Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 listopada 2024 r.

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie, III Wydział Cywilny, w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Alicja Przybylska
Protokolant:	Stażysta Paulina Gawiec

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2024 r. w Szczecinie

na rozprawie sprawy

z powództwa (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko A. K.

o zapłatę

I.  oddala powództwo o zapłatę kwoty 11 475,20 zł (jedenaście tysięcy czterysta siedemdziesiąty pięć złotych i dwadzieścia groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

II.  umarza postępowanie w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz pozwanej A. K. kwotę 3 600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

IV.  zwraca powodowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 691 zł (sześćset dziewięćdziesiąt jeden złotych) tytułem połowy opłaty od cofniętego żądania pozwu obniżonej o kwotę równą opłacie minimalnej.

Sygn. akt III C 229/24

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna w W. wniosła przeciwko A. K. pozew o:

1.  zasądzenie na rzecz powoda od pozwanej kwoty 11 475,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 października 2023 r. do dnia zapłaty,

2.  oraz – na podstawie art. 358 ¹ § 3 k.c.:

a)  zmianę wysokości świadczenia (ukształtowanie) w ten sposób, że kwota należności powodowego banku od strony pozwanej z tytułu rozliczenia nieważności bądź bezskuteczności umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) z dnia 6 maja 2008 r. powinna być poddana waloryzacji sądowej, w ten sposób, że poza roszczeniem o zwrot środków wypłaconych przy uruchomieniu kredytu w ich nominalnej wysokości, bankowi przysługuje dodatkowe świadczenie w postaci kwoty 32 363,67 zł wynikającej z istotnej zmiany siły nabywczej,

b)  zasądzenie na rzecz powoda od pozwanej kwoty 32 363,67 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty.

Nadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądania pozwu powód podniósł, że strony łączyła umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) z dnia 6 maja 2008 r. Na jej podstawie bank wypłacił kredytobiorcy kwotę 182 520 zł. Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2021 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I C 1164/20, ustalając, że ww. umowa jest nieważna, zasądził od pozwanego w tej sprawie (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz A. K. kwotę 145 972,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 września 2020 r. i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Następnie, wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wydanym w dniu 15 września 2022 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21, zmieniono ww. wyrok w ten sposób, że zasądzono od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz A. K. kwotę 84 449,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 września 2020 r. do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałej części. W piśmie z dnia 24 października 2022 r. pozwana złożyła stronie powodowej oświadczenie o potrąceniu, w wyniku którego doszło do częściowego – w zakresie kwoty 171 044,80 zł – umorzenia wierzytelności banku o zwrot nienależnie spełnionych świadczeń. Do zapłaty z tytułu zwrotu kapitału kredytu pozostała zatem kwota 11 475,20 zł. Wezwanie do zapłaty tej kwoty okazało się bezskuteczne.

W piśmie z dnia 9 kwietnia 2024 r. powód cofnął pozew w zakresie roszczeń waloryzacyjnych zawartych w punkcie 2 litera a i b pozwu bez zrzeczenia się roszczenia.

W odpowiedzi na pozew A. K. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana przyznała fakt zawarcia umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...), a także jej wykonanie przez bank. Podniosła natomiast, że zaspokoiła roszczenie wzajemne strony powodowej wynikające z faktu przesłankowego ustalenia nieważności ww. umowy. Z treści pisma skierowanego do niej przed wytoczeniem powództwa – pisma z dnia 12 września 2023 r. – nie wynika na jakiej postawie bank domaga się zapłaty kwoty 11 475,20 zł, ani też w jaki sposób kwota ta została wyliczona. Oświadczenie zaś strony pozwanej w przedmiocie potrącenia zostało powódce skutecznie doręczone i wywołało skutek prawny w postaci umorzenia wzajemnych wierzytelności stron.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 maja 2008 r. A. K. zawarła z poprzednikiem prawnym (...) Spółki Akcyjnej w (...) Bankiem Spółką Akcyjną w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...).

Na podstawie umowy bank wypłacił A. K. kwotę 182 520 zł.

Niesporne, a nadto dowód:

- kopia umowy kredytu k. 19 – 22,

- kopia Aneksu do umowy zawartego w dniu 14.06.2013 r. k. 27,

- kopia Aneksu do umowy zawartego w dniu 30.07.2015 r. k. 28 – 29,

- potwierdzenia wykonania operacji k. 24 – 25.

