzywnych.

W dalszym toku procesu stanowiska stron nie uległy zmianie.

Ustalenia faktyczne.

W nieustalonej dacie sporządzono wydruk umowy pożyczki o numerze (...) i dacie 16 listopada 2021 r., zgodnie z którą pożyczkodawca – (...) sp. z o.o. w W. udziela D. B. pożyczki w kwocie 500 zł. W umowie wskazano, że zostaje zawarta na 30 dni, a pożyczkodawca zobowiązuje się zwrócić kwotę pożyczki wraz z opłatą w wysokości 137,32 zł oraz odsetkami za opóźnienie.

Nie ustalono, aby umowa ta doszła do skutku.

Dowód:

- wydruk – k. 23-27v.

16 listopada 2021 r. (...) spółka akcyjna w P. przelała na numer (...) kwotę 500 zł. W danych odbiorcy wskazano D. B., a w tytule przelewu „wypłata kwoty pożyczki przez VIA SMS PL zgodnie z umową nr (...) (...)- (...)”.

Dowód:

- potwierdzenie przelewu – k. 38.

28 lutego 2022 r. (...) sp. z o.o. w W. sporządziła wezwanie do zapłaty D. B. kwoty 641,35 zł.

15 lipca 2022 r. (...) sp. z o.o. w W. sporządził zawiadomienie o przelewie wierzytelności skierowane do D. B..

Dowód:

- wezwanie do zapłaty – k. 30,

- zawiadomienie o przelewie wierzytelności – k. 31-31v.

W dniu 30 czerwca 2022 r. (...) sp. z o.o. w W., reprezentowana przez należycie umocowanego W. M., zawarła z (...) w Estonii, reprezentowaną przez należycie umocowaną M. G., umowę cesji wierzytelności. Wśród przenoszonych wierzytelności wskazano wierzytelność mającą wynikać z umowy o numerze (...).

W dniu 11 lipca 2022 r. (...) w Estonii, reprezentowana przez Ł. G., zawarła z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., reprezentowaną przez należycie umocowanego M. L..

Wśród przenoszonych wierzytelności wskazano wierzytelność mającą wynikać z umowy o numerze (...).

Nie ustalono, aby Ł. G. został upoważniony do zawarcia tej umowy przez zarząd (...) w Estonii.

Dowód:

- umowa cesji z 30 czerwca 2022 r. z załącznikiem – k. 19-20,

- wydruk z rejestru (...) w Estonii – 21,

- pełnomocnictwo – k. 22,

- umowa cesji z 11 lipca 2022 r. z załącznikiem – k. 16-18,

- wydruk z rejestru (...) w Estonii – 21,

- wydruk z KRS – k. 9-9v.

Rozważania.

(...) sp. z o.o. w W. przeciwko D. B. okazało się nieuzasadnione.

Przedmiotowe roszczenie powód wywodził z umowy pożyczki o numerze (...) z dnia 16 listopada 2021 r., zawartej pomiędzy pozwaną, a pożyczkodawcą, a także z umów sprzedaży wierzytelności z dnia 30 czerwca 2022 r. i 11 lipca 2022 r. zawartych pomiędzy pierwotnym wierzycielem – pożyczkodawcą i kolejnym wierzycielem oraz tym kolejnym wierzycielem, a nabywcą wierzytelności – powodem w niniejszej sprawie.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowiły: przepisy art. 3 ust 1 i 2 pkt 1 Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.2016.1528 j.t.), art. 720 k.c. oraz 509 § 1 k.c. Zgodnie z art. 3 ust 1 i 2 pkt 1 Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki. Natomiast art. 720 § 1 k.c. stanowi, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Podstawowym obowiązkiem pożyczkodawcy jest wydanie drugiej stronie przedmiotu pożyczki, natomiast obowiązkiem pożyczkobiorcy jest zwrot przedmiotu pożyczki w umówionym terminie. Art. 509 § 1 k.c. stanowi zaś, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów i wydruków przedłożonych przez powoda, których autentyczność nie była co do zasady w toku procesu kwestionowana. Strona pozwana kwestionowała jedynie moc dowodową poszczególnych dokumentów i wydruków, podnosząc szereg zarzutów przeciwko każdemu z dowodów, które przedłożył powód.

