Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2024 roku

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie Wydział I Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Kuryłas

Protokolant: sekretarz sądowy Kamila Żebryk

po rozpoznaniu w dniu 12 marca 2024 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa: J. P.

przeciwko: (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo ,

2.  odstępuje od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego należnymi stronie pozwanej ,

3.  przyznaje ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie radcy prawnemu B. P. kwotę 4.428 zł ( czterech tysięcy czterystu dwudziestu ośmiu złotych ) wraz z podatkiem VAT tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu .

Sędzia Agnieszka Kuryłas

Sygn. akt: I C 281/22

UZASADNIENIE

W dniu 14 marca 2022 r. J. P. wniosła o zasądzenie od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 50.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia odpisu pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że dochodzone roszczenie stanowi żądanie zwrotu należności z wkładu oszczędnościowego książeczki mieszkaniowej powódki wypłaconej przez pozwany Bank w sposób zawiniony i bezprawny osobie do tego nieuprawnionej.

W odpowiedzi na pozew, doprecyzowanej pismem procesowym z dnia 13 października 2022 r., (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powódki kosztów procesu.

W uzasadnieniu pisma pozwana zakwestionowała roszczenie powódki zarówno co do zasady , jak i co do wysokości argumentując, iż J. P. nie wykazała, aby po stronie Banku doszło do jakiegokolwiek zawinionego nieprawidłowego działania, które miałoby uzasadniać żądanie zapłaty. Powódka natomiast jako właścicielka książeczki była obowiązana do jej szczególnie starannego przechowywania pod rygorem utraty prawa do przywrócenia wkładu w całości lub w części w razie podjęcia go przez osobą nieuprawnioną. Z twierdzeń pozwu wynika natomiast, iż powódka dobrowolnie przekazała książeczkę osobie trzeciej, co mogło stworzyć podstawę do domagania się przez tę osobę wypłaty środków na niej zgromadzonych, zaś taka sytuacja nie jest podstawą do umorzenia, a ryzyko utraty wkładu obciąża właścicielkę książeczki. Mając na uwadze, iż do likwidacji wkładu doszło do 2001 r. powódka podniosła zarzut przedawnienia roszczenia. W jej ocenie nie wykazano również wysokosci roszczenia, zaś wskazana kwota 50.000 zł jest prostym i błędnym przełożeniem kwoty uprawdopodobnionej na książeczce mieszkaniowej powódki z dnia ostatniej wpłaty na kwotę żądaną w procesie, bez uwzględnienia denominacji, hiperinflacji etc.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Od dnia 13 listopada 1986 r. J. P. była członkiem (...) Spółdzielni Mieszkaniowej oraz gromadziła środki pieniężne na książeczce mieszkaniowej na pokrycie wkładu mieszkaniowego w spółdzielni. We wniosku o przydział mieszkania z dnia 13 listopada 1986 r. wskazano, iż na książeczce mieszkaniowej (...) (...)- (...) zgromadzony był wkład w wysokości 36.000 zł (przed denominacją).

Po zlikwidowaniu (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w dniu 16 lipca 1988 r. powódka złożyła deklarację przystąpienia do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.. W dniu 11 listopada 1988 r. decyzją zarządu powódka została przyjęta w poczet członków Spółdzielni i wpisana do rejestru członków pod nr (...) i nr książeczki mieszkaniowej (...) (...)- (...).

W dniu 31 marca 1989 r. została z powódką zawarta umowa nr (...) w sprawie określenia kolejności przydziału mieszkania spółdzielczego. Na książeczce mieszkaniowej był wówczas zgromadzony wkład mieszkaniowy w wysokości 53.000 zł (przed denominacją), z ostatnią wpłatą w 1988 r.

Rachunek ww. książeczki mieszkaniowej o nr (...) (...) był prowadzony przez (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W..

