Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2021 roku

Sąd Rejonowy Szczecin–Centrum w Szczecinie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Rejonowego Agnieszka Kuryłas

Protokolant: sekretarz sądowy Agata Rosa

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2020 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. W. i A. W.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz powodów M. W. i A. W. solidarnie kwotę 7.818,01 zł (siedmiu tysięcy ośmiuset osiemnastu złotych jednego grosza) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 8 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty;

II.  umarza postępowanie w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 1.556 zł (jednego tysiąca pięciuset pięćdziesięciu sześciu złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

IV.  nakazuje pobrać od powodów M. W. i A. W. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 1.953,13 zł (jednego tysiąca dziewięciuset pięćdziesięciu trzech złotych trzynastu groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

V.  nakazuje pobrać od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 3.627,25 zł (trzech tysięcy sześciuset dwudziestu siedmiu złotych dwudziestu pięciu groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sędzia Sądu Rejonowego Agnieszka Kuryłas

Sygn. akt I C 1304/15

UZASADNIENIE

W dniu 8 grudnia 2015 roku M. W. i A. W. wnieśli o zasądzenie od Banku (...) S.A. z siedzibą w G. solidarnie na ich rzecz kwoty 11.978,63 złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podnieśli, iż w dniu 21 października 2010 roku zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego Bankiem (...) S.A. z siedzibą w K. umowę kredytu nr (...) w kwocie 147.630,30 złotych, która była indeksowana kursem franka szwajcarskiego. Powodom została wypłacona kwota 139.300 złotych, po potrąceniu prowizji, innych opłat i opłaty za ubezpieczenia. Kwota wypłaconego kredytu miała stanowić równowartość 49.061,39 CHF, co wynikało z przeliczenia kwoty w złotówkach po kursie 2.893 złotych z dnia zawarcia umowy.

Niniejszym pozwem powodowie dochodzą od pozwanego zapłaty kwoty 7.818,01 złotych nienależnie pobranych przez bank kwot tytułem spłaty rat kredytu, czyli nadwyżki wynikającej z porównania poszczególnych rat kredytu wpłaconych przez powodów (w wysokości wynikającej z przewalutowania według kursu CHF wynikającego z wewnętrznej tabeli kursowej pozwanego banku) i rat kredytu, które powinny były zostać wpłacone przez powodów (wyliczone przy zastosowaniu stałego kursu waluty CHF wynikającego z umowy), a także kwoty 4.160,62 złotych stanowiącej sumę kwot wpłaconych przez powodów tytułem opłat w związku z ubezpieczeniem od ryzyka utraty pracy – 3.156,33 złotych oraz tytułem ubezpieczenia na życie oraz niezdolności do pracy – 1.004,29 złotych.

Powodowie na podstawie art. 385 ^{( 1 )}k.c. podnieśli nieważność postanowień ww. umowy w części, tj. w zakresie § 10 ust. 8 i § 17 ust. 1 zd. 3 i 5 umowy, z uwagi na ich abuzywność, umożliwiającą bankowi jednostronne, arbitralne i dowolne kształtowanie kursów kupna i sprzedaży CHF, mających istotne znaczenie dla określenia wysokości zobowiązania powodów, a także w części przepisów § 13 ust. 1 i § 13 ust. 8 umowy, które zobowiązują powodów do wpłacenia jakichkolwiek kwot na rzecz banku tytułem ubezpieczenia. Powodowie podnieśli, iż jedynym beneficjentem umowy ubezpieczenia jest pozwany bank, podczas gdy koszty ubezpieczenia ponoszą małżonkowie (...). W związku z powyższym powodowie wskazali, iż pobranie opłat tytułem ubezpieczenia przez bank doszło bez podstawy prawnej, a zatem zaistniała sytuacja bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego kosztem powodów. Powodowie wskazali, iż dotychczas tytułem kapitału spłacili kwotę 21.272,56 złotych, podczas gdy w przypadku przyjęcia stałego kursu CHF powinna być to kwota 17.125,61 złotych, zaś tytułem odsetek spłacili już kwotę 19.824,11 złotych, podczas gdy w przypadku przyjęcia stałego kursu CHF powinna być to kwota 16.153,05 złotych. Stąd doszło do bezpodstawnej nadpłaty w wysokości 7.818,01 złotych. Kwota dochodzona tytułem zwrotu opłat uiszczonych w związku z ubezpieczeniem wynika zaś wprost z umowy.

W odpowiedzi na pozew Bank (...) S.A. z siedzibą w G. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kosztów procesu.

Pozwany bank zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości, a nadto podniósł zarzut przedawnienia roszczenia. W ocenie pozwanego zakwestionowane przez powodów postanowienia umowne są ważne, skuteczne i wiążące, gdyż zostały indywidualnie uzgodnione z powodami, są jednoznaczne i stanowią główne świadczenia stron, jednocześnie nie naruszając interesów powodów jako konsumentów ani dobrych obyczajów. Kursy walut stosowane przez bank były przy tym rynkowe i ustalone w sposób prawidłowy. Pozwany powoływał się na przepisy ustawy antyspreadowej, która umożliwiała powodom spłatę ich zobowiązania bezpośrednio w CHF, z której to możliwości powodowie jednak nie skorzystali. Wejście w życie ww. ustawy zniwelowało skutki ewentualnej abuzywności postanowień umownych, na które powołują się powodowie, gdyż pozwalało uniknąć kosztów związanych z zakupem waluty w banku. Powodowie zostali zaś poinformowani przez pracowników pozwanego o ryzykach związanych z kredytem indeksowanym do CHF. Pozwany wskazał nadto, iż powodowie zrezygnowali z ochrony ubezpieczeniowej w terminie 30 dni od dnia zawarcia umowy kredytu, co skutkowało zredukowaniem salda zadłużenia powodów o kwotę 4.160,62 złotych stanowiącą równowartość pobranych od nich opłat z tytułu ubezpieczenia. W efekcie powodowie nie zostali obciążeni żadnymi kosztami ubezpieczenia. Dodatkowo pozwany powoływał się na brak możliwości zakwalifikowania świadczenia powodów jako świadczenia nienależnego, albowiem mieli oni świadomość braku podstawy swojego świadczenia. Nadto, podniósł zarzut niewykazania wysokości roszczenia przez powodów.

Pismem procesowym z dnia 11 września 2017 roku (k. 1.141 verte) powodowie cofnęli powództwo co do kwoty 4.160,62 złotych z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia banku związanego z ubezpieczeniami określonymi umową.