W okresie od dnia 16 sierpnia 2008 r. do dnia 14 lipca 2015 r. A. K. spłacała kredyt w złotych polskich, następne raty płatne od dnia 14 sierpnia 2015 r., spłacała we frankach szwajcarskich.

Niesporne.

Pozwem z dnia 14 lipca 2020 r. A. K. wniosła o zasądzenie od (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 145 972,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu żądania pozwu powołała się na fakt, iż z powodu abuzywnych postanowień umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) odnoszących się do indeksacji/waloryzacji świadczenia z tytułu spłaty kredytu do waluty obcej, umowa ta jest nieważna. Tym samym przysługuje jej wobec kredytodawcy roszczenie o zwrot kwot wpłaconych tytułem spłaty kredytu.

Wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2021 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I C 1164/20 , ustalając przesłankowo nieważność ww. umowy kredytu, zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz A. K. kwotę 145 972,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 września 2020 r. i oddalił powództwo w pozostałym zakresie.

Wyrokiem z dnia 15 września 2022 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21, zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie wydany w sprawie I C 1164/20 w ten sposób, że zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz A. K. kwotę 84 449,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 września 2020 r. i oddalił powództwo w pozostałej części oraz apelację (...) Spółki Akcyjnej w W. w pozostałym zakresie. Sąd ten ustalił, że do dnia 14 lutego 2020 r. A. K. zapłaciła na poczet spłaty kredytu: 84 449,92 zł oraz 14 363,19 CHF.

Niesporne, a nadto dowód:

- kopia pozwu wraz z kopią załączników k. 39 – 63,

- kopia wyroku SO w Szczecinie w sprawie I C 1164/20 wraz z kopią uzasadnienia k. 68 – 74,

- kopia wyroku SA w Szczecinie w sprawie I ACa 379/21 wraz z kopią uzasadnienia k. 76 – 89.

W toku postępowania egzekucyjnego, na podstawie tytułu wykonawczego, w postaci prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wydanego w sprawie I ACa 379/21, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 16 listopada 2022 r., wyegzekwowano na rzecz A. K. kwotę 22 560,86 zł.

Dowód:

- kopia postanowienie komornika sądowego przy SR dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie M. K. w sprawie Km 35/23 k. 91.

W piśmie z dnia 24 października 2022 r. A. K. oświadczyła, że dokonuje – na podstawie przepisu art. 498 k.c. i 499 k.c. – potrącenia kwoty przysługującej jej wobec (...) Spółki Akcyjnej w W. wierzytelności pieniężnej, na którą składają się następujące kwoty:

1.  22 375,51 CHF tytułem świadczenia nienależnie pobranego przez bank na podstawie umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) w okresie od 14 sierpnia 2025 r. do 30 kwietnia 2022 r., co stanowi kwotę 109 414,01 zł według średniego kursu NBP dla waluty (...) z dnia 20 października 2022 r.,

2.  13 552,24 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonych od kwoty zasądzonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21,

3.  1 502 zł tytułem kosztów procesu zasądzonych wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21,

4.  62 818,33 zł tytułem części należności głównej zasądzonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21,

tj. łącznie 187 286,58 zł

z przysługującą (...) Spółce Akcyjnej w W. wobec A. K. wierzytelnością z tytułu wypłaconego kredytu w kwocie 182 520 zł.

Pismo zostało doręczone (...) Spółce Akcyjnej w W. w dniu 8 listopada 2022 r.

Niesporne, a nadto dowód:

- pismo z dnia 24.10.2022 r. k. 94,

- potwierdzenie doręczenia k. 95.

W piśmie z dnia 12 września 2023 r. (...) Spółka Akcyjna w W. poinformowała A. K., że z danych systemowych banku wynika, że w toku wykonywania łączącej strony umowy kredytu zapłaciła łącznie 98 499,19 zł i 22 841,22 CHF.

Odnosząc się natomiast do skuteczności złożonego oświadczenia o potrąceniu, bank uznaje je za skutecznie dokonane w odniesieniu do wierzytelności w łącznej kwocie 171 044,80 zł, tj.:

- kwoty 22 375,51 CHF, przy przyjęciu średniego kursu NBP waluty (...) z dnia dokonywania wpłat, co stanowi 106 724,47 zł,

- kwoty 1 502 zł tytułem kosztów procesu zasądzonych wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21

- oraz 62 818,33 zł tytułem części należności głównej zasądzonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21.