Dowód:

- pismo ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z dnia 3 grudnia 2018 r. w S., k. 35;

- kserokopia 2 stron książeczki mieszkaniowej, k. 37;

- kserokopia testamentu z dnia 9 września 1991 r., k. 39;

-pismo ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. z dnia 29 września 2022 r. wraz z załącznikami, k. 80-87;

- zeznania świadka R. P., k. 267-270;

W dniu 6 kwietnia 2001 r. J. P. złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu swojego członkostwa w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. i została wykreślona z rejestru członków. Jako przyczynę wypowiedzenia powódka wskazała brak środków na wykup mieszkania.

Dowód:

- pismo Rzecznika (...) z dnia 18 grudnia 2019 r., k. 27-28 verte;

- pismo ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. z dnia 3 grudnia 2018 r., k. 35;

- wypowiedzenie członkostwa z dnia 6 kwietnia 2001 r., k. 36;

- pismo ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. z dnia 3 grudnia 2018 r., k. 38;

- zeznania świadka R. P., k. 267-270;

Przedmiotowy rachunek dla ww. książeczki mieszkaniowej został zlikwidowany w dniu 23 kwietnia 2001 r.

Dowód:

- pismo pozwanego z dnia 25 września 2018 r., k. 19;

W tym samym czasie powódka zrobiła cesję na H. N. środków zgromadzonych na książeczkach mieszkaniowych prowadzonych dla swoich dzieci Z. P. i H. P.. Dzięki tej cesji mógł on wykupić mieszkanie, a pieniądze które uzyskał po likwidacji tych dwóch książeczek zwrócił powódce w gotówce. Książeczki po likwidacji zostały w banku.

Dowód:

- zeznania świadka Z. P., k. 241-242;

- zeznania świadka T. M., k. 242-243;

- zeznania świadka B. T., k. 243-244;

- zeznania świadka I. K., k. 266-267;

- zeznania świadka M. M., k. 273-275;

- zeznania świadka M. P., k. 278-280;

Od dnia 25 kwietnia 2001 r. (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. prowadzi dla J. P. rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy o nr (...), na którym w dniach zbliżonych do dnia likwidacji rachunku książeczki odnotowano operacje, w tym m.in. na podstawie dyspozycji ustnej (opis z legendy: (...)) odnotowano uznanie rachunku kwotą 50.000 zł, którą przeznaczono następnie na otwarcie lokaty (opis z legendy: (...)).

Dowód:

- wyciąg operacji z rachunku, k. 63-63 verte, 96-106, 107-162 verte;;

- umowa rachunku, k. 91-92 verte;

- wniosek o przekształcenie rachunku, k. 93-95 verte;

Od 2018 r. powódka prowadzi z pozwanym Bankiem, Rzecznikiem (...) i Spółdzielnią Mieszkaniową (...) w S. pisemną korespondencję odnośnie możliwości wypłaty wkładu z książeczki mieszkaniowej wraz z prawem do premii gwarancyjnej.

Dowód:

- korespondencja, k. 8-35;

J. P. zainicjowała postępowanie karne w sprawie podrobienia w dniu 6 kwietnia 2001 r. w S. jej podpisu na dokumencie wypowiedzenia członkostwa w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S., tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k., jednak prawomocnym postanowieniem z dnia 29 września 2020 r. prokurator Prokuratury Rejonowej S. w S. w sprawie o sygn. (...) odmówił wszczęcia dochodzenia z uwagi na przedawnienie karalności czynu.

Dowód:

- kserokopia postanowienia z dnia 8 grudnia 2020 r., k. 40-40 verte;

- dokumenty zgromadzone w aktach sprawy (...).

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo podlegało oddaleniu.

Niniejszym pozwem powódka J. P. zażądała od (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. zapłaty kwoty 50.000 zł, wskazując, iż pozwany dopuścił się wobec powódki deliktu, polegającego na bezprawnym, zawinionym wypłaceniu środków z książeczki mieszkaniowej osobie do tego nieuprawnionej.