Pozwany nie sprzeciwił się cofnięciu pozwu i na skutek modyfikacji roszczenia przez powodów, podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

W piśmie procesowym z dnia 2 marca 2020 roku powodowie wyrazili zgodę na ewentualne przyjęcie przez Sąd, że umowa kredytowa nie została ważnie zawarta.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 października 2010 roku Bank (...) S.A. z siedzibą w K. zawarł z M. W. i A. W. umowę kredytu nr (...), na podstawie której bank udzielił powodom kredytu w kwocie 147.630,30 złotych, indeksowanego kursem (...), zaś powodowie zobowiązali się do wykorzystania kredytu zgodnie z postanowieniami umowy, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w terminach oznaczonych w umowie oraz zapłaty bankowi prowizji, opłat i innych należności wynikających z umowy.

Na kwotę kredytu złożyły się:

a) kwota pozostawiona do dyspozycji kredytobiorców w wysokości 139.300 złotych, przeznaczona na realizację celu określonego w ust. 2,

b) kwota należnej prowizji z tytułu udzielenia kredytu w wysokości 3.635,68 złotych,

c) koszty z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty pracy, opisanego w § 13, w wysokości 3 156,33 złotych,

d) koszty z tytułu ubezpieczenia na życie oraz niezdolności do pracy, opisanego w § 13, w wysokości 1.004,29 złotych,

e) opłata z tytułu wyceny nieruchomości w wysokości 300 złotych,

f) koszty związane z ustanowieniem przez bank hipoteki opisanej w § 3 ust, 2 lit. a oraz § 12 ust. 1 (tj. opłata sądowa, opłata skarbowa za pełnomocnictwa pracowników banku składane przy wniosku o wpis hipoteki) w wysokości 234 złotych.

W dniu wypłaty saldo było wyrażane w walucie, do której indeksowany był kredyt według kursu kupna waluty do której indeksowany był kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży, następnie saldo walutowe przeliczane było dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany był kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży.

W § 1 ust. 2 umowy wskazano, iż kredyt jest przeznaczony na pokrycie części kosztów zakupu nieruchomości mieszkalnej położonej przy ul. (...) w S..

Spłata Kredytu wraz z odsetkami miała nastąpić w 360 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych na zasadach określonych w § 10.

Oprocentowanie kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosiło 3,52 % w skali roku i stanowiło sumę następujących pozycji: marży banku niezmiennej w okresie trwania umowy w wysokości 2,10 % oraz aktualnie obowiązującej stawki (...) oraz 1,25 punktu procentowego do przedstawienia w banku odpisu księgi wieczystej dla nieruchomości, zawierającej prawomocny wpis hipoteki na rzecz banku. Wtedy tez oprocentowanie kredytu będzie obniżone o 1,25 punktu procentowego. Obniżone oprocentowanie będzie obowiązywało od kolejnego dnia następującego po uprawomocnieniu się wpisu hipoteki.

W przypadku rezygnacji wszystkich ubezpieczonych kredytobiorców z ochrony ubezpieczeniowej opisanej w § 13 ust. 1-7 w ciągu pierwszych 12 miesięcy od uruchomienia kredytu lub opisanej w §13 ust. 8-14, w ciągu pierwszych 24 miesięcy od uruchomienia kredytu oprocentowanie, o którym mowa w § 2 ust. 1 zostanie zwiększone o 0,3 punktu procentowego, począwszy od najbliższego terminu płatności następującego po dostarczeniu do banku pisemnego oświadczenia kredytobiorcy o rezygnacji z ubezpieczenia.

Całkowity koszt kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosił kwotę 69.043,06 złotych (podana kwota nie uwzględniała ryzyka kursowego), zaś rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosiła 3,37%.

Zgodnie z § 7 umowy wypłata kredytu miała nastąpić jednorazowo, przelewem na rachunek powodów prowadzony w banku krajowym. W celu ustalenia walutowej kwoty indeksacji kredytu każdorazowo wypłacona kwota w złotych polskich, została przeliczona na walutę do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty kredytu podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży, obowiązującego w dniu wypłaty kredytu przez bank.

Stosownie do § 8 umowy do ustalenia wysokości oprocentowania bank stosował stawkę (...) ((...)) dla terminów (...) z rynku międzybankowego ustalaną przez (...) ( (...)) i podawaną na stronie (...) serwisu (...) z godziny 11:00 czasu londyńskiego, zwaną w niniejszej umowie stawką (...). Stawka (...) obowiązująca dla waluty, do której jest indeksowany kredyt przyjęta została przez strony umowy jako stopa referencyjna dla potrzeb ustalania oprocentowania kredytu.

Zgodnie z § 10 umowy spłata kredytu wraz z odsetkami miała być dokonywana nie później niż w tym samym dniu kalendarzowym każdego miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu w ratach określonych w części szczególnej umowy, obejmujących łącznie część spłacanego kredytu oraz naliczone odsetki, płatne w złotych zgodnie z harmonogramem spłat kredytu na rachunek główny. W przypadku dokonania przez kredytobiorcę przedpłaty, tj. wpłata zostanie dokonana przed terminem płatności, wpłata ta zostanie rozliczona zgodnie z ust 8.

Stosownie do treści § 10 ust. 8 umowy rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę, będzie następować z datą wpływu środków na rachunek według kursu sprzedaży waluty do której jest indeksowany kredyt, podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży, obowiązującego w dniu wpływu środków na rachunki opisane w ust. 6. W przypadku dokonania przelewu z rachunku prowadzonego przez bank lub wpłaty gotówki w kasie banku rozliczenie zostanie dokonane przy zastosowaniu następujących zasad;

a)  przyjęcie zlecenia do godziny 12:00 - rozliczenie według kursu sprzedaży obowiązującego o godzinie 12:10,

b)  przyjęcie zlecenia od godziny 12:00 do godziny 15:30 - rozliczenie według kursu sprzedaży obowiązującego o godzinie 15:40,

c)  przyjęcie zlecenia po godzinie 15:30 - rozliczenie według kursu sprzedaży obowiązującego o godzinie 12:10 następnego dnia. Wysokość raty ulega zmianie wyłącznie w przypadku zmiany oprocentowania zgodnie z zapisami § 8 oraz w sytuacji opisanej w ust. 13.

Na podstawie § 13 ust. 1 umowy powód M. W. został objęty ochroną ubezpieczeniową w zakresie ubezpieczenia na życie oraz na wypadek niezdolności do pracy w (...) z siedzibą (...), G. oraz (...) (...) z siedzibą (...), G., a także na podstawi § 13 ust. 8 ochroną ubezpieczeniową od ryzyka utraty stałego źródła dochodu wskutek utraty pracy w Towarzystwie (...) S.A z siedzibą w W..