W ocenie banku nie doszło do skutecznego przedstawienia do potrącenia kwoty 13 552,24 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 84 449,92 zł, ponieważ oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy stało się możliwe. Z tego powodu potrącenie należności zasądzonych wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21 wywołuje ten skutek, że wygasają roszczenia o zapłatę odsetek od należności głównej.

Tym samym oświadczenie o potrąceniu jest nieskuteczne w zakresie kwoty 16 241,78 zł. Wierzytelności stron umorzyły się zatem do wysokości wierzytelności niższej, tj. 171 044,80 zł. Do zapłaty na rzecz banku pozostaje zatem kwota 16 241,71 zł (187 286,58 zł – 171 044,80 zł).

Nadto poinformowano, że w dacie sporządzenia pisma przysługuje jej względem banku roszczenie o zapłatę kwoty 14 049,27 zł oraz kwoty 465,71 CHF. Wierzytelności te mogą zostać potrącone – po uprzednim postawieniu ich w stan wymagalności – z pozostałą wierzytelnością banku w kwocie 16 241,78 zł.

Dowód:

- pismo z dnia 12.09.2023 r. k. 97 – 98,

- pełnomocnictwo materialnoprawne k. 99 – 100,

- wydruk ze strony internetowej operatora pocztowego k. 101,

- kopia przesyłki k. 102.

Pismem z dnia 17 września 2023 r. (...) Spółka Akcyjna w W. wezwała A. K. do zapłaty kwoty 11 475,20 zł tytułem zwrotu świadczenia wynikającego z nieważności umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...), w terminie miesiąca od dnia doręczenia wezwania do zapłaty.

Wezwanie do zapłaty doręczono A. K. w dniu 28 września 2023 r.

Dowód:

- pismo z dnia 17.09.2023 r. k. 104,

- pełnomocnictwo k. 105,

- zwrotne potwierdzenie odbioru k. 106.

(...) Spółka Akcyjna w W. sporządziła wydruk obejmujący wpłaty dokonane na poczet spłaty kredytu w okresie od dnia 16 czerwca 2008 r. do 8 grudnia 2023 r. Na jego postawie wskazano, że na poczet spłaty kredytu zostały uiszczone następujące kwoty:

- 84 452,54 zł,

- 22 841,22 CHF.

Dowód:

- wydruk obejmujący wpłaty i ich rozliczenie k. 31 – 36.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Po wniesieniu pozwu strona powodowa złożyła oświadczenie o cofnięciu pozwu w części co do zawartego w punkcie 2 litera a i b roszczenia waloryzacyjnego, wobec czego Sąd w punkcie II wyroku, umorzył postępowanie co do tego roszczenia, zgodnie z art. 355 k.p.c. Skuteczność dokonania tej czynności nie wymagała zezwolenia strony pozwanej, ponieważ oświadczenie o cofnięciu pozwu zostało złożone przed rozpoczęciem rozprawy, a okoliczności sprawy nie wskazują, aby czynność ta była sprzeczna z prawem lub z zasadami współżycia społecznego albo aby zmierzała do obejścia prawa (art. 203 § 1 i 4 k.p.c.).

Powództwo o zapłatę kwoty 11 475,20 zł tytułem zwrotu świadczenia wypłaconego przez powodowy bank na podstawie umowy o kredyt hipoteczny waloryzowany kursem (...), uznanej za nieważną, okazało się nieuzasadnione.

Niesporne pomiędzy stronami było, że łączyła je umowa nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...), na podstawie której poprzednik prawny powodowego banku wypłacił pozwanej tytułem kredytu kwotę 182 520 zł, a także że umowa ta została uznana – przesłankowo – za nieważną, co obligowało strony do zwrotu w oparciu o przepisy o nienależnym świadczeniu świadczeń spełnionych w wykonaniu tej umowy.

Strony pozostawały natomiast w sporze co do tego, czy strona pozwana dokonała zwrotu na rzecz banku świadczenia w kwocie 182 520 zł otrzymanego tytułem kredytu na podstawie nieważnej umowy.