Materialnoprawną podstawą roszczenia powódki był zatem przepis art. 415 k.c., zgodnie z którym kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Pozwana powoływała się na brak podstaw do stwierdzenia, iż w przedmiotowej sprawie miał miejsce delikt po jej stronie, albowiem książeczka mieszkaniowa została zlikwidowana i brak jest jakichkolwiek dowodów świadczących o nienależytej staranności po stronie Banku w tym zakresie. Sporne w sprawie okazały się zatem okoliczności związane z likwidacją rachunku oszczędnościowego powiązanego z książeczką mieszkaniową oraz wypłatą środków pieniężnych z tego rachunku. Nadto, strona pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia.

Z art. 415 k.c. wynika, że przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadzie winy są: zachowanie człowieka, szkoda oraz wina człowieka, którego zachowanie wyrządziło szkodę; przesłanki te uzupełniane są przez art. 361 k.c., w którym ustawodawca dodaje do nich adekwatny związek przyczynowy między zachowaniem sprawczym i naruszeniem dobra, z którego wynikła szkoda.

Żadna z przesłanek odpowiedzialności wynikających z art. 415 k.c. nie jest objęta domniemaniem. W przypadku zatem , gdy poszkodowany dochodzi roszczenia o naprawienie szkody na podstawie art. 415 k.c., musi wykazać wszystkie przesłanki odpowiedzialności adresata jego roszczeń (art. 6 k.c.).

Rozstrzygając o żądaniu pozwu Sąd zobligowany był przede wszystkim do zbadania, po pierwsze, czy roszczenie w sprawie zostało wykazane przez powódkę, a zatem czy pozwany Bank ze swojej winy wyrządził J. P. jakąkolwiek szkodę przy wypłacie środków z książeczki mieszkaniowej, a po drugie, czy roszczenie powódki nie uległo przedawnieniu.

Na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie Sąd doszedł do przekonania, iż powódka nie wykazała przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Banku. Zebrany materiał dowodowy nie dał podstaw do uznania, aby można było postawić pozwanemu Bankowi jakikolwiek zarzut niewłaściwego wykonania zobowiązania w związku z likwidacją mieszkaniowej książeczki oszczędnościowej powódki. Nawet jednak gdyby Bank uchybił obowiązkom kontraktowym - nie można byłoby wywodzić z tego zachowania/zaniechania podstaw odpowiedzialności deliktowej, jako że ewentualne uchybienie z 2001 r. nie byłoby tożsame z naruszeniem powszechnego obowiązku ciążącego na każdym podmiocie. Bank mógłby więc jedynie ponosić ewentualną odpowiedzialność kontraktową.

Strona pozwana złożyła posiadaną przez siebie szczątkową dokumentację w tym zakresie – w tym wyciągi z operacji na rachunkach bankowych powódki, albowiem z uwagi na zlikwidowanie książeczki w 2001 r. w Banku nie zachowały się wszystkie dokumenty związane ze sprawą. Bank był jednak uprawniony do zlikwidowania dokumentacji po upływie okresu jej archiwizacji. Wynika z niej, iż zarówno likwidacja książeczki, jak i wypłata środków nastąpiła zgodnie z prawem, z wolą i za wiedzą powódki. To bowiem sama powódka dokonała w dniu 6 kwietnia 2001 r. wypowiedzenia swojego członkostwa w Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. i została wykreślona z rejestru członków, jako przyczynę wypowiedzenia wskazując brak środków na wykup mieszkania. Wykreślenie pociągało za sobą likwidację książeczki mieszkaniowej i wypłatę środków na niej się znajdujących na prawdopodobnie inny, nowo otwarty rachunek powódki. Z historii operacji na rachunku powódki o nr (...), prowadzonego dla niej przez pozwaną od dnia 25 kwietnia 2001 r. wynika, że w dniach zbliżonych do dnia likwidacji rachunku książeczki odnotowano operacje, w tym m.in. na podstawie dyspozycji ustnej odnotowano uznanie rachunku kwotą 50.000 zł, którą przeznaczono następnie na otwarcie lokaty. Powódka prawdopodobnie zatem dalej zainwestowała środki dotychczas zgromadzone na książeczce mieszkaniowej.