Zdaniem Sądu materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie dawał podstaw do przyjęcia, aby pomiędzy pozwaną, a poprzednikiem prawnym powoda doszło do zawarcia umowy pożyczki, z której powód wywodził swoje roszczenie, a także, aby powód skutecznie nabył wierzytelność, mającą wynikać z tej umowy, w drodze umowy cesji.

Zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przy czym na podstawie art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sąd może dopuścić dowód niewskazany przez stronę. Mając powyższe na uwadze stwierdzić należało, że to na stronie powodowej spoczywał obowiązek wykazania, że jego poprzednik prawny zawarł z pozwaną umowę pożyczki, z której powód wywodził swoje roszczenia oraz że kwota pożyczki została przeniesiona na pożyczkobiorcę. W dalszej kolejności powód zobowiązany był wykazać, że skutecznie nabył dochodzoną pozwem wierzytelność. Na pozwanej natomiast ciążył obowiązek wykazania, że zwróciła pożyczkodawcy kwotę pożyczki. Reguła dotycząca ciężaru dowodu nie może być rozumiana w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, spoczywa on na stronie powodowej. Zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu, wynikającym z przywołanych przepisów, powód jest zobowiązany do wykazania wszystkich okoliczności uzasadniających jego roszczenie tak co do zasady jak i wysokości. Pozwany zaś, który odmawia uczynienia zadość żądaniu powoda, obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje (vide wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 1969 r., II PR 313/69, L. oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, L.). Art. 6 k.c. rozumiany być musi również w ten sposób, że strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swych twierdzeń ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał. (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2006 r., IV CSK 299/06, Legalis 161055 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2007 r., II CSK 293/07, Legalis 162518). W niniejszej sprawie ciężar dowodu aktualizował się w pierwszej kolejności po stronie powodowej, która zobowiązana była wykazać fakt zawarcia umowy pożyczki, a następnie jej dokładną treść, w tym wysokość pożyczki i odsetek, ewentualnie innych opłat a także, że pożyczkodawca przekazał kwotę pożyczki do dyspozycji pożyczkobiorcy.

W ocenie Sądu powód nie wykazał zawarcia przez pozwaną z (...) sp. z o.o. w W., umowy o numerze (...) z dnia 16 listopada 2021 r.

Zgodnie z art. 60 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Zgodnie zaś z art. 61 § 1 i § 2 oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej (§1). Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią (§2).

Artykuł 60 k.c. wyraża zasadę swobody formy, wedle której wola osoby skierowana na wywołanie zamierzonego skutku prawnego związanego z dokonywaną czynnością prawną, może być uzewnętrzniona w każdy dowolny sposób, ujawniający ją tak, że staje się dostatecznie zrozumiała dla adresata. W konsekwencji ujawnienie woli osoby dokonującej czynności prawnej może nastąpić także w sposób dorozumiany, przez jakiekolwiek zachowanie się, uzewnętrzniające tę wolę w sposób obiektywnie zrozumiały, które wyraża wolę wywołania skutków prawnych, objętych treścią czynności prawnej. Złożenie oświadczenia może być zarówno jednostkową czynnością, jak i całym procesem zachowań podmiotu składającego to oświadczenie, o ile w oparciu o całokształt okoliczności można podmiotowi składającemu oświadczenie przypisać zamiar wywołania określonych skutków prawnych, czyli gdy zachowanie to niesie za sobą określony komunikat mający wywołać skutki prawne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2017 r., sygn. akt IV CSK 179/16, L.). Aby jednak mówić, że doszło do czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy konieczne jest w pierwszej kolejności ustalenie, że doszło do złożenia dwóch zgodnych oświadczeń woli, a następnie, że oświadczenia te były skuteczne. O fakcie złożenia oświadczenia woli decydują w szczególności okoliczności, czy składający oświadczenie w ogóle wyraził swoją wolę – w zasadzie w dowolnej formie, o ile forma ta w wystarczający sposób wolę tę ujawniła oraz czy oświadczenie to doszło do adresata w rozumieniu art. 61 § 2 k.c. Natomiast o skuteczności złożonego oświadczenia decydują w szczególności takie okoliczności, jak zdolność do czynności prawnych, forma czy należyte umocowanie. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim umowa o kredyt konsumencki powinna być zawarta w formie pisemnej, chyba że odrębne przepisy przewidują inną szczególną formę. Przy czym w przepisie tym nie określono skutków prawnych niedochowania formy pisemnej przy zawieraniu umowy o kredyt konsumencki, zatem przyjąć należy, że zastrzeżona ona została jedynie dla celów dowodowych. Niedochowanie tej formy przez jedną ze stron nie skutkuje nieważnością umowy, a tym samym nie uniemożliwia złożenia oświadczenia woli w sposób dorozumiany (w sposób konkludentny). Tylko zastrzeżenie wymogu zachowania określonej formy oświadczenia (pisemnej) ad solemnitatem wykluczałoby możliwość skutecznego złożenia oświadczenia w sposób konkludentny (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 roku, sygn. akt V ACa 118/18).