W § 17 ust. 1 umowy wskazano, iż do rozliczania transakcji wypłat kredytu w celu ustalenia walutowej kwoty indeksacji kredytu stosowane są kursy kupna waluty, do której jest indeksowany kredyt obowiązujące w banku w momencie dokonania czynności przez bank zgodnie z zasadami ustalania kursów walut w banku. W przypadku złożenia przez kredytobiorcę wniosku o wypłatę kredytu lub transzy kredytu wyrażonej w walucie indeksacji - kwota do wypłaty zostanie ustalona przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty indeksacji kredytu podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży. Do rozliczania transakcji spłat kredytu stosowane są kursy sprzedaży waluty, do której jest indeksowany kredyt obowiązujące w banku w dniu dokonania transakcji zgodnie z zasadami ustalania kursów walut w banku oraz zapisami § 10. W przypadku, gdy kurs kupna banku jest wyższy niż kurs średni podany przez Narodowy Bank Polski w poprzednim dniu roboczym dla danej waluty, zastosowanie ma ten kurs średni NBP. W przypadku, gdy kurs sprzedaży banku jest niższy niż kurs średni/podany przez Narodowy Bank Polski w poprzednim dniu roboczym dla danej waluty, zastosowanie ma ten kurs średni NBP.

Powodowie podpisali oświadczenie o zapoznaniu się z ryzykiem.

Dowód:

- wydruk KRS pozwanego, k. 17-27;

- umowa kredytu nr (...) z dnia 25 października 2010 roku, k. 28-34 verte, 160-173;

- pismo pozwanego z dnia 7 sierpnia 2015 roku, k. 36-37 verte;

- wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego, k. 147-152;

- oświadczenie wnioskodawcy o zapoznaniu z ryzykiem z załącznikiem, k. 153-155;

- oświadczenie, k. 156;

- decyzja kredytowa, k. 157-159;

- wyciąg z taryfy opłat i prowizji, k. 174-175;

- oświadczenie o poddaniu się egzekucji, k. 176;

- oświadczenie o dostarczeniu wzorców umów, k. 177;

- deklaracja ubezpieczeniowa, k. 178, 629;

- deklaracja zgody na przystąpienie do ubezpieczenia, k. 179, 630;

- OWU ubezpieczenia, k. 180-186, 631-637;

- oświadczenie, k. 187;

- wniosek o wypłatę, k. 189, 638;

- wykaz odsetek, k. 1.269;

W dniu podpisania umowy kredytu kursy Banku (...) S. A. z siedzibą w G. były następujące:

- godz. 7:47 kurs kupna 2, (...), kurs sprzedaży 3, (...),

- godz. 12:42 kurs kupna 2, (...), kurs sprzedaży 3, (...),

- godz. 16:24 kurs kupna 2, (...), kurs sprzedaży 2. (...).

Kredyt został wypłacony powodom po kursie 2,8393 złotych dla 1 CHF, co dawało kwotę we frankach 49.061,39 CHF.

Dowód:

- zaświadczenie z banku z dnia 27 sierpnia 2015 roku, k. 35;

Pismem z dnia 28 października 2010 roku powód dokonał rezygnacji z ubezpieczenia, co skutkowało podwyższeniem oprocentowania kredytu o 0,3% i pomniejszeniem salda kredytu o środki wpłacone tytułem ubezpieczenia w kwocie 3.156,34 za ubezpieczenie od ryzyka utraty pracy i 1.004,29 złotych za ubezpieczenie na życie.

Dowód:

- pismo powoda z dnia 28 października 2020 roku, k. 190, 639, 1.268;

- pismo pozwanego z dnia 28 grudnia 2010 roku, k. 191, 640;

Powodowie wpłacili na konto kredytu hipotecznego 42.169,97 złotych, w tym kapitał 21.558,29 złotych oraz odsetki 19.824,11 złotych.

Dowód:

- pismo pozwanego z dnia 26 sierpnia 2015 roku wraz z załącznikiem, k. 38-39 verte;

- wyliczenia tabelaryczne, k. 40-44;

- wydruk kursów walut, k. 45;

- historia rachunku, k. 192-211, 641-660;

- historia spłat, k. 212-214, 661-663;

- zaświadczenie, k. 1.139;

- dokumenty bankowe, k. 1.493-1.496 verte;

Pismem z dnia 31 lipca 2015 roku powodowie wezwali pozwany bank do zmian w umowie polegających na usunięciu niedozwolonych klauzul umownych znajdujących się w postanowieniach § 1 zd. ostatnie, § 10 ust. 8, § 17 ust. 1 i do przeliczenia wpłat dokonanych przez powodów, jednak bezskutecznie.

Dowód:

- pismo z dnia 31 lipca 2015 roku wraz z potwierdzeniem nadania, k. 46-46 verte;

W zależności od kursu przyjętego do wyliczeń wysokość nadpłat dla kursu wymiany CHF:

- w wysokości 2,8393 złotych wynosi: nadpłata z tytułu odsetek – 4.016,81 złotych, nadpłata z tytułu kapitału 4.600,48 złotych, ogółem 8.617,29 złotych;

- w wysokości 2,9014 złotych wynosi: nadpłata z tytułu odsetek – 3.671,05 złotych, nadpłata z tytułu kapitału 4.229,59 złotych, ogółem 7.900,64 złotych.

Kwota bezpodstawnego wzbogacenia banku wraz z sumą ubezpieczenia wynosi odpowiednio dla kursu 2,8393 złotych – 12.777,91 złotych, dla kursu 2,9014 złotych – 12.061,26 złotych.

Dowód:

- opinia biegłego sądowego z zakresu bankowości R. J., k. 1.230-1.426;

Ofertę kredytową powodowie otrzymali od doradcy kredytowego P. S., która była pośrednikiem przy zawarciu przedmiotowej umowy z Bankiem (...) S.A. z siedzibą w K.. Powodowie zgłosili się do niej, zaś ona przedstawiła im ofertę kredytową różnych banków i walut. W przypadku walut doradca kredytowy informowała swoich klientów o ryzyku zmiennej stopy procentowej i ryzyku zmienności kursu.

Dowód:

- zeznania świadka P. S., k. 1.192-1.194;

Powodowie potrzebowali pieniędzy z kredytu na zakup mieszkania. Wnioskowali o kredyt w złotówkach, jednak zdecydowali się na kredyt indeksowany do CHF, ponieważ w ten sposób mieli większą zdolną kredytową. Doradca kredytowy składał im wiele ofert kredytowych. Powód poprosił jednak o najbardziej korzystny dla niego wariant, tj. taki, który byłby najmniej oprocentowany i w którym miałby najmniej do spłaty. Wytłumaczono mu, iż będzie to kredyt w CHF i że będzie musiał sprawdzać kurs CHF z dnia spłaty na stronie banku i wedle tego kursu spłacać. Powód spłacał kredyt w złotówkach. O tym, gdzie szukać tabel bankowych i jak przeliczać kurs sprzedaży CHF dowiedział się z infolinii banku. Po jakimś czasie zawsze wpłacał więcej na poczet raty kredytu, gdyż okazywało się, że brakowało do spłaty, mimo przeliczania zgodnie ze sposobem podanym przez pracownika banku.