Sąd zważył, iż z żadnego dokumentu przedstawionego przez spółdzielnię mieszkaniową i pozwany Bank nie wynika, aby wypowiedzenie członkostwa w spółdzielni i likwidacja książeczki wraz z wypłatą zostały dokonane przez Bank w sposób bezprawny i zawiniony. W sytuacji , jak w niniejszej sprawie , działanie Banku nie wykazywało cech sprzeczności z prawem lub zasadami współżycia społecznego.

Powódka nie zdołała wykazać, aby wypowiedzenie członkostwa zostało podpisane przez osobę trzecią. Postępowanie karne zainicjowane przez powódkę w tym zakresie nie zostało bowiem wszczęte wobec przedawnienia karalności czynu. Brak jest również jakiekolwiek wcześniejszego zgłoszenia organom ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa na szkodę powódki. Okoliczności te nie mają jednak większego znaczenia, albowiem kwestia wypowiedzenia członkostwa w spółdzielni nie ma związku z niniejszą sprawą, w której pozwanym jest Bank , a nie spółdzielnia mieszkaniowa. Stąd też Sąd oddalił wniosek dowodowy powódki o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny pismoznawstwa na okoliczność, że podpis powódki na wypowiedzeniu członkostwa w spółdzielni mieszkaniowej został sfałszowany, uznając go za zbędny dla rozstrzygnięcia.

Z kolei przesłuchani w sprawie na wniosek powódki świadkowie w osobach Z. P., T. M., B. T., I. K., M. M. i M. P. nie byli bezpośrednio świadkami wydarzeń przywoływanych przez powódkę. Wskazywali oni , iż o okolicznościach sprawy wiedzą od powódki, która dopiero po ponad 20 latach zaczęła opowiadać o sytuacji związanej z likwidacją książeczki mieszkaniowej. W tym zakresie Sąd uznał za niewiarygodne zeznania samej powódki, która nie potrafiła powiedzieć, kto dokładnie miałby jej zabrać książeczkę i się nią posłużyć w celu wypłaty środków i w jaki sposób miało mieć to miejsce. Kwestia rzekomego bezprawnego zatrzymania książeczki przez pracowników spółdzielni nie powinna być przedmiotem sprawy przeciwko Bankowi. Szczególnie, iż z dokumentów złożonych do akt, w tym w szczególności z wyciągów z konta wynika, że powódka ostatecznie najprawdopodobniej dokonała przekazania środków na swój inny rachunek i nimi dalej operowała po dacie likwidacji książeczki mieszkaniowej.

Kolejno, nawet gdyby powódka wykazała swoje twierdzenia w tym zakresie, to okolicznościami wyłączającymi bezprawność czynu jest m.in. zgoda poszkodowanego, przy czym odmianą zgody poszkodowanego jest świadome podjęcie przez niego działania na własne ryzyko. Jak zaś powódka wielokrotnie wskazywała, że pozostawiła dokument książeczki mieszkaniowej osobom trzecim w Spółdzielni Mieszkaniowej (...), co mogło je legitymować do wypłacenia środków. Nie można wykluczyć, że powódka podpisała również inne dokumenty, jak chociażby pełnomocnictwo do likwidacji książeczki i podjęcia wkładu. Nawet jednak gdyby było inaczej, to likwidacja książeczki w kilka dni po wypowiedzeniu członkostwa tworzy logiczną i prawdopodobną konsekwencję wcześniejszego działania - Bank nie miał powodów, by podejrzewać, aby środki wypłacała osoba nieuprawniona, w tym sama powódka.

W przedmiotowej sprawie brak jest również związku przyczynowo-skutkowego między rzekomym bezprawnym i zawinionym działaniem Banku a powstałą szkodą.