W ocenie Sądu materiał dowodowy sprawy nie dawał podstaw do przyjęcia, aby pozwana złożyła oświadczenie woli w jakiejkolwiek formie, skutkujące zawarciem umowy, będącej źródłem roszczenia powoda. Brak było jakiegokolwiek dowodu świadczącego o tym, aby pozwana w ogóle wyraziła swoją wolę i aby oświadczenie to zostało złożone pożyczkodawcy. Sąd podzielił w tym zakresie zarzut pozwanej, że w oparciu o zaproponowany przez powoda materiał dowodowy nie sposób ustalić, aby doszło do zawarcia tej konkretnej umowy pożyczki, z której powód wywodził swoje roszczenie. Nie zostały przedłożone dowody wskazujące na to, aby pozwana dopełniła pełnej i prawidłowej procedury, w ramach której wyraziła wolę zawarcia umowy pożyczki.

Wniosków powyższych nie zmieniał również fakt, iż strona powodowa przedłożyła potwierdzenie przelewu na kwotę 500 zł. Po pierwsze przelew ten pochodzi od podmiotu, który w ogóle w sprawie nie występuje, ani jako pożyczkodawca, ani jako którykolwiek z dalszych wierzycieli. Po drugie pozwany wyraźnie określił podstawę faktyczną żądania do umowy pożyczki, którą Sąd jest związany. Brak jest również dowodu, że numer rachunku, na który przelano tę kwotę należy do pozwanej.

Jakkolwiek powód słusznie podniósł, że umowa pożyczki nie wymaga formy pisemnej, jednakże, jak już zostało wskazane, aby mówić, że doszło do czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy konieczne jest w pierwszej kolejności ustalenie, że doszło do złożenia dwóch zgodnych oświadczeń woli, a następnie, że oświadczenia te były skuteczne. Materiał dowodowy sprawy nie pozwalał na poczynienie takich ustaleń. Pomimo, że zawarcie umowy mogłoby przybrać postać elektroniczną, to powód nie wykazał, aby pozwana w jakikolwiek sposób złożyła oświadczenie, które wyrażałoby jej wolę.

Sąd zwraca również uwagę, że fakt sprzedaży wierzytelności nie może stawiać nabywcy wierzytelności w pozycji korzystniejszej niż posiadał dotychczasowy wierzyciel. Fakt zawarcia umowy cesji nie implikuje istnienia wierzytelności będącej przedmiotem umowy przelewu. Nie może być bowiem tak, że okoliczność zawarcia umowy cesji zwalnia powoda z obowiązku dowiedzenia istnienia źródła roszczenia, jego ukształtowania co do wysokości, wymagalności i stawia go w sytuacji bardziej korzystnej niż znajdowałby się pierwotny wierzyciel. Nie sposób również ustalić faktu istnienia wierzytelności jedynie w oparciu o dokument oznaczony jako załącznik do umowy cesji, gdyż w istocie jest to jedynie wydruk zawierający tabelkę, w której zamieszone są dane pozwanej i inne informacje. Wydruk ten nie potwierdza istnienia wierzytelności objętej umową cesji. Jeśli jest podpisany, to stanowi on dokument prywatny i dowodzi jedynie tego, że osoba która go podpisała złożyła oświadczenie o treści ujętej w tym dokumencie. Jest to dowód, że na rachunku poprzednika prawnego powoda odnotowana była określona wierzytelność, nie zaś, że wierzytelność ta istnieje co do zasady jak i wysokości. Strona powodowa, jako inicjująca proces, ma zasadniczy wpływ na określenie zakresu kognicji sądu, przedstawiając okoliczności faktyczne, na których opiera swoje roszczenia, a także dowody na ich poparcie. Jeżeli strona ta dopuszcza się zaniedbań w zakresie przysługującej jej inicjatywy dowodowej oferując np. niepełny materiał dowodowy, musi liczyć się z tym, że jej roszczenie nie zostanie uwzględnione, szczególnie, gdy jest to podmiot którego działalność skupia się na skupowaniu i dochodzeniu wierzytelności. Umowa cesji wraz z załącznikiem potwierdzają sam fakt zdarzenia w postaci zawarcia cesji wierzytelności. Nie stanowią one jednak dowodu na skuteczność dokonanej cesji wierzytelności oraz istnienia i wysokości nabytej wierzytelności (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 czerwca 2013 roku, sygn. akt V CSK 329/12, L., wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 15 października 2015 roku, sygn. akt I ACa 492/15, L.).