Kredyt indeksowany do CHF był przedstawiany powodom jako najbardziej korzystny. Początkowy kurs 2,83 CHF, zaczął stopniowo rosnąć aż do obecnych rozmiarów. Powodowie mieli w planach spłacać kredyt szybciej, jednak z uwagi na kurs franka nie było to możliwe. Gdyby wiedzieli, że kurs CHF tak poszybuje w górę nie zaciągnęliby tego kredytu.

Powodowie nie uzgadniali z bankiem indywidualnie treści umowy. Byli umówieni z bankiem na podpisanie umowy, przedłożono im jej treść i powodowie podpisali umowę. Cały proces podpisania umowy trwał szybko, około 20 minut. Doradca nie tłumaczył poszczególnych zapisów umowy. Powodowie, na ich własną prośbę, dostali projekt umowy wcześniej na pocztę mailową. Dzień przed podpisaniem umowy próbowali się zapoznać z jej treścią, jednak zapisy okazały się zbyt trudne. Powodowie dowiedzieli się jednak, iż umowa ubezpieczenia nie jest obligatoryjna i że będzie można z niej zrezygnować (co też zresztą później uczynili). Z umowy nie wynikało, i powodowie nie zostali poinformowani, w jaki sposób bank wyliczał swoje kursy CHF, podawane na stronie internetowej banku.

Powód jest z zawodu kierowcą, a powódka pielęgniarką. W momencie zawierania umowy nie mieli szczególnej wiedzy z zakresu prawa zobowiązań, finansów, prawa bankowego i ochrony konsumentów. Nie mieli również żadnych oszczędności w CHF, żadne z nich nie zarabiało we CHF. Powodowie nie byli zainteresowani wzięciem kredytu w CHF, ponieważ mieszkanie kupowali za złotówki. Zgodnie z harmonogramem spłaty powodowie wzięli około 140.000 złotych kredytu za co musieli zapłacić bankowi 60.000 złotych. Nie zostali poinformowani, że do udzielenia kredytu bank będzie musiał kupić bądź pożyczyć franki i że to powodowie poniosą tego koszt. Nie zostali poinformowani, że z powodu tego kredytu będą musieli kupować CHF od banku szwajcarskiego i ponosić tego koszty. O tym, skąd jest różnica do spłaty, dowiedzieli się z telewizji.

Powodowie zdają sobie sprawę z tego, że w przypadku gdyby Sąd uznał umowę za nieważną, będą musieli rozliczyć się z bankiem i wyrażają na to zgodę.

Dowód:

- przesłuchanie powoda M. W., k. 1.498-1.502;

- przesłuchanie powódki A. W., k. 1.502-1.503;

Wobec pozwanego banku jest obecnie prowadzone postępowanie przez UOKIK w sprawie podejrzenia stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, polegającej na sprzecznym z umowami o kredyt hipoteczny wyrażony/denominowany/indeksowany we frankach szwajcarskich zawartymi z konsumentami nieuwzględnianiu przy obliczaniu wysokości oprocentowania tych kredytów ujemnej stawki bazowej LIBOR w sytuacji, gdy wartość bezwzględna tej stawki jest większa niż wysokość zastrzeżonej w ww. umowach marży kredytu, mimo że suma odsetek należnych dotychczas w bieżącym okresie rozliczeniowym wynikającym z umów przekracza 1 grosz, co może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową oraz godzić w zbiorowe interesy konsumentów.

Dowód:

- pismo UOKIK z dnia 25 kwietnia 2016 roku, k. 620-620 verte.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w podtrzymanym zakresie.

Niniejszym pozwem powodowie M. i A. W. domagali się od Banku (...) S.A. z siedzibą w G. zapłaty kwoty 11.978,63 złotych wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty i kosztami procesu, tytułem nienależnego świadczenia, powołując się klauzule abuzywne, które rzutowały na ważność umowy kredytowej z dnia 25 października 2010 roku, będącej podstawą jego spełnienia.

Powodowie oparli zatem swoje roszczenie o treść przepisu art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Przepis art. 410 § 2 k.c. stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Natomiast z art. 405 k.c. wynika, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości

W niniejszej sprawie, na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie Sąd ustalił, iż zawarta pomiędzy stronami umowa z dnia 25 października 2010 roku nr (...) na kwotę 147.630,30 złotych jest umową indeksowaną kursem CHF, albowiem udzielana kwotą była kwota wyrażona w złotówkach i ta kwota – faktycznie wypłacona – następnie była przeliczana zgodnie z kursem CHF. Raty kredytu również spłacane były w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF. Zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty wrażonej w złotówkach. Analiza treści umowy wskazuje zatem, iż kredyt był złotówkowy indeksowany do franka szwajcarskiego.

W tym miejscu wskazać należy, iż istota sporu w przedmiotowej sprawie sprowadzała się do oceny prawnej zawartej umowy kredytu pod kątem spełnienia przesłanek określonych w przepisie art. 385 ¹ k.c. w myśl którego, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

W niniejszej sprawie umowa kredytu z dnia 25 października 2010 roku została zawarta pomiędzy powodami – małżonkami (...) jako kredytobiorcami, a pozwanym bankiem jako kredytodawcą. W ocenie Sądu orzekającego nie jest sporne, iż powodowie zawarli ww. umowę jako konsumenci (art. 22 ¹ k.c.), podczas gdy bank posiadał status przedsiębiorcy (art. 43 ¹ k.c.).

Zważyć przy tym należy, iż na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie Sąd uznał, że postanowienia ww. umowy nie były uzgadniane indywidualnie, albowiem umowę zawarto na wzorcu wykorzystywanym przez bank w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, zaś istotne warunki umowy nie były przedmiotem uzgodnień i negocjacji stron. Nie można przy tym mówić o indywidualnym uzgodnieniu postanowień umownych w przypadku dokonania przez powodów jako konsumentów wyboru pomiędzy różnego rodzaju umowami oferowanymi przez pełnomocnika banku – doradcę kredytowego (np. między kredytem udzielonym w złotych polskich i kredytem indeksowanym do franka szwajcarskiego).

Dodatkowo wskazać należy, iż kwestionowane postanowienia nie określały głównych świadczeń stron, albowiem klauzula indeksacyjna stanowi jedynie mechanizm przeliczeniowy świadczenia pieniężnego określonego w umowie. Nie stanowi zaś składnika głównego tego typu umowy. Nawet jednak, gdyby uznać omawiane postanowienia umowne za określające główne świadczenia stron, to nie wyłącza to możliwości stwierdzenia, iż stanowią one niedozwolone postanowienia umowne, albowiem zostały określone niejednoznacznie, o czym szerzej będzie w dalszej części uzasadnienia.