W tym miejscu zauważyć należy, że rację ma strona pozwana podnosząc, iż powódka nie wykazała również wysokości ewentualnego roszczenia, podając jedynie wartość 50.000 zł. Powódka nie wykazała, aby uzyskała prawo do premii gwarancyjnej z uwagi na zaistnienie jakiejkolwiek z przesłanek, o jakich mowa w ustawie z 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych. Można więc, co najwyżej, rozważyć zasadność wypłaty samego wkładu, a jeśli tak, to roszczenie powódki zostało w sposób błędny wprost przełożone z kwoty uprawdopodobnionej na książeczce mieszkaniowej powódki z dnia ostatniej wpłaty na kwotę żądaną w procesie, bez uwzględnienia dodatkowych okoliczności denominacji, hiperinflacji etc.

Mając na uwadze wszystkie powyższe argumenty Sąd uznał, iż brak podstaw do stwierdzenia, że po stronie Banku miał miejsce delikt, ponieważ książeczka jest już zlikwidowana i w sprawie nie ujawniły się jakiekolwiek okoliczności mające świadczyć o braku należytej staranności po stronie Banku przy wykonywaniu tych czynności.

Nawet jednak , jeśliby uznać inaczej (czego Sąd w niniejszej sprawie nie ustala), to zgłaszane obecnie roszczenie powódki pozostaje przedawnione.

Zgodnie z art. 442 ¹ § 1 k.c. roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni lub występku, roszczenie o naprawienie szkody ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia (§ 2 ).

Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 14 marca 2022 r., zaś powódka już w 2018 r. na pewno dowiedziała się o zlikwidowaniu książeczki, co pozbawiało ją prawa do ubiegania się o wypłatę premii gwarancyjnej, z uwagi na upływ trzyletniego terminu. W każdym jednak razie likwidacja książeczki nastąpiła w 2001 r., a zatem ponad 20 lat temu, co przesądza o przedawnieniu roszczenia. Tym bardziej, iż powódka nie udowodniła, że roszczenie o naprawienie szkody wynikło ze zbrodni lub występku.

W świetle powyższego Sąd oddalił powództwo w całości, o czym orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 wyroku Sąd postanowił odstąpić od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego należnymi stronie pozwanej na podstawie art. 102 k.p.c., zgodnie z treścią którego w wypadkach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Ocena, czy taki szczególnie uzasadniony wypadek rzeczywiście zachodzi, pozostawiona została uznaniu Sądu, który musi mieć na względzie całokształt okoliczności sprawy. Do kręgu okoliczności branych pod uwagę przez Sąd przy ocenie przesłanek zastosowanie tego przepisu należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, do których zalicza się sytuacje wynikające z charakteru żądania, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności żądania itp., jak również leżące poza procesem – w szczególności sytuacja majątkowa i rodzinna strony (zob. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 23 sierpnia 2012r., sygn. akt II CZ 93/12 , Lex nr 1219500). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego.

Sąd stwierdził, iż w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do zastosowania ww. przepisu, uznając, iż powódka nie byłaby w stanie uiścić kosztów procesu, z uwagi na swoją trudną sytuację materialną i zdrowotną, która również stanowiła podstawę do zwolnienia jej od ponoszenia kosztów sądowych w niniejszej sprawie postanowieniem z dnia 14 grudnia 2021 r. , wydanym w sprawie o sygn. akt I Co 90/21. Powyższe, w ocenie Sądu, dawało podstawy do uznania, że powódka nie będzie w stanie zapłacić kosztów procesu, zaś ich ewentualna egzekucja okazałaby się bezskuteczna lub też mogłaby przyczynić się do pozbawienia strony powodowej środków do niezbędnego utrzymania się.

W punkcie 3 sentencji wyroku Sąd przyznał od Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie na rzecz r. pr. B. P. kwotę 4.428 zł wraz z podatkiem VAT - tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce J. P. z urzędu. Powódka była reprezentowana przez radcę prawnego z urzędu, któremu należało przyznać wynagrodzenie w niniejszej sprawie, które zostało ustalone w stawce 3.600 zł + 23 % VAT, a zatem 828 zł, łącznie 4.428 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

Sędzia Agnieszka Kuryłas