Sąd podzielił zatem również zarzut, że powód nie wykazał swojej legitymacji czynnej, aczkolwiek nie ze wszystkich przyczyn wskazanych w uzasadnieniu tego wniosku. W ocenie Sąd brak jest dowodu, aby przy zwieraniu drugiej z umów – z 11 lipca 2022 r. działający w imieniu cedenta Ł. G. był należycie umocowany do reprezentowania cedenta. W zakresie pierwszej z umów oraz cesjonariusza przy drugiej z umów powód złożył dokumenty – pełnomocnictwa i wydruki z oficjalnych rejestrów, które dowodzą, że osoby działający w imieniu stron umowy były należycie umocowane do ich reprezentacji. W zakresie jednak ww. osoby dokumentu tego brak, w związku z czym nie sposób uznać umowy za skuteczną, oraz przejścia uprawnień na powoda.

Wskazać należy również, że w procesie w charakterze stron mogą występować tylko te podmioty, które są jednocześnie podmiotami stosunku prawnego będącego przedmiotem tego procesu. W każdym procesie sąd powinien przede wszystkim rozstrzygnąć, czy strony procesowe są jednocześnie stronami spornego stosunku prawnego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 12 grudnia 2012 r. legitymacja materialna, a więc posiadanie prawa podmiotowego lub interesu prawnego stanowi przesłankę materialną powództwa, a jej brak stoi na przeszkodzie udzieleniu ochrony prawnej. Brak legitymacji materialnej (czynnej lub biernej) skutkuje co do zasady oddaleniem powództwa. W sytuacji, gdy legitymacja materialna i procesowa zespalają się, oddalenie powództwa następuje w istocie z braku legitymacji materialnej, którego rezultatem jest także brak legitymacji procesowej, będący wtórną przyczyną oddalenia powództwa.

Sąd nie podzielił natomiast zarzutów pozwanej, że powód nie wykazał zapłaty ceny za cesje. Zapłata ceny jest bowiem kwestią wykonania umowy, a nie jej skuteczności. Sąd nie podzielił również zarzutu, że umowy nie wskazują, jakie wierzytelności objęte są umową. Wykaz przenoszonych wierzytelności zawarty jest w załącznikach do umowy, zawierających oznaczenia pozwalające powiązać je z tymi umowami, jak i oznaczenie wierzytelności umożliwiających jej identyfikację.

W konsekwencji uznania, że nie doszło do zawarcia umowy pożyczki, a zatem powstania zobowiązania w ogólności, jak i skuteczności cesji tej niewykazanej wierzytelności Sąd uznał za bezprzedmiotowe rozważania nad zawarciem w umowie klauzul niedozwolonych lub sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego.

Podsumowując powyższe Sąd doszedł do przekonania, że powód nie wykazał zawarcia umów, a z faktów tych powód wywodził skutki prawne. Zgodnie z przywołanymi ogólnymi zasadami rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c. i 232 k.p.c.) ciężar dowodu wykazania tych okoliczności spoczywał na powodzie. Ciężarowi temu powód nie podołał, co przesądziło o oddaleniu powództwa w punkcie I. wyroku.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął w pkt II. wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu zawartą w przepisie art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i przepisem art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.). Na koszty poniesione przez pozwanego w niniejszej sprawie składały się: 270 zł z tytułu wynagrodzenia radcy prawnego (§ 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych). W ocenie sądu postępowanie w elektronicznym postępowaniu elektronicznym jest nadal tym samym postępowaniem pierwszoinstancyjnym, co niniejsze, brak podstaw do zasądzenie podwójnej stawki za zastępstwo procesowe.

Mając na uwadze powyższe należało orzec jak w sentencji.