Nadto, podkreślenia wymaga, iż Sąd orzekający nie miał wątpliwości co do tego, iż sporne postanowienia umowne kształtowały prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy, bowiem postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, gdy kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. W celu zaś ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych (zob. uchwałę składu 7 sędziów SN z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17). Rażące naruszenie interesów konsumenta stanowi nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie (por. wyroki SN z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, z dnia 15 stycznia 2016 r., I CSK 125/15, z dnia 27 listopada 2015 r., I CSK 945/14, z dnia 30 września 2015 r., I CSK 800/14, z dnia 29 sierpnia 2013 r. I CSK 660/12).

Umowa kredytu z dnia 25 października 2010 roku została zawarta przed zmianą ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe, dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz. 984), którą wprowadzono uregulowania, iż umowa o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo - odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu (art. 69 ust. 2 pkt 4a) oraz, że w przypadku takich umów kredytu, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie (art. 69 ust. 3).

Orzecznictwo Sądu Najwyższego w odniesieniu do kredytów zawieranych przed tą nowelizacją Prawa Bankowego uzasadniało, iż jest dopuszczalne zaciągnięcie zobowiązania kredytowego w walucie obcej z równoczesnym zastrzeżeniem, że wypłata i spłata kredytu będzie dokonywana w walucie krajowej, z tym że tego rodzaju zastrzeżenie dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, a zatem nie powoduje zmiany waluty wierzytelności (por. wyroki SN z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 377/10, oraz z dnia 29 kwietnia 2015 r., V CSK 445/14).

Niemniej mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (por. wyrok SN z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14).

W celu przestrzegania przez przedsiębiorcę w stosunku do konsumenta wymagań przejrzystości podstawowe znaczenie ma to, czy umowa wskazuje w sposób jednoznaczny powody i specyfikę mechanizmu przeliczania waluty, tak by konsument mógł przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikające dla niego z tego faktu konsekwencje ekonomiczne (zob. uzasadnienie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C - 26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt).

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy indeksacja prowadząca do zmiany wysokości świadczenia zobowiązanego stanowi w istocie wariant waloryzacji sądowej, mają zatem zastosowanie do niej przesłanki określone w art. 358 ¹ § 3 k.c. nakazujące rozważenie interesów stron i zasad współżycia społecznego w określaniu zmiany wysokości umownego świadczenia (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 oraz z dnia 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18).

W przedmiotowej sprawie w dniu 25 października 2010 roku powodowie zawarli z pozwanym bankiem umowę kredytu hipotecznego złotówkach polskich i w takiej też walucie dokonano wypłaty powodom kredytu. W dniu wypłaty saldo kredytu wyrażane było we frankach szwajcarskich według kursu kupna podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży, a następnie saldo walutowe przeliczane było dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży. Powodowie zobowiązali się do spłaty udzielonych im kredytów w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, których wysokość była płatna w złotych polskich. Termin spłaty oraz wysokość rat określał harmonogram spłaty kredytu, przy czym wysokość poszczególnych rat miała następować w złotych polskich wedle kursu sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązujących w banku w momencie spłaty (§ 10 ust. 8 umowy). W § 17 ust. 1 umowy wskazano zaś, iż do rozliczania transakcji wypłat kredytu w celu ustalenia walutowej kwoty indeksacji kredytu stosowane są kursy kupna waluty, do której jest indeksowany kredyt obowiązujące w banku w momencie dokonania czynności przez bank zgodnie z zasadami ustalania kursów walut w banku. W przypadku złożenia przez kredytobiorcę wniosku o wypłatę kredytu lub transzy kredytu wyrażonej w walucie indeksacji - kwota do wypłaty zostanie ustalona przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty indeksacji kredytu podanego w tabeli kursów kupna/sprzedaży. Do rozliczania transakcji spłat kredytu stosowane są kursy sprzedaży waluty, do której jest indeksowany kredyt obowiązujące w banku w dniu dokonania transakcji zgodnie z zasadami ustalania kursów walut w banku oraz zapisami § 10. W przypadku, gdy kurs kupna banku jest wyższy niż kurs średni podany przez Narodowy Bank Polski w poprzednim dniu roboczym dla danej waluty, zastosowanie ma ten kurs średni NBP. W przypadku, gdy kurs sprzedaży banku jest niższy niż kurs średni/podany przez Narodowy Bank Polski w poprzednim dniu roboczym dla danej waluty, zastosowanie ma ten kurs średni NBP.

Będące przedmiotem sporu postanowienia umowy nie określały zatem wprost kwoty zadłużenia do zwrotu pozwanemu, przewidując jedynie, iż kwota ta zostanie ustalona w wyniku określonych działań arytmetycznych dokonywanych przy wykorzystaniu zmiennej, tj. kursu walut i to ustalanych przez pozwany bank. Indeksacja kredytu prowadząca do zmiany wysokości świadczenia kredytobiorców w zależności od kształtowania się kursu waluty obcej (CHF) prowadziła do sytuacji, w której kredytobiorcy w momencie zaciągania zobowiązania nie mogli wiedzieć ile tak naprawdę pieniędzy będą musieli zwrócić pozwanemu bankowi, gdyż wysokość ich świadczenia w dniu zawarcia umowy nie została tak naprawdę jednoznacznie określona, albowiem wysokość rat kapitałowo-odsetkowych była zależna od kursu franka szwajcarskiego, który z kolei określony był każdorazowo w tabeli kursowej banku, która to była ustalana na podstawie niejasnych i niepewnych reguł.

Wskazane w umowie klauzule waloryzacyjne odwołują się zatem do miernika wartości, który nie ma charakteru obiektywnego i zewnętrznego gdyż odwołanie następuje do kursów kupna i sprzedaży waluty CHF obowiązujących w banku i ustalanych przez niego samodzielnie i jednostronnie, na niejasnych zasadach. Powoduje to okoliczność, iż kredytobiorcy na moment zawarcia umowy nie wiedzieli, ile środków będą tak naprawdę musieli zwrócić bankowi, a co gorsza nie byli w stanie samodzielnie w żaden sposób zweryfikować zasad, zgodnie z którymi następuje ustalenie kursów walut, co przekłada się na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych.

W ocenie Sądu sposób określenia przez bank kursu franka szwajcarskiego jest nie do zweryfikowania i kredytobiorcy, będący jednocześnie konsumentami, nie mogą mieć wiedzy w tym zakresie, tym bardziej wynikającej z umowy takiej jak w niniejszej sprawie, a zatem umowy o charakterze blankietowym, zawierającej postanowienia umowne odnośnie klauzul waloryzacyjnych, które nie były indywidualnie uzgadniane z konsumentami i konsumenci nie mieli na nie rzeczywistego wpływu.

Sąd bez wątpienia uznał zatem, że mechanizm ustalania przez pozwany bank kursów waluty, który wskutek braku jednoznacznej treści, pozostawiał mu w tym względzie swobodę, stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., gdyż w sposób oczywisty jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy powodów, jako konsumentów.