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił na podstawie złożonych przez stronę powodową kopii dokumentów prywatnych i wydruków co do prawdziwości i wiarygodności których strony nie wnosiły zastrzeżeń. Dowody z określonych dokumentów w formie niepoświadczonych kserokopii nie stanowią dowodów w rozumieniu art. 244 i 245 k.p.c., nie są jednak pozbawione mocy dowodowej na podstawie art. 232 k.p.c. w związku z art. 308 k.p.c. Kserokopia niepotwierdzona za zgodność z oryginałem co do zasady nie jest dokumentem, jednak stanowi część materiału dowodowego i może stanowić środek przydatny do ustalenia treści pisemnego dokumentu, w sytuacji, gdy z przyczyn faktycznych uzyskanie dostępu do oryginału, odpisu lub wypisu, zrównanego w skutkach z oryginałem, nie jest możliwe dla strony, a także dla sądu. W sytuacji braku możliwości przedstawienia oryginałów dokumentów posłużenie się niepotwierdzoną kopią nie stanowi obejścia przepisów regulujących przeprowadzenie dowodu z dokumentów, pozwoli bowiem na ustalenie, czy taki dokument istniał, od kogo pochodził i jaką miał treść.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowi przepis art. 410 § 2 k.c., który stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Natomiast z art. 405 k.c. wynika, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Aktualnie nie ulega wątpliwości, że w zakresie rozliczeń stron, będących konsekwencją nieważności umowy kredytu, stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. Oznacza to, że w razie nieważności umowy kredytu dokonywane przez niedoszłego kredytobiorcę płatności, mające stanowić spłatę wykorzystanego kredytu, są świadczeniami nienależnymi, podobnie jak świadczeniem nienależnym jest w takiej sytuacji wypłata środków pieniężnych przez bank. Zgodnie zaś z art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c. świadczenia nienależne podlegają zwrotowi. Proste zastosowanie tej reguły prowadzi do wniosku, że między bankiem a niedoszłym kredytobiorcą powstają wówczas różne zobowiązania restytucyjne: zobowiązanie niedoszłego kredytobiorcy do zwrotu wykorzystanych środków pieniężnych oraz zobowiązania banku do zwrotu uiszczonych płatności. Przepisy art. 410 i n. k.c. nie zawierają żadnej odrębnej regulacji, która wskazywałaby na jakąkolwiek zależność tych zobowiązań, w szczególności odwzorowującą zamierzony przez strony związek między obowiązkami mającymi wynikać z umowy kredytu (choćby na wzór art. 495 k.c.). W przypadku nieważności umowy wzajemnej zobowiązania stron do zwrotu otrzymanych nienależnie świadczeń są co do zasady od siebie niezależne, co odpowiada aprobowanej w doktrynie i przez Sąd Najwyższy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, Glosa 2020, nr 4, s. 67) teorii dwóch kondykcji, przeciwstawianej teorii salda, zgodnie z którą w przypadku nieważnej umowy wzajemnej przedmiotem roszczenia restytucyjnego nie jest osobno każde ze spełnionych świadczeń, lecz jedynie nadwyżka wartości jednego z nich nad wartością drugiego, w związku z czym poszczególne świadczenia wzajemne stanowią jedynie wartości rachunkowe (nie podlegają zasadzie aktualności wzbogacenia), powstaje tylko jedno roszczenie restytucyjne, a dłużnikiem jest ten, komu ta nadwyżka (dodatnie saldo) przypadła (i nie została następczo utracona). W konsekwencji jako podstawę rozliczeń stron nieważnej umowy kredytu przyjąć należy jako obowiązującą teorię dwóch kondykcji.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, powodowy bank winien zwrócić pozwanej wszystkie dokonane przez nią wpłaty tytułem spłaty udzielonego jej kredytu, a pozwana winna zwrócić bankowi kwotę wypłaconą jej tytułem kredytu. Jak już wyżej wskazano pozwana winna zwrócić powodowi kwotę 182 520 zł.