Klauzule te kształtują prawa i obowiązki powodów - kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami przez uzależnienie warunków waloryzacji świadczenia od kompetencji silniejszej strony umowy, tj. banku. Odwołanie do kursów walut obowiązującego w banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego.

Jednocześnie prawo banku do ustalania kursu waluty nie doznawało żadnych umownych ograniczeń w postaci skonkretyzowanych, obiektywnych kryteriów zmian stosowanych kursów walutowych. Swoista nierówność informacyjna stron, a w szczególności sytuacja, w której konsument dowiaduje się o poziomie zadłużenia ratalnego, już spłaconego w związku z podjęciem odpowiedniej sumy z jego rachunku, jest nie do zaakceptowania w świetle art. 385 ^{( 1)} k.c. (por.m.in. wyrok TSUE z dnia 30 kwietnia 2014 r., nr C - 26/13, sprawa Árpad Kásler, Hajnalka Káslernè Rábai przeciwko OTP Jelzálogbank Zrt, C - 26/13, pkt 75, z dnia 20 września 2017 r., RP Andriciuc i in. przeciwko Banca Româneascǎ SA, C 186/16 oraz wyroki SN z dnia 22 stycznia 2016 r. I CSK 1049/14, z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17 oraz z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18).

Sąd pragnie w tym miejscu podkreślić, iż konsument jest stroną słabszą w relacjach z przedsiębiorcą. Wobec powyższego, zgodnie z wymogami zawartymi w preambule dyrektywy nr 93/13, postanowienia umowne powinny być wyrażone prostym i zrozumiałym językiem.

Powyższy wymóg, zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 20 września 2017 r. w sprawie C-186/16, oznacza, iż umowa musi przedstawiać w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się dany zapis, a także, w zależności od przypadku, związek między mechanizmem zawartym w tym postanowieniu a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak, by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, konsekwencje ekonomiczne zawieranej umowy. Kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Przedsiębiorca musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy konsument, będący kredytobiorcą nie uzyskuje dochodów w tej walucie. Ocena świadomości konsumenta przy zawieraniu umowy jest możliwa jedynie w ramach kontroli incydentalnej, a wszelkie wątpliwości co do spełnienia przez bank wymogu przejrzystości powinny być interpretowane na korzyść konsumenta.

W tej sprawie, przytoczone kryteria nie zostały dochowane przez pozwany bank. Przede wszystkim, doradca kredytowy jako przedstawiciel banku, co wynika z zeznań powodów, przedstawił im kredyt hipoteczny we franku szwajcarskim jako stabilny i najkorzystniejszy z perspektywy oprocentowania i kwoty do zwrotu. Nie przedstawił jednak symulacji zawierającej informację o historycznych wahaniach kursu franka, obejmujących okres zbliżony do niniejszego okresu kredytowania. Powodowie nie zostali również poinformowani o skutkach wahań kursu, które są wpisane w mechanizm indeksowania kredytu do waluty obcej. Nie mogli w związku z tym oszacować potencjalnie istotnych konsekwencji ekonomicznych zobowiązań finansowych. Z zawartego w umowie kredytowej ogólnikowego oświadczenia kredytobiorców, iż są świadomi ryzyka walutowego nie można wyciągać daleko idących wniosków. Nade wszystko bank nie załączył do akt sprawy żadnego dokumentu, który obrazowałby powodom skutki wzrostu kursu waluty przy uwzględnieniu parametrów (wysokości kredytu, stopy oprocentowania) konkretnej umowy zawieranej przez strony. Brak jest również dokumentu, z którego wynikałoby, iż powodowie zostali poinformowani, iż ryzyko kursowe jest w zasadzie nieograniczone. Zdaniem Sądu orzekającego powinności banku w zakresie przejrzystości informacji kierowanej do powodów jako konsumentów w zakresie ryzyka kursowego nie zostały wyczerpane.

Podkreślenia przy tym wymaga, iż rzeczywistość pokazała, że określenie nawet w przybliżeniu skali ryzyka walutowego związanego z kredytami walutowymi, w szczególności jeśli chodzi o skalę zmiany kursu CHF okazało się złudne i daleko nietrafione. W Zaleceniach Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego z dnia 21 września 2011 r., dotyczących kredytów walutowych obcych, wskazano, że nawet najbardziej staranny konsument nie był w stanie przewidzieć konsekwencji ekonomicznych kredytu hipotecznego we frankach szwajcarskich.

Wszystko powyższe prowadzić musiało do uznania spornych postanowień umownych za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ k.c.

Tym bardziej, iż – jak wykazało niniejsze postępowanie – wobec pozwanego banku toczy się obecnie przed UOKiK postępowanie w sprawie podejrzenia stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w odniesieniu do kredytów indeksowanych do CHF.

Dodatkowo wskazać należy, iż Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I CSK 1049/14 stwierdził, iż zastosowany mechanizm indeksacji do CHF w sposób oczywisty jest sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Ponadto Sąd Najwyższy wskazał, iż ustawa antyspreadowa nie naprawiła nielegalnych zapisów umowy kredytowej i sądy mają prawo dokonać ich eliminacji z umów kredytowych.

Wobec przesądzenia abuzywności przedmiotowych postanowień umownych kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy pozostawało to, jaki skutek będzie miało wyeliminowanie kwestionowanych postanowień umownych na niniejsze postępowanie mając na uwadze treść żądania powodów.

Rozważając tą kwestię i mając także na uwadze argumentację powodów uzasadniającą ich żądanie, Sąd zważył, iż w wyroku z dnia 3 października 2019 r., w sprawie o sygn. C -260/18, K. D. i J. D. przeciwko (...) AG, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dokonał bardzo obszernej i wnikliwej wykładni art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29).

Jak wskazał Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 stanowi, że nieuczciwe postanowienia w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem nie są wiążące dla konsumentów, na warunkach określonych w prawie krajowym państw członkowskich, oraz że umowa pozostaje wiążąca dla stron na tych samych warunkach, jeżeli może obowiązywać bez nieuczciwych postanowień. Przepis ten sam nie określa kryteriów dotyczących możliwości dalszego obowiązywania umowy bez nieuczciwych warunków, lecz pozostawia ich ustalenie sądowi krajowemu zgodnie z krajowym porządkiem prawnym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto zaś, że konsekwencją stwierdzenia, niedozwolonej klauzuli umownej, spełniającej wymagania art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, połączona z przewidzianą w art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. zasadą związania stron umową w pozostałym zakresie (por. uchwałę SN z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, oraz wyroki SN z dnia 30 maja 2014 r., III CSK 204/13, z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16 i z dnia 24 października 2018 r. II CSK 632/17). Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zwrócił jednak uwagę, że jeżeli sąd uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych warunków nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie jej unieważnieniu. Jest tak zwłaszcza wtedy, gdy unieważnienie klauzul zakwestionowanych przez kredytobiorców doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również pośrednio do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest związane z indeksacją kredytu do waluty. Tymczasem Trybunał orzekł, że klauzule dotyczące ryzyka wymiany określają główny przedmiot umowy kredytu, zatem obiektywna możliwość utrzymania obowiązywania tego rodzaju umowy kredytu wydaje się w tych okolicznościach niepewna (zob. wyrok TSUE z dnia 14 marca 2019 r., Dunai, C‑118/17, EU:C:2019:207, pkt 48, 52 i przytoczone tam orzecznictwo).

Uwzględniając powyższe wnioski Trybunału zawarte w uzasadnieniu ww. orzeczenia dla wykładni przepisów prawa krajowego, tj. art. 56 k.c., 65 k.c., 353 ¹ k.c., 354 k.c., art. 385 ¹ k.c. i art. 385 ² k.c. Sąd orzekający stanął na stanowisku, iż skutkiem uznania spornych postanowień za abuzywne była zasadność stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego z dnia 25 października 2010 roku w całości. Skoro kwestionowane postanowienia umowne określają wysokość rat kredytu do zapłaty jakich byli zobowiązani powodowie na rzecz banku, to wobec wyeliminowania postanowień umowy określających ten obowiązek kredytobiorców, oczywistym jest, że utrzymanie w mocy pozostałych postanowień umowy nie było możliwe.

Trybunał w orzeczeniu C 260/18 wskazał, iż wprawdzie dopuszczalne jest, aby sąd krajowy zaradził unieważnieniu nieuczciwych postanowień umownych poprzez zastąpienie ich przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym lub mającego zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę (zob. podobnie wyroki TSUE: z dnia 30 kwietnia 2014 r., Kásler i Káslerné Rábai, C‑26/13, EU:C:2014:282, pkt 81; a także z dnia 26 marca 2019 r., Abanca Corporación Bancaria i Bankia, C‑70/17 i C‑179/17, EU:C:2019:250, pkt 59).

Niemniej jednak art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów.

Powyższe Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał już w wyroku z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie C – 118/17 stanowczo wyrażając pogląd, z którym należy się zgodzić, iż nie można zastępować zawartych w umowie postanowień niedozwolonych przez odwoływanie się do reguł ogólnych. Istotnym także pozostawało, że w niniejszej sprawie Sąd Najwyższy w swym rozstrzygnięciu w zakresie wykładni prawnej wiążąco przesądził, iż art. 358 k.c. regulujący kwestię zobowiązań wyrażonych w walucie obcej, nie ma w tymże wypadku zastosowania.

Biorąc więc pod uwagę, iż w polskim prawie krajowym nie istnieje przepis dyspozytywny, który mógłby zastąpić zawarte w umowie z dnia 25 października 2010 roku postanowienia umowne uznane za abuzywne, a nie można było w tej mierze odwołać się do reguł ogólnych czy zasad słuszności, to konieczne okazało się uznanie za nieważne umowy w całości. Nie było możliwe zastąpienie niedozwolonych postanowień umownych określających zobowiązanie kredytobiorców inną regulacją ustawową (przepisem dyspozytywnym normującym tą kwestię).

Należy również podkreślić, a na co zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 listopada 2019 r. (II CSK 483/18,), iż obowiązywanie umowy w dalszym ciągu, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, skutki ekonomiczne stwierdzenia nieważności umowy mogą być bowiem dla niego dotkliwe. Podkreślono, że w razie sporu o ważność umowy kredytu bankowego denominowanego (indeksowanego) do obcej waluty, w której znajduje się niedozwolona klauzula konsumencka dotycząca sposobu tej denominacji, rozpatrzeć należy kilka możliwości rozstrzygnięcia. Pierwsza, to stwierdzenie nieważności umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować. Druga to przyjęcie, że umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzą dodatkowe postanowienia. Trzecia, to przyjęcie, że umowa jest ważna i jej uzupełnienie przez wprowadzenie w miejsce niedozwolonych klauzul innego mechanizmu waloryzacji (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 308/18). Wskazanie na niedozwolony charakter klauzuli umownej jest uprawnieniem konsumenta, w którego interesy zachowanie takiej klauzuli może godzić i w określonych okolicznościach konsument może uznać, że jeżeli wyeliminowanie klauzuli niedozwolonej prowadziłoby do unieważnienia umowy, to woli jej utrzymanie i utrzymanie w mocy całej umowy. Wzywając stronę umowy - konsumenta do zajęcia stanowiska co do tego jakie żądanie on zgłasza, sąd powinien poinformować go - mając już ustalone okoliczności faktyczne sprawy i dokonaną jej ocenę prawną - o konsekwencjach prawnych wynikających z unieważnienia w całości zawartej umowy kredytowej oraz podobnie, o skutkach uznania za nieważną klauzuli niedozwolonej, z utrzymaniem w mocy pozostałej treści tej umowy, a konsument winien oświadczyć, które rozwiązanie wybiera jako dla niego korzystniejsze (por. wyrok TSUE z dnia 21 lutego 2013 r., C 472/11, Banif Plus Bank Zrt przeciwko Csabie Csipailowi, uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 27/17 oraz wyrok SN z dnia 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16). To od świadomego wyboru konsumenta zależy kierunek rozstrzygnięcia sądu uzależniony od tego, czy kredytobiorca domaga się utrzymania umowy kredytowej bez niewiążących go postanowień umownych, czy domaga się on jej unieważnienia w całości. To konsument decyduje, które rozwiązanie jest dla niego – w jego ocenie - najkorzystniejsze. Dalsze obowiązywanie umowy, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych, jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, więc jeżeli on sam nie uznaje takiego rozwiązania za korzystne, to może domagać się unieważnienia umowy kredytowej w całości.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd miał na uwadze, iż powodowie reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika, w toku niniejszej sprawy żądali kwoty wskazanej w pozwie tytułem nienależnego świadczenia, powołując się klauzule abuzywne, które rzutowały na ważność umowy kredytowej z dnia 25 października 2010 roku, będącej podstawą jego spełnienia. Z przyczyn wskazanych wyżej należało przychylić się do ww. stanowiska procesowego powodów.

Przyjmując prejudycjalnie , z przyczyn opisanych szerzej powyżej, że umowa kredytu była nieważna, oczywistym jest, że odpadła podstawa prawna roszczenia, na podstawie którego powodowie świadczyli na rzecz pozwanego spłacając raty kredytowe. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego, tj. takiego, w którym ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia (art. 410 § 1 i 2 k.c.).

Skutkiem stwierdzenia nieważności całej umowy było uznanie, że spełnione przez kredytobiorców świadczenie nie miało oparcia w łączącej strony umowie, a więc podlegało ono zwrotowi w takim zakresie, w jakim przewyższało kwotę, jaką powodowie byliby obowiązani do zwrotu na rzecz pozwanego w związku z uzyskaniem środków wypłaconych w momencie uruchomienia kredytu. Należy podkreślić, że o świadczeniu nienależnym może być mowa w sytuacji, gdy spełniane jest bez ważnej i skutecznej podstawy prawnej. Tymczasem powodowie w niniejszej sprawie spełniali świadczenia polegające na zwrocie pozwanemu środków, które wcześniej od niego otrzymali tytułem kapitału kredytu. Stąd świadczenia pieniężne w walucie polskiej ze strony kredytobiorców na rzecz banku mają swoją podstawę prawną i nie stanowią nienależnego świadczenia do momentu, w którym nie przekroczyły swoją wysokością kwot, które kredytobiorcy wykorzystali jako udostępnionych w ramach wykonania nieważnej umowy kredytu.

Skutkiem uznania ww. umowy za nieważną jest konieczność zwrócenia sobie wzajemnie przez strony spełnionych świadczeń. W przedmiotowej sprawie powodowie żądali zwrotu jedynie kwoty 7.818,01 złotych nienależnie pobranych przez bank kwot tytułem spłaty rat kredytu, czyli nadwyżki wynikającej z poszczególnych rat kredytu wpłaconych przez powodów. Kwota ta została wykazana przez powodów przy pomocy zawnioskowanych dowodów z dokumentów oraz w szczególności z opinii biegłego sądowego.

Powyższa kwota byłaby bowiem uzasadniona do zasądzenia, nawet w przypadku nie uznania umowy za nieważną, a jedynie stwierdzenia abuzywności postanowień umowy. Z opinii biegłego sądowego z zakresu bankowości R. J. wynika bowiem, iż niezależnie od przyjętego kursu wymiany CHF (tzn. niezależnie czy będzie to kurs 2,8393 złotych czy też kurs 2,9014 złotych) pozwany pozostaje bezpodstawnie wzbogacony kosztem powodów w kwocie przewyższającej dochodzone roszczenie.

Roszczenie powodów nie uległo również przedawnieniu z uwagi na brak upływu terminu przedawnienia wskazanego w przepisie art. 118 k.c.

W tym miejscu wskazać należy, iż na rozprawie w dniu 15 grudnia 2020 roku Sąd postanowił oddalić wnioski pozwanego o przesłuchanie świadków J. J., A. L., T. P., M. C., T. K., P. B. i M. K. uznając, iż dowody te nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia, a ponadto zostały zgłoszone przeciwko osnowie dokumentów. Dodatkowo Sąd postanowił oddalić wniosek strony pozwanej o przeprowadzenie uzupełniającej opinii biegłego (jak w piśmie z dnia 18 marca 2020 roku), uznając, iż dowód ten nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Mając na uwadze powyższe Sąd uwzględnił roszczenie powodów i w punkcie I wyroku zasądził od pozwanego Banku (...) S. A. z siedzibą w G. solidarnie na rzecz powodów M. W. i A. W. kwotę 7.818,01 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 8 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty.

Rozstrzygnięcie w zakresie odsetek Sąd oparł na podstawie art. 481 k.c. i orzekł zgodnie z żądaniem powodów.

W punkcie II wyroku Sąd na podstawie art. 203 § 1 w zw. z art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie w pozostałym zakresie, albowiem pismem z dnia 11 września 2017 roku (k. 1.141 verte) powodowie cofnęli powództwo co do kwoty 4.160,62 złotych z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia banku związanego z ubezpieczeniami określonymi umową. Pozwany nie sprzeciwił się cofnięciu pozwu w tej części.

W punkcie III wyroku, Sąd na podstawie art. 100 zd. pierwsze k.p.c. orzekł o kosztach procesu, stosownie do wyniku postępowania. Zgodnie z art. 100 zd. pierwsze k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Jak powszechnie się przyjmuje, podstawę obliczeń przy podziale kosztów stanowi suma należności obu stron, ustalona na podstawie zasad wskazanych w art. 98 § 2 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. i dzielona proporcjonalnie do stosunku, w jakim strony utrzymały się ze swoimi roszczeniami lub obroną. Otrzymane w rezultacie kwoty stanowią udziały stron w całości kosztów.

W niniejszej sprawie powodowie wygrali spór w 65%. Na koszty postępowania poniesione przez nich złożyły się: opłata sądowa – 599 złotych, zaliczka na opinię biegłego – 500 złotych, opłata skarbowa od udzielonych pełnomocnictw - 68 złotych oraz kwota 2.400 złotych tytułem kosztów wynagrodzenia pełnomocnika, łącznie 3.567 złotych. Do tego należy doliczyć koszty postępowania zażaleniowego, w tym opłata od zażalenia – 120 złotych oraz wynagrodzenie pełnomocnika – 600 złotych. Łącznie powodowie ponieśli koszt 4.287 złotych.

Z kolei pozwany poniósł wydatki na wynagrodzenia pełnomocnika – 2.400 złotych, opłatę skarbową – 17 złotych, wynagrodzenie za pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym – 600 złotych oraz zaliczkę na opinię biegłego sądowego – 500 złotych, łącznie 3.517 złotych.

Pozwany powinien zatem zwrócić powodom kwotę 2.787 złotych (4.287 zł x 65 %), zaś powodowie pozwanemu 1.231 złotych (3.517 zł x 35 %). Po wzajemnym skompensowaniu tych kwot, pozwany powinien ostatecznie zwrócić powodom solidarnie kwotę 1.556 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania, o czym Sąd orzekł w punkcie III wyroku.

Wynagrodzenie pełnomocników stron zostało ustalone w stawce minimalnej określonej w § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zaś w przypadku postępowania zażaleniowego jeszcze dodatkowo w zw. z przepisem § 13 ust. 2 pkt 1 ww. rozporządzenia.

W punkcie IV i V wyroku rozstrzygnięto o kosztach sądowych, które tymczasowo pokrył Skarb Państwa. Skarb Państwa poniósł w niniejszej sprawie tymczasowo koszty 5.580,38 złotych tytułem wynagrodzenia biegłego sądowego R. J. za sporządzoną opinię. Łącznie wynagrodzenie biegłego wyniosło bowiem kwotę 6.580,38 złotych i w kwocie 1.000 złotych zostało pokryte z zaliczek uiszczonych przez strony postępowania, po 500 złotych każda.

Zgodnie z treścią art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Natomiast art. 83 ust. 2 ww. ustawy stanowi, że w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, stosując odpowiednio przepisy art. 113.

Wobec powyższego oraz mając na uwadze powołany wyżej art. 100 k.p.c., powodowie powinni uiścić stosownie do przegranej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin–Centrum w Szczecinie nieuiszczone koszty sądowe w 35 % - 1.953,13 złotych, zaś pozwany w 65 % - 3.627,25 złotych.

Sędzia Sądu Rejonowego Agnieszka Kuryłas