W toku procesu strona powodowa, powołując na oświadczenie pozwanej o potrąceniu przysługujących jej wobec banku wierzytelności z tytułu nieważnej umowy kredytu, przyznała, że przysługujące jej wobec pozwanej roszczenie wygasło w części co do kwoty 171 044,80 zł i tym samym do zapłaty pozostała dochodzona pozwem kwota 11 475,20 zł (182 520 zł – 171 044,80 zł). Powód zakwestionował skuteczność oświadczenia o potrąceniu w zakresie istnienia po stronie pozwanej wierzytelności z tytułu wpłat w wysokości 22 375,51 CHF w części co do kwoty 2 689,54 zł oraz wierzytelności z tytułu odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 84 449,92 zł w kwocie 13 552,24 zł.

Stanowisko strony powodowej co do przeliczenia wysokości kwoty zapłaconej przez pozwaną na poczet spłaty kredytu we frankach szwajcarskich według średniego kursu Narodowego Banku Polskiego obowiązującego w dacie spłaty poszczególnych rat nie zasługuje na uwzględnienie.

Przepis art. 358 k.c. stanowi, że jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej (§ 1). Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej (§ 2) Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonywana (§ 3).

W świetle treści cytowanego przepisu roszczenie przysługujące pozwanej wobec banku z tytułu świadczenia w kwocie 22 375,51 CHF winno być określone w złotych polskich według średniego kursu Narodowego Banku Polskiego na dzień wymagalności roszczenia. Pozwana przyjęła, że dniem tym jest 20 października 2022 r., kiedy to sformułowała swoje roszczenia wobec banku i w ocenie Sądu stanowisko to odpowiada treści przepisu art. 358 k.c. Roszczenie to stało się bowiem wymagalne dopiero po wezwaniu do zapłaty. Pozwanej przysługiwało zatem roszczenie z powyższego tytułu w kwocie 109 414,01 zł.

Nieuzasadnione okazało się również stanowisko strony powodowej co do braku skuteczności oświadczenia pozwanej o potrąceniu wierzytelności w kwocie 13 552,24 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty zasądzonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wydanego w sprawie I ACa 379/21. Pozwanej bowiem, wbrew stanowisku strony powodowej, przysługiwała wierzytelność o zapłatę odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty zasądzonej ww. wyrokiem.

Przepis art. 498 § 1 i 2 k.c. stanowi, że gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym (§ 1). Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (§ 2). Zgodnie z art. 499 k.c. potrącenia dokonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

Aby mogło dojść do potrącenia, spełnione być muszą łącznie cztery przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności, zaskarżalność wierzytelności. Przesłanka wymagalności niewątpliwie, dotyczy wierzytelności potrącającego. Wynika to z faktu, że potrącenie jest jednoznaczne z przymusowym zaspokojeniem tej wierzytelności, a nie można prowadzić egzekucji wierzytelności niewymagalnej, z kolei zobowiązany może spłacić wierzytelność przed nadejściem terminu świadczenia.

Ziszczenie się ww. przesłanek ma ten skutek, że wierzyciel uzyskuje możliwość potrącenia wierzytelności, którą może wykorzystać poprzez złożenie jednostronnego oświadczenia woli o charakterze prawnokształtującym. Oświadczenie o potrąceniu, uregulowane w art. 499 k.c. ma charakter konstytutywny, gdyż pomimo spełnienia wszystkich ustawowych przesłanek potrącenia nie nastąpi wzajemne umorzenie wierzytelności, jeżeli takie oświadczenie nie zostanie złożone. Oświadczenie takie staje się skuteczne dopiero z chwilą, kiedy doszło do adresata – wierzyciela wzajemnego w taki sposób, że mógł się on zapoznać z jego treścią (art. 61 k.c.). Powinno ono być złożone w sposób w dostatecznym stopniu ujawniający jego treść. Oświadczenie o potrąceniu prowadzi do umorzenia wierzytelności z mocą wsteczną od chwili, gdy potrącenie stało się możliwe. R. tego oświadczenia powoduje, że za niebyłe uznać należy te następstwa wierzytelności, które wiążą się z upływem czasu, a które powstały pomiędzy jej umorzeniem a chwilą, gdy uprawniony, po powstaniu stanu potrącalności, złożył stosowne oświadczenie woli. W szczególności dotyczy to obowiązku zapłaty odsetek, odszkodowania czy kary umownej za opóźnienie. Konsekwencją potrącenia może być jedynie wzajemne umorzenie wierzytelności faktycznie istniejących (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 15 czerwca 2022 r., I AGa 47/21)

W odniesieniu do wierzytelności stwierdzonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21, wskazać należy, że stan potrącalności powstał z dniem uprawomocnienia się tego wyroku, tj. 15 września 2022 r. Z tym dniem pozwana mogła bowiem skutecznie domagać się zapłaty. Wyrokiem tym zasądzono na rzecz pozwanej od (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 84 449,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 września 2020 r. do dnia zapłaty. Według stanu na dzień, kiedy powstał stan potrącalności, tj. 15 września 2022 r., pozwanej A. K. przysługiwało zatem w stosunku banku – z mocy ww. wyroku – roszczenie o zapłatę kwoty 84 449,92 zł tytułem należności głównej oraz kwoty 12 560,24 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonych w stosunku rocznym od kwoty 84 449,92 zł za okres od dnia 2 września 2020 r. do dnia 15 września 2022 r. Obowiązek zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie za powyższy okres wynikający z prawomocnego wyroku, nie wygasł na skutek złożenia oświadczenia o potrąceniu. Na dzień powstania stanu potrącalności pozwanej przysługiwało bowiem roszczenie o zapłatę z tego tytułu kwoty 12 560,24 zł. Złożenie przez pozwaną oświadczenia o potrąceniu skutkowało natomiast wygaśnięciem roszczenia o zapłatę odsetek za okres od dnia 16 września 2022 r. do dnia złożenia oświadczenia o potrąceniu.

Oświadczenie pozwanej o potrąceniu skutkowało zatem umorzeniem wierzytelności przysługujących bankowi w stosunku do pozwanej w zakresie kwoty 186 294,58 zł, na którą składają się kwoty z następujących tytułów:

1.  22 375,51 CHF tytułem świadczenia nienależnie pobranego przez bank na podstawie umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) w okresie od 14 sierpnia 2025 r. do 30 kwietnia 2022 r., co stanowi kwotę 109 414,01 zł według średniego kursu NBP dla waluty (...) z dnia 20 października 2022 r.,

2.  12 560,24 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonych od kwoty zasądzonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21 za okres od dnia 2 września 2020 r. do dnia 15 września 2022 r.,

3.  1 502 zł tytułem kosztów procesu zasądzonych wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21,

4.  62 818,33 zł tytułem części należności głównej zasądzonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I ACa 379/21.

Na skutek złożenia przez pozwaną oświadczenia o potrąceniu przysługującej jej wobec banku wierzytelności z tytułu rozliczenia nieważnej umowy kredytu w łącznej kwocie 186,294,58 zł z przysługującą bankowi w stosunku do niej wierzytelnością o zapłatę kwoty 182 520 zł z tytułu zwrotu kapitału kredytu, obydwie wierzytelności umorzyły się do wysokości wierzytelności niższej w kwocie 182 520 zł przysługującej bankowi. Roszczenie banku o zwrot kapitału zostało zatem zaspokojone w całości.

Z powyższych względów, Sąd w punkcie I wyroku oddalił powództwo o zapłatę kwoty 11 475,20 zł.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z wyrażonymi w art. 98 § 1 k.p.c. zasadami odpowiedzialności za wynik procesu i zwrotu kosztów celowych. Stosownie do treści art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c. strona powodowa winna zwrócić pozwanej koszty procesu obejmujące wynagrodzenie pełnomocnika w osobie radcy prawnego w kwocie 3 600 zł, zgodnie z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265 ze zm.).

W punkcie III wyroku Sąd zasądził zatem od powoda na rzecz pozwanej kwotę 3 600 zł wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

W punkcie IV wyroku Sąd zwrócił stronie powodowej kwotę 691 zł tytułem połowy opłaty od cofniętego pozwu w zakresie roszczenia waloryzacyjnego, obniżonej o kwotę równą opłacie minimalnej, zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. c w zw. z art. 79 ust. 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Pozew został bowiem cofnięty po zarządzeniu doręczenia jego odpisu stronie pozwanej.

Wartość przedmiotu sporu została oznaczona na kwotę 43 839 zł, a zatem opłata sądowa wynosiła 2 192 zł. Przy wartości przedmiotu sporu 11 476 zł opłata sądowa wynosi 750 zł. Opłata sądowa od roszczeń waloryzacyjnych wynosiła 1 442 zł, a zatem (...):2 = 721 zł – 30 zł = 691 